Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων ως γέφυρα μεταξύ εκπαίδευσης και απασχόλησης EΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων ως γέφυρα μεταξύ εκπαίδευσης και απασχόλησης Δρ Αλεξάνδρα Ιωαννίδου Ειδική Σύμβουλος Υπουργού Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων Μέλος της Συμβουλευτικής Ομάδας για το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων

Η κατοχή και η αξιοποίηση της γνώσης σήμερα συνδέεται με Κοινωνία της Γνώσης Η κατοχή και η αξιοποίηση της γνώσης σήμερα συνδέεται με την πρόσβαση σε κοινωνικές θέσεις και υψηλές αμοιβές σε ατομικό επίπεδο την ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα της οικονομίας σε συλλογικό επίπεδο Η κατοχή και η αξιοποίηση της γνώσης συνδέεται στις μέρες μας πολύ πιο άμεσα από ότι στο παρελθόν με την πρόσβαση σε κοινωνικές θέσεις και υψηλές αμοιβές σε ατομικό επίπεδο και με την ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα της οικονομίας σε συλλογικό επίπεδο.

Κοινωνία της Γνώσης Μοχλοί ανάπτυξης της χώρας: οι γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες των πολιτών Δυνατότητα αξιοποίησης νέων ευκαιριών Ανάπτυξη και αξιοποίηση καινοτόμων ιδεών Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, όπου η γνώση θεωρείται ο πιο σημαντικός παράγοντας για την ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας, οι ικανότητες και οι γνώσεις των πολιτών αποκτούν κυρίαρχη θέση. Είναι το αναπτυξιακό κεφάλαιο μιας χώρας και ο βασικότερος τομέας στον οποίο κάθε κυβέρνηση οφείλει να επενδύσει για να εξασφαλίσει αισιόδοξο μέλλον για τους πολίτες. Από τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες των πολιτών, από την εξοικείωσή τους με τις νέες τεχνολογίες, από τη δυνατότητά τους να αξιοποιούν τις νέες ευκαιρίες και να παράγουν πλούτο και καινοτομία κρίνεται η επιβίωση της χώρας, ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο που βιώνουμε τη χειρότερη οικονομική κρίση μετά τη μεταπολίτευση. Εξοικείωση με νέες τεχνολογίες Παραγωγή πλούτου

Πυλώνας του Αναπτυξιακού Προγραμματισμού Η αναβάθμιση των προσόντων και των δυνατοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού Προϋποθέσεις: ένα σύγχρονο και υψηλού επιπέδου εκπαιδευτικό σύστημα, διαπερατό, κοινωνικά δίκαιο, ευέλικτο και ικανό να ανταποκριθεί τόσο σε πολιτικούς και κοινωνικούς στόχους, όσο και σε αναπτυξιακούς στόχους. η δημιουργία αξιόπιστης και ελκυστικής τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, η οποία εξασφαλίζει στους αποφοίτους της ικανοποιητικό επίπεδο γενικών γνώσεων και ολοκληρωμένη τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση σε τομείς αιχμής που δίνουν διέξοδο στην απασχόληση. ένα ευρύ δίκτυο διά βίου μάθησης, το οποίο δίνει τη δυνατότητα συνέχισης της εκπαίδευσης και κατάρτισης σε όλους τους πολίτες σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους ανάλογα με τα προσωπικά ενδιαφέροντα και τις επαγγελματικές ανάγκες τους. Το νέο αναπτυξιακό πρότυπο της χώρας πρέπει να στοχεύει στην αναβάθμιση των προσόντων και των δυνατοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού. Αυτό προϋποθέτει ένα σύγχρονο και υψηλού επιπέδου εκπαιδευτικό σύστημα, διαπερατό, κοινωνικά δίκαιο, ευέλικτο και ικανό να ανταποκριθεί τόσο σε πολιτικούς και κοινωνικούς στόχους όσο και στις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Προϋποθέτει επίσης τη δημιουργία αξιόπιστης και ελκυστικής τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, η οποία θα εξασφαλίζει στους αποφοίτους της ικανοποιητικό επίπεδο γενικών γνώσεων και ολοκληρωμένη τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση σε τομείς αιχμής που δίνουν διέξοδο στην απασχόληση. Τέλος, προϋποθέτει ένα ευρύ δίκτυο διά βίου μάθησης, το οποίο θα δίνει τη δυνατότητα συνέχισης της εκπαίδευσης και κατάρτισης σε όλους τους πολίτες καθόλη τη διάρκεια της ζωής τους ανάλογα με τα προσωπικά ενδιαφέροντα και τις επαγγελματικές ανάγκες τους. Αν ο ένας πυλώνας της εκπαιδευτικής αποστολής είναι η ψυχοδιανοητική διάπλαση και η κοινωνική διάπλαση των εκπαιδευτικών υποκειμένων, ο άλλος δε μπορεί παρά να είναι η ο εφοδιασμός τους με τις απαραίτητες γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν με επάρκεια στην άσκηση μελλοντικών επαγγελματικών και κοινωνικών ρόλων προκειμένου να εξασφαλίζουν μια αξιοπρεπή διαβίωση. Στη χώρα μας παρατηρούμε την εξής αντίφαση: Ενώ η ζήτηση για σπουδές και μεταπτυχιακή εξειδίκευση αυξάνεται συνεχώς, τη συνοδεύει η συμβολική και ουσιαστική απαξίωση της γνώσης και η αύξηση φαινομένων μαθητικής και φοιτητικής διαρροής, σχολικής αποτυχίας και χαμηλων εκπαιδευτικών δεικτών. Αμάθεια και υπερεκπαίδευση είναι οι δυο πόλοι εντός των οποίων κινείται το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας. Η πραγματικότητα αυτή τεκμηριώνεται από διάφορες έρευνες (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, ΚΑΝΕΠ, ΕΣΥΕ)

Σημείο τομής των πολιτικών απασχόλησης και εκπαίδευσης Η αναβάθμιση του ανθρώπινου παράγοντα της χώρας Η αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας περνά μέσα από τη δυνατότητα αναγνώρισης και πιστοποίησης των προσόντων των πολιτών Η αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας είναι το σημείο στο οποίο τέμνονται οι πολιτικές απασχόλησης με τις πολιτικές εκπαίδευσης. Εδώ και χρόνια, η σχέση εκπαίδευσης και απασχόλησης αποτελεί αντικείμενο συζητήσεων που διεξάγονται πότε τεκμηριωμένα και με επιχειρήματα και πότε στη βάση ιδεολογικής πόλωσης και μανιχαϊστικών απλουστεύσεων. Είναι σαφές ότι η εκπαίδευση και η μόρφωση δε συνδέονται αποκλειστικά και δεν υπηρετούν δουλικά τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Η παιδεία, που είναι αποτέλεσμα τόσο του οργανωμένου συστήματος εκπαίδευσης όσο και προσωπικής προσπάθειας και καλλιέργειας είναι κάτι πολύ ευρύτερο από την επαγγελματική κατάρτιση που στοχεύει πράγματι στην παροχή συγκεκριμένων γνώσεων και δεξιοτήτων που θα χρησιμοποιηθούν σε ένα δεδομένο εργασιακό περιβάλλον. Ένα καλό υπόβαθρο γενικής παιδείας αποτελεί το θεμέλιο για μια ολοκληρωμένη ζωή αλλά και βασική προϋπόθεση για εκπαιδευτική και επαγγελματική ανέλιξη. Αν ο ένας πυλώνας της εκπαιδευτικής αποστολής είναι η ψυχοδιανοητική διάπλαση και η κοινωνική διάπλαση των εκπαιδευτικών υποκειμένων, ο άλλος δε μπορεί παρά να είναι η ο εφοδιασμός τους με τις απαραίτητες γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν με επάρκεια στην άσκηση μελλοντικών επαγγελματικών και κοινωνικών ρόλων προκειμένου να εξασφαλίζουν μια αξιοπρεπή διαβίωση. Στη χώρα μας παρατηρούμε την εξής αντίφαση: Ενώ η ζήτηση για σπουδές και μεταπτυχιακή εξειδίκευση αυξάνεται συνεχώς, τη συνοδεύει η συμβολική και ουσιαστική απαξίωση της γνώσης και η αύξηση φαινομένων μαθητικής και φοιτητικής διαρροής, σχολικής αποτυχίας και χαμηλών εκπαιδευτικών δεικτών. Αμάθεια και υπερεκπαίδευση είναι οι δυο πόλοι εντός των οποίων κινείται το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας. Η πραγματικότητα αυτή τεκμηριώνεται από διάφορες έρευνες (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, ΚΑΝΕΠ, ΕΣΥΕ) Οφείλουμε να αναζητήσουμε τον κοινό τόπο ανάμεσα στην εκπαίδευση και στην απασχόληση και να διαμορφώσουμε μια στρατηγική η οποία θα επιτρέπει να προσφέρει η αρχική και συνεχιζόμενη κατάρτιση γνώσεις και δεξιότητες που θα έχουν πρακτικό και ουσιαστικό αντίκρισμα στην αγορά εργασίας. Ζητούμενο: μια ρεαλιστική πολιτική σύνδεσης της εκπαίδευσης με την απασχόληση

Αναγνώριση των προσόντων του ανθρώπινου δυναμικού Μέχρι σήμερα στη χώρα μας δεν υπήρχε ένα ενιαίο σύστημα αναγνώρισης και πιστοποίησης προσόντων που να συμπεριλαμβάνει όλες τις μορφές εκπαίδευσης, κατάρτισης και επαγγελματικής εμπειρίας. Τα μαθησιακά αποτελέσματα, δηλαδή το τι γνωρίζει, κατανοεί και είναι ικανός να κάνει κάποιος μετά την ολοκλήρωση μιας μαθησιακής διαδικασίας, από την εκπαίδευση, την κατάρτιση, τη μη τυπική ή άτυπη μάθηση, καθώς και από την επαγγελματική και κοινωνική εμπειρία των πολιτών, δεν αξιοποιούνται. Τι σημαίνει για μια ενήλικη γυναίκα το γεγονός ότι έχει παρακολουθήσει μαθήματα Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού σε ένα Κέντρο Εκπαίδευσης Ενηλίκων; Τι σημαίνει για κάποιο νέο το γεγονός ότι έχει πάρει δίπλωμα τεχνικού δικτύων από ένα ΙΕΚ; Τι σημαίνει για έναν αγρότη που έχει παρακολουθήσει επιμορφωτικά σεμινάρια για νέες μεθόδους βιολογικής καλλιέργειας; Τι σημαίνει για κάποια νέα το γεγονός ότι έχει πάρει μια βεβαίωση σπουδών από ένα Κέντρο Ελευθερών Σπουδών ως συντηρητής έργων τέχνης; Πώς συνδέονται μεταξύ τους οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι ικανότητες που αποκτά κάποιος στη διάρκεια της ζωής του; Πώς συσχετίζονται με επαγγελματικά προσόντα και πώς συνδέονται με την απασχόληση; Τι αξία έχουν τα προσόντα αυτά στην αγορά εργασίας; Τι αξία έχουν πέρα από στενά κλαδικά και εθνικά όρια; Στη χώρα μας παρά το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος των επαγγελματικών προσόντων των πολιτών προέρχεται από διαδρομές άτυπης μάθησης δεν υπάρχει τρόπος αναγνώρισης και πιστοποίησης της άτυπης μάθησης. Κάποιος που έμαθε δηλαδή κοντά στον πατέρα του την τέχνη του υδραυλικού ή του χτίστη π.χ. χωρίς να έχει πάει ποτέ σε κάποια σχολή, μπορεί και ασκεί το επάγγελμα χωρίς να του ζητηθεί κάποια βεβαίωση που να πιστοποιεί τα προσόντα του. Το γεγονός αυτό δημιουργεί προβλήματα δυο ειδών: Από τη μια προβλήματα στους αποδέκτες των κακής ποιότητας υπηρεσιών λόγω έλλειψης επαγγελματισμού. Από την άλλη προβλήματα στους ίδιους τους εργαζόμενους μια και χωρίς αναγνωρισμένα και πιστοποιημένα προσόντα οι δυνατότητες απασχόλησης και οι ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Η εργασία σε αυτές τις περιπτώσεις είναι δυνατή μόνο μέσα από ένα πλέγμα προσωπικών ή πελατειακών σχέσεων που δημιουργούν εξαρτήσεις και στρεβλώσεις σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους.

Παραδειγματική μεταβολή στον τρόπο θεώρησης της μάθησης ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΕΙΣΡΟΕΣ + διάρκεια + τύπος + χώρος + πρόγραμμα + ίδρυμα Προς ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΕΚΡΟΕΣ Τι απαιτείται να ξέρει ένα άτομο ή να μπορεί να αποδείξει ότι είναι ικανό να κάνει μετά το τέλος της μαθησιακής εμπειρίας Μαθησιακά αποτελέσματα: μεταφέρουν το ενδιαφέρον από τις «εισροές» στα αποτελέσματα προσφέρουν καλύτερη σύνδεση μεταξύ των αναγκών της αγοράς εργασίας και της παρεχόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης διευκολύνουν την μεταφορά και χρήση των προσόντων μεταξύ διαφορετικών χωρών και διαφορετικών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης διευκολύνουν την επικύρωση άτυπης και μη-τυπικής μάθησης

Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων: γέφυρα μεταξύ εκπαίδευσης και απασχόλησης Με τη συγκρότηση Εθνικού Πλαισίου Προσόντων τα προσόντα όλων των πολιτών, δηλαδή οι γνώσεις τους, οι δεξιότητες και οι ικανότητες που απέκτησαν από ποικίλες διαδρομές μάθησης στη διάρκεια της ζωής τους Καταγράφονται Αναγνωρίζονται Πιστοποιούνται (όπου χρειάζεται) Αντιστοιχίζονται στην οκτάβαθμη κλίμακα του ΕΠΠ Καθίστανται διαφανή προς όλους Δίνεται η δυνατότητα έτσι στους Έλληνες πολίτες, εφόσον το επιθυμούν, να συνδέσουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που αποκτούν στη διάρκεια της ζωής τους με τις ανάγκες της συνεχώς μεταβαλλόμενης αγοράς εργασίας και να διεκδικήσουν με ίσους όρους θέσεις εργασίας και στην ενωμένη Ευρώπη. Είναι η διαδικασία που προωθεί και επιβραβεύει την «Έξυπνη Ελλάδα» σε αντίθεση με το «είσαι ό,τι δηλώσεις» που κυριάρχησε τα τελευταία χρόνια. Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων μας δίνει την ευκαιρία να βρούμε κοινά σημεία σε εκπαιδευτικές και επαγγελματικές διαδρομές που μέχρι τώρα δε σχετίζονταν μεταξύ τους μια και η βασική διάκριση ήταν αυτή μεταξύ φορέων παροχής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Ο προσανατολισμός στο αποτέλεσμα της μαθησιακής διαδικασίας φέρνει τον εκπαιδευόμενο στο κέντρο της προσοχής, μια και αυτός είναι ο φορέας των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων. Γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες, επαγγελματικά προσόντα αποκτώνται μέσω μιας ποικιλίας εκπαιδευτικών και επαγγελματικών διαδρομών που επιλέγονται με περισσότερους ή λιγότερους βαθμούς ελευθερίας από τους ενδιαφερόμενους. Μια κοινωνία που θέλει να βασίζεται στη γνώση δε μπορεί να κάνει αποδεκτό το γεγονός ότι αποφάσεις που παίρνονται σε μια πρώιμη φάση της ζωής είναι μη αντιστρέψιμες. Χρειαζόμαστε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που να παρέχει ποικιλία ισότιμων εκπαιδευτικών διαδρομών, ανοιχτό, ευέλικτο, χωρίς μονόδρομους και χωρίς αδιέξοδα. Γιατί οι άνθρωποι εξελίσσονται με βάση τα εφόδια που τους παρέχονται, τις δυνατότητες που τους δίνονται και το πώς οι ίδιοι τις αξιοποιούν. Σε κάθε φάση της ζωής και από όποιο σημείο και αν ξεκινά κανείς πρέπει να έχει τη δυνατότητα ανέλιξης, τη δυνατότητα να αναπτυχθεί σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες του, και τόσο τα ενδιαφέροντα όσο και οι ανάγκες του αλλάζουν στο πέρασμα του χρόνου. 8

Στόχοι του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων Η δημιουργία ενός ενιαίου συστήματος αναγνώρισης και πιστοποίησης των προσόντων που αποκτά ο πολίτης στη διάρκεια της εκπαιδευτικής του διαδρομής, της επαγγελματικής του πορείας, της κοινωνικής του συμμετοχής. Η διασφάλιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης στη βάση προτύπων με έμφαση στα αποτελέσματα των μαθησιακών δραστηριοτήτων (εκροές). Η διευκόλυνση της πρόσβασης και συμμετοχής σε διαδικασίες διά βίου μάθησης. Η αύξηση της κινητικότητας εκπαιδευομένων και εργαζομένων. Η ενίσχυση της διαφάνειας και των προσόντων και σύνδεσή τους με την εργασία και την απασχόληση. Η σύνδεσή του με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων. Η ενωμένη Ευρώπη δεν αφορά μόνο τις αγορές, τα αγαθά, το κοινό νόμισμα. Αφορά κυρίως τους πολίτες, οι οποίοι όντας Έλληνες, Γάλλοι, Γερμανοί, Πολωνοί αναπτύσσουν παράλληλα με την εθνική τους συνείδηση και μια ευρωπαϊκή συνείδηση θεωρώντας το όραμα της ενωμένης Ευρώπης και δικό τους όραμα. Σε μια Ευρώπη χωρίς σύνορα δημιουργούνται νέες εκπαιδευτικές και εργασιακές ευκαιρίες, δίνεται η δυνατότητα σε εκπαιδευόμενους και εργαζόμενους να ξεπεράσουν τα στενά εθνικά, κλαδικά και τοπικά όρια, να γίνουν φορείς και δέκτες πολλαπλών ερεθισμάτων, να συγκροτήσουν κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση απαλλαγμένη από φοβικά σύνδρομα και τελικά να δημιουργήσουν σε ένα ευρωπαϊκό και παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Η στατικότητα και η ακινησία δε συμβαδίζουν με τη φυσική ανάγκη του ανθρώπου για αλλαγή, για δράση, για εξέλιξη. Μια κοινωνία που θέλει να βασίζεται στη γνώση δε μπορεί να κάνει αποδεκτό το γεγονός ότι αποφάσεις που παίρνονται σε μια πρώιμη φάση της ζωής είναι μη αντιστρέψιμες. Χρειαζόμαστε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που να παρέχει ποικιλία ισότιμων εκπαιδευτικών διαδρομών, ανοιχτό, ευέλικτο, χωρίς μονόδρομους και χωρίς αδιέξοδα. Γιατί οι άνθρωποι εξελίσσονται με βάση τα εφόδια που τους παρέχονται, τις δυνατότητες που τους δίνονται και το πώς οι ίδιοι τις αξιοποιούν. Σε κάθε φάση της ζωής και από όποιο σημείο και αν ξεκινά κανείς πρέπει να έχει τη δυνατότητα ανέλιξης, τη δυνατότητα να αναπτυχθεί σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες του, και τόσο τα ενδιαφέροντα όσο και οι ανάγκες του αλλάζουν στο πέρασμα του χρόνου.

Τα 8 επίπεδα του ΕΠΠ Επίπεδο - Περιγραφή 1. Σχετίζεται με τη δυνατότητα συνέχισης στο δεύτερο κύκλο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. 2. Σχετίζεται με τη δυνατότητα ολοκλήρωσης του δεύτερου κύκλου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ή/και παρακολούθησης προγραμμάτων Συνεχιζόμενης Κατάρτισης. 3. Σχετίζεται με την ολοκλήρωση και του δεύτερου κύκλου της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και επίσης αντιπροσωπεύει προσόντα από εργασιακή εμπειρία. 4. Σχετίζεται με την ολοκλήρωση τουλάχιστον του δεύτερου κύκλου της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, η οποία έχει αναβαθμιστεί στη συνέχεια από προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης ή από εργασιακή εμπειρία. 5. Σχετίζεται με την ολοκλήρωση είτε Μετά-Δευτεροβάθμιου Προγράμματος Εκπαίδευσης και Κατάρτισης είτε “σύντομου κύκλου” Προγράμματος Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. 6. Σχετίζεται με τον πρώτο κύκλο προσόντων της Ανώτατης Εκπαίδευσης. 7. Σχετίζεται με τον δεύτερο κύκλο προσόντων της Ανώτατης Εκπαίδευσης. 8. Σχετίζεται με τον τρίτο κύκλο προσόντων της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Η οριοθέτηση μεταξύ των επιπέδων δεν είναι πάντα ευκρινής. Σε κάθε ταξινόμηση υπάρχουν περιπτώσεις που δεν εντάσσονται με σαφήνεια σε κάποια από τις προβλεπόμενες κατηγορίες, αλλά μπορούν να ενταχθούν σε περισσότερες της μιας. Σε αυτήν την περίπτωση ισχύει η αρχή της «βέλτιστης αντιστοίχησης». Εκτός αυτού υπάρχουν και μη ιεραρχικά μοντέλα δεξιοτήτων π.χ. οι διαπολιτισμικές ή οι κοινωνικές δεξιότητες. Τα κριτήρια που θα ληφθούν υπόψη για την αντιστοίχιση πρέπει να συμφωνηθούν από τους εμπλεκόμενους φορείς στη βάση συναίνεσης και να είναι σαφή και διαφανή ώστε να διασφαλίζεται η αμοιβαία εμπιστοσύνη εντός και εκτός συνόρων.

Οι περιγραφικοί δείκτες του ΕΠΠ Γενικοί περιγραφικοί δείκτες Γνώσεις Δεξιότητες Ικανότητες Ως γνώσεις νοείται το αποτέλεσμα της αφομοίωσης πληροφοριών μέσω της μάθησης. Οι γνώσεις είναι το σώμα θετικών στοιχείων, αρχών, θεωριών και πρακτικών που σχετίζεται με ένα πεδίο σπουδής ή εργασίας. Ως δεξιότητες νοείται η ικανότητα εφαρμογής γνώσεων και αξιοποίησης τεχνογνωσίας για την εκπλήρωση εργασιών και την επίλυση προβλημάτων. Ως ικανότητες νοείται η αποδεδειγμένη επάρκεια στη χρήση γνώσεων, δεξιοτήτων και προσωπικών, κοινωνικών ή/και μεθοδολογικών δυνατοτήτων σε περιστάσεις εργασίας ή σπουδών και στην επαγγελματική ή/και προσωπική ανέλιξη. Οι περιγραφικοί δείκτες σε πρώτο επίπεδο (εθνικό) είναι γενικοί και αφηρημένοι. Χρειάζεται να συνδεθούν με την επαγγελματική εμπειρία και την καθημερινή πρακτική για να αποκτήσουν νόημα και χρηστικότητα για κάθε κλάδο. Σε αυτό χρειαζόμαστε τη συμβολή των κλαδικών οργανώσεων, των επαγγελματικών ενώσεων και των κοινωνικών εταίρων. Η διάκριση μεταξύ γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων δεν είναι πάντα σαφής γιατί είναι κατά βάση μια θεωρητική και τεχνητή διάκριση. Όλοι γνωρίζουμε ότι η παιδεία, η μόρφωση κάποιου είναι κάτι σαφώς περισσότερο από το σύνολο των επιμέρους γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που έχει να επιδείξει κάποιος. Η κατάτμησή της γίνεται για καθαρά τεχνικούς λόγους, απλοποιεί την πραγματικότητα αλλά δεν αναιρεί την ενιαία θεώρηση της μόρφωσης. Παράδειγμα: Μια εκπαιδεύτρια ενηλίκων Γνωρίζει ότι η ενεργητική συμμετοχή και η αξιοποίηση των γνώσεων των εκπαιδευομένων είναι βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματική μάθηση των ενηλίκων. (Γνώση) Μπορεί να εφαρμόσει τεχνικές ενεργοποίησης των εκπαιδευομένων. (Δεξιότητα) Μπορεί να εφαρμόσει και να συνδυάσει τεχνικές ενεργοποίησης των εκπαιδευομένων παρά τα εμπόδια που συναντά και προέρχονται είτε από τους περιορισμούς του προγράμματος είτε από τις αντιδράσεις των ίδιων των εκπαιδευομένων (Ικανότητα) Ο συνδυασμός όλων αυτών αποτελούν ένα συγκεκριμένο επαγγελματικό προσόν της εκπαιδεύτριας ενηλίκων. Ορισμένες επαγγελματικές ικανότητες και δεξιότητες δε μπορούν να περιγραφούν «ουδέτερα» δηλαδή εκτός του συγκεκριμένου πλαισίου εντός του οποίου αποκτήθηκαν. Πέραν δηλαδή των οριζόντιων ικανοτήτων και δεξιοτήτων (επικοινωνιακές δεξιότητες, διαπολιτισμικές ικανότητες, κοινωνικές δεξιότητες) υπάρχουν μια σειρά από προσόντα που δε μπορούν να περιγραφούν θεωρητικά και ουδέτερα αλλά χρειάζεται να συσχετιστούν με συγκεκριμένα επαγγέλματα για να αποκτήσουν νόημα. Η συζήτηση για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων δεν είναι ακαδημαϊκής φύσης. Δε γίνεται ούτε για τις ανάγκες της αγοράς και των εργοδοτών. Έχει να κάνει με τον πυρήνα της εκπαιδευτικής διαδικασίας , με τις γνώσεις, τις ικανότητες, τις δεξιότητες που αποκτούν οι μαθητές, οι εκπαιδευόμενοι, οι εργαζόμενοι μέσα από ποικίλες μαθησιακές και επαγγελματικές διαδρομές. Μπορεί και πρέπει να συνδεθεί με την καθιέρωση εκπαιδευτικών standards, δηλαδή του τι πρέπει να γνωρίζει, να κατανοεί και να πράττει ο μαθητής ή ο εκπαιδευόμενος στο τέλος μιας εκπαιδευτικής διαδρομής. Δεν είναι ένα τεχνικό ή διοικητικό εργαλείο, αλλά ένα εργαλείο που συμβάλλει στην ανάπτυξη και μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, στη διασφάλιση ποιότητας του συστήματος.

Αντιμέτωποι με ευκαιρίες και προκλήσεις Με τη συγκρότηση Εθνικού Πλαισίου Προσόντων ερχόμαστε αντιμέτωποι με ευκαιρίες και προκλήσεις: Ευκαιρία να μπει τάξη στο άναρχο πεδίο των κάθε λογής βεβαιώσεων και πιστοποιητικών που απονέμονται από ποικίλους φορείς Ευκαιρία να αναγνωρίσουμε τον πλούτο των προσόντων των πολιτών και μέσα από διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας να τα καταστήσουμε σαφή και συγκρίσιμα Ευκαιρία να δώσουμε τέλος στην αυθαιρεσία που επικρατεί στα διπλώματα και στα προσόντα, στα επαγγελματικά δικαιώματα και στις άδειες άσκησης επαγγελμάτων και να τα εντάξουμε σε ένα συνεκτικό πλαίσιο με ενιαίους και αποδεκτούς από όλους κανόνες Για την Ελλάδα η δημιουργία Εθνικού Πλαισίου Προσόντων είναι μια μεγάλη ευκαιρία. Μια ευκαιρία να απαγκιστρωθούμε από αγκυλώσεις του παρελθόντος, να βάλουμε μια τάξη στο άναρχο πεδίο των κάθε είδους βεβαιώσεων και πιστοποιητικών που δίνονται από φορείς εκπαίδευσης και κατάρτισης και μέσα από διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας να καταστήσουμε διαφανή τα προσόντα που αποκτούν εκπαιδευόμενοι κάθε ηλικίας και κάθε κατηγορίας. Η συγκρότηση και λειτουργία Εθνικού Πλαισίου Προσόντων θα σπάσει τα στεγανά στη γνώση, στην επαγγελματική και κοινωνική εξέλιξη και θα επιτρέψει την κινητικότητα τόσο σε γεωγραφικό, όσο και σε εκπαιδευτικό και επαγγελματικό επίπεδο. Η κεντρική ιδέα είναι πως όποια κι αν είναι η αφετηρία, δεν υπάρχουν τερματικοί σταθμοί στη μάθηση. Ευκαιρία για τη χώρα να βάλει τάξη στο άναρχο πεδίο των κάθε λογής βεβαιώσεων και πιστοποιητικών που απονέμονται από ποικίλους φορείς και μέσα από διαδικασίες διασφάλισης ποιότητας να καταστήσει σαφή και συγκρίσιμα τα προσόντα των Ελλήνων πολιτών. Είναι γνωστό άλλωστε, ότι η χώρα μας δαπανά κάθε χρόνο τεράστια ποσά τόσο από ιδιωτικούς όσο και από δημόσιους πόρους στην εκπαίδευση και κατάρτιση, χωρίς ουσιαστικό έλεγχο και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από αυτές και χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα. Είναι λοιπόν και η διαδικασία που βάζει τέλος στο «είμαι ό,τι δηλώνω» και ενισχύει την «Έξυπνη Ελλάδα». Το κόστος για αγορά εκπαιδευτικών αγαθών και υπηρεσιών αποτελεί δυσβάσταχτη πληγή για την ελληνική κοινωνία, χαρακτηριστικά το 2005 ανήλθε σε 4,3 δις. € (ΚΑΝΕΠ 2009). Το μεταρρυθμιστικό κατόρθωμα της δωρεάν παιδείας λοιπόν ουδέποτε πραγματώθηκε στην ουσία του.

Αντιμέτωποι με ευκαιρίες και προκλήσεις Το μεταρρυθμιστικό εγχείρημα δεν είναι εύκολο: Απαιτεί από όλους μας αλλαγή σκέψης και προσέγγισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας, απομάκρυνση από το «φορεοκεντρικό» μοντέλο εκπαίδευσης, από συντεχνιακές αντιλήψεις από επαγγελματικούς εγωισμούς. Ανακινεί θέματα τα οποία για πολλά χρόνια στη χώρα μας αναπτύσσονταν χωρίς κεντρικό σχεδιασμό και στη λογική της ικανοποίησης συντεχνιακών αιτημάτων. Σε στρατηγικό και διαχειριστικό επίπεδο η επιτυχημένη συγκρότηση και εφαρμογή του Πλαισίου Προσόντων προϋποθέτει μια διαρκή διαδικασία διαβούλευσης ανάμεσα στους πολιτικούς υπεύθυνους, στους κοινωνικούς εταίρους, στους εκπαιδευτικούς φορείς, στις επαγγελματικές ενώσεις και στους χρήστες του Πλαισίου Προσόντων προκειμένου να βρεθεί μια κοινή συνισταμένη αποδεκτή από όλους και να γίνει το ΕΠΠ σημείο αναφορά για όλους. Το εγχείρημα, όπως καταλαβαίνετε, δεν είναι εύκολο. Απαιτεί από όλους μας αλλαγή σκέψης και προσέγγισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας, απομάκρυνση από το «φορεοκεντρικό» μοντέλο εκπαίδευσης, από συντεχνιακές αντιλήψεις από επαγγελματικούς εγωισμούς. Απαιτεί να δώσουμε τέλος στην αυθαιρεσία που επικρατεί στα διπλώματα και στα προσόντα, στα επαγγελματικά δικαιώματα και στις άδειες άσκησης επαγγελμάτων και να τα εντάξουμε σε ένα συνεκτικό πλαίσιο με ενιαίους και αποδεκτούς από όλους κανόνες. Απαιτεί από όλους να δείξουμε ωριμότητα. Ωστόσο τόσο ο σημαντικός βαθμός διαφοροποίησης των επιμέρους εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων όσο και οι αντιστάσεις των εμπλεκομένων φορέψν στην εκπαιδευτική διαδικασία (εκπαιδευτική κοινότητα, κοινωνικοί εταίροι, επαγγελματικές ενώσεις κλπ.) δημιουργούν ένα ιδιαίτερα εκρηκτικό μίγμα για την ευόδωση του στόχου αυτού. Σε όρους εκπαιδευτικής πολιτικής αυτό σημαίνει ότι η δημιουργία ενός τέτοιου εργαλείου περιλαμβανει την ανάπτυξη μιας σειράς εξαντλητικών διαπραγματεύσεων, συγκρούσεων, αντιθέσεων προκειμένου να βρεθεί μια κοινή συνισταμένη, η οποία να εκφράζει τη διατήρηση ή μη ειδικών συμφερόντων, κεκτημένων επαγγελματικών δικαιωμάτων, ακαδημαϊκών προνομίων κ.ο.κ. Η πιστοποίηση προσόντων στη βάση της αναγνώρισης μαθησιακών αποτελεσμάτων δεν πρόκειται να ευοδωθεί εύκολα και χωρίς τριβές ως μεταρρυθμιστικό πρότζεκτ αφού ανακινεί θέματα τα οποία για πολλά χρόνια στη χώρα μας αναπτύσσονταν χωρίς κεντρικό σχεδιασμό και στη λογική της ικανοποίησης συντεχνιακών αιτημάτων.

Πορεία υλοποίησης ΕΠΠ Φάσεις Υλοποίησης (1) Φάση 1 Σχεδιασμός, Διαβούλευση, Νομοθεσία Φάση 2 Προετοιμασία για τη συγκρότηση του ΕΠΠ Φάση 3 Συγκρότηση του ΕΠΠ Φάση 4 Αντιστοίχιση στα επίπεδα του EQF Έχουμε μπροστά μας ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο. Τα χρονικά περιθώρια είναι στενά και η χώρα μας έχει καθυστερήσει αρκετά σε ένα ζήτημα που βρίσκεται στην κορυφή της μεταρρυθμιστικής ατζέντας της ΕΕ εδώ και 4-5 χρόνια όπως φάνηκε και από την εισήγηση του κ. Ζαχείλα. Ωστόσο το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων δεν είναι στατικό, αλλά μια αειφόρος διαδικασία. Η εφαρμογή του ΕΠΠ θα πρέπει να προβλέπει όπως και κάθε καινοτομία μια φάση δοκιμής, μια φάση αξιολόγησης και μια φάση αναθεώρησης. Υπάρχουν τρία πεδία που πρέπει να λάβουμε υπόψη για την αντιστοίχιση των προσόντων με διαφορετικό βαθμό δυσκολίας: Προσόντα που προκύπτουν από διαδρομές της τυπικής εκπαίδευσης, προσόντα που προκύπτουν από διαδρομές της μη τυπικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και τέλος προσόντα που προέρχονται από διαδρομές της άτυπης μάθησης και της επαγγελματικής εμπειρίας. Ξεκινάμε από την τυπική και μη τυπική εκπαίδευση και κατάρτιση και προοδευτικά προβλέπεται και η αναγνώριση των προσόντων από διαδρομές άτυπης μάθησης.

Πορεία υλοποίησης ΕΠΠ Φάσεις Υλοποίησης (2) Φάση Ενέργειες Φάση 1η Σχεδιασμός, διαβούλευση και νομική κατοχύρωση Πρόταση για βασικές αρχές, προτεινόμενα επίπεδα, γενικούς περιγραφικούς δείκτες. Εξάμηνη δημόσια διαβούλευση επί του προτεινόμενου κειμένου του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων (5.3.2010-5.9.2010). Νομοθετική κατοχύρωση ΕΠΠ: «Ανάπτυξη της Διά Βίου Μάθησης και λοιπές διατάξεις» (3789/2010,28.9). Φάση 2η Προπαρασκευαστικές ενέργειες για τη συγκρότηση του ΕΠΠ Δημιουργία Εθνικού Φορέα για την πιστοποίηση προσόντων (ΕΟΠΠ). Καταγραφή σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων όλων των τίτλων, βεβαιώσεων και πιστοποιητικών που απονέμονται από το τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα , καθώς και από φορείς της μη τυπικής μάθησης. Εκπόνηση μεθοδολογικού οδηγού για τη συγκρότηση του ΕΠΠ. Φάση 3η Η συγκρότηση του ΕΠΠ (Εντός του 2012) Σύσταση Ομάδων Εργασίας στον ΕΟΠΠ. Εκπόνηση ειδικών περιγραφικών δεικτών κατά επίπεδο και κατά κλάδο και αντιστοίχιση με τα επίπεδα του ΕΠΠ. Ανάπτυξη μεθοδολογίας για την εκπόνηση προτύπων και διαδικασιών πιστοποίησης στη μη τυπική μάθηση με βάση τα μαθησιακά αποτελέσματα κάνοντας χρήση και των επαγγελματικών περιγραμμάτων. Ανάπτυξη μεθοδολογίας συστήματος πιστωτικών μονάδων σε προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Πιλοτική πιστοποίηση σε επιλεγμένα προγράμματα της ΣΕΚ και της ενδο-επιχειρησιακής κατάρτισης. Ανάπτυξη ειδικών περιγραφικών δεικτών και πιλοτική αντιστοίχιση δυο επαγγελματικών κλάδων κάθετα στα 8 επίπεδα του ΕΠΠ. Πιλοτική εφαρμογή ανεξάρτητων και πλουραλιστικών διαδικασιών αναγνώρισης μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Θεσμοθέτηση του συστήματος πιστοποίησης προσόντων (δυνατότητα υιοθέτησης διαφορετικών διαδικασιών εντός ενός κοινού πλαισίου). Θεσμοθέτηση συστήματος διαπίστευσης φορέων πιστοποίησης προσόντων. Φάση 4η Αντιστοίχιση στα επίπεδα του EQF (Έως το τέλος του 2012) Εφαρμογή της μεθοδολογίας αντιστοίχισης στα δεδομένα της Φάσης 3. Εκπόνηση της έκθεσης αντιστοίχισης.

Αρμόδιοι Φορείς Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων - ασκεί την εποπτεία της διαμόρφωσης και λειτουργίας του ΕΠΠ, καθώς και το συντονισμό των εμπλεκομένων με το ΕΠΠ φορέων. Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης - έχει αναλάβει την προβολή του ΕΠΠ μέσω του Ινστιτούτου Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (Ι.Δ.ΕΚ.Ε.) Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων (Εθνικό Σημείο Συντονισμού) - είναι ο αρμόδιος φορέας για τη δημιουργία και ανάπτυξη του ΕΠΠ και την αντιστοίχισή του με το EQF.

Περισσότερες πληροφορίες: www.nqf.gov.gr