ΤΟ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Μάγδα Τρανταλλίδη Εμπειρογνώμων Δια βίου Μάθησης Ενηλίκων magda.trantallidi@gmail.com Λευκωσία 17 Μαρτίου 2007

Περιεχόμενο της παρουσίασης Σκοπός και στόχοι Πηγές αναφοράς Η παγκοσμιοποίηση της Εκπαίδευσης Ενηλίκων Μεταβλητές των αλλαγών στην εκπαίδευση και κατάρτιση των ενηλίκων Μεταβλητές των αλλαγών στο επάγγελμα του εκπαιδευτή ενηλίκων Ρόλοι και ταυτότητες που αλλάζουν Κομβικά θέματα για επίλυση Συμπεράσματα

1. Σκοπός να συζητηθούν οι μεταβαλλόμενοι ρόλοι και ταυτότητες του εκπαιδευτή ενηλίκων σε ένα κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο που συνεχώς αλλάζει να καταγραφούν τα φλέγοντα θέματα που απασχολούν τους επαγγελματίες της εκπαίδευσης ενηλίκων στη Ευρώπη.

Στόχοι να καταγραφούν οι παγκόσμιες αλλαγές να συζητηθούν οι επιπτώσεις των αλλαγών αυτών στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης των ενηλίκων να εξεταστούν οι αλλαγές στους ρόλους και τις λειτουργίες του εκπαιδευτή ενηλίκων να συζητηθεί η ανάγκη να αποκτήσουν νέες ικανότητες να αναφερθούν τα κύρια προβλήματα προς επίλυση και οι τάσεις που διαγράφονται στην Ευρώπη να εξαχθούν κάποια προκαταρκτικά συμπεράσματα

2. Πηγές αναφοράς Δύο θεματικές μελέτες (2000) του δικτύου για την εκπαίδευση των εκπαιδευτών (Ttnet) του CEDEFOP (European Centre for the development of vocational training) IMITATE πιλοτικό σχέδιο (1997-99) - Innovative Μethods Ιn Τeaching Αdults Τoday in Europe - στο πλαίσιο του προγράμματος ΣΩΚΡΑΤΗΣ I Στο IMITATE μετείχαν δώδεκα χώρες με διαφορετικά συστήματα και πρακτικές στην εκπαίδευση ενηλίκων (Σκανδιναβικές χώρες, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ελβετία, Ιταλία, Ισπανία και Ελλάδα).

3. Η παγκοσμιοποίηση της εκπαίδευσης ενηλίκων Οι διεργασίες παγκοσμιοποίησης επηρεάζουν την εκπαίδευση ενηλίκων με δύο τρόπους: Από πάνω (from above) Από κάτω (from below) Δύο διαφορετικές κινητήριες δυνάμεις, οι οποίες λειτουργούν συγχρόνως και δημιουργούν διαφορετικές δυναμικές, επιφέρουν δραματικές αλλαγές στον τομέα της εκπαίδευσης ενηλίκων.

Διεργασίες Παγκοσμιοποίησης ‘από πάνω’ Διεθνείς Οργανισμοί (π.χ. ΟΟΣΑ, Παγκόσμια Τράπεζα) Υπερεθνικοί οργανισμοί (π.χ. Τα θεσμικά όργανα της Eυρωπαϊκής Ενωσης) προτείνουν και συντονίζουν στρατηγικές και πολιτικές οι οποίες επηρεάζουν την εθνική αντζέντα της εκπαίδευσης ενηλίκων οι πολιτικές αυτές στηρίζονται, κυρίως, σε προσεγγίσεις ανάπτυξης του Ανθρώπινου Κεφάλαιου Η κυρίαρχη επιστημονική θεώρηση (paradigm) των διεργασιών αυτών είναι κυρίως η οικονομική αξία και χρησιμότητα της εκπαίδευσης ενηλίκων, η οποία αξιολογείται για αποτελεσματικότητα, δραστικότητα και ποιότητα.

Διεργασίες Παγκοσμιοποίησης “από κάτω” Οι διεργασίες Παγκοσμιοποίησης δημιουργούν προυποθέσεις για δημοκρατική επιρροή από τα κοινωνικά κινήματα της βάσης Οι διεργασίες Παγκοσμιοποίησης μπορούν να αξιοποιήσουν και να αναπτύξουν το υπάρχον Κοινωνικό Κεφάλαιο σε τοπικό επίπεδο και να δομήσουν “μια παγκόσμια Κοινωνία των Πολιτών” Τα παγκόσμια θέματα μπορεί να ενταχθούν σε μια Παγκόσμια Αντζέντα για κοινωνική δράση Η κύρια επιστημονική θεώρηση, στην περίπτωση αυτή, είναι η ολιστική προσέγγιση της εκπαίδευσης ενηλίκων, που βασίζεται στην ουμανιστική ιδεολογία και τις δημοκρατικές αξίες.

Οι διαδικασίες της παγκόσμιας ενσωμάτωσης των εθνικών αγορών φαίνεται να επηρεάζουν της διεργασίες «παγκοσμιοποίησης» της εκπαίδευσης ενηλίκων, δηλαδή την ανα-θεώρηση των στόχων και πρακτικών της.

4. Μεταβλητές των αλλαγών στην εκπαίδευση και κατάρτιση των ενηλίκων Οι μεταβολές στη φύση του Κράτους, της Αγοράς και της Κοινωνίας των πολιτών  Οι δημογραφικές τάσεις Η ραγδαία ανάπτυξη των τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας Η κυριαρχία της εκπαίδευσης ενηλίκων για επαγγελματικούς σκοπούς (vocationalisation of adult education) Η εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης ενηλίκων Οι πιέσεις για ομογενοποιημένη μαζική κουλτούρα Οι νέες κοινωνικές διακρίσεις λόγω εκπαιδευτικού ελλείματος/ Ψηφιακό χάσμα/Κοινωνικός αποκλεισμός

5. Μεταβλητές αλλαγών στο επάγγελμα του εκπαιδευτή ενηλίκων Τέσσερες κύριες νέες λειτουργίες: Λειτουργίες Εκπαίδευσης και Κατάρτισης   Λειτουργίες Οργάνωσης και Engineering   Λειτουργίες Διεύθυνσης και Marketing   Λειτουργίες Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού  

Η κατανόηση των διεργασιών παγκοσμιοποίησης και η ικανότητα να ερμηνεύει τις παγκόσμιες αλλαγές και να ευαισθητοποιεί τους εκπαιδευόμενους σε παγκόσμια προβλήματα Είναι βασική ικανότητα / λειτουργία του εκπαιδευτή ενηλίκων για να μπορεί να Conceptualise την εκπαίδευση ενηλίκων Contextualise Operationalise

Οι μεταβλητές των αλλαγών στην εκπαίδευση ενηλίκων είναι οι κύριοι παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τις νέες λειτουργίες και δραστηριότητες του εκπαιδευτή ενηλίκων.

Νέες λειτουργίες και δραστηριότητες Ι Συμβουλεύει άτομα και οργανισμούς/κατευθύνει διαδικασίες εκπαίδευσης Αναπτύσσει τις έννοιες της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης/δομεί τμήματα μάθησης Πραγματοποιεί προγράμματα κατάρτισης και τμήματα μάθησης Σχεδιάζει το οργανωτικό και χρηματοδοτικό μέρος των προγραμμάτων/διοικεί ένα τμήμα μάθησης Προσφέρει προγράμματα κατάρτισης σύμφωνα με την καταγεγραμμένη ανάλυση των αναγκών/σχεδιάζει και δημοσιοποιεί τα προσφερόμενα τμήματα μάθησης που διευθύνει

Νέες λειτουργίες και δραστηριότητες ΙΙ Κατανοεί και αναλύει τις βασικές αξίες και λειτουργίες στην εκπαίδευση ενηλίκων/αναγνωρίζει τις δικές του ικανότητες και ανάγκες σε μάθηση Καθοδηγεί και συντονίζει το προσωπικό και ομάδες /καθοδηγεί ομάδες μάθησης και διαδικασίες Αξιολογεί και εισηγείται καινοτόμες προσεγγίσεις και συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό των εννοιών και πρακτικών στην εκπαίδευση ενηλίκων/αξιολογεί αποτελέσματα (outputs).

Οι νέες λειτουργίες χρειάζονται νέες μεταβιβάσιμες ικανότητες Προσαρμοστικότητα Αυτονομία Επικοινωνία Ευελιξία Πρωτοβουλία Κινητικότητα Δεξιότητες Συσχέτισης

Οι ικανότητες δομούνται βάσει:  Εσωτερικών πόρων Εξωτερικών πόρων Διαφορετικές ικανότητες μπορεί να χρησιμοποιούν τους ίδιους πόρους.

Εσωτερικοί Πόροι Γενικές γνώσεις και κουλτούρα Ειδικές γνώσεις του εργασιακού ή άλλου πλαισίου Γνώσεις διαδικασιών Εμπειρική γνώση Τεχνικές δεξιότητες Πρακτικές δεξιότητες Διαπροσωπικές δεξιότητες Προσωπικές ιδιότητες και ικανότητες Ψυχολογικοί πόροι

Εξωτερικοί Πόροι Προσωπικά δίκτυα Τεκμηρίωση Δίκτυα πληροφόρησης Δίκτυα εμπειρογνωμώνων Διαφορετικά εργαλεία

Engineering of training είναι ο συνδυασμός δεξιοτήτων: - Παιδαγωγικών - Τεχνικών - Κοινωνικών - Εταιρικών/Corporate - Συνδιαστικών/Relational - Διευθυντικών/Managerial Οι μεταβιβάσιμες ικανότητες φαίνεται οτι είναι κοινές, για το λόγο αυτό, η αναβάθμιση και διαφοροποίηση στην κατάρτιση (up-skilling and multi-skilling) θα πρέπει να στοχεύουν στην ανάπτυξη της ικανότητας δόμησης των κατάλληλων ικανοτήτων, συνδυάζοντας εσωτερικούς και εξωτερικούς πόρους.

6. Ρόλοι και ταυτότητες που αλλάζουν Από τον παραδοσιακό ρόλο του: Educator/εκπαιδευτικού Teacher/δασκάλου Trainer/εκπαιδευτή Tutor/καθηγητή ιδιαίτερου Instructor/δασκάλου Supervisor /επιβλέποντα Assessor/βαθμολογητή Στο νέο ρόλο του: Facilitator/διευκολυντή Mediator/διαμεσολαβητή Mentor/εκπαιδευτή Coach/εκπαιδευτή Adviser/συμβούλου Negotiator/διαπραγματευτή Organiser /οργανωτή Writer /συγγραφέα Designer/ σχεδιαστή Demonstrator/παρουσιαστή Project leader/υπεύθυνου έργου Evaluator/ αξιολογητή

Οι διαδικασίες παγκοσμιοποίησης φαίνεται ότι επηρεάζουν τους επαγγελματικούς ρόλους και τη διαμόρφωση και ανα-διαμόρφωση των πολλαπλών και μεταβαλλόμενων ταυτοτήτων των εκπαιδευτών ενηλίκων.

7. Κομβικά θέματα για επίλυση Η επαγγεματική αναγνώριση και κατοχύρωση των εκπαιδευτών ενηλίκων (Professionalisation) Πιστοποίηση εμπειρικής γνώσης και ικανοτήτων Ποιοτικός έλεγχος – διεθνείς προδιαγραφές (Standardisation) Καινοτομία στη διδασκαλία και τη μάθηση Διαπολιτισμική κατάρτιση / μάθηση Συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση σε πλαίσιο δια βίου μάθησης.  

Επαγγελματική αναγνώριση – κατοχύρωση των εκπαιδευτών ενηλίκων δύο “macro” τυπολογίες προσέγγισης top-down, κατά την οποία ένα κανονιστικό πλαίσιο έχει υιοθετηθεί σε εθνικό επίπεδο (π.χ Ηνωμένο Βασίλειο) ή σε περιφερειακό επίπεδο (π.χ. Ιταλία) bottom-up, κατά την οποία η πρωτοβουλία λαμβάνεται από μεμονωμένους οργανισμούς, εταιρείες και συλλόγους παρά στο πλαίσιο μιας γενικής συνεργασίας (π.χ. Γαλλία).  

Πιστοποίηση εμπειρικής γνώσης και ικανοτήτων Πολιτικές και συστήματα πιστοποίησης της εμπειρικής γνώσης και εργασιακής εμπειρίας είναι σε εξέλιξη, αναγνωρίζοντας την αξία της μάθησης σε οποιοδήποτε περιβάλλον αυτή αποκτήθηκε και με οποιδήποτε τρόπο Η πιστοποίηση επομένως θεωρείται ως βασικό στοιχείο της καταγραφής των επαγγελματικών προσόντων του εκπαιδευτή ενηλίκων Η εγκυρότητα (Validation) ως διαδικασία που περιλαμβάνει την καταγραφή - αξιολόγηση και αναγνώριση της μη τυπικής μάθησης, αναδεικνύεται σε βασικό παράγοντα της επαγγελαμτικής αναγνώρισης και σε επακόλουθο της στρατηγικής της δια βίου μάθησης

Εξασφάλιση της ποιότητας η Υιοθέτηση Διεθνών προδιαγραφών (Standardisation) συνδέεται με τρεις καθοριστικούς παράγοντες: τις διαδικασίες τα μοντέλα τα αποτελέσματα/προϊόντα Βαθμιαία τοποθετούνται Total Quality Management (TQM) προσεγγίσεις στην εκπαίδευση ενηλίκων, ως μέρος μιας ευρύτερης μακρο-οικονομικής τάσης για παροχή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλών προδιαγραφών Οι οργανισμοί εκπαίδευσης ενηλίκων αξιολογούνται σύμφωνα με διεθνείς προδιαγραφές ποιότητας και βάσει input - output μοντέλων αξιολόγησης.  

Καινοτομία στη Διδασκαλία και τη Μάθηση - Οι νέες τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνίας (ICT) ενθαρρύνουν ενα νέο μοντέλο (paradigm) κατάρτισης το οποίο συνδυάζει μάθηση σε ατομικό επίπεδο και σε επίπεδο οργάνωσης (organisational learning), σε τυπικές και μη-τυπικές μορφές, σε εθνικά η/και διακρατικά πλαίσια. - Παρόλα αυτά, η εξ αποστάσεως μάθηση δεν θα πρέπει να υποκαθιστά την διδασκαλία με παρουσίες, γιατί η δεύτερη μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη διαπροσωπικών, κοινωνικών και πολιτισμικών ικανοτήτων.

Διαπολιτισμική κατάρτιση /μάθηση Η μάθηση σε διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια δίνει νέες θεωρήσεις σε σχέση με παιδαγωγικές πρακτικές και πολλαπλασιάζει τις δυνατότητες να βρεθούν λύσεις σε προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτές ενηλίκων Η διαπολιτισμική γνώση και ικανότητα προετοιμάζει για τις ανάγκες μιας βαθμιαία διεθνοποιημένης επαγγελματικής ζωής στο πλαίσιο της διεθνούς οικονομίας, βοηθά στη βελτίωση των γλωσσικών δεξιοτήτων και στην ένταξη σε προσωπικά και επαγγελματικά δίκτυα.

Συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση (CPD) Οι διεργασίες παγκοσμιοποίησης φαίνεται ότι επηρεάζουν τη συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση των εκπαιδευτών ενηλίκων ως προς τα παρακάτω: - Περιεχόμενο (νέα γνώση,δεξιότητες, ικανότητες) - Μέθοδοι (με παρακολούθηση, εξ αποστάσεως, μικτή, αυτο-μόρφωση) - Οργάνωση (modular, tailor-made/ατομική, οργανισμός μάθησης) - Διανομή (ιδιωτικοί, δημόσιοι, κοινωνικοί φορείς / εθνικοί, διακρατικοί, διεθνείς) - Αξιολόγηση (εσωτερική, εξωτερική, αυτο-αξιολόγηση) - Χρηματοδότηση (με αυτο- χρηματοδότηση, επιμερισμός κόστους με τον εργοδότη/δημόσια, Ευρωπαϊκές υποτροφίες και δάνεια) - Πιστοποίηση/Επικύρωση (τυπική, μη-τυπική μάθηση / εθνικά συστήματα / διακρατικές προδιαγραφές).

8. Συμπεράσματα Ι Οι παγκόσμιες αλλαγές επηρεάζουν την εκπαίδευση ενηλίκων και αλλάζουν τους παραδοσιακούς ρόλους των εκπαιδευτών ενηλίκων. Οι διεργασίες παγκοσμιοποίησης φαίνεται ότι επιδρούν στη συνεχιζόμενη κατάρτιση τους σε σχέση με το περιεχόμενο, τις μεθόδους, τον τρόπο οργάνωσης, τη διανομή, τη χρηματοδότηση την αξιολόγηση και την πιστοποίηση. Οι προσπάθειες και τάσεις να επαγγελματοποιθεί η συνεχιζόμενη κατάρτιση τους στο πλαίσιο Ευρωπαϊκών πολιτικών περιλαμβάνουν: κοινά ακαδημαϊκά προσόντα, κοινή κατάρτιση, πιστοποίηση προδιαγραφών και διαδικασιών σύμφωνα με τις επιταγές του διεθνούς ανταγωνιστικού περιβάλλοντος για ποιότητα, αποτελεσματικότητα και δραστικότητα.

Συμπεράσματα ΙΙ Τα Προγράμματα κινητικότητας πρέπει να αντιμετωπιστούν και να αξιοποιηθούν ως ένα βασικό στοιχείο της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτών ενηλίκων. Η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση των εκπαιδευτών ενηλίκων πρέπει να έχει διεθνή διάσταση και δια βίου στόχευση και να αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα των εθνικών πολιτικών δια βίου μάθησης.