Ο αινιγματικός τάφος της Αμφίπολης και η σημασία του για τον Ελληνισμό, την Ομογένεια και την Παιδεία του Αλέξανδρου Κολόμβου, ΜΑ, ΜPS, MA Ed Ειδικού στις Ψυχοπαιδαγωγικές Προσεγγίσεις στον Ελληνικό Πολιτισμό (Ιστορία-Αρχαιολογία) www.hellenicpsyche.blogspot.com (Hellenic Psyche-Hellenic Psychohistory & Psychoarchaeology)

Βασικά Γνωρίσματα του Τάφου Βασικά Γνωρίσματα του Τάφου Τοποθεσία: Λοφός Καστά, Αμφίπολη, πλησίον του χωριού Μεσολακκιά Σερρών –Τύμβος: τεχνητός λόφος με τάφους. Χρονολόγηση: Τέλη 4ου π.Χ Υστεροκλασικοί/Αλεξανδρινοί Χρόνοι Ανασκαφέας: Ομάδα κ. Κατερίνας Περιστέρη της ΚΖ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και υπό την επίβλεψην της γ.γ. του ΥΠΠΟΑ, κ. Λίνας Μενδώνη με υπεύθυνο επικοινωνίας την κ. Άννα Παναγιωταρέα Χρονολογικό Πλαίσιο Ανασκαφών: Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 2012 και σταμάτησαν τον χειμώνα του 2015

Διαστάσεις Ταφικού Μνημείου Το μέγεθος του εκτιμάται γύρω τα 500 περίπου μέτρα ενώ έχει ακριβείς αναλογίες ύψους τριών μέτρων και συνολικού μήκους 497 μέτρων! Η μοναδικότητα και σπουδαιότητα του τάφου φαίνεται από το γεγονός ότι ο τύμβος είναι ύψους 33μ, και επ᾽ αυτού δεσπόζει το βάθρο με το υπερμέγεθες λιοντάρι, συνολικού ύψους 15,84 μ.

Ο Τύμβος Καστά και τα Ευρήματα Οι γεωμετρικοί, αρχαϊκοί και κλασικοί κιβωτιόσχημοι τάφοι βρέθηκαν από τον πρώτο ανασκαφέα του τύμβου Καστά, τον Δημήτρη Λαζαρίδη που βρίσκονταν στο πάνω μέρος του λόφου συλήθησαν από Βρετανούς συμμάχους τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Τα σημαντικότερα εκ των ευρημάτων είναι ο σκελετός που βρέθηκε στον τρίτο και τελευταίο θάλαμο, οι σφίγγες, οι καρυάτιδες και το ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης, αλλά και τα μαρμάρινα ζωγραφισμένα επιστύλια, τα οποία, αυτή τη στιγμή, συντηρούνται στο εργαστήριο του Μουσείου Αμφίπολης. Επίσης, υπάρχουν πλέον ενδείξεις ότι ο τάφος είχε υποστεί ζημιές από σεισμό και πλημμύρες, καθώς κάποια αλλαγή στη διεύθυνση του Στριμμώνα είχε ως αποτέλεσμα να μπαζωθούν οι θάλαμοι του τάφου.

Διαρρύθμιση Θαλάμων Τάφου 1) Αρχικό Διάγραμμα 2) Σύγκριση με τον Τάφο του Φιλίππου Β΄

Αρχιτεκτονική και Ιερός Συμβολισμός Αρχιτέκτων: Δεινοκράτης, ο αρχιτέκτων του Μ. Αλεξάνδρου Μελέτη-σχέδιο κλίμακας 10 x 10 της αρχιτέκτονος κ. Βιργινία Καβράκη βάσει γεωφυσικών διασκοπίσεων καθ. κ. Παπαθεοδώρου Το μέτρο του Δεινοκράτους (15,84 μ)=η διάμετρος του λόφου Καστά Ο χρυσός αριθμός Φ (1.62 μ)=κυριαρχεί στις διαστάσεις του μνημείου στο σχέδιο Ο αριθμός 47.05 που εμφανίζεται συχνά στις διαστάσεις στο σχέδιο, αν αφαιρέσουμε τα δεκαδικά και μεταπραπεί σε 4,75, αποτελεί το άθροισμα του Π (=3.14) + Φ (=1.62 μ) / 3 δεσπόζει σε πολλά ίχνη της σεισμικής τομογραφίας! Οι διαστάσεις και το μήκος των θαλάμων ακολουθούν επίσης μια συγκεκριμένη σειρά: 6 μ, 4.5 μ, 3 μ, δηλαδή μικραίνει προοδευτικά! Ο αρχιτέκτων πρέπει να ήταν κοσμοπολίτης και γνώστης του ανατολικού μυστικισμού, σαν τον Δεινοκράτη. Το δε σχήμα των λευκών περιοχών στις γεωφυσικές διασκοπίσεις, που σημαίνει κενά και τεχνητές/δομικές κατασκευές, που προκύπτει στο σχέδιο της κ. Καβράκη, είναι σταυροειδές και στο κέντρο διακρίνεται ένα δωμάτιο σχήματος λάρνακας!

Ο Γλυπτός Διάκοσμος του Τάφου Δομικά Υλικά: δόμοι (φερτοί λίθοι) από τη Λίμνη Κερκίνη 500 αρχιτεκτονικά μέλη βρέθηκαν στον περίβολοτ ου ταφικού μνημείου 100 αρχιτεκτονικά μέλη (γείσα, ορθοστάτες, στέψεις) ανασύρθκαν από τον βυθό της λίμνης. Τα αρχιτεκτονικά αυτά μέλη μεταφέρθηκαν το 1936 από την Ούλεν (σημερινή ΕΥΔΑΠ ) στο μουσείο της Αμφίπολης. Το ίδιο μάρμαρο είναι το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή των αγαλμάτων και των περίτεχνων ζωγραφισμένων επιστυλίων. Μυστήριο επίσης αποτελεί το αρχαίο graffiti που βρέθηκε σε πολλά από τα αρχιτεκτονικά μέλη στα ελληνικά και στα λατινικά! Στην είσοδο, υπάρχουν δύο σφίγγες στο υπέρθυρο, που είναι αποτροπαϊκά σύμβολα, δηλαδή αποτρέπουν και προειδοποιούν όποιον έχει διάθεσει να συλήσει τον τάφο. Πύλη 3ου θαλάμου από καρυάτιδες, ευμεγέθη ολόσωμα αγάλματα κορασίδων πάνω σε βάθρα που κοσμούν την πύλη, με μία καρυάτιδα σε κάθε πλευρά. Τα δάχτυλα των ποδιών με το δεύτερο να εξέχει είναι ένα στοιχείο που επιβεβαιώνει την ελληνική τεχνοτροπία και διαψεύδει την Δρ. Όλγα Παλαγγιά (ΕΚΠΑ), συνεργάτιδα του Σκοπιανού ιστορικού Eugene Borza, που είχε αμφισβητήσει την ελληνικότητα του τάφου και τον είχε αποκαλέσει ρωμαϊκό. Η Παλαγγιά είχε αμφισβητήσει και τον Τάφο του Φιλίππου και είχε συγκρουστεί με τον Μανωλη Ανδρόνικο και με την μαθήτρια του Αγγελική Κοτταρίδου, όμως πρόσφατο δημοσίευμα του Discovery αναφέρεται σε ανθρωπολογική έρευνα των οστών του Φιλίππου του Β’ που αποδεικνύονται ότι είναι δικά του!

Το Δάπεδο: η Αρπαγή της Περσεφόνης Το μεγαλύτερο ψηφιδωτό που βρέθηκε ποτέ σε μακεδονικό τάφο! Το ψηφιδωτό παριστά την αρπαγή της Περσεφόνης με βασικές μορφές την Περσεφόνη και τον Ερμή ψυχοπομπό που στην αρχαία ελληνική θρησκεία οδηγεί της ψυχές στον Άδη, να οδηγεί ένα άρμα όπου πάνω του βρίσκεται ο Πλούτωνας ο θεός του Κάτω Κόσμου ενώ κατά μερικούς άλλους, είναι ο ίδιος ο νεκρός που οδηγείται στον Άδη. Παρόμοια αναπαράσταση υπάρχει και σε άλλους μακεδονικούς τάφους, όπως της Ευριδίκης, μητέρας του Φιλίππου στις Αιγές και φυσικά στην τάφο της Περσεφόνης που ανακάλυψε ο Μανώλης Ανδρόνικος. Η συγκεκριμένη αναπαράσταση έχει βρεθεί σε αγγειογραφίες και σε γλυπτά, όπως σε λάρνακες (π.χ. λάρνακα που βρέθηκε στη Καρδίτσα) και αποτελεί απόηχο της Ορφικής λατρείας και των μακεδονικών ταφικών εθίμων. Το μπλε χρώμα των ματιών στην Περσεφόνη και το άλογο παραπέμπει στη λατρεία του Άμμωνος-Διός, ενός θεού που την λατρεία του εισήγαγε ο Μ. Αλέξανδρος από τη σύζευξη του Άμμωνος-Ρα των Αιγυπτίων και του Διός. Εξαιρετικός διπλός μαίανδρος που κοσμεί περιμετρικά το ψηφιδωτό.

Νεκρικός Θάλαμος: Όρυγμα Τρίτου Θαλάμου Κάτω από το δάπεδο του τρίτου θαλάμου, σκεπασμένος με χώμα, βρέθηκε κιβωτιόσχημος τάφος με σκελετό που βρέθηκε σχεδόν άθικτος. Το ύψος του τρίτου θαλάμου από την κορυφή της θόλου έως τον πυθμένα του τάφου είναι 8,90μ. Ο τάφος έχει εντός του μια επιμήκης βάθυνση πλάτους 0,54μ. και μήκους 2,35μ., όπου εκεί μέσα τοποθετήθηκε ένα ξύλινο φέρετρο που όμως δεν σώθηκε, γιατί είναι ευτελές υλικό. Βρέθηκαν διάσπαρτα, μερικά ξύλινα, γυάλινα και οστέϊνα διακοσμητικά στοιχεία, καθώς και σιδερένια και χάλκινα καρφιά. Ομοιότητες διάσπαρτων ευρημάτων ορύγματος με τη «Σαρκοφάγο Σιδώνος» ή «Μ. Αλεξάνδρου» (Μουσ. Κων/πόλεως) και τα επιστύλια της Αμφίπολης: διακόσμηση (ωά, κ.λ.π.). Δεν βρέθηκαν κτερίσματα: ο τάφος συλήθηκε!

Ο Σκελετός του Τάφου Ο ανθρώπος στον οποίο ανήκει ο σκελετός που βρέθηκε σε βάθος 1,60 μ εικάζεται ότι μπορεί να είχε ύψος 1,80 μ και μάλλον εκ πρώτης όψεως ανήκει σε άνδρα, αλλά δεν έχει επισήμως ανακοινωθεί κάτι τέτοιο και γιαυτό θα πρέπει να περιμένουμε πρώτα την ολοκλήρηση των εργαστηριακών αναλύσεων για παραπάνω ακριβή στοιχεία. Το ότι το κρανίο και η κάτω γνάθος βρέθηκαν εκτός του τάφου και τα οστά ήταν διάσπαρτα μας δίνει την εντύπωση ότι ο τάφος είχε συληθεί και ότι ήταν επισκέψιμο και ανοικτό λατρευτικό μνημείο. Το κρανίο, η γνάθος που βρέθηκε ολόκληρη, οστά των χεριών και των ποδιών, καθώς και τα οστά της λεκάνης είναι θρυμματισμένα. Εργαστηριακός Έλεγχος: 1) ανθρωπομετρικός (φύλο, ηλικία, βάρος, ύψος, κ.λ.π.) (Δρ. Θεόδωρος Αντίκας), 2) ραδιοχρονολόγηση (+-20 - ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»), 3) DNA, 4) Παλαιοπαθολογία (αίτια θανάτου-ασθένειες-παθήσεις), 5) παλαιοδιατροφή Ο καθηγητής οδοντιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Δρ. Μανώλης Παπαγρηγοράκης παρέθεσε σκίτσο με τον νεκρό, όπως ο ίδιος πιστεύει ότι ήταν, δηλαδή με ύψος 1,60 μ και ανοιχτά καστανά ή καστανοκόκκινα μαλλιά και λευκό δέρμα! Ο κ. Παπαγρηγοράκης πιστεύει ότι ο νεκρός ήταν από τη Θράκη, λόγω των ανθρωπολoγικών του στοιχείων και δεδομένου ότι, όπως ήδη είπαμε, η Θράκη υπαγόταν τότε στο μακεδονικό βασίλειο. Ο Δρ. Παπαγρηγοράκης είχε ανασυνθέσει το πρόσωπο μιας 11χρονης Αθηναίας που πέθανε κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου και το όνομα της ήταν Μύρτις.

Ο Ένοικος του Τάφου: Θεωρίες Μ. Αλέξανδρος: Σαράντος Καργάκος (ιστορικός-φιλόλογος) & Dorothy King (αρχαιολόγος) Ηφαιστίων: Δρ. Θεόδωρος Μαυρογιάννης (ιστορικός) Ρωξάνη ή Ολυμπιάδα: Andrew Chugg Κάσσανδρος ή άλλος διάδοχος ή επίγονος ή στρατηγός: η αρχαιολόγος Λιάνα Σουβαλτζή, που πιστεύει ότι ο Αλέξανδρος είναι θαμμένος στην Όαση Σίουα ή Σίβα της Αιγύπτου Λαομέδων ο Μυτιληναίος: Oscar Broneer Νέαρχος ο ναύαρχος του Μ. Αλεξάνδρου: Μιχάλης Τιβέριος, καθ. Αρχ. Α.Π.Θ. Το λιοντάρι δηλώνει ότι πρόκειται για τάφο ανδρός και μάλιστα πολεμιστή. Αν ο ένοικος του τάφου είναι όντως καμμένος, τότε ίσως είναι ο Ηφαιστίων, διότι πέθανε στα Εκβάτανα (Οκτώβριος 324 π.Χ.) μετά από τη μάχη και αποτεφρώθηκε σε πυρά. Ο Κάσσανδρος είχε θανατώσει την Ρωξάνη και τον γιο της Αλέξανδρο τον Δ΄ενώ είxε φυλακίσει την Ολυμπιάδα. Άρα επί εξουσίας του τότε, δύσκολο να επέτρεπε να ταφούν η Ρωξάνη και η Ολυμπιάδα με τέτοιες τιμές, πόσο μάλλον ο Μ. Αλέξανδρος. Ο ιστορικός Δρ. Χρήστος Τζάλας πιστεύει, όπως οι περισσότεροι , ότι ο Μ. Αλέξανδρος είναι θαμμένος στην Αλεξάνδρια της Αιγύπτου. H αμερικανίδα αρχαιολόγος Dr. Dorothy King είχε δεχτεί επίθεση στο διαδίκτυο από τους σκοπιανούς για τον φιλελληνισμό της ενώ η κυβέρνηση των Σκοπίων και ο σκοπιανός πρωθυπουργός Νίκολα Γκρουέφσκι είχαν επιστρατεύσει τον διευθυντή αρχαιοτήτων των Σκοπίων, Πάσκο Κούζμαν, να κάνει προπαγάνδα για τον τάφο της Αμφίπολης, αλλά τελικά πήγε φυλακή ως αρχαιοκάπηλος!

Διαχείριση του Μνημείου Πολιτικό παρασκήνιο: Σύλλογος Αρχαιολόγων (Συν: κατά της εκμετάλλευσης. Πλην: εθνομηδενισμός, αντιευρωπαϊσμός-ξένα συμφέροντα, γραφειοκρατία, στείρος ακαδημαϊσμός, ελιτισμός, σενάρια περί υπερβολικής φύλαξης και αποκλεισμού των ΜΜΕ και του κοινού, αναξιοποίηση μνημείου) Vs. Κυβέρνηση & ΜΜΕ (Συν: ανάπτυξη, τουρισμός, διεθνής προβολή της Ελλάδας, υποστήριξη εθνικών ζητημάτων/μακεδονικό. Πλην: πολιτική εκμετάλλευση, ευρωκεντρισμός-ξένα συμφέροντα, τηλεθέαση, μικροατυχήματα από τεχνικές αστοχίες και βιασύνη για επίσπευση εργασιών ανασκαφής, σενάρια περί ελλιπούς φύλαξης). Ομογένεια: Νόστος, φιλεκπαιδευτικό πνεύμα, ευαισθησία στα εθνικά θέματα, επαφή με ΜΜΕ/Διαδίκτυο, ιδιαίτερη εθνική σημασία

Παιδαγωγικές Προτάσεις 1 Η Αμφίπολη ως παράδειγμα στο μάθημα της ιστορίας της αρχαίας Ελλάδας: πολιτειακοί θεσμοί, ταφικά έθιμα, Αρχαία Μακεδονία Καλλιτεχνικές (εικαστικές) εφαρμογές και Νέες Τεχνολογίες –Εποπτικά Μέσα Διδασκαλίας-Διαδραστικά Πολυμέσα-Οπτικοακουστική Τεχνολογία: διευκολύνουν την αφόρμηση (motivation), διασφαλίζουν την Διαχείριση Τάξης (Classroom Management) καλύπτει τυχόν ειδικές ανάγκες και διαφορετικούς τρόπους μάθησης (learning styles) του κάθε παιδιού Ξενάγηση σε μουσείο (π.χ. ΜΕΤ-αίθουσες 4ου αι.-Μακεδονίας-Ελληνιστικών Χρόνων) Βιντεοπαιχνίδι με την Αμφίπολη http://gi-cluster.gr/el/gi-news/gi-cluster-news/2309-gi-clustergamejam2012.html Τρισδιάστατη Απεικόνιση στο youtube https://www.youtube.com/watch?v=fh9Mdr_27LQ

Παιδαγωγικές Προτάσεις 2 Συζήτηση (Debate) στη σχολική τάξη για το ποιός είναι ο ένοικος του τάφου. Μπορεί να γίνει σε ομάδες με τη μέθοδο της μαθητικοκεντρικής διδασκαλίας (student-centered instruction) και της ομαδοσυνεργατικής μάθησης (collaborative learning). Συντείνει στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης και στην ευχάριστη μάθηση της ιστορίας χωρίς παπαγαλία. Η μέθοδος”History as a Mystery” (Διδασκαλία της Ιστορίας ως Μυστήριο: θεωρία του Michael Parenti) με αφόρμηση (motivation) το μυστήριο που καλύπτει κάποιες σελίδες της ιστορίας ή κάποιες ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες ή πτυχές της που προκαλούν την περιέργεια του παιδιού και οξύνουν την φαντασία του. Π.χ. Ποιός είναι ο ένοικος του τάφου; Πού είναι άραγε θαμμένος ο Μ. Αλέξανδρος; Ποιές άλλες εκπλήξεις άραγε να περιμένουν τους αρχαιολόγους; Το παιδί ως ένας μικρός ιστορικός ή αρχαιολόγος μέσα από το παιχνίδι εξερευνεί και ανακαλύπτει την ιστορία των προγόνων του και τον ίδιο του τον εαυτό! !

Ευχαριστίες Για τον Σύλλογο Ελλήνων Εκπαιδευτικών «Προμηθεύς», το πρώτο και μόνο επαγγελματικό σωματείο εκπαιδευτικών στην Ομογένεια. Για το MGTVUSA και τον ιδρυτή και ιδιοκτήτη του Μιχάλη Γιακουμέλο που μου ανέθεσε άρθρο για το θέμα αυτό και το οποίο απετέλεσε τη βάση για την σημερινή παρουσίαση.

Πηγές Κειμένων και Εικόνων www.news.makedonias.gr, www.hellenicpsyche.blogspot.com, 3)www.imerisia.gr, 4) www.protothema.gr , 5) www.paraskinio.gr, 6) www.politika-gr.blogspot.com, 7) www.rodiaki.gr/, 8) www.eupedia.com, 9) http://makedonia-alexandros.blogspot.com/, 10) http://amfipoli-news.com, 11) http://news.discovery.com, 12) www.news247.gr, 13) http://www.newsit.gr, 14)www.iefimerida.gr, 15) http://www.nerit.gr/ 16) www.newsbomb.gr, 17) http://www.europolitis.eu/, 18) nonews-news.blogspot.com, 18) www.davidwygant.com, 19) whatwillmatter.com, 20)