ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ  ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ  ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ      ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Της Καλλιόπης Γεροστέργιου ΘΕΜΑ: «Η Επαγγελματοποίηση των Εκπαιδευτών Ενηλίκων της Γενικής Γραμματείας Δια Βίου Μάθησης»

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΟΝΟΜΑ ΒΑΘΜΙΔΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΕΛΕΝΗ ΚΑΡΑΤΖΟΛΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΟΥ ΤΜΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΙΝΤΖΙΔΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ Π.Ε. ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΟΣ ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΩΝ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΜΕΛΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΥΓΕΝΙΑ ΑΡΒΑΝΙΤΗ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΓΓΔΒΜ (407)

ΜΕΡΟΣ Ι. ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Σύγχρονες προσεγγίσεις στο πλαίσιο της εκπαίδευσης ενηλίκων Η τάση προς επαγγελματοποίηση του πεδίου

Οι λόγοι που θέτουν ως ζήτημα της παρούσας μελέτης την επαγγελματοποίηση του εκπαιδευτή ενηλίκων και την ικανότητά του να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις του ρόλου του οι κοινωνικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα τόσο σε οικονομικό-τεχνολογικό όσο και σε κοινωνικό-πολιτισμικό επίπεδο και που τα τελευταία χρόνια έχουν αυξήσει την ζήτηση σε τμήματα εκπαίδευσης ενηλίκων (Κόκκος, 2005). ο μεγάλος αριθμός απασχολουμένων στην εκπαίδευση ενηλίκων, ο οποίος τα τελευταία χρόνια ανέρχεται σε πολλές χιλιάδες (Ευστράτογλου, 2005:23). η οικονομική ανασφάλεια και η ημι-απασχόληση με τη μορφή ετήσιων συμβάσεων που οδηγεί στην ευρύτερη υποβάθμιση του τομέα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και όχι μόνο στην Ελλάδα (Newman, 1979, Horsman & Woodrow, 2006). το μειωμένο ενδιαφέρον, ορισμένες φορές, των εκπαιδευτών ενηλίκων για ενεργή συμμετοχή σε επιμόρφωση και κατάρτιση, ακόμη και σε αυτομόρφωση, με σκοπό τη βελτίωση των δεξιοτήτων τους, λόγω αυτής της ανασφάλειας (Κόκκος, 2005, Jarvis, 2004). ο χαμηλός βαθμός εξειδίκευσης και επαγγελματικότητας των Ελλήνων εκπαιδευτών ενηλίκων (Βεργίδης στο Κόκκος, 2005:127)

Λόγοι (συνέχεια) σύμφωνα με ευρήματα προηγούμενων μελετών (Βεργίδης, 2006, Καψάλης, 2006), επισημαίνεται ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτές δεν έχουν ψυχοπαιδαγωγική κατάρτιση και η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων επαφίεται στην ευαισθησία κα το ταλέντο τους. η καταγεγραμμένη μέχρι σήμερα συμμετοχή σε προγράμματα εκπαίδευσης εκπαιδευτών ενηλίκων, είτε αυτά είναι προγράμματα κατάρτισης του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ. ή της ΓΓΔΒΜ, είτε μεταπτυχιακές σπουδές στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, είτε προπτυχιακές ή και μεταπτυχιακές σπουδές στο τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας στην κατεύθυνση της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης, είτε σεμινάρια και ημερίδες σχετικά με την εκπαίδευση ενηλίκων, αποδεικνύουν την αυξανόμενη διάθεση για εξειδίκευση και επαγγελματοποίηση του τομέα. Αυτή η επαγγελματοποίηση είναι σημαντική τόσο για τους εκπαιδευόμενους και την ευρύτερη κοινωνία όσο και για τους ίδιους τους εκπαιδευτές.

Λόγοι (συνέχεια) οι σύγχρονες απαιτήσεις των νέων εκπαιδευτικών περιβαλλόντων, όπως π.χ. η εξ αποστάσεως εκπαίδευση (Keegan, 2001), εξελίσσουν το ρόλο του εκπαιδευτή ενηλίκων από τον παραδοσιακό και θέτουν τις νέες τεχνολογίες ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη μετάδοση (διδασκαλία εκπαιδευτικών αντικειμένων από απόσταση) αλλά και την απόκτηση και αφομοίωση της γνώσης (προγράμματα εκπαίδευσης εκπαιδευτών που υλοποιούνται από απόσταση) η αμφίβολη κοινωνική θέση του τομέα, δηλαδή ο μη αναγνωρισμένος από την κοινωνία «επαγγελματισμός» (Hoyle, 1982), γεγονός που οδηγεί σε μείωση του κύρους του πεδίου η έλλειψη ποιοτικών εφαρμογών κατά την εκπαιδευτική διαδικασία (Karalis & Vergidis, 2004), ως απόρροια των παραπάνω λόγων, με άμεσο αρνητικό αντίκρισμα στους τελικούς αποδέχτες που είναι οι εκπαιδευόμενοι, στα μαθησιακά αποτελέσματα και τελικά στην αξιοπιστία του θεσμού.

Οι σύγχρονες επαγγελματικές λειτουργίες του εκπαιδευτή ενηλίκων Οι επαγγελματικές λειτουργίες όπως και ο ρόλος του εκπαιδευτή ενηλίκων έχουν πολλές διαστάσεις οι οποίες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε διοικητικές, παιδαγωγικές και διαστάσεις συμπεριφορών και αξιών. Συγκεκριμένα αναφέρονται ως λειτουργίες: οργανωσιακή, 2. διδακτική – παιδαγωγική, 3. εμψυχωτική λειτουργία, 4. κοινωνικοπολιτισμική

Ο εκπαιδευτή ενηλίκων στην Ελλάδα Επισήμως, ως εκπαιδευτές ενηλίκων στην Ελλάδα θεωρούνται όσοι έχουν εξασφαλίσει θέση κατάταξης στις λίστες εκπαιδευτών των δομών και των αυτόνομων προγραμμάτων του ΙΔΕΚΕ και απασχολούνται σε αυτές ως ωρομίσθιοι ή από το 2009 όσοι πληρούν τις προϋποθέσεις ένταξης στο υπό διαμόρφωση μητρώο Πλάτων της ΓΓΔΒΜ όσοι έχουν ενταχθεί στο μητρώο του ΕΚΕΠΙΣ και απασχολούνται επίσης ως ωρομίσθιοι σε ΚΕΚ με άλλα λόγια εκπαιδευτές ενηλίκων στην Ελλάδα θεωρούνται όσοι πληρούν τυπικές προϋποθέσεις, κυρίως, οι οποίες ως μετρήσιμα προσόντα τους κατατάσσουν σε λίστες και μητρώα της μη τυπικής εκπαίδευσης. Τα προσόντα αυτά σε γενικές γραμμές αφορούν σε πτυχία, τελική χρήση Η/Υ και ξένων γλωσσών, επιμορφώσεις σχετικές ή και μη σχετικές με την εκπαίδευση ενηλίκων, επαγγελματική και διδακτική εμπειρία, συμμετοχές σε συνέδρια, δημοσιεύσεις και συγγραφικό έργο.

Ο εκπαιδευτή ενηλίκων στην Ελλάδα ωστόσο, από την πολιτεία το έργο του εκπαιδευτή ενηλίκων δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί ως επαγγελματική δραστηριότητα αφού δεν παρέχει ένα σταθερό εισόδημα, ούτε ασφαλείς εργασιακής συνθήκες, οπότε και θεωρείται επάγγελματα συμπληρωματικό ή μερικής απασχόλησης. Σε αυτό ακριβώς τον προβληματισμό κινείται και το κείμενο που ακολουθεί, ώστε να αναλυθούν οι άξονες που ορίζουν την τάση προς επαγγελματοποίηση του εκπαιδευτή ενηλίκων, τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις, το επαγγελματικό προφίλ και περίγραμμα του εκπαιδευτή ενηλίκων και τις διαδικασίες πιστοποίησής του.

Παράγοντες που επηρεάζουν την επαγγελματική ταυτότητα του εκπαιδευτή ενηλίκων Ανάπτυξη των επιστημονικών επιτευγμάτων και των νέων τεχνολογιών Το πολυπολιτισμικό προφίλ των σύγχρονων κοινωνιών Πολιτική οργάνωση Ανταγωνιστικές σχέσεις και πρακτικές

Η έννοια της επαγγελματοποίησης μπορεί κανείς να θεωρήσει την έννοια της επαγγελματοποίησης, από τη μία, ως στρατηγική κατοχύρωσης ενός επαγγέλματος και, από την άλλη, ως ικανότητα επαγγελματικής δραστηριότητας η έννοια της επαγγελματοποίησης γίνεται συνήθως νοητή ως στρατηγική ενός επαγγέλματος και συνίσταται σε διαδικασίες επακριβούς ορισμού δεξιοτήτων κα ικανοτήτων προκειμένου να εισέλθει κανείς στο επάγγελμα. Με άλλα λόγια, ως επαγγελματοποίηση ορίζεται ο καθορισμός της απασχόλησης με βάση τη θεσμική οργάνωση των επαγγελμάτων σε επαγγελματικές ενώσεις, σωματεία, επιστημονικές εταιρίες κλπ. Η Επιστημονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ε.Ε.Ε.Ε.) αποτελεί στη χώρα μας μια τέτοια προσπάθεια

Η έννοια της επαγγελματοποίησης (συνέχεια) Από την άλλη πλευρά, η έννοια της επαγγελματοποίησης γίνεται αντιληπτή ως προσπάθειες αναβάθμισης και επικαιροποίησης των ικανοτήτων του εκπαιδευτή ενηλίκων έτσι ώστε να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις, δρώντας επαγγελματικά στην καθημερινή ζωή (PROFF 2004, 9) Πάνω σε αυτή τη λογική, η μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου για το επαγγελματικό περίγραμμα του εκπαιδευτή ενηλίκων (2008) οριοθετεί την έννοια του «Νέου Επαγγελματισμού». Η έννοια αυτή αναφέρεται κυρίως στη φύση της επικαιροποίησης και αναβάθμισης των επαγγελματικών γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων αλλά σχετίζεται και με τις προκλήσεις και τις αλλαγές των εργασιακών και επαγγελματικών χώρων. Πιο συγκεκριμένα, και σύμφωνα πάντα με την ίδια μελέτη, οι προκλήσεις και οι αλλαγές γίνονται αντιληπτές με γνώμονα τη μετα-φορντική προσέγγιση της οικονομίας, σύμφωνα με την οποία οι χώροι της βιομηχανίας αλλά και όλοι οι εργασιακοί χώροι μετατρέπονται ριζικά (Brown & Lauder, 1992). Ειδικότερα, σε σχέση με τον εκπαιδευτή ενηλίκων, η τάση του Νέου Επαγγελματισμού οδηγεί σε μια ανοιχτή και ευέλικτη επαγγελματική δραστηριότητα και δημιουργεί το προφίλ ενός πολυεπιδέξιου εργαζομένου με πολλαπλά καθήκοντα.

Το επαγγελματικό περίγραμμα και τα κριτήρια επαγγελματοποίησης εκπαιδευτή ενηλίκων Σύμφωνα με το άρθρο 2 της Υ.Α. ΟΙΚ//2006 για την Πιστοποίηση των επαγγελματικών περιγραμμάτων, ως Επαγγελματικό Περίγραμμα, ορίζεται «το σύνολο των βασικών και επιμέρους επαγγελματικών λειτουργιών που συνθέτουν το αντικείμενο εργασίας ενός επαγγέλματος ή μιας ειδικότητας καθώς και οι αντίστοιχες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες που απαιτούνται για την ανταπόκριση στις λειτουργίες αυτές». Επίσης, κάθε επαγγελματικό περίγραμμα οφείλει να δίνει τη δυνατότητα επανασχεδιασμού κάθε επαγγελματικής δραστηριότητας στη δυναμική των συνεχών μετασχηματισμών της. Στην πρόσφατη μελέτη των Peeters & Molenberghs (2004) σκιαγραφείται το περίγραμμα των δεξιοτήτων του σύγχρονου εκπαιδευτή ενηλίκων. Σύμφωνα με αυτή την έρευνα ένας εκπαιδευτής ενηλίκων θεωρείται πετυχημένος όταν έχει την ικανότητα να συντονίζει τη μαθησιακή διαδικασία, να συντονίζει τους ενηλίκους με τη δημιουργία ενός ευέλικτου μαθησιακού περιβάλλοντος, να έχει επικαιροποιημένη γνώση του επιστημονικού του πεδίου, να σχεδιάζει και να οργανώνει το πλαίσιο διδασκαλίας, να είναι πρωτότυπος και νεωτεριστής ενώ παράλληλα να συνεργάζεται διαρκώς με όλους τους μετόχους της μαθησιακής διαδικασίας.

Το επαγγελματικό περίγραμμα και τα κριτήρια επαγγελματοποίησης εκπαιδευτή ενηλίκων (συνέχεια) Σε παραπλήσια αποτελέσματα κατέληξε και η μελέτη των Corben & Thomson (2002), η οποία αποτελεί μια από τις προσπάθειες σκιαγράφησης του επαγγελματικού περιγράμματος και των ιδιοτήτων ενός εκπαιδευτή ενηλίκων, αλλά και η μελέτη του Βεργίδη (2002), η οποία ερεύνησε τις επαγγελματικές ικανότητες του εκπαιδευτή ενηλίκων. Σύμφωνα με αυτές τις ιδιότητες και ικανότητες, ο εκπαιδευτής ενηλίκων πρέπει να είναι μαθητοκεντρικός, να έχει τις κατάλληλες γνώσεις και να θεωρείται αξιόπιστος από την ομάδα – στόχο, να έχει παιδαγωγική κατάρτιση και δεξιότητες εφαρμογής σύγχρονων διδακτικών τεχνικών, να πιστεύει στην ιδέα της δια βίου μάθησης, να συνδέει την εκπαίδευση με την τοπική κοινωνία και αγορά εργασίας και να έχει κίνητρα για επαγγελματική ανέλιξη μέσω της διαρκούς επιμόρφωσης, της παρατήρησης του έργου των συναδέλφων, του προσωπικού αναστοχασμού και ανατροφοδότησης. Η αντίληψη για τον όρο «προσόντα» ποικίλει από χώρα σε χώρα. Μπορεί να εκφράζει τη δυνατότητα - επίσημα καθορισμένης από συμβόλαια εργασίας ή συλλογικές συμβάσεις - άσκησης μιας συγκεκριμένης εργασίας ή την ικανοποίηση των απαιτήσεων του χώρου εργασίας. Επίσης, ο όρος «προσόντα» πιθανόν αναφέρεται στο ατομικό επίπεδο εκπαίδευσης/κατάρτισης ή στις ικανότητες αντιμετώπισης επαγγελματικών προκλήσεων. Τα προσόντα εγείρουν ένα σύνολο δικαιωμάτων και προνομίων, τα οποία καθορίζουν τη θέση του ατόμου στην επαγγελματική ιεραρχία ή στο εργασιακό περιβάλλον.

Πιστοποίηση επαγγελματικών προσόντων στις χώρες της Ε.Ε. Με τον όρο «πιστοποίηση» νοείται η επίσημη διαδικασία επικύρωσης του συνόλου των γνώσεων, της τεχνογνωσίας και των δεξιοτήτων, μετά από μια τυποποιημένη διαδικασία αξιολόγησης. η Γερμανία και η Αυστρία είναι χώρες οι οποίες υποστηρίζουν το συνδυασμό της εκπαίδευσης και της εργασιακής εμπειρίας. οι μεσογειακές χώρες, στις οποίες ανήκει και η Ελλάδα, π.χ. Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία, παρουσιάζουν αδύναμη παράδοση στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και γενικότερα υποτίμηση των επαγγελματικών ικανοτήτων. Στις σκανδιναβικές χώρες δεν υπάρχει ομοφωνία καθώς στη Φιλανδία και τη Νορβηγία η άτυπη μάθηση είναι στο προσκήνιο των συζητήσεων για την εκπαίδευση και την κατάρτιση και προκαλεί προχωρημένου βαθμού πειράματα και θεσμικές μεταρρυθμίσεις ενώ σε Σουηδία και Δανία το ενδιαφέρον για το ζήτημα αυτό είναι μέχρι στιγμής περιορισμένο. Η επίδραση του μοντέλου των Εθνικών Επαγγελματικών Προσόντων (National Vocational Qualifications - NVQs) διαφαίνεται έντονα στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία και την Ολλανδία. Σ’ αυτά τα κράτη μέλη, η σημασία της μάθησης εκτός τυπικών συστημάτων αναγνωρίζεται σχεδόν ομόφωνα.

Πιστοποίηση επαγγελματικών προσόντων στις χώρες της Ε.Ε. (συνέχεια) η Γαλλία έχει παίξει πρωτοπόρο ρόλο στον προσδιορισμό, την αποτίμηση και την αναγνώριση των άτυπων ικανοτήτων (Popkewitz, 1991). Το γαλλικό σύστημα ανάλυσης δεξιοτήτων (bilan de compιtence) μπορεί να θεωρηθεί ως η πρώτη προσπάθεια για την εισαγωγή ενός πλήρους διαβαθμισμένου συστήματος για την αναγνώριση και αξιολόγηση της άτυπης μάθησης. Αλλά και σε άλλες χώρες, όπως Αυστραλία, Δανία, Καναδάς, ΗΠΑ, η απόκτηση δεξιοτήτων μέσω άτυπων κοινωνικών και εργασιακών εμπειριών ή μη τυπικών μορφών εκπαίδευσης και κατάρτισης οδηγούν στην πιστοποίηση εκπαιδευτικών μονάδων που μπορούν να οδηγήσουν σε τίτλο του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος, έτσι ώστε να παρέχονται πολλαπλές και εναλλακτικές εκπαιδευτικές ευκαιρίες για συνέχιση των σπουδών (Ιντζίδης & Σμυρνιωτοπούλου, 2004).

Οι διαδρομές για την απόκτηση και πιστοποίηση επαγγελματικών προσόντων Σύμφωνα με μία σχετική και πρόσφατη μελέτη του CEDEFOP (PROFF, 2004, 34-37) οι εκπαιδευτές ενηλίκων γενικά χρειάζεται να διαθέτουν: α) επικαιροποιημένη παιδαγωγική κατάρτιση, β) επικαιροποίηση των επαγγελματικών τους δεξιοτήτων, γ) επαγγελματική ευελιξία και κίνητρο για απόδοση. Κάθε πρόταση επαγγελματικών περιγραμμάτων με σταθερά και τυπικά χαρακτηριστικά περιέχει πάντα την αντίφαση της σταθερότητας σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Για αυτό το λόγο τονίζεται πολύ η έννοια της επικαιροποίησης των γνώσεων και των δεξιοτήτων. ως προτεινόμενες διαδρομές για να αποκτήσει κανείς την ιδιότητα του εκπαιδευτή ενηλίκων δεν είναι μόνο η διαδρομή μέσω του τυπικού ή μη τυπικού συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης, αλλά και κάθε άλλη διαδρομή, η οποία μπορεί να αποτυπωθεί σε ένα σύστημα πιστοποίησης των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων στα πλαίσια της κατάρτισης και επανακατάρτισης των εκπαιδευτών ενηλίκων

Οι διαδρομές για την απόκτηση και πιστοποίηση επαγγελματικών προσόντων (συνέχεια) Επιπρόσθετα, επειδή ο εκπαιδευτής ενηλίκων έχει να επιτελέσει μια σειρά από επαγγελματικές λειτουργίες, οι οποίες έχουν αναλυθεί και σε προηγούμενο σημείο της παρούσας μελέτης, εντοπίζονται από τις αντίστοιχες διατάξεις της ΚΥΑ ΦΕΚ 1593/2005 οι τυπικές προϋποθέσεις για την άσκηση του έργου ή του επαγγέλματος του εκπαιδευτή ενηλίκων: α) η πιστοποιημένη εκπαίδευση πάνω σε όψεις της εκπαίδευσης ενηλίκων, β) η πιστοποιημένη κατάρτισή τους σε μακροεπίπεδο, μια κατάρτιση που θα δίνει απαντήσεις στα «τι» της μάθησης, π.χ. οργανωσιακά συστήματα, αλληλεπίδραση στην αγορά εργασίας, νέες τεχνολογίες, επικοινωνία, διαχείριση ανθρωπίνων πόρων, διαχείριση κρίσεων, πολιτικές κοινωνικής ένταξης και απασχόλησης, μεθοδολογίες αναγνώρισης της κοινωνικής μάθησης και της αποκτημένης εργασιακής εμπειρίας κλπ., γ) διαπολιτισμικές δεξιότητες, μέσω της επιμόρφωσής τους σε θέματα ειδικής εκπαίδευσης ενηλίκων. Οι παραπάνω κατευθύνσεις είναι δυνατόν να αναπλαισιωθούν και σε κατευθύνσεις μεγαλύτερης ευελιξίας όπως αυτές προτείνονται ως εναλλακτικές διαδρομές

Μητρώο εκπαιδευτών ενηλίκων της ΓΓΔΒΜ του ΥΠΕΠΘ Οι άξονες με βάσει τους οποίους μπορεί κανείς να αξιολογηθεί σε πρώτη φάση και να ενταχθεί ή όχι στο ενιαίο μητρώο εκπαιδευτών ενηλίκων της ΓΓΔΒΜ είναι οι εξής: α) Τυπική εκπαίδευσης: στην κατηγορία αυτή εντάσσονται οι βασικές και οι μεταπτυχιακές σπουδές του υποψηφίου εκπαιδευτή. Σημειώνεται ότι το ποσοστό για το σύνολο των σπουδών - βασικό πτυχίο, μεταπτυχιακό ή και διδακτορικό συναφούς ή μη αντικειμένου, δεύτερο πτυχίο ή δεύτερο μεταπτυχιακό - καλύπτει και το μεγαλύτερο μέρος στο σύνολο της μοριοδότησης, δηλαδή 25/100 μόρια. β) Δια βίου μάθηση: στην κατηγορία αυτή μοριοδοτούνται οι επιμορφώσεις που σχετίζονται με την πιστοποίηση των εκπαιδευτών σε θέματα εκπαίδευσης ενηλίκων, η παρακολούθηση άλλων σεμιναρίων αρχικής ή συνεχιζόμενης επαγγελματικής εκπαίδευσης ή κατάρτισης, η παρακολούθηση επιστημονικών συνεδρίων, αλλά και οι γνώση ξένων γλωσσών και νέων τεχνολογιών. Σε αυτό τον άξονα το σύνολο της μοριοδότησης είναι 12/100 μόρια. γ) Διδακτική και επαγγελματική εμπειρία: ο άξονας αυτός περιλαμβάνει δύο υποάξονες. Συνολικά καταλαμβάνει για τον υποψήφιο 28/100 μόρια, δηλαδή 14 για τον υποάξονα της διδακτικής εμπειρίας και 14 για τον υποάξονα της επαγγελματικής. Το γεγονός αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο συνδυασμός επαγγελματικής και διδακτικής εμπειρίας ευνοεί στην αξιολόγηση των τυπικών προσόντων τον υποψήφιο εκπαιδευτή ενηλίκων. Να σημειωθεί ότι αναγνωρίζεται η κάθε μορφή διδακτικής και επαγγελματικής εμπειρίας, χωρίς διαφοροποίηση σε συναφή ή μη με τη δια βίου εκπαίδευση απασχόληση, αρκεί να πιστοποιείται η προϋπηρεσία από ασφαλιστικό φορέα. δ) Συγγραφικό έργο – δημοσιεύσεις – εισηγήσεις.

Μητρώο εκπαιδευτών ενηλίκων της ΓΓΔΒΜ του ΥΠΕΠΘ (συνέχεια) Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι έχουν διαμορφωθεί δύο υπομητρώα: α) το εισαγωγικό, δηλαδή το επίπεδο 1 στο οποίο εντάσσονται οι εν δυνάμει εκπαιδευτές ενηλίκων, με ελλιπείς προϋποθέσεις και προσόντα και β) κύριο υπομητρώο, δηλαδή το υπομητρώο στο οποίο εντάσσονται οι υποψήφιοι ενεργοί πλέον εκπαιδευτές ενηλίκων που πληρούν τις προϋποθέσεις ένταξης. δίνεται έμφαση στο ακαδημαϊκό υπόβαθρο του εκπαιδευτή ενηλίκων στον τομέα της δια βίου μάθησης, είτε σε επίπεδο μεταπτυχιακού είτε σε επίπεδο διδακτορικού, αλλά και η επιμόρφωση σε θέματα εκπαίδευσης ενηλίκων αποτελεί βασικό κριτήριο ένταξης. Σε κάθε περίπτωση τόσο η διδακτική όσα και η επαγγελματική εμπειρία πριμοδοτείται στις προϋποθέσεις ένταξης εφόσον σχετίζεται με το πεδίο της δια βίου μάθησης, ενώ οι εμπειροτέχνες με επιμόρφωση και εμπειρία έχουν και αυτοί θέση στο ενιαίο μητρώο.

Μητρώο εκπαιδευτών ενηλίκων της ΓΓΔΒΜ του ΥΠΕΠΘ (συνέχεια) Παράλληλα με το ενιαίο μητρώο εκπαιδευτών ενηλίκων διαμορφώνεται και το μητρώο εκπαιδευτών των εκπαιδευτών ενηλίκων, οι οποίοι εκπαιδευτές εκπαιδευτών θα αποτελούν και τους εκπαιδευτές του Κέντρου Πλάτων που περιγράφηκε παραπάνω. Οι προϋποθέσεις ένταξης σε αυτό το μητρώο είναι: α) μέλη ΔΕΠ ΑΕΙ με αποδεδειγμένη θεωρητική γνώση ή εμπειρία στον τομέα της δια βίου μάθησης, β) πτυχιούχοι ανώτατης εκπαίδευσης οι οποίοι είναι κάτοχοι διδακτορικού ή μεταπτυχιακού διπλώματος στο πεδίο της δια βίου μάθησης και οι διδακτορικοί διαθέτουν επιπλέον 300 διδακτικές ώρες ή 3 έτη παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών ενώ οι μεταπτυχιακοί 400 διδακτικές ώρες ή 4 έτη παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στο πεδίο της δια βίου μάθησης, γ) πτυχιούχοι με μεταπτυχιακό οποιασδήποτε κατεύθυνσης, οι οποίοι είναι ενταγμένοι στο κύριο μητρώο των εκπαιδευτών ενηλίκων ενώ παράλληλα διαθέτουν 500 ώρες διδασκαλίας ή 5 έτη παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στο πεδίο της δια βίου μάθησης.

Πιστοποίηση εκπαιδευτών ενηλίκων της ΓΓΔΒΜ και σύνδεση με τις διαδικασίες επαγγελματοποίησης Σε αυτή τη φάση στην Ελλάδα δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία ενός συστήματος το οποίο ουσιαστικά να αξιολογεί, να πιστοποιεί και να αναγνωρίζει τα προσόντα των εκπαιδευτών ενηλίκων. Αν εξαιρέσει κανείς τις διαδικασίες ένταξης στο μητρώο του ΕΚΕΠΙΣ ή στο ενιαίο μητρώο εκπαιδευτών ενηλίκων της ΓΓΔΒΜ δεν έχουν υλοποιεί περαιτέρω ενέργειες σύμφωνα με τις οποίες θα εφαρμόζονται και θα αξιολογούνται δείκτες και άξονες διασφάλισης ποιότητας. Βεβαίως, αυτά τα θέματα σχεδιάζονται ενώ παράλληλα καταβάλλονται προσπάθειες για α) την ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικών σε θέματα προσόντων σε εθνικό αλλά και τοπικό επίπεδο, β) την ύπαρξη σχετικού θεσμικού πλαισίου, γ) διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας, δ) διαδικασίες αξιολόγησης και απονομής τίτλων, ε) αναγνώριση δεξιοτήτων ανεξάρτητα του τρόπου που έχουν αποκτηθεί, στ) άλλους μηχανισμούς, οι oπoίoι συνδέουν την δια βίου εκπαίδευση - κατάρτιση με την αγορά εργασίας, ώστε να αξιοποιούνται τα μαθησιακά αποτελέσματα και στoν τομέα της απασχολησιμότητας.

Η εκπαίδευση των εκπαιδευτών ενηλίκων της ΓΓΔΒΜ Επιμόρφωση διάρκειας 100 ωρών (εξ αποστάσεως εκπαίδευση με δια ζώσης συναντήσεις) Το περιεχόμενο του προγράμματος αφορά σε: 1) Φιλοσοφία, Θεωρίες και Αρχές Εκπαίδευσης Ενηλίκων – Μεθοδολογία, 2) Εξ αποστάσεως εκπαίδευση, 3) Σχεδιασμός εκπαιδευτικών προγραμμάτων, 4) Χαρακτηριστικά ενηλίκων εκπαιδευόμενων, 5) Ανίχνευση Εκπαιδευτικών Αναγκών, 6) Ρόλος του εκπαιδευτή, 7) Διεργασία ομάδας ενηλίκων εκπαιδευόμενων, 8) Μαθησιακή / Διδακτική διαδικασία, 9) Ανάπτυξη δεξιοτήτων, 10) Διαπολιτισμική Ψυχολογία και Παιδαγωγική, 11) Εκπαίδευση και υποστήριξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων, 12) Σχεδιασμός διδακτικής ενότητας, 13) Παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, 14) Τεχνικές Εκπαίδευσης Ενηλίκων – Πρακτικές, 15) Αξιολόγηση εκπαιδευτικού προγράμματος, 16) Αυτοαξιολόγηση, 17) Αξιολόγηση εκπαιδευομένων, 18) Δείκτες Πιστοποίησης γνώσεων και δεξιοτήτων εκπαιδευομένων, 19) Εκπαιδευτική έρευνα, 20) Διασφάλιση ποιότητας.

Η εκπαίδευση των εκπαιδευτών ενηλίκων της ΓΓΔΒΜ (συνέχεια) Εισαγωγική επιμόρφωση διάρκειας 25 ωρών (δια ζώσης) Το περιεχόμενο αυτών των σεμιναρίων αφορά κυρίως στα παρακάτω θεματικά αντικείμενα: ανάπτυξη πλαισίων λειτουργίας των δομών, εισαγωγή στην εκπαίδευση ενηλίκων, λήψη απόφασης – διαχείριση συγκρούσεων, οι νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση ενηλίκων, θέματα δια βίου εκπαίδευσης εκπαιδευτών ενηλίκων, δυναμική ομάδας, μεθοδολογία – διδακτική στην εκπαίδευση ενηλίκων, αξιολόγηση εκπαιδευτών ενηλίκων και εκπαιδευομένων, εκπαίδευση ενηλίκων ειδικών ομάδων πληθυσμού, εκπαιδευτικά υλικά προγραμμάτων κλπ. Τις παραπάνω ενότητες μαζί με τους εκπαιδευτές παρακολουθούν και τα στελέχη των δομών που συντονίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία, π.χ. Υπεύθυνοι Εκπαίδευσης ΚΕΕ.

ΜΕΡΟΣ ΙΙ. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Ορίζονται τα ερευνητικά ερωτήματα, από τα οποία προκύπτουν και οι επιμέρους στόχοι της έρευνας. Συγκεκριμένα: Πώς αντιλαμβάνονται οι ενεργοί εκπαιδευτές ενηλίκων το ρόλο και τις προϋποθέσεις του έργου τους; Ποιες είναι οι αντιλήψεις των εκπαιδευτών για τη διεργασία της επαγγελματοποίησης του πεδίου; Οι ειδικότεροι στόχοι της έρευνας που διερευνώνται και οριοθετούνται σε σχέση με τα παραπάνω ερωτήματα είναι: α) οι θέσεις των εκπαιδευτών για το ρόλο, τα χαρακτηριστικά, τα προσόντα, τα καθήκοντά τους, β) κατά πόσο οι ίδιοι οι εκπαιδευτές αισθάνονται ότι αποτελούν μια διακριτή επαγγελματική ομάδα γ) για ποιους λόγους προέκυψε η ανάγκη των εκπαιδευτών για ένα νέο διαμορφούμενο επαγγελματικό περίγραμμα εκπαιδευτών ενηλίκων, δ) ο όρος «επαγγελματοποίηση» και τα χαρακτηριστικά του σύμφωνα με τις αντιλήψεις των εκπαιδευτών ε) οι θέσεις των εκπαιδευτών σε σχέση με την πιστοποίηση και την ένταξή τους σε μητρώο, στ) η αποτελεσματικότητα της συνεχιζόμενης κατάρτισης των εκπαιδευτών ως στοιχείο επαγγελματοποίησης, τόσο αυτή των 100 ωρών όσο και η εισαγωγική των 25 ωρών, ζ) οι προβληματισμοί και οι προβλέψεις των σημερινών εκπαιδευτών για το μέλλον σε σχέση με το αν το επάγγελμα του εκπαιδευτή ενηλίκων μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα ή ως επάγγελμα πλήρους ή μερικής απασχόλησης, αλλά και οι ανησυχίες τους σε σχέση με όλα τα θέματα της παρούσας έρευνας.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ (συνέχεια) Συμμετέχοντες 14 εκπαιδευτές ενηλίκων ως συνεντευξιαζόμενοι Εργαλεία έρευνας - διαδικασία συλλογής δεδομένων: ημικατευθυνόμενη συνέντευξη, συμμετοχική παρατήρηση Η ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε ακολουθώντας τα εξής στάδια (Βρυωνίδης, 2007, Bryman, 2001, Strauss & Corbin, 1990): Σύντομη κωδικοποίηση των δεδομένων (αποκωδικοποίηση α’ τάξης) Προσεκτική μελέτη όλων των απομαγνητοφωνημένων κειμένων και σημείωση λέξεων κλειδιών που συσχετίζονται μεταξύ τους αλλά και με τους επιμέρους στόχους της έρευνας ανασυγκρότηση των δεδομένων, στο πλαίσιο της προσπάθειας εντοπισμού αιτιακών σχέσεων, με βάση ένα παραδειγματικό μοντέλο (paradigm model), το οποίο περιλαμβάνει αιτιακές συνθήκες (causal conditions), εμφάνιση φαινομένου (phenomenon), συγκείμενο (context), παρεμβαίνουσες συνθήκες (intervening conditions), στρατηγικές δράσης / αντίδρασης (action / interactional strategies), συνέπειες (consequences) Αναλυτική κωδικοποίηση των δεδομένων, αναθεώρηση ορισμένων από αυτά και σύνοψη των σημαντικότερων σημείων (αποκωδικοποίηση β’ τάξης) Σύγκριση των κωδικοποιήσεων μεταξύ των συμμετεχόντων στην έρευνα και εντοπισμός ομοιοτήτων και διαφορών Σύνδεση των κωδικοποιημένων στοιχείων με το θεωρητικό πλαίσιο της ανάλυσης Εξαγωγή συμπερασμάτων - συζήτηση

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ (συνέχεια) Επιπλέον, στα πλαίσια της εξασφάλισης της εγκυρότητας και της αξιοπιστίας της έρευνας, χρησιμοποιήθηκε, όπως ήδη σημειώθηκε, η μέθοδος της τριγωνοποίησης με τη χρήση, πέρα από το δελτίο συνέντευξης, της τεχνικής της συμμετοχικής παρατήρησης από τον Σεπτέμβριο του 2008 μέχρι τέλος Απριλίου του 2009, ημερομηνία ολοκλήρωσης των συνεντεύξεων. Στο ημερολόγιο της έρευνας, και ειδικότερα στο κομμάτι που σχετίζεται με τη συμμετοχική παρατήρηση, καταγράφονται από την ερευνήτρια οι αντιδράσεις των εκπαιδευτών συνολικά σε σχέση με τις παρούσες συνθήκες εργασίας τους, με τις διαδικασίες εισαγωγής στο νεοσύστατο μητρώο της ΓΓΔΒΜ, δηλαδή ο τρόπος συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια της αναζήτησης πληροφοριών για τη λειτουργία του μητρώου και της συλλογής των απαιτούμενων δικαιολογητικών που πιστοποιούν τα προσόντα τους, οι αναζητήσεις για σεμινάρια επιμόρφωσης. Επιπλέον, το ημερολόγιο περιλαμβάνει σημειώσεις σχετικές με το κατά πόσο οι αποκτηθείσες δεξιότητες από τα σεμινάρια επιμόρφωσης των εκπαιδευτών, είτε αυτά των 25 είτε αυτό των 100 ωρών αξιοποιούνται στην πράξη.

Συμπεράσματα Το προφίλ των ενεργών εκπαιδευτών των ΚΕΕ σήμερα είναι ωρομίσθιοι εκπαιδευτές, από τους οποίους άλλοι είναι μόνιμα διορισμένοι στην τυπική εκπαίδευση και άλλοι ασκούν ως βασικό επάγγελμα εκείνο που σχετίζεται με τον κλάδο σπουδών τους ή παρουσιάζουν κινητικότητα ως ωρομίσθιοι εκπαιδευτικοί σε όλες γενικά της δομές της εκπαίδευσης, π.χ. ΤΕΙ, ΙΕΚ, ΚΕΚ, ΚΕΕ, ΣΔΕ κλπ. Οι εκπαιδευτές διακρίνονται από την ερευνήτρια σε 4 κατηγορίες που απεικονίζουν την επαγγελματική τους προσωπικότητα σε σχέση με τον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων: οι ρεαλιστές, οι ρομαντικοί, οι αδιάφοροι και οι συνειδητοποιημένα κυνικοί. Σε κάθε περίπτωση όλοι αντιμετωπίζουν την εκπαίδευση ενηλίκων ως δευτερεύουσα ή προσωρινή απασχόληση για αυτούς.

Συμπεράσματα (συνέχεια) Θεωρούν ότι οι εκπαιδευτές ενηλίκων πρέπει να έχουν καθορισμένα προσόντα και ευέλικτα καθήκοντα και τα χαρακτηριστικά τους να ανταποκρίνονται στις νέες εκπαιδευτικές συνθήκες. Ωστόσο, παρόλο που γνωρίζουν ποιες δεξιότητες και χαρακτηριστικά πρέπει να αξιοποιήσουν συνήθως δεν το κάνουν όσο θα μπορούσαν λόγω της ανασφαλών συνθηκών εργασίας. Η διαμόρφωση ενός επαγγελματικού προφίλ, ενός επαγγελματικού περιγράμματος που οριοθετεί τα προσόντα και τις επαγγελματικές λειτουργίες του εκπαιδευτή ενηλίκων κρίνεται ως αναγκαιότητα για το θεσμό της δια βίου μάθησης ενώ παράλληλα θεωρείται ότι πρόκειται να επηρεάσει τελικά την επαγγελματική ικανοποίηση των εκπαιδευτών ενηλίκων, οι οποίοι με αυτόν τον τρόπο αντιλαμβάνονται πως το έργο που μέχρι σήμερα έκριναν ευκαιριακό αρχίζει να αποκτά οντότητα και κύρος.

Συμπεράσματα (συνέχεια) Σε αυτό το πλαίσιο τοποθετείται και η έννοια της επαγγελματοποίησης του πεδίου της εκπαίδευσης ενηλίκων. Είναι η διαδικασία που συστηματοποιεί, οριοθετεί, και συντονίζει την επαγγελματική δραστηριότητα του εκπαιδευτή ενηλίκων, π.χ. εργασιακή ασφάλεια, μισθοδοσία, προοπτικές εξέλιξης και βελτίωσης των δράσεων, συνεχιζόμενη κατάρτιση, διαμορφωτική αξιολόγηση ενεργειών, ευελιξία, οργανωσιακή και θετική διάθεση κλπ. Οι εκπαιδευτές των ΚΕΕ αναγνωρίζουν ως επαγγελματικές λειτουργίες του εκπαιδευτή ενηλίκων την οργανωσιακή, την διδακτική – παιδαγωγική, την εμψυχωτική και την κοινωνικοπολιτική. Συμπληρώνουν ως επαγγελματική λειτουργία και την τάση να συνεχίζει να μαθαίνει, την δια βίου κατάρτισή του δηλαδή. Εκφράζουν ανησυχία ότι δύσκολα θα βρεθεί εκπαιδευτής που να συνδυάζει τις παραπάνω επαγγελματική λειτουργίες, ωστόσο τις κρίνουν όλες απαραίτητες.

Συμπεράσματα (συνέχεια) Για να οδηγηθεί κάποιος στο έργο του εκπαιδευτή ενηλίκων προτείνεται από το σύνολο των ερωτώμενων, η ακόλουθη ακαδημαϊκή και επαγγελματική διαδρομή: γνωστικό αντικείμενο, μεταπτυχιακές σπουδές στην εκπαίδευση ενηλίκων ή στις επιστήμες της αγωγής, διαρκή κατάρτιση σε θέματα εκπαίδευσης ενηλίκων, τεχνογνωσία από το εξωτερικό, πιθανότητες ανταλλαγών σε χώρες με παράδοση στην εκπαίδευση ενηλίκων, συνδυασμός επαγγελματικής και διδακτικής εμπειρίας, μαθητεία ή παρατηρητής ή βοηθός σε πραγματική τάξη με έναν έμπειρο εκπαιδευτή ενηλίκων. Φυσικά και δεν μπορεί ένας εκπαιδευτής να συνδυάζει όλα τα παραπάνω και για αυτόν τον λόγο η βαρύτητα δόθηκε στην ακαδημαϊκή κυρίως ή σεμιναριακή εκπαίδευση κατάρτιση σε θέματα επιστημών αγωγής και εκπαίδευσης ενηλίκων. Αυτό το τελευταίο διαφαίνεται και από τις προϋποθέσεις ένταξης στο νεοσύστατο μητρώο της ΓΓΔΒΜ. Ωστόσο, η ουσιαστική έμφαση δίνεται στις κοινωνικές δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει ένας εκπαιδευτής ενηλίκων, τις οποίες και καλείται να μεταδώσει άσχετα με το γνωστικό αντικείμενο που διδάσκει. Αυτές οι δεξιότητες δεν είναι εύκολο να ανιχνευτούν από την αρχή, αλλά ούτε και να αξιολογηθούν και να πιστοποιηθούν, δεδομένου ότι δεν υφίσταται στην Ελλάδα ένα σύστημα πιστοποίησης δεξιοτήτων που να κατοχυρώνει τα παραπάνω.

Συμπεράσματα (συνέχεια) Όλοι οι ερωτώμενοι, εκφράζοντας και τις απόψεις του συνόλου των εκπαιδευτών που γνωρίζουν, άσχετα με την κατηγορία που ανήκουν ή τη βασική εργασία που κάνουν, αντιλαμβάνονται το ρόλο του εκπαιδευτή ενηλίκων ως μια ξεχωριστή επαγγελματική ταυτότητα, η οποία πρέπει στα πλαίσια της εκπαιδευτικής πολιτικής να κατοχυρωθεί και να αυτονομηθεί. Η κατοχύρωση σχετίζεται με καθαρά εργασιακά ζητήματα, π.χ. εργασιακή ασφάλεια, σταθερότητα, όχι απαραίτητα με την έννοια της μονιμοποίησης αλλά ενός πλήρους ωραρίου, ενώ η αυτονομία με το ιδιαίτερο προφίλ του εκπαιδευτή ενηλίκων το οποίο περιγράφηκε στα πλαίσια ολόκληρης της παρούσας εργασίας. Το θέμα είναι να μην εμπλέκονται οι εκπαιδευτικοί της τυπικής εκπαίδευσης στον χώρο της εκπαίδευσης ενηλίκων, χωρίς αυτό να αποκλείεται εφόσον οι πρώτοι πληρούν τις βασικές προϋποθέσεις του επαγγελματικού περιγράμματος. Η επιμόρφωση και η πιστοποίηση των εκπαιδευτών ενηλίκων κρίνονται ως τα πρώτα βήματα για την επαγγελματοποίηση του πεδίου. Επί της διαδικασίας, ο τρόπος διεξαγωγής των σεμιναρίων είναι καλό να οργανωθεί σε μια πιο συστηματοποιημένη βάση που να εκφράζει τις αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων και να πείθει τους εκπαιδευτές να αναζητούν τέτοιου τύπου επιμορφώσεις όχι μόνο για το θεσμικό όφελος, αλλά για την ουσία, την επικοινωνία και τη διάδραση με άλλους εκπαιδευτές ενηλίκων.

Συμπεράσματα (συνέχεια) Το σίγουρο είναι ότι οι ερωτώμενοι εκπαιδευτές προβληματίστηκαν από τις διαδικασίες των συνεντεύξεων, ενώ όπως φάνηκε και από τη μέθοδο της συμμετοχικής παρατήρησης λειτούργησαν και ως πολλαπλασιαστές στους συναδέλφους τους. Αλλά και η συμπεριφορά τους απέναντι στους εκπαιδευόμενούς τους άλλα, δεδομένου ότι αισθάνθηκαν σημαντικοί που ο κλάδας τους αποκτά με τον καιρό δυναμική. Οι αγωνίες, οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί πάντα υπάρχουν και εκφράστηκαν με λεκτικές και μη λεκτικές κινήσεις. Έσπευσαν να υποβάλλουν την αίτησή τους για να πιστοποιηθούν από το νεοσύστατο μητρώο, αλλά και να μελετήσουν το επαγγελματικό περίγραμμα του εκπαιδευτή ενηλίκων, όπως προέκυψε από την περσινή μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Από την αρχή έδειξαν ενθουσιασμό για τη συμμετοχή τους σε αυτή την έρευνα δεδομένου ότι τους δόθηκε ένα βήμα να εκθέσουν τις απόψεις σχετικά με το θέμα, να προσφέρουν στην εξέλιξη της απασχολησιμότητάς τους, ενώ παράλληλα αναπτύχθηκε η ελπίδα της έναρξης των εφαρμογών για την υλοποίηση της νέας τάσης προς επαγγελματοποίηση του πεδίου. Προβληματισμοί για το μέλλον, όπως η ανάγκη για το ξεκαθάρισμα της επαγγελματικής ταυτότητας του εκπαιδευτή ενηλίκων, η ανάπτυξη ανταγωνιστικών διαθέσεων μεταξύ των εκπαιδευτών, η αγωνία για την έκβαση των σχεδιασμών και τον τρόπο υλοποίησής τους, για την τύχη του θεσμού μετά τη λήξη της χρηματοδότησης από την Ε.Ε., εκφράστηκαν από τους περισσότερους ερωτώμενους.

Συμπεράσματα (συνέχεια) Ωστόσο, τελικά η εκπαίδευση ενηλίκων μαγεύει τους εκπαιδευτές, τους αφήνει πρωτοβουλία, τους κάνει να ενσωματώνονται στην ομάδα, να παρέχουν και να λαμβάνουν γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις ανάλογα με τις ανάγκες, να εφαρμόζουν τη μετασχηματίζουσα μάθηση. Επιπλέον, το γεγονός ότι αξιοποιούν τις δυνατότητες προσαρμογής του εκπαιδευτικού υλικού, το οποίο βρίσκουν συνήθως ανεπαρκές ή με μειωμένη καταλληλότητα, τους κάνει αυτόνομους και δημιουργικούς σε σχέση με τους εκπαιδευτικούς της τυπικής εκπαίδευση όπως δηλώνουν. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη οι διορισμένοι εκπαιδευτικοί της τυπικής εκπαίδευσης θεωρούν ότι αν η τάση προς επαγγελματοποίηση γίνει πράξη θα επέλεγαν τον κλάδο της εκπαίδευσης ενηλίκων ως αποκλειστική τους απασχόληση.

Αφορμές για μελλοντικές έρευνες Σίγουρα το κομμάτι της επαγγελματοποίησης έχει πολλές πτυχές και δεν εξαντλείται στα πλαίσια μια διπλωματικής εργασίας. Ωστόσο, η παρούσα μελέτη θα μπορούσε να αποτελέσει μια αφορμή για μελλοντικά ερευνητικά εγχειρήματα με θεματολογίες όπως: Ακριβώς η ίδια έρευνα συνδυασμένη πέραν των ποιοτικών και με ποσοτικά αποτελέσματα για μεγαλύτερη εξασφάλιση της εγκυρότητας των παρόντων αποτελεσμάτων Η τάση προς επαγγελματοποίηση του πεδίου και οι απόψεις των εκπαιδευτών ενηλίκων σε άλλους αστικούς, ημιαστικού ή και αγροτικούς νομούς της Ελλάδας, ώστε να ελεγχθεί η ορθότητα των συμπερασμάτων Η διερεύνηση και άλλων παραγόντων, οι οποίοι μπορούν να μετρηθούν και να αξιολογηθούν και οι οποίοι επηρεάζουν την τάση προς επαγγελματοποίηση του πεδίου. Κριτήρια επιλογής επιμορφωτών εκπαιδευτών ενηλίκων. Επαγγελματικό περίγραμμα των εκπαιδευτών εκπαιδευτών ενηλίκων. Κριτήρια επιλογής στελεχών στις δομές της δια βίου μάθησης. Επαγγελματικό περίγραμμα στελεχών της δια βίου μάθησης.