Εισαγωγή των ΤΠΕ στα φιλολογικά μαθήματα Ειδικό μέρος Ι. 1.

Σύνδεση του ολοκληρωμένου προτύπου με τη νέα πραγματικότητα Οι κλασικές διδακτικές φιλολογικών μαθημάτων έχουν κάνει σημαντική στροφή για να διαβάσουν τη νέα πραγματικότητα και να την ενσωματώσουν στις επιστημονικές τους προτάσεις. Σύγχρονος παιδαγωγικός στόχος : όχι η κατάκτηση της ύλης με στατικό τρόπο και άρα η χρησιμοποίηση ξεπερασμένων υπολογιστικών περιβαλλόντων, αλλά η δημιουργία ενεργών υποκειμένων, που: χρησιμοποιούν κάθε μέσο επικοινωνίας και όλους τους συμβολικούς – σημειωτικούς τρόπους (λέξεις, εικόνες, μουσική, κείμενα) και διαβάζουν κριτικά τη νέα επικοινωνιακή πραγματικότητα.

Σύνδεση του ολοκληρωμένου προτύπου με τη νέα πραγματικότητα Το ζήτημα δεν είναι μόνο ποια τεχνολογία θα χρησιμοποιηθεί – έντυπο, υπολογιστής, προβολέας, διαδραστικός, …. – αλλά Για ποιο λόγο Πώς Πότε

Το σχολείο σήμερα ως προς το ‘τι’, ‘πώς’ και ‘πότε’ Σύνδεση του ολοκληρωμένου προτύπου με τη νέα πραγματικότητα Το σχολείο σήμερα ως προς το ‘τι’, ‘πώς’ και ‘πότε’ είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιων προσαρμογών σε μια συγκεκριμένου τύπου κοινωνία, όπου: η αφομοίωση συγκεκριμένης ύλης η απόκτηση συγκεκριμένων γνώσεων η διδασκαλία στο πρότυπο του σχήματος «Ερώτηση- Απάντηση- Αξιολόγηση» ο περιορισμός της διδασκαλίας σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο εξυπηρετούσε κατά βάθος το είδος των πολιτών που οι δυτικές κοινωνίες είχαν ανάγκη μέχρι και 2-3 δεκαετίες μετά από το Β´ παγκόσμιο πόλεμο.

Γι’ αυτό και η κρίση του σημερινού σχολείου Σύνδεση του ολοκληρωμένου προτύπου με τη νέα πραγματικότητα Απόλυτη αναντιστοιχία ανάμεσα στο πρότυπο αυτό δημιουργίας πολιτών με το είδος των πολιτών που η σημερινή κοινωνία απαιτεί. Γι’ αυτό και η κρίση του σημερινού σχολείου Σήμερα απαιτείται σχολείο που δημιουργεί μαθητή – αυριανό πολίτη με χαρακτηριστικά : ικανότητα στη συνεχή μάθηση ικανότητα στη συλλογική εργασία καλλιέργεια της πρωτοβουλίας ανθρωπιστική παιδεία κλασικό γραμματισμό νέο γραμματισμό κριτικό γραμματισμό αισθητική καλλιέργεια Απαιτείται και η παλαιότερη τεχνολογία , αλλά και οι νέες τεχνολογίες

Η διεθνής εμπειρία (1) Από τη δεκ. ’70 ο Η/Υ ως δάσκαλος: παραδοσιακή διδασκαλία, φόβος αντικατάστασης του δασκάλου Δεκ. ’80 ο Η/Υ ως περιβάλλον εργασίας: αναζήτηση και πειραματισμός κατά το γράψιμο, συνεργασία δασκάλου – μαθητή, δημιουργία πραγματικών περιστάσεων επικοινωνίας, προώθηση κοινωνικής διάστασης επικοινωνίας – μάθησης Έτσι σήμερα προωθείται: όχι ο Η/Υ που διδάσκει, αλλά που λειτουργεί ως περιβάλλον εργασίας όχι ο μαθητής που μόνο μαθαίνει, αλλά που αναζητά, συγκρίνει, ανακαλύπτει, συνθέτει, παρουσιάζει

Η διεθνής εμπειρία (2) Κυρίαρχο το πραγματολογικό μοντέλο εισαγωγής των ΤΠΕ στις περισσότερες χώρες. Οι σύγχρονες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές δημιουργούν μια νέα πραγματικότητα, ένα νέο γραμματισμό, τον ψηφιακό , αναπόσπαστο κομμάτι του κοινωνικού γραμματισμού που το σύγχρονο σχολείο οφείλει να παρέχει. Η εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση υποστηρίζει τη συνολική προσπάθεια αλλαγής του σχολείου.

Συνήθεις δυσκολίες κατά την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία (1) Σε διεθνές επίπεδο: πολλές απόπειρες εισαγωγής καινοτομιών επενδύσεις τεράστιων κονδυλίων και στην προετοιμασία εκπαιδευτικών δυσανάλογα αποτελέσματα (Βλ. Larry Cuban, Oversold and Underused: Computers in Classroom, 2001) Η ελληνική εμπειρία: Η εισαγωγή των ΤΠΕ καθορίζεται από το ευρύτερο κοινωνικό, εκπαιδευτικό και πολιτισμικό πλαίσιο Ποιο είναι αυτό το πλαίσιο ;

Η ελληνική εμπειρία. Συνήθεις δυσκολίες κατά την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία (2) Το πλαίσιο αυτό καθορίζεται από τη διδακτική ιδεολογία των διδασκόντων τα φιλολογικά μαθήματα , αλλά και γονέων, μαθητών, της ελληνικής κοινωνίας ευρύτερα που διαμορφώνεται από : το πρότυπο διδασκαλίας των νεκρών γλωσσών το συγκεκριμένο πρότυπο – περιεχόμενο, δομή, γλωσσοδιδακτική λογική- του ενός ισχύοντος σχολικού εγχειριδίου

Η ελληνική εμπειρία. Συνήθεις δυσκολίες κατά την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία (3) Επιπλέον το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι συγκεντρωτικό Περιορισμένες δυνατότητες πρωτοβουλιών σε εκπαιδευτικούς Οι αλλαγές αφορούν κυρίων το σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με αποτέλεσμα όλη η δευτεροβάθμια εκπαίδευση να επηρεάζεται από το περιεχόμενο των εξετάσεων εισαγωγής. Έτσι το πλαίσιο αυτό παίζει καθοριστικό ρόλο και σε όποια απόπειρα εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση.

Τι συμβαίνει σήμερα στα ελληνικά σχολεία με τις ΤΠΕ; Η ελληνική εμπειρία. Συνήθεις δυσκολίες κατά την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία (4) Τι συμβαίνει σήμερα στα ελληνικά σχολεία με τις ΤΠΕ; Η/Υ υπάρχουν από το 1986 Η σημαντική προσπάθεια εισαγωγής ξεκινά από το 1996 με το πρόγραμμα «Οδύσσεια» Σήμερα: τα περισσότερα σχολεία διαθέτουν ένα εργαστήριο με 11- 12 σταθμούς εργασίας σε τοπικό δίκτυο και πρόσβαση στο διαδίκτυο εκπαιδευτικό λογισμικό επιμόρφωση εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ σε Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης (Κ.Σ.Ε.) και επιμορφωτών σε Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης (ΠΑ.Κ.Ε.)

Η ελληνική εμπειρία. Συνήθεις δυσκολίες κατά την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία (5) Η έρευνα του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας σε φιλολόγους που επιμορφώθηκαν με το πρόγραμμα «Οδύσσεια» και τα αποτελέσματά της Ιδιαίτερο ενδιαφέρον κατά τη διάρκεια της επιμόρφωσης (2000 – 2003) Περιορισμένη αξιοποίηση των ΤΠΕ κατά τη διάρκεια της επιμόρφωσης και μετά από αυτή έως και ανύπαρκτη Σε περιπτώσεις αξιοποίησής τους έγινε στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, αλλά με τρόπο στατικό, σύμφωνα με παραδοσιακά πρότυπα Η αιτία: κατά την επιμόρφωση παρέμειναν ανέγγιχτα τα διδακτικά πρότυπα των εκπαιδευτικών – θέμα που αφορά ευρύτερα συντονισμένη παρέμβαση στο εκπαιδευτικό σύστημα και στη σχολική μονάδα ιδιαίτερα.

Ζητήματα που ανέδειξε η έρευνα του Κ.Ε.Γ. (α) Παράγοντες που εμποδίζουν την ευρύτερη συμμετοχή των εκπαιδευτικών στην αξιοποίηση των ΤΠΕ έλλειψη σταθερότητας του εκπαιδευτικού προσωπικού στην περιφέρεια ο δισταγμός των μεγαλύτερων σε ηλικία να εμπλακούν στην περιπέτεια της παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ η σύνδεση του Λυκείου με τις εξετάσεις η εθελοντική βάση και χωρίς παροχή ιδιαίτερων κινήτρων τα πολλά νέα δεδομένα που έχουν σε κάθε διδασκαλία να αντιμετωπίσουν οι εκπαιδευτικοί (δεν είναι γι’ αυτούς διάφανη τεχνολογία) ή το ότι δεν είναι εξοικειωμένοι με την ομαδοσυνεργατική μάθηση των μαθητών τα προβλήματα στις υποδομές

Ζητήματα που ανέδειξε η έρευνα του Κ.Ε.Γ. (β) Κυριαρχία της αντίληψης: η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και των άλλων μαθημάτων συνδέεται με τη διεκπεραίωση κάποιας συγκεκριμένης ύλης, ενός συγκεκριμένου διδακτικού εγχειριδίου. δυσκολία στην εισαγωγή πρακτικών νέου γραμματισμού ( μελέτη ιστοσελίδας, έννοια πολυτροπικότητας) Η χρήση του διαδικτύου ως βιβλίου Κάθε διδακτική πρόταση συνδέεται με συγκεκριμένο κεφάλαιο, γίνεται προσπάθεια διατήρησης του διδακτικού χρόνου ο εκπαιδευτικός εντοπίζει κάποιες διευθύνσεις στο διαδίκτυο, αναζητά κάποιες συγκεκριμένες σελίδες πληροφορίας, που θα είχαν αντίστοιχου όγκου και λογικής πληροφορίες με αυτές του βιβλίου, διαμορφώνει κάποιες ερωτήσεις κατανόησης, αντίστοιχης λογικής με αυτές που έχουν τα σχολικά βιβλία, δίνει και ένα Φύλλο Εργασίας, με συγκεκριμένη πορεία εργασίας, καλεί τους μαθητές να απαντήσουν. Αντικατάσταση της αυθεντίας του βιβλίου από την αυθεντία των διδακτικών προτάσεων των επιμορφωτών

Συμπεράσματα (α) Περιορισμένα αποτελέσματα της επιμόρφωσης ως προς την εισαγωγή των ΤΠΕ στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία. Τελικά, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και η εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση δεν μπορεί να είναι απομακρυσμένες δραστηριότητες. Η εισαγωγή των ΤΠΕ θα πρέπει να αντιμετωπισθεί σε πλαίσιο συνολικής εκπαιδευτικής πολιτικής, όπου τα επιμέρους στοιχεία θα συλλειτουργούν προς έναν τελικό στόχο. Αντίθετα, σήμερα πολλά στοιχεία του εκπαιδευτικού συστήματος λειτουργούν προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση και περιορίζουν σημαντικά ή και εξουδετερώνουν τις όποιες πρωτοβουλίες αναλαμβάνονται.

Συμπεράσματα (β) Άρα το ζήτημα δεν είναι τόσο: η ύπαρξη υποδομών η ανάπτυξη λογισμικού και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, αλλά η χάραξη μιας συνολικής εκπαιδευτικής πολιτικής.

Συμπεράσματα (γ) Σημαντικός ο ρόλος παραγόντων όπως: Κυρίαρχη η εργαλειακή λογική στην αξιοποίηση των ΤΠΕ – πολιτική ανάπτυξης και διάδοσης εκπαιδευτικού λογισμικού, ύπαρξη κατάλληλου εξοπλισμού, αγορά νέων τεχνολογικών προϊόντων. Σημαντικός ο ρόλος παραγόντων όπως: η δομή και λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος η φιλοσοφία των Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ) και ο τρόπος διάχυσής της στα διδακτικά εγχειρίδια το διοικητικό πλαίσιο της εκπαίδευσης

Συμπεράσματα για τους εκπαιδευτικούς Η όποια αλλαγή ή καινοτομία επιχειρείται πρέπει να λαμβάνει υπόψη: την προϋπάρχουσα κατάρτιση των διδασκόντων τις στάσεις και πεποιθήσεις τους την εμπεδωμένη καθημερινή διδακτική τους πρακτική Στις προηγούμενες προσπάθειες εισαγωγής των ΤΠΕ οι παραπάνω αρχές αγνοήθηκαν – και σήμερα επιβεβαιώνεται ότι: «οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν με τις ΤΠΕ τίποτα πέρα από αυτό που γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές». Εάν μιλήσουμε π.χ. μόνο για λογισμικό: οι εκπαιδευτικοί είτε θα το προσαρμόσουν στα υπάρχοντα δεδομένα είτε θα το εγκαταλείψουν στις σχολικές αποθήκες. Αλλά αυτό που ενδιαφέρει είναι οι σημαντικές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα και η διαμόρφωση νέων Προγραμμάτων Σπουδών.