ΜΕΛΕΤΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ Ε.Π. «ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ & ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ» ΠΕΡΙΟΔΟΥ

2 Εισαγωγή  Αντικείμενο:  Η παρακολούθηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον κατά την υλοποίηση του ΕΠ, ώστε να εξασφαλίζεται η δυνατότητα έγκαιρου εντοπισμού και αντιμετώπισης ενδεχόμενων επιπτώσεων σύμφωνα με το άρθρο 10 της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ και τον Ν. 102(Ι)  Δεδομένα:  οι υποδείξεις της ΣΜΠΕ του Προγράμματος «Αειφόρος Ανάπτυξη και Ανταγωνιστικότητα», που εκπονήθηκε για λογαριασμό του Γραφείου Προγραμματισμού τον Δεκέμβριο του 2006 από την ENVIROPLAN A.E. (εφεξής ΣΜΠΕ του 2006), που είναι μέλος της Κ/ξίας «ΛΚΝ ΑΝΑΛΥΣΙΣ ΕΠΕ, ΟΜΑΣ Α.Ε. και ΕΝVIROPLAN A.E.»,  η πορεία υλοποίησης του ΕΠ

3 Εισαγωγή  Εργασία Πεδίου:  Οι επιπτώσεις του κάθε έργου εξετάζονται σε συνάρτηση με τα χαρακτηριστικά του & την χωροθέτησή του - Ν. 140 (Ι)/2005.  Βασικά Πορίσματα:  Εκτίμηση & Αξιολόγηση των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων σε επίπεδο ΕΠ και καθορισμός του ποσοστού συμμετοχή του ΕΠ στη συνολική επίδοση της χώρας &  Αξιολόγηση της αναγκαιότητας ή μη αναθεώρησης της Στρατηγικής Μελέτης Εκτίμησης στο Περιβάλλον

4 ΣΜΠΕ 2006

5 Κατευθύνσεις μέτρων της ΣΜΠΕ του 2006  Το σύνολο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του ΕΠ μπορεί να αντιμετωπισθεί με την ανάληψη μέριμνας προς πέντε κατευθύνσεις, τις εξής:  Περιορισμός περιβαλλοντικών πιέσεων από την παραγωγή απορριμμάτων.  Περιορισμός περιβαλλοντικών πιέσεων από την εισαγωγή, διακίνηση και επεξεργασία επικίνδυνων αποβλήτων.  Προστασία βιοποικιλότητας και πανίδας, καθώς και αποτροπή γενικότερων πιέσεων στα οικοσυστήματα.  Συγκράτηση της χρήσης ζιζανιοκτόνων και λιπασμάτων.  Συγκράτηση πιέσεων επιδείνωσης της ποιότητας του αέρα.

6 Πορεία υλοποίησης Ε.Π. (1/2)  (ΑΠ1) Βασικές Υποδομές στον Tομέα του Περιβάλλοντος και της Eνέργειας:  Επεξεργασία νερού (λύματα)  Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: ηλιακή  Αποκατάσταση βιομηχανικών χώρων και μολυσμένης γης  (ΑΠ2) Βασικές Μεταφορικές Υποδομές:  Αυτοκινητόδρομοι  Λιμένες  Περιφερειακές - τοπικοί οδοί (νέο)  (ΑΠ3) Κοινωνία της Γνώσης και Καινοτομία  Δραστηριότητες Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης σε Κέντρα Ερευνών  Υποδομές Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης  Συνδρομή στην Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη ειδικά σε ΜΜΕ  Υπηρεσίες για τον Πολίτη  Προηγούμενες υποστηρικτικές υπηρεσίες σε ομάδες επιχειρήσεων (νέο)

7 Πορεία υλοποίησης Ε.Π.(2/2)  (ΑΠ4) Παραγωγικό Περιβάλλον  Επενδύσεις σε επιχειρήσεις  Προηγούμενες υποστηρικτικές υπηρεσίες σε ομάδες επιχειρήσεων  Ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού στον τομέα της Έρευνας και της Καινοτομίας, ιδίως μέσω των μεταπτυχιακών σπουδών και της εκπαίδευσης ερευνητών και δραστηριότητες δικτύωσης μεταξύ (νέο)  Υπηρεσίες για τον Πολίτη (νέο)  (ΑΠ5) Αναζωογόνηση Αστικών Περιοχών και Περιοχών της Υπαίθρου  Ολοκληρωμένα σχέδια για την αστική και αγροτική αναζωογόνηση  Προώθηση καθαρών αστικών μεταφορών  Ανάπτυξη πολιτιστικών υποδομών  Επενδύσεις σε Επιχειρήσεις  (ΑΠ6) Τεχνική Βοήθεια Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης  (ΑΠ7) Τεχνική Βοήθεια Ταμείου Συνοχής

8 Συμβολή του ΕΠ στην συνολική επίδοση της χώρας (1/2)  Αξιολογήθηκαν οι 6 δείκτες στρατηγικού χαρακτήρα, με περιβαλλοντικά κριτήρια  Η υπερκάλυψη του στρατηγικού δείκτη μέσω του οποίου μετριέται η δημιουργία άμεσων μεικτών θέσεων εργασίας από τα μέχρι τώρα ενταγμένα έργα, επιβεβαιώνει την αυξημένη συμβολή του Ε.Π. στην συνολική επίδοση της χώρας, ως προς την κατεύθυνση αυτή.  η ικανοποιητική κάλυψη του στρατηγικού δείκτη μέσω των οποίων μετριούνται οι συνολικές δαπάνες για ερεύνα και ανάπτυξη ως ποσοστό του ΑΕΠ από τα μέχρι τώρα ενταγμένα έργα, επιβεβαιώνει την αυξημένη συμβολή του Ε.Π. στην συνολική επίδοση της χώρας, ως προς την κατεύθυνση αυτή.  η αυξημένη πιθανότητα ικανοποιητικής κάλυψης του στρατηγικού δείκτη που μετρά την αύξηση του ποσοστού των μετακινήσεων μέσω του Συστήματος Δημόσιων Μεταφορών, είναι ανάλογη του εκσυγχρονισμού και της επέκτασης που έχει υποστεί το σύστημα τα τελευταία δύο έτη και επιβεβαιώνει την αυξημένη συμβολή του Ε.Π. στην συνολική επίδοση της χώρας, ως προς την κατεύθυνση αυτή.

9 Συμβολή του ΕΠ στην συνολική επίδοση της χώρας (2/2)  Η μέχρι τώρα κάλυψη του στρατηγικού δείκτη που μετρά την συνεισφορά ανανεώσιμων πηγών στην συνολική κατανάλωση της ενέργειας, βρίσκεται σε ικανοποιητικά επίπεδα, και αποδεικνύει την αυξημένη συμμετοχή του Ε.Π. στην συνολική επίδοση της χώρας προς την κατεύθυνση αυτή.  Η μέχρι τώρα κάλυψη του στρατηγικού δείκτη που μετρά τις νέες επιχειρήσεις που δημιουργούνται στους τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών, βρίσκεται σε πολύ ικανοποιητικά επίπεδα, και αποδεικνύει την αυξημένη συμμετοχή του Ε.Π. στην συνολική επίδοση της χώρας προς την κατεύθυνση αυτή.  Η μη κάλυψη του στρατηγικού δείκτη μέσω του οποίου μετριέται ο εξυπηρετούμενος πληθυσμός από χώρους υγειονομικής ταφής, αναμένεται να αρθεί στις αρχές του 2012, διατηρώντας στα ίδια επίπεδα την μέχρι τώρα επίδοση της χώρας ως προς την κατεύθυνση αυτή.

10 Σκοπός Μελέτη Αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την πορεία υλοποίησης του Ε.Π. Εκτίμηση επιπτώσεων Επιπτώσεις που έχουν υποστεί εκτίμηση Επιπτώσεις που έχουν διαφύγει της εκτίμησης της ΣΜΠΕ της 2006 Ε.Π. «Αειφόρος Ανάπτυξη και Ανταγωνιστικότητα (πορεία υλοποίησης) Σημερινή κατάσταση περιβάλλοντος (μεταβολές στις περιβαλλοντικές παραμέτρους)

11 Τα 4 Βήματα Μεθοδολογικής Προσέγγισης  1 ο Βήμα:  Αναλυτική παρουσίαση της διαδικασίας μέτρησης του κάθε δείκτη ξεχωριστά  2 ο Βήμα:  Επιμέτρηση της μεταβολής καθενός από τους είκοσι περιβαλλοντικούς στόχους  3 ο Βήμα:  Προσδιορισμός της ταυτότητας της επίπτωσης για κάθε μια από τις μεταβολές που εντοπίσθηκαν  4 ο Βήμα:  Αξιολόγηση της δυνατότητας λήψης μέτρων στις αρνητικές επιπτώσεις – σχεδιασμός των μέτρων

12 Μεθοδολογικής προσέγγισης (1/4)  1 ο Βήμα:  Σκοπός: Η αποτύπωση της περιβαλλοντικής κατάστασης του συνόλου του Ε.Π. μέσω των περιβαλλοντικών δεικτών.  Πηγές άντλησης στοιχείων: Τεχνικά Δελτία των Έργων, περιβαλλοντικές μελέτες, Δελτία Παρακολούθησης κ.λπ.  Πεδίο εργασίας: Καταγράφονται ανά έργο: ο τίτλος, ο στόχος, μέγεθος & τα βασικά χαρακτηριστικά, ο βαθμός υλοποίησης. Γίνεται αντιστοίχηση των περιβαλλοντικών δεικτών αξιολόγησης με τους ειδικούς στόχος και τις κατηγορίες έργου του ΕΠ

13 Μεθοδολογικής προσέγγισης (2/4)  2 ο Βήμα:  Σκοπός: Διερευνώνται οι κυριότερες διαφοροποιήσεις που έχουν επέλθει στο Περιβάλλον της Κύπρου από την εποχή σύνταξης της ΣΜΠΕ 2006 έως σήμερα.  Πηγές άντλησης στοιχείων: Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας, μελέτες εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των έργων και δραστηριοτήτων, κ.λπ.  Πεδίο εργασίας: Στη ΣΜΠΕ του 2006, διαπιστώθηκε ότι αναμένονται μεταβολές σε 20 από τους 54 περιβαλλοντικούς παράγοντες που συνέθεταν το «κόσκινο» του προσδιορισμού των πιθανών περιβαλλοντικών αλλαγών από την υλοποίηση του ΕΠ. – Γίνεται επικαιροποίηση

14 Μεθοδολογικής προσέγγισης (3/4)  3 ο Βήμα:  Σκοπός: Προσδιορίζονται οι ιδιοτήτων των επιπτώσεων (κατεύθυνση- έκταση- ένταση, μηχανισμός – χρόνος – συνεργία κ.λπ.)  Πεδίο εργασίας: Καθορίζονται ποιοτικοί δείκτες που παίρνουν τιμές ΘΕΤΙΚΗ/ ΜΗ ΘΕΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ με ιδιαίτερη αναφορά σε αυτούς που σταθερά δε διαπιστώνεται θετική επίδραση.  Η ΣΜΠΕ του 2006 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αρνητικές επιπτώσεις εντοπίζονται σε έντεκα δείκτες, ενώ θετικές επιδράσεις δέχονται εννέα περιβαλλοντικοί δείκτες- Γίνεται επικαιροποίηση

15 Μεθοδολογικής προσέγγισης (4/4)  4 ο Βήμα:  Σκοπός: Οι αρνητικές επιπτώσεις αξιολογούνται ως προς την αναγκαιότητα ή μη αντιμετώπισης, αλλά και ως προς τη δυνατότητα που παρέχει ο μηχανισμός εμφάνισης κάθε επίπτωσης αναφορικά με την πρόληψη ή την εκ των υστέρων αναστροφή της.  Πεδίο εργασίας: Διερευνάται το προσφορότερο στάδιο λήψης των μέτρων που απαιτούνται. Γίνεται διάγνωση των αιτίων που προκαλούν κάθε επίπτωση, καθώς και στο κατά πόσον τα μέτρα για την πρόληψη μιας επίπτωσης θα έχουν θετικό αποτέλεσμα και σε άλλες επιπτώσεις.

16 Επίπεδο ομαδοποίησης των Αξόνων του Ε.Π.  Οι ΑΠ1, ΑΠ2 και ΑΠ5 συντίθενται από σχετικά ομογενή είδη παρεμβάσεων.  Οι ΑΠ3 και ΑΠ4 συντίθενται από κοινές παρεμβάσεις, συνεπώς η ομαδοποίηση τους κρίθηκε ικανοποιητική.  Οι ΑΠ6 και ΑΠ7 συντίθεται μόνο από «άυλες» δράσεις, και δεν απαιτείται να υποβληθούν σε περιβαλλοντική εκτίμηση.  Επομένως αξιολογούνται 4 ομάδες:  Η 1 η ομάδα αφορά τις παρεμβάσεις του ΑΠ1  Η 2 η ομάδα αφορά τις παρεμβάσεις του ΑΠ2  Η 3 η ομάδα αφορά τις παρεμβάσεις των ΑΠ3&ΑΠ4  Η 4 η ομάδα αφορά τις παρεμβάσεις του ΑΠ5

17 Χαρακτήρας των περιβαλλοντικών μεταβολών  Από το 1 ο βήμα, διαπιστώθηκε ότι λόγω της έως τώρα πορείας του Ε.Π. αναμένονται μεταβολές σε 19 από τους 54 περιβαλλοντικούς δείκτες.  Από το 2 ο βήμα διαπιστώθηκε ότι από τις 19 επηρεαζόμενες περιβαλλοντικές παραμέτρους:  Οι 8 είναι θετικές  Οι 11 είναι αρνητικές  Οι τομείς που επηρεάζονται αρνητικά αφορούν:  δείκτες βιοτικού περιβάλλοντος,  δείκτες της χρήσης γης και  δείκτες πολυτροπικών πιέσεων στο περιβάλλον

18 Που αναμένονται περιβαλλοντικές μεταβολές;

19

20 Αξιολόγηση των περιβαλλοντικών μεταβολών  Για τις μεταβολές που εντοπίσθηκαν διεξήχθη αξιολόγηση για να διαγνωσθεί:  εάν υπάρχει η δυνατότητα να προληφθούν,  εάν η πρόληψη τους δημιουργεί συγκρούσεις με προτεραιότητες του ΕΠ ή θέτει σημαντικές δυσκολίες στην επίτευξη των στόχων του και  ποιο είναι το είδος των μέτρων ώστε να προληφθεί ή να εξομαλυνθεί η προς το δυσμενέστερο εξέλιξη.

21 Πορίσματα  Στην περίπτωση που οδηγηθούμε σε αναθεώρηση του Ε.Π. κρίνεται αναγκαία η αναθεώρηση της ΣΜΠΕ του 2006,  ενώ σε διαφορετική περίπτωση η μέχρι τώρα πορεία υλοποίησης του Ε.Π. δεν εγείρει τέτοια ανάγκη, εφόσον:  διαπιστώθηκε μια διατηρησιμότητα όσων επιπτώσεων προβλέπονταν καθ΄υπόδειξη της αρχικής ΣΜΠΕ  δεν εντοπίσθηκαν νέες επιπτώσεις που να έχουν διαφύγει της εκτίμησης των προβλέψεων αυτής  και με την προϋπόθεση ότι εντός του 2012 θα ενταχθούν τα έργα διαχείρισης στερεών αποβλήτων που έχουν προγραμματισθεί.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ