Στέλιος Κ. Κρασσάς Σχολικός Σύμβουλος 31ης Ε.Π. Π.Ε. Αθηνών Το πρόγραμμα της Ευέλικτης Ζώνης Διαθεματικών Προσεγγίσεων: δυνατότητες αξιοποίησης – προβλήματα – προοπτικές Στέλιος Κ. Κρασσάς Σχολικός Σύμβουλος 31ης Ε.Π. Π.Ε. Αθηνών

Εισαγωγή Ένας από τους κυριότερους στόχους για κάθε εκπαιδευτικό σύστημα είναι η συνεχής προσαρμογή και αναβάθμιση της ποιότητάς του. Σε αυτήν την κατεύθυνση εκσυγχρονίζεται, σε λειτουργικό και ποιοτικό επίπεδο, η παρεχόμενη εκπαίδευση και κάτι τέτοιο είναι σήμερα αναγκαίο γενικά για την υποχρεωτική εκπαίδευση και ειδικότερα για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

διεπιστημονικότητα, διαθεματικότητα, ενιαιοποίηση Ποιο πρέπει να είναι το περιεχόμενο και η μορφή της σχολικής γνώσης; [Τι πρέπει να διδάξουμε στο σχολείο;] Πώς πρέπει να οργανώνεται η σχολική γνώση στο αναλυτικό πρόγραμμα; [Πώς πρέπει να οργανώσουμε αυτό που θα διδάξουμε στο επίπεδο του αναλυτικού προγράμματος;] Πώς και με ποιες διδακτικές διαδικασίες μπορεί η σχολική γνώση να καθίσταται αξιοποιήσιμο κτήμα όλων των μαθητών; [Πώς θα προσεγγίσουμε μεθοδολογικά, κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, αυτό που θα διδάξουμε;]

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Ματσαγγούρας, Η. (2002). Διεπιστημονικότητα, διαθεματικότητα και ενιαιοποίηση στα νέα Προγράμματα Σπουδών: Τρόποι οργάνωσης της σχολικής γνώσης. Στο: Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων. Τεύχος 7, σσ. 19 – 36. Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

ΕΝΙΑΙΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Η ενιαιοποίηση αναφέρεται στην εσωτερική συνοχή και την ομαλή ροή τόσο εντός των ενοτήτων και μεταξύ των ενοτήτων του ίδιου μαθήματος το οποίο διδάσκεται σε διαφορετικές τάξεις όσο και σε αλληλοδιάδοχες εκπαιδευτικές βαθμίδες. Ματσαγγούρας, Η. (2002). Διεπιστημονικότητα, διαθεματικότητα και ενιαιοποίηση στα νέα Προγράμματα Σπουδών: Τρόποι οργάνωσης της σχολικής γνώσης. Στο: Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων. Τεύχος 7, σσ. 19 – 36. Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Δ.Ε.Π.Π.Σ. Το Δ.Ε.Π.Π.Σ. διατηρεί τα διακριτά μαθήματα στο αναλυτικό και στο ωρολόγιο πρόγραμμα, αλλά, ταυτόχρονα, προσπαθεί να αξιοποιήσει ποικίλους τρόπους συσχέτισης της γνώσης σε δύο άξονες, τους οποίους υποδηλώνει ο αυτό-προσδιορισμός του Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών που έχει εκπονηθεί ως διαθεματικό: τον οριζόντιο = Διαθεματικό και τον κατακόρυφο = Ενιαίο.

Τι είναι η Ευέλικτη Ζώνη για το δημοτικό σχολείο Αποσκοπεί στην αναβάθμιση του κοινωνικού και πολιτιστικού ρόλου του σχολείου, συμβάλλοντας στην επιδιωκόμενη ενίσχυση του σχολικού περιβάλλοντος. Εντάσσεται στη φιλοσοφία της διαθεματικής προσέγγισης της γνώσης. Βασίζεται στα σχέδια εργασίας (projects), την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία ενισχύοντας τη δημιουργική και διερευνητική μάθηση και την κριτική σκέψη.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ Ο χρόνος της ευέλικτης ζώνης και των καινοτόμων δράσεων για το δημοτικό σχολείο ποικίλλει από 4 ώρες (στις μικρές τάξεις) μέχρι 2 ώρες (στις δυο τελευταίες) την εβδομάδα.

ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ 1η διδακτική περίοδος 90΄ λεπτά 08:10 – 09:40 1ο διάλειμμα 25΄ λεπτά 09:40 – 10:05 2η διδακτική περίοδος 10:05 – 11:35 2ο διάλειμμα 11:35 – 12:00 3η διδακτική περίοδος 12:00 – 13:30

Ε.Ω.Π. 6/ΘΕΣΙΟΥ ΕΥ.ΖΩ. ΑΑ ΜΑΘΗΜΑ ΤΑΞΕΙΣ Α Β Γ Δ Ε Στ 1 ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ - 2 ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΑΝΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΤΑΞΗ ΣΕ 6/ΘΕΣΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΑΑ ΜΑΘΗΜΑ ΤΑΞΕΙΣ Α Β Γ Δ Ε Στ 1 ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ - 2 ΓΛΩΣΣΑ 9 8 7 3 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ 4 ΙΣΤΟΡΙΑ 5 ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 6 ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΦΥΣΙΚΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ & ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 10 ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 11 ΑΓΓΛΙΚΑ 12 ΕΥ. ΖΩ. ΣΥΝΟΛΟ 25 30

Η ΕΥ.ΖΩ. αποβλέπει: Στον εμπλουτισμό του προγράμματος του σχολείου με διαθεματικές μαθησιακές δραστηριότητες. Στη χαλάρωση των διαχωριστικών γραμμών μεταξύ των γνωστικών αντικειμένων (μαθήματα). Στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και ενεργοποίηση της δημιουργικότητας των παιδιών. Στην καλλιέργεια του συναισθήματος και της φαντασίας πέρα από τα απαιτούμενα στο συμβατικό πρόγραμμα. Στην διευκόλυνση της δημιουργικότητας και της ανάπτυξης πρωτοβουλιών των εκπαιδευτικών. Στη διευκόλυνση της υλοποίησης προγραμμάτων Αγωγής Υγείας, Περιβαλλοντικής κ.ά. Στην καλλιέργεια ομαδοσυνεργατικού πνεύματος. Στην ανάπτυξη δεξιοτήτων δια-βίου μάθησης στην κοινωνία της πληροφορίας, της γνώσης και της τεχνολογίας. Στην οικοδόμηση της γνώσης ως ανοιχτής διαδικασίας με μεθοδολογίες που δεν μπορούν να ενταχθούν στο συμβατικό πρόγραμμα.

ΘΕΜΑΤΑ ΕΥ. ΖΩ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΥ. ΖΩ. ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΜΕ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΟΥΣ ΧΡΗΣΗ ΜΜΕ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΘΕΜΑΤΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΘΕΜΑΤΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ – ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ …

Τι αλλάζει στο σχολείο και στην τάξη Η ευέλικτη ζώνη χρησιμοποιείται ως μέσο καλύτερης προσέγγισης μιας άλλης γενικά αποδεκτής και προσδοκώμενης αντίληψης για το σχολείο, το οποίο πρέπει να γίνει χώρος χαράς και ζωής και όχι μόνο διδασκαλίας και παθητικής αποδοχής αποσπασματικών γνώσεων.

Ο ρόλος των εκπαιδευτικών Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στην ΕΥ. ΖΩ. δεν περιορίζεται στον κλασικό διδακτικό ρόλο του σχολείου. Οι εκπαιδευτικοί αναλαμβάνουν το ρόλο του εμψυχωτή, του συντονιστή και του καθοδηγητή αξιοποιώντας τη διδασκαλία για να διδάξουν, μέσα σε συνθήκες εξατομικευμένης υποστήριξης και φθίνουσας καθοδήγησης, στρατηγικές και τεχνικές σκέψης, διερεύνησης, επικοινωνίας, συνεργασίας και γόνιμης αντιπαράθεσης.

Η εφαρμογή της ΕΥ. ΖΩ. Έχει ήδη εφαρμοστεί σε μια προ-πιλοτική φάση (2000 – 2001). Η πιλοτική εφαρμογή συνεχίστηκε το σχολικό έτος 2001 – 2002 σε 11 Νηπιαγωγεία,  176 Δημοτικά Σχολεία και σε 52 Γυμνάσια της χώρας, αστικά και ημιαστικά, συνεχίστηκε τα σχολικά έτη 2002 – 2003 (149 νηπιαγωγεία, 351 δημοτικά και 43 γυμνάσια) και 2003 – 2004 (με 3034 συνολικά σχολεία, ανάμεσα στα οποία και ενδεικτικός αριθμός ειδικών σχολείων και ιδιωτικών δημοτικών σχολείων).

Το διδακτικό υλικό της ΕΥ. ΖΩ. Οδηγός για την Εφαρμογή της Ευέλικτης Ζώνης Βιβλίο για το Δάσκαλο Διαθεματικό Εκπαιδευτικό Υλικό για την Ευέλικτη Ζώνη (5 βιβλία των τάξεων του δημοτικού σχολείου) Οδηγός σχεδίων εργασίας (για τον εκπαιδευτικό) Οδηγός σχεδίων εργασίας (διεύρυνση της ΕΥ. ΖΩ. – 2003) Βλέπω το σημερινό κόσμο (πολυθεματικό βιβλίο για το δημοτικό) Βλέπω το σημερινό κόσμο (βιβλίο με δημιουργικές – διαθεματικές δραστηριότητες για το δημοτικό) Ευέλικτη Ζώνη – Αντιπροσωπευτικές εργασίες μαθητών 2002 Υλικό μέσω της ιστοσελίδας του Π.Ι.

Κριτική αποτίμηση ελλείψεις σε υποδομή και υλικοτεχνική στήριξη των σχολικών μονάδων και βελτίωση της εξατομικευμένης στήριξης και επιμόρφωσης δυσκολίες συνεργασίας των μελών της ομάδας πίεση χρόνου δυνατότητα στα παιδιά για δημιουργική έκφραση διασκεδαστικός τρόπος μάθησης και ευκαιρία ανάληψης πρωτοβουλιών