Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Η ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ Πασχαλίδου Χρυσάνθη Πουτιού Πολυξένη Σαμαράς Ορέστης Ράπτης Δημήτριος Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκη, 15.12.11

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τι είναι η δια βίου μάθηση Στάδια δια βίου μάθησης Τι καθιστά αναγκαία τη δια βίου μάθηση Πρόσβαση στη δια βίου μάθηση Χαρακτηριστικά της δια βίου μάθησης Η δια βίου μάθηση στην Ευρώπη Δια βίου μάθηση σε αναπτυσσόμενες χώρες Παραδοσιακή εκπαίδευση και δια βίου μάθηση Το όραμα διεθνών ιδρυμάτων για τη δια βίου μάθηση Τα γενικότερα οφέλη της δια βίου μάθησης Κριτική Βιβλιογραφία

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ Ο όρος αναφέρεται σε μία φιλοσοφική αντίληψη όπου η εκπαίδευση θεωρείται ως μακροχρόνια διαδικασία που ξεκινά από τη γέννηση του ατόμου και συνεχίζει σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Αναφέρεται στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων. Είναι η παροχή ή η χρήση των επίσημων και ανεπίσημων ευκαιριών μάθησης, προκειμένου να καλυφθεί η ζητούμενη, συνεχής ανάπτυξη και βελτίωση των απαιτούμενων γνώσεων και δεξιοτήτων.

ΣΤΑΔΙΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ Η μάθηση είναι μέρος της ζωής και εμφανίζεται ανά πάσα στιγμή και σε όλους τους χώρους. Πρόκειται για μια διαδικασία που λαμβάνει χώρα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου, ξεκινώντας από τη γέννηση και φτάνοντας μέχρι το τέλος της ζωής μας. Συνεπώς μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε την διαδικασία της δια βίου μάθησης σε ηλικιακές ομάδες.

ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΑ 0-5 ΕΤΩΝ Σε αυτή την ομάδα, η μάθηση παρέχει μια βάση για τις μελλοντικές συνήθειες επινοητικότητας. Εμφανίζεται το μεγαλύτερο ποσό της άτυπης μάθησης, (τα παιδιά μιμούνται σχεδόν τα πάντα από γονείς, συμμαθητές και το κοντινό περιβάλλον). Διάφοροι ψυχολόγοι, τονίζουν τη σημασία της εκμάθησης στην παιδική ηλικία (Sigmund Freud). Η μάθηση σε αυτό το στάδιο επηρεάζει την ανάπτυξη όλων των άλλων ικανοτήτων μάθησης στο μέλλον.

ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΑ 6-24 Κατά κύριο λόγο εναπόκειται σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, ξεκινώντας από την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια και καταλήγοντας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στόχος της μάθησης σε αυτή την ομάδα είναι η ανάπτυξη των μαθητών σε τέσσερις πτυχές, συγκεκριμένα σε σωματική, πνευματική συναισθη- ματική καθώς και κοινωνική ικανότητα. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την ομάδα έχουν, η οικογενειακή ζωή, οι κοινωνικές οργανώσεις, οι θρησκευτικοί θεσμοί και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΑ 25-60 ΕΤΩΝ Αναπτύσσετε η ανεπίσημη μάθηση στη διάρκεια του επαγγελματικού βίου με χρήση διάφορων διδακτικών μέσων. Οι ενήλικες μαθαίνουν μέσα από τις καθημερινές εμπειρίες της ζωής τους και την επίλυση των διάφορων προβλημάτων τους. Απαιτείται η συνεχής ανάπτυξη του πνεύματος, τις ικανότητας και της ακεραιότητας.

ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΟΜΑΔΑ 60+ ΕΤΩΝ Στα ανώτερα χρόνια της ζωής τους οι άνθρωποι μπορούν να αναζητήσουν νέες γνώσεις για ιδία χρήση και για την προσωπική τους ολοκλήρωση. Πρόκειται για ενήλικα άτομα που είναι καθηγητές του εαυτού τους. Η αναζήτηση νέας γνώσης μπορεί να οδηγήσει: Σε μια αίσθηση της υπερηφάνειας και της ολοκλήρωσης. Βοηθήσει στη διατήρηση της αυτοεκτίμησης. Οι νέες γνώσεις προσφέρονται στην τοπική κοινωνία, επομένως υπάρχει προσφορά γνώσης στο σύνολο της κοινωνίας άρα τίθεται σε συνεχή κίνηση η αειφόρος μάθηση.

ΤΙ ΚΑΘΙΣΤΑ ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΤΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ Ανάγκη για ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων για να συμβαδίσουμε με τα νέα δεδομένα. Οι κοινωνικές και επαγγελματικές μας ανάγκες δεν μπορούν να συνδυαστούν με το παραδοσιακό μοντέλο εκπαίδευσης, και στη θέση του αναπτύσσονται ευέλικτες μορφές μάθησης (π.χ. εξ αποστάσεως εκπαίδευση). Ο διεθνής υψηλός ανταγωνισμός στο χώρο της αγοράς εργασίας. Καλούμαστε να γνωρίζουμε πώς να ανταποκρινόμαστε στις απαιτήσεις διαφόρων εργασιακών θέσεων.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ; Η έλλειψη πληροφοριών και υλικού σχετικά με την πρόσβαση στη διαδικασία της δια βίου μάθησης λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας για την συμμετοχή του ατόμου στις σχετικές διαδικασίες. Βασικές δραστηριότητες που επιτρέπουν την πρόσβαση στην δια βίου μάθηση είναι: η παρακολούθηση σεμιναρίων, η παρακολούθηση τμημάτων του ανοιχτού πανεπιστημίου, η παρακολούθηση τμημάτων συμβουλευτικής απασχόλησης, η συμμετοχή σε σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, η μελέτη εκπαιδευτικού υλικού, η παρακολούθηση επιμορφωτικών εκπομπών και ειδήσεων, η επίσκεψη σε μουσεία και πολιτιστικά κέντρα κ.α.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ Η έννοια της δια βίου μάθησης, καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της εκπαίδευσης (τυπικής και άτυπης) και κατάρτισης και απευθύνεται σε ένα αρκετά μεγάλο φάσμα ακροατηρίων. Υπάρχουν τέσσερα χαρακτηριστικά που ταυτίζουν την «εκπαίδευση και κατάρτιση» με την έννοια της «δια βίου μάθησης».

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΤΥΠΗ ΜΑΘΗΣΗ Η δια βίου μάθηση περιλαμβάνει τυπικούς και άτυπους τύπους εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η τυπική εκπαίδευση περιλαμβάνει το ιεραρχικά δομημένο εκπαιδευτικό σύστημα. Η άτυπη μάθηση περιγράφει μια συνεχιζόμενη διαδικασία όπου τα άτομα αποκτούν αξίες, ικανότητες και γνώσεις από την καθημερινή εμπειρία, τις εκπαιδευτικές επιρροές και τους πόρους στο προσωπικό τους περιβάλλον.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΡΑ ΜΑΘΗΣΗΣ Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη ο καθένας να αναλάβει την ευθύνη για τη μάθησή του. Οι δια βίου μαθητές δεν καθορίζονται από το είδος της εκπαίδευσης στην οποία συμμετέχουν, αλλά από τα προσωπικά χαρακτηριστικά που οδηγούν σε αυτή τη συμμετοχή. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση μπορεί να έχει οικονομικά οφέλη, όμως, τα οικονομικά κίνητρα δεν είναι κατ‘ ανάγκη επαρκή για να παρακινήσουν την συμμετοχή στην διαδικασία της εκπαίδευσης.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΥΤΟΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ Τονίζεται η ευθύνη των ατόμων να χρηματοδοτήσουν τη δική τους συνεχή εκπαίδευση και κατάρτιση με ελάχιστη υποστήριξη από την κυβέρνηση. Ένας δια βίου μαθητής ορίζεται ως πρόσωπο που αναλαμβάνει την ευθύνη για τη μάθησή του, και είναι πρόθυμο να επενδύσει χρόνο, χρήμα και προσπάθεια στην συνεχή εκπαίδευση.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ Η καθολική συμμετοχή είναι απαραίτητη για την εκπλήρωση των οικονομικών απαιτήσεων του 21ου αιώνα και την κοινωνική συνοχή. Η έννοια της καθολικής συμμετοχής περιλαμβάνει την άτυπη και τυπική μάθηση για όλους τους σκοπούς - κοινωνικούς, οικονομικούς και προσωπικούς. Τα χαρακτηριστικά των δια βίου εκπαιδευομένων, σχηματίζουν τους “πυλώνες” της κοινωνίας της μάθησης.

Η ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Ο όρος δια βίου μάθηση διαδόθηκε από την UNESCO κατά τη δεκαετία του 1960 και του 1970. Διαδόθηκε η ιδέα της δια βίου μάθησης ως τρόπος σύνδεσης της τυπικής εκπαίδευσης με την άτυπη και τυπική μάθηση. Παράλληλα προωθείτε η ιδέα της επαναλαμβανόμενης εκπαίδευσης από τον ΟΟΣΑ. Η εστίαση αυτή κατέληξε σε μια νέα ώθηση από το 1996 που ορίζεται ως Ευρωπαϊκό Έτος της Δια Βίου Μάθησης. Το ευρωπαϊκό κοινό γνωρίζει τη σημασία της δια βίου μάθησης για την προώθηση της καλύτερης συνεργασίας μεταξύ των δομών εκπαίδευσης και κατάρτισης και της επιχειρηματικής κοινότητας

ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΣΕ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ Η δια βίου μάθηση στην παραδοσιακή αφρικανική κοινωνία έχει πνευματικές, πολιτικές, οικονομικές και πολιτιστικές πτυχές. Μέσω του Διαδίκτυου οι τελευταίες αφρικάνικες γενιές έρχονται σε επαφή με εξωτερικές εμπειρίες που έχουν επηρεάσει την προοπτική τους. Παράδειγμα είναι η πνευματική διάσταση η οποία βάζει το άτομο στο κέντρο της κοινοτικής ζωής. Όλες οι δραστη-ριότητες πρέπει να προωθούν την ύπαρξη της κοινότητας και τα συμφέροντά της.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ Παραδοσιακή μάθηση Δια βίου μάθηση Οι εκπαιδευόμενοι λαμβάνουν γνώση από το δάσκαλο. Οι μαθητές εργάζονται μόνοι τους. Οι εξετάσεις δίνονται για την πρόληψη της προόδου μέχρι οι μαθητές να έχουν εξοικειωθεί πλήρως με ένα σύνολο δεξιοτήτων. Όλοι μαθαίνουν το ίδιο περιεχόμενο. Οι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν αρχική και ενδοϋπηρεσιακή κατάρτιση. Οι καλοί μαθητές εντοπίζονται και μπορούν να συνεχίσουν αργότερα την εκπαίδευση. Ο δάσκαλος είναι η μόνη πηγή της γνώσης. Οι εκπαιδευτικοί χρησιμεύουν ως διαμεσολαβητές για την απόκτηση της γνώσης του μαθητή. Οι άνθρωποι μαθαίνουν μέσω της πράξης και σε ομάδες. Η αξιολόγηση χρησιμοποιείται για να καθοδηγήσει στρατηγικές μάθησης. Οι εκπαιδευτικοί είναι δια βίου μαθητευόμενοι. Οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε ευκαιρίες μάθησης σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Η μάθηση χρησιμοποιείται πρακτικά.

ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ Προσδιορίζει τις γνώσεις και τις ικανότητες που απαιτούνται για τη δια βίου μάθηση, όπως: Επίπεδο μόρφωσης στην ξένη γλώσσα . Στα μαθηματικά. Στη φυσική. Τη δυνατότητα χρήσης τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας.

UNESCO Η UNESCO υποστηρίζει ένα πιο ανθρωπιστικό όραμα της δια βίου μάθησης σε σχέση με τα αποκλειστικώς οικονομικά επιχειρήματα της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Επικεντρώνεται στην πλήρη ανάπτυξη του ατόμου. Μία έκθεση που εκπονήθηκε το 1972, υποστηρίζει ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στους τρόπους μάθησης και όχι στην αντιστοίχιση της εκπαίδευσης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Τονίζεται ότι η μάθηση υφίσταται καθ‘ όλη τη διάρκεια της ζωή. Πέντε χαρακτηριστικά της προσέγγισης αυτής είναι ότι: Προσφέρει μια συστηματική προσέγγιση της μάθησης. Δίνει έμφαση στην κεντρική θέση του μαθητευομένου και τις πρωτοβουλίες. Δίνει έμφαση στην παροχή κινήτρων για μάθηση. Υπογραμμίζει τους πολλαπλούς στόχους της εκπαιδευτικής πολιτικής.

ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Η οικονομική και κοινωνική αλλαγή, η μετάβαση σε μια κοινωνία της γνώσης και άλλα, είναι προκλήσεις που απαιτούν μια νέα προσέγγιση στην εκπαίδευση, στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ελπίζει να εξουσιοδοτήσει τους πολίτες της να κινούνται ελεύθερα μεταξύ των επαγγελμάτων, των περιοχών και των χωρών για την επίτευξη της μάθησης.

ΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΟΦΕΛΗ ΤΙΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ Η δια βίου μάθηση βοηθά το άτομο να αναπτύξει πλήρως τις φυσικές ικανότητες, δημιουργεί ένα περίεργο, “πεινασμένο” μυαλό, αυξάνει την σοφία μας, κάνει τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος, μας βοηθά να προσαρμοστούμε στις αλλαγές, μας βοηθά να βρούμε το νόημα στη ζωή μας, μας κρατά συμμετέχοντες ως ενεργούς συντελεστές στην κοινωνία των πολιτών, μας βοηθά να κάνουμε νέους φίλους και να δημιουργήσουμε πολύτιμες σχέσεις και οδηγεί σε εμπλουτισμό της ζωής μας και στην προσωπική μας ολοκλήρωση.

ΚΡΙΤΙΚΗ Ο βασικός λόγος για άσκηση κριτικής είναι η οικονομική ερμηνεία του όρου. Έχουν δημιουργηθεί διάφοροι όροι όπως “δια βίου κέρδος” και “μάθηση για όφελος” . Η τρέχουσα κατάσταση, αποτελεί συνέχεια μίας έκθεσης του ΟΟΣΑ, που επαναπλαισιώνει την συζήτηση σχετικά με την δια βίου μάθηση, βάσει οικονομικών όρων και όρων απασχόλησης. Επισημαίνεται ότι: “στις βιομηχανικές χώρες, την εποχή της οικονομικής άνθησης (δεκαετίας 1960), η ιδεολογία που ταυτίζει τη δια βίου μάθηση με την γενικευμένη εκπαίδευση, αντικατοπτρίζει την ανάγκη για άμεση εκπαίδευση των εργαζομένων”.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Wikipedia, Ορισμός δια βίου μάθησης [en.wikipedia.org/wiki/Lifelong_learning#Definition] European Commission: “Adult learning: it is never too late to learn” [eurlex.europa.eu/LexUriServ/site/en/com/2006/com2006_0614en01.pdf] OECD: “The challenges for education in global economies” [www.oecd.org/dataoecd/62/2/35469178.pdf] Leon Feinstein, Cathie Hammond, John Preston: Wider Benefits of Learning Research UNESCO, 1972, Learning To Be: The world of education today and tomorrow. The World Bank, 2003, Lifelong Learning in the Global Knowledge Economy: Challenges for Developing Countries Burbules, N & Torres C., 2000, Globalization and Education: An Introduction, Routledge. European Commission, 2007, Education and Training, The Lifelong Learning Programme Adey, P. & Shayer M, 1994, General Teaching Council for England, Improving Learning Through Cognitive Intervention. Nordstrom N., 2008, Top 10 Benefits of Lifelong Learning [www.selfgrowth.com/articles/Top_10_Benefits_of_Lifelong_Learning.html] Ministry of Basic Education and Culture Namibia, 1993, Towards Education for All: A development brief for education, culture and training. Ministry of Basic Education, Sport and Culture Namibia, 2003, National Policy on Adult Learning. Gelpi, E., 1985, The University of Malta Press, Lifelong Education and International Relations, Lifelong education and participation. Ivan Illich and Etienne Verne, 1981,  Imprisoned in the Global Classroom.