Προθέσεις των εκπαιδευτικών για εξέλιξή τους ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης» Προθέσεις των εκπαιδευτικών για εξέλιξή τους στη διοίκηση της εκπαίδευσης: Η διερεύνηση της σχέσης με τις συμπεριφορικές πεποιθήσεις Βασίλης Γιάντσιος ΑΜ 13002

Τριμελής Εξεταστική Επιτροπή : Τριμελής Εξεταστική Επιτροπή : Δρ. Λαζαρίδου Αγγελική (επιβλέπουσα) Λέκτορας Οργάνωση & Διοίκηση της εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Δρ. Λουμάκου Μαρία, Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Δρ. Ιορδανίδης Γεώργιος, Επ. Καθηγητής Οργάνωση & Διοίκηση της Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Βόλος, 2015

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ - ΕΡΕΥΝΑ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ – ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Εισαγωγή Στελέχη Εκπαίδευσης (έργο ευθύνης) Καθήκοντα (πολλές και διαφορετικές λειτουργίες) Επιλογή (Νομικό πλαίσιο, προϋποθέσεις) Προθέσεις, πεποιθήσεις & στάσεις (TRA & TPB) Δεν βρέθηκε διερεύνηση σε ξενόγλωσση βιβλιογραφία Ελάχιστη στην Ελλάδα (Αλεξόπουλος, Κουτρομάνος & Φασούλης, 2008)

Θεωρητικό Πλαίσιο Λήψη Απόφασης Διοίκηση Εκπαίδευσης (Κατσαρός, 2008) ♦ Σχεδιασμός-προγραμματισμός ♦ Οργάνωση ♦ Διεύθυνση ♦ Έλεγχος Λήψη Απόφασης

Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα Υπερσυγκεντρωτικός χαρακτήρας (Αθανασούλα-Ρέππα, 2008 & Ιορδανίδης, 2001) ♦ Καταμερισμός εργασίας ♦ Εύρος ελέγχου ♦ Εξειδίκευση – Τμηματοποίηση ♦ Εκχώρηση Αρμοδιοτήτων – Εξουσιοδότηση (Daft, 2005)

Επιλογή Στελεχών Εκπαίδευσης ● Στελέχη Εκπαίδευσης (Ανδρέου, 2001) ♦ Υποστηρικτικά – Καθοδηγητικά ♦ Διοικητικά ♦ Με διοικητικό και εκπαιδευτικό έργο ● Επιλογή (Πίνακες , θητεία 4 ετών) ● Κριτήρια (Υπηρεσιακή κατάσταση, διδακτική εμπειρία, επιστημονική συγκρότηση, προσωπικότητα, αξιολογικές εκθέσεις)

Στάση απέναντι στη συμπεριφορά Θεωρία της Δικαιολογημένης Δράσης Theory of Reasoned Action – TRA) Ajzen & Fishbein, 1980 Πεποιθήσεις Συμπεριφοράς Χ Εκτιμήσεις Στάση απέναντι στη συμπεριφορά Πρόθεση Συμπεριφορά Κανονιστικές Πεποιθήσεις Χ Κίνητρα Συμμόρφωσης Υποκειμενικά Πρότυπα

Στάση απέναντι στη συμπεριφορά Θεωρία της Προσχεδιασμένης Συμπεριφοράς Theory of Planned Behavior – TPB Ajzen, 1985, 1991 Πεποιθήσεις Συμπεριφοράς Χ Εκτιμήσεις Στάση απέναντι στη συμπεριφορά Κανονιστικές Πεποιθήσεις Χ Κίνητρα Συμμόρφωσης Υποκειμενικά Πρότυπα Πρόθεση Συμπεριφορά Πραγματικός έλεγχος συμπεριφοράς Πεποιθήσεις Ελέγχου Χ Δύναμη Αντίληψη ελέγχου συμπεριφοράς

Η Έρευνα Σκοπός: Η διερεύνηση της σχέσης των συμπερι-φορικών πεποιθήσεων των εκπαιδευτικών Π.Ε. με την πρόθεσή τους να εξελιχτούν σε Διοικητικά Στελέχη Εκπαίδευσης (Δ.Σ.Ε.), σύμφωνα με τις TRA & TPB.

Ερευνητικά ερωτήματα 1. Ποια είναι η σχέση της στάσης απέναντι στη συμπεριφορά, των υπο-κειμενικών προτύπων και του αντιληπτού συμπεριφορικού ελέγχου, με την πρόθεση των εκπ/κών ΠΕ να εξελιχθούν σε Δ.Σ.Ε. και αν είναι σημαντική στατιστικά. 2. Υπάρχει διαφορά ισχύος της προβλεψιμότητας της TRA με αυτή της TPB σχετικά με την πρόθεση των εκπ/κών ΠΕ να αναδειχθούν σε Σ.Δ.Ε. ; 3. Ποιες είναι οι περισσότερο ισχυρές συμπεριφορικές πεποιθήσεις των εκπ/κών σχετικά με την πρόθεσή τους να αναδειχθούν σε Δ.Σ.Ε. κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους καριέρας; 4. Υπάρχει κάποια στατιστικά σημαντική σχέση ανάμεσα στις συμπερι-φορικές πεποιθήσεις και την πρόθεση των εκπαιδευτικών να αναδει-χθούν σε Δ.Σ.Ε. κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους καριέρας; 5. Υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ των εκπαιδευτικών στη πρόθεσή τους να αναδειχθούν σε Δ.Σ.Ε. κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους καριέρας και στην ισχύ των συμπεριφορικών τους πεποιθήσεων με βάση κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, όπως το φύλο, η οργανικότητα των σχολείων που υπηρετούν, η ειδικότητά τους και οι περαιτέρω σπουδές τους;

Μεθοδολογία Συμμετέχοντες Ν=164 Ποσοτική έρευνα (επισκόπηση) Επιβεβαιωτική (confirming) (Σαραφίδου, 2011) Συμμετέχοντες Ν=164 Εκπαιδευτικοί Π.Ε. από Ν. Θεσσαλονίκης & Ν. Σερρών Άνδρες 55 (33,5%) Γυναίκες 109 (66,5%) Δάσκαλοι 139 (84,8%) Εκπ/κοί Ειδικοτήτων 25 (15,2%) Ηλικία 23-30 31-40 41-50 51-60 11 (6,7%) 19 (11,6%) 114 (69,5%) 20 (12,2%)

Οργανικότητα Σχολείου Προϋπηρεσία 1-10 11-15 16-20 21-25 25< 21 (12,8%) 52 (31,7%) 42 (25,6% 28 (17,1%) Οργανικότητα Σχολείου <5/θέσιο 6/θέσιο – 9/θέσιο 10/θέσιο< 17 (10,4%) 84 (51,2%) 63 (38,4%) Σπουδές Δάσκαλοι Ν = 139 , Ειδικότητες Ν = 25 Παιδαγωγική Ακαδημία Π.Α. + εξομοίωση (Π.Τ.Δ.Ε.) Π.Τ.Δ.Ε. Διδασκαλείο Β’ Πτυχίο Μεταπ/κό 20 (14,4%) 55 (39,6%) 64 (46%) 11 (7,9%) 14 (10,1%) 6 (4,3%) - 2 (8%) Δάσκαλοι Ειδικότητες

Ερωτηματολόγιο Α’ Δημογραφικά χαρακτηριστικά (φύλο, ηλικία, σπουδές, προϋπηρεσία, οργανικότητα σχολείου) Με 7βαθμη διπολική κλίμακα Likert Β’ Πρόθεση (3 προτάσεις, Μ.Ο.) Γ’ Στάσεις απέναντι στη συμπεριφορά (5 προτάσεις, Μ.Ο.) Δ’ Υποκειμενικά πρότυπα (4 προτάσεις, Μ.Ο.) Ε’ Αντιληπτός έλεγχος συμπεριφοράς (4 προτάσεις, Μ.Ο.) Στ’ 20 Συμπεριφορικές Πεποιθήσεις & 20 Αντίστοιχες Πεποιθήσεις ελέγχου αυτών Icek Ajzen, http://people.umass.edu/~aizen/tpb.html

Ανάλυση Δεδομένων ● SPSS 21(Statistical Package For Social Science) Περιγραφική ανάλυση (Μέσος Όρος, Τυπική Απόκλιση, αξιοπιστία) Έλεγχος Συσχετίσεων Pearson r (two tailed) Ιεραρχική Παλινδρομική Ανάλυση (regression) Σύγκριση μεταξύ δύο δειγμάτων (t test) Αναλύσεις Διακύμανσης (ANOVA)

Αποτελέσματα Μεταβλητές* Μ.Ο. Τυπική Απόκλιση Cronbach a Πρόθεση 2,82 1,96 0,92 Σ. Α. Σ. 3,87 1,54 Υ. Π. 4,21 1,40 0,75 Α. Σ. Ε. 4,10 1,31 0,65 Ι. Σ. Π. 4,72 0,80 Α. Α. 4,80 0,72 0,82 * Σ.Α.Σ.: Στάση απέναντι στη Συμπεριφορά , Υ.Π.: Υποκειμενικά Πρότυπα Α.Σ.Ε.: Αντιληπτός συμπεριφορικός Έλεγχος , Ι.Σ.Π.: Ισχύς συμπεριφορικής Πεποίθησης , Α.Α.: Αξιολόγηση Αποτελέσματος

Συσχετίσεις Σ.Α.Σ. Υ.Π. Α.Σ.Ε. 1 0,776** 0,716** 0,526** 0,741** Μεταβλητές Πρόθεση Σ.Α.Σ. Υ.Π. Α.Σ.Ε. 1 0,776** 0,716** 0,526** 0,741** 0,512** 0,542** ** Συσχέτιση σημαντική μέχρι το επίπεδο 0,01 (two-tailed) Σ.Α.Σ.: Στάση απέναντι στη Συμπεριφορά Υ.Π.: Υποκειμενικά Πρότυπα Α.Σ.Ε.: Αντιληπτός συμπεριφορικός Έλεγχος

Παλινδρομική Ανάλυση Adjusted R2 B Beta t P 0,640 Σ.Α.Σ. 0,698 0,542 Πρόθεση 0,640 Σ.Α.Σ. 0,698 0,542 7,007 0,000* Υ.Π. 0,455 0,314 4,059 0,651 0,667 0,519 6,708 0,368 0,254 3,086 0,002* Α.Σ.Ε. 0,204 0,135 2,093 0,038* TRA TPB * Το p είναι στατιστικά σημαντικό (p < .05)

Ισχύς Συμπεριφορικών Πεποιθήσεων Με το να αναδειχθώ σε Δ.Σ.Ε. ... θα αποκτήσω άγχος (Μ.Ο.=5,94) … θα βελτιώσω τις γνώσεις μου (Μ.Ο.=5,62) … θα αυξηθεί ο μισθός μου (Μ.Ο.=5,59) … θα επικοινωνήσω με συναδέλφους και Δ.Σ.Ε. άλλων σχολείων και περιοχών (Μ.Ο.=5, 42) … θα υποστηρίξω την ενσωμάτωση των ΤΠΕ για διοικητικούς & διδακτικούς σκοπούς στο/α σχολείο/α μου (Μ.Ο.=5,36) … θα αξιοποιήσω τις γνώσεις που έχω για τη διοίκηση της εκπαίδευσης (Μ.Ο.=5,36) … θα συμβάλλω στην επικοινωνία των σχολείων ευθύνης μου με άλλα σχολεία της Ελλάδας & του Εξωτερικού (Μ.Ο.=4,96) … θα βοηθήσω στην εφαρμογή καινοτόμων ιδεών (Μ.Ο.=4,91)

Συσχετίσεις Συμπεριφορικών Πεποιθήσεων με την Πρόθεση Η ανάδειξή μου σε Διοικητικό Στέλεχος Εκπαίδευσης … θα κάνει την εργασία μου πιο ευχάριστη (r=+0,538**) … θα ενθαρρύνει τη δημιουργικότητά μου (r=+0,493**) … θα βελτιώσει την παραγωγικότητά μου (r=+0,487**) … θα ικανοποιήσει τις επ. φιλοδοξίες μου (r=+0,454**) … θα βελτιώσει την ποιότητα της διοίκησης (r=+0,440**) … θα δώσει την ευκαιρία να αξιοποιήσω τις γνώσεις που έχω αποκτήσει για τη διοίκηση (r=+0,392**) … θα μου δώσει τη δυνατότητα να υποστηρίξω την ενσωμάτωση των ΤΠΕ για διοικητικούς & διδακτικούς σκοπούς στο/α σχολείο/α ευθύνης μου (r=+0,379**)

Συσχετίσεις Συμπεριφορικών Πεποιθήσεων με την Πρόθεση Η ανάδειξή μου σε Διοικητικό Στέλεχος Εκπαίδευσης … θα βοηθήσει το/α σχολείο/α μου να εφαρμόσουν διάφορες καινοτόμες ιδέες (r=+0,367**) … θα μου προσδώσει μεγαλύτερη επαγγελματική καταξίωση (r=+0,350**) … θα με βοηθήσει να βελτιώσω τις γνώσεις μου σε θέματα διοίκησης (r=+0,319**) … θα βελτιώσει τη συνεργασία του προσωπικού των σχολείων ευθύνης μου (r=+0,312**) … θα συμβάλλει στην βελτίωση της επικοινωνίας των σχολείων ευθύνης μου με σχολεία της Ελλάδας και του εξωτερικού (r=+0,241**)

Άλλες διαστάσεις Διαφοροποιήσεις Άλλες διαστάσεις Διαφοροποιήσεις Ως προς το φύλο (t-test) Πρόθεση (t=2.667, p=0,008) Άνδρες Μ.Ο.=3,39 & Τ.Α.=2,08 Γυναίκες Μ.Ο.= 2,54 & Τ.Α.=1,84 ● Απόκτηση Άγχους (t=3,399, p=0,001) Άνδρες Μ.Ο.=5,44 & Τ.Α.=1,55 Γυναίκες Μ.Ο.=6,19 & Τ.Α.=1,17

Άλλες διαστάσεις Διαφοροποιήσεις Άλλες διαστάσεις Διαφοροποιήσεις Επιπλέον Σπουδές (t-test) Πρόθεση (t=6,133, p=0,002) Διαφορά Μ.Ο. 5,24 με 2,53 Σ.Α.Σ. (t=3,177, p=0,002) Διαφορά Μ.Ο. 4,94 με 3,71 Υ.Π. (t=5,394, p= 0,000) Διαφορά Μ.Ο. 5,76 με 4,02 Α.Σ.Ε. (t=4,308, p=0,000) Διαφορά Μ.Ο. 5,29 με 3,95

Άλλες διαστάσεις Διαφοροποιήσεις Άλλες διαστάσεις Διαφοροποιήσεις Ειδικότητες (t-test) - Ανάδειξη σε Δ.Σ.Ε. ... Ενθάρρυνση δημιουργικότητας (t=2,034, p=0,044) ... Χάσιμο ελεύθερου χρόνου (t=2,119, p=0,036) ... Βελτίωση παραγωγικότητας (t=2,568, p=0,011) ... Διαμάχες με συναδέλφους (t=2,244, p=0,026) … Αποξένωση από το ρόλο του μαχόμενου εκπαι- δευτικού (t=2,353, p=0,020) … Εφαρμογή καινοτόμων ιδεών στο/α σχολείο/α μου (t=2,151,p=0,033)

Συμπεράσματα - Συζήτηση Υπάρχει στατιστικά σημαντική σχέση όλων των παραγόντων των TRA & TPB με την Πρόθεση Η ισχύς πρόβλεψης των TRA & TPB είναι μεγάλη Το άγχος κυρίαρχη συμπεριφορική πεποίθηση από όσες περιγράφουν μειονεκτήματα 14 Συμπεριφορικές πεποιθήσεις σχετίζονται θετικά με την Πρόθεση (όλες περιγράφουν πλεονεκτήματα)

Συμπεράσματα - Συζήτηση Οι γυναίκες εκπ/κοί έχουν κατά πολύ χαμηλότερη πρόθεση από τους άνδρες Οι γυναίκες εκπ/κοί έχουν πολύ ισχυρότερη την πεποίθηση απόκτησης άγχους Οι εκπαιδευτικοί με επιπλέον σπουδές έχουν ισχυρότερη Πρόθεση, Σ.Α.Σ., Υ.Π. & Α.Σ.Ε. Οι εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων διαφοροποιούνται από τους δασκάλους σε κάποιες πεποιθήσεις

Περιορισμοί Μελλοντικές Έρευνες ● Χρήση μόνο ερωτηματολογίου. Η έρευνα μεικτών μεθόδων πιθανόν να έδινε περισσότερες πληροφορίες. ● Συμμετέχοντες από δύο Διευθύνσεις Εκπαίδευσης ● Χρονική περίοδος που έγινε η έρευνα ● Ήδη με τις εκλογές του 2015 προέκυψαν νέες πολιτικές Μελλοντικές Έρευνες ● Χρήση μεικτών μεθόδων (ερωτηματολόγιο & συνέντευξη) ● Δείγμα από περισσότερες Διευθύνσεις Εκπαίδευσης ● Έρευνα μετά την εφαρμογή του νέου τρόπου επιλογής στελεχών (Ν. 4327/15)

Βιβλιογραφία Αθανασούλα-Ρέππα Α., (2008). Εκπαιδευτική Διοίκηση & Οργανωσιακή Συμπεριφορά, Αθήνα: Έλλην. Ajzen, I, (1985). From intention to action: A theory of planned behavior. In J. Kuhl & J. Beckmann (Eds.), Action control: From cognition to behavior (pp. 11-40). New York:Springer-Verlag. Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-211. Ajzen, I. and Fishbein,M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behavior. Prentice Hall, Inc., England Cliffs. Αλεξόπουλος, Ν., Φασούλης, Κ. & Κουτρομάνος, Γ. (2008β). Η διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα στις συμπεριφορικές πεποιθήσεις και τις προθέσεις των εκπαιδευτικών για την εξέλιξή τους στη διοικητική ιεραρχία της εκπαίδευσης. Επιστημονικό Βήμα του Δασκάλου, τ. 9 , σ. 42-55, ΙΠΕΜ-ΔΟΕ Ανδρέου, Α. (2001), Τα επίκαιρα προβλήματα της οργάνωσης και της διοίκησης του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, Διοικητική Ενημέρωση, τεύχος 21, Σεπτέμβριος, σ. 20-26. Daft, R. (2005), Οργανωσιακή Θεωρία και σχεδιασμός. Αθήνα: Κλειδάριθμος. Ιορδανίδης, Γ. (2002). Ο ρόλος του προϊσταμένου διεύθυνσης και γραφείου εκπαίδευσης. Θεσσαλονίκη: Κυριακίδης. Κατσαρός, Ι. (2008). Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης. Αθήνα: Π.Ι. – ΥΠΕΠΘ. Σαραφίδου, Γ. Ό. (2011), Συνάρθρωση ποσοτικών και ποιοτικών προσεγγίσεων. Η εμπειρική έρευνα, Αθήνα: Gutenberg. Φασούλης, Κ., Κουτρομάνος, Γ. & Αλεξόπουλος, Ν. (2008α). Απόψεις εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για παράγοντες που επηρεάζουν την πρόθεσή τους να αναδειχθούν σε διοικητικά της στελέχη, Διοικητική Ενημέρωση, τ. 47 (10), σ. 85-104. Αθήνα: Ειδική Εκδοτική.