Προτάσεις για Πολιτικές Ισότητας στα Πανεπιστήμια Στέλλα Βοσνιάδου Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ευχαριστίες Αντιπρύτανη Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού και Επιστημονικό Υπέυθυνο του ΘΕ.ΦΥΛ.ΙΣ., κ. Χρήστο Κίττα Ειδικό Γραμματέα Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Παναγιώτη Κοντό Συν-υπεύθυνη υλοποίησης ΘΕ.ΦΥΛ.ΙΣ., κα Βασιλική Δενδρινού Επιστημονική Συνεργάτιδα του ΠΠΣ, κα Λυδία Βαϊου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΕΜΠ, κα Κωνσταντίνα Βαϊου Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΜΠ, κα Μαρίνα Πανταζίδου Λέκτορα Παντείου Πανεπιστημίου, κα Μαρία Στρατηγάκη

Η θέση των γυναικών μελών ΔΕΠ στα Ελληνικά Α.Ε.Ι. Οι γυναίκες μέλη ΔΕΠ 1. αποτελούν το 27% των μελών ΔΕΠ στα Ελληνικά Α.Ε.Ι. 2. Συγκεντρώνονται στις κατώτερες βαθμίδες, 3. Απουσιάζουν από ορισμένους επιστημονικούς κλάδους και 4. Έχουν ιδιαίτερα μικρή συμμετοχή στη διαχείριση και οργάνωση της ακαδημαϊκής ζωής.

Πληροφορίες για τη έρευνα του Γραφείου Ισότητας του Πανεπιστημίου Αθηνών Συγκέντρωση στοιχείων από 19 Α.Ε.Ι. για το ακαδημαϊκό έτος Συγκέντρωση στοιχείων από 19 Α.Ε.Ι. για το ακαδημαϊκό έτος (με εξαίρεση: Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο και Γεωπονικό Πανεπιστήμιο ) Κατανομή όλων των μελών ΔΕΠ ανά Φύλο, Σχολή και Τμήμα για κάθε ΠανεπιστήμιοΚατανομή όλων των μελών ΔΕΠ ανά Φύλο, Σχολή και Τμήμα για κάθε Πανεπιστήμιο

Μέλη ΔΕΠ των Ελληνικών Α.Ε.Ι. ανά Φύλο (Σύνολο 8924)

Ποσοστά μελών ΔΕΠ ανά φύλο επί του συνόλου της εκάστοτε βαθμίδας

Πρόεδροι και Αντιπρόεδροι Τμημάτων των Α.Ε.Ι. ανά Φύλο ( )

Κάτοχοι Διοικητικών Θέσεων Τμημάτων των Α.Ε.Ι. ανά Φύλο ( )

Πρυτάνεις, Αντιπρυτάνεις και Κοσμήτορες των Α.Ε.Ι. ανά Φύλο ( )

Απουσία γυναικών από τη διαχείριση της εξουσίας Οι ανώτερες διοικητικές θέσεις καταλαμβάνονται στη συντριπτική τους πλειοψηφία από άνδρες καθηγητές. Οι γυναίκες κατέχουν περισσότερες διοικητικές θέσεις στις σχολές ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών. Ωστόσο, ακόμη και στις σχολές όπου οι γυναίκες συμμετέχουν σε μεγάλα ποσοστά οι άνδρες μέλη ΔΕΠ καταλαμβάνουν περισσότερες ανώτερες διοικητικές θέσεις.

Τα φύλα διαχωρίζονται με βάση τα επιστημονικά αντικείμενα Συγκέντρωση των γυναικών μελών ΔΕΠ στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες Ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά γυναικών στις θετικές επιστήμες και στα τεχνολογικά ιδρύματα

Πρόεδροι και Μέλη Επιτροπής Ερευνών των Α.Ε.Ι. ανά Φύλο ( )

Μέλη ΔΕΠ ανά Φύλο και Σχολή - ΕΚΠΑ

Μέλη ΔΕΠ ανά φύλο και βαθμίδα

Μέλη ΔΕΠ – Κάτοχοι Διοικητικών Θέσεων ανά Φύλο (Πανεπιστήμιο Αθηνών) ΆνδρεςΓυναίκες Πρόεδροι Τμημάτων22 (76%) 7 (24%) Αντιπρόεδροι Τμημάτων 26 (90%) 3 (10%) Διευθυντές/τριες Τομέων 77 (78%) 22 (22%) Διευθυντές/τριες Εργαστηρίων 63 (73%)23 (27%)

Γυναίκες μέλη ΔΕΠ ανά βαθμίδα σε έξι Χώρες της Ε.Ε. (στοιχεία από το ΕΤΑΝ Report 1997/8)

Διακρίσεις κατά των γυναικών Μισθολογική ανισότητα στα κράτη όπου δεν υπάρχει θεσμοθετημένη μισθολογική κλίμακα Άνιση πρόσβαση σε ανδρικά επιστημονικά δίκτυα γνωριμιών που παρέχουν χρήματα για έρευνα, ευκαιρίες για δημοσιεύσεις και προαγωγή Δραστηριοποιούνται περισσότερες ώρες στην διδασκαλία συγκριτικά με την έρευνα, ενώ οι άνδρες συνάδελφοί τους το αντίθετο. Δεν συμμετέχουν σε επιτροπές λήψης αποφάσεων. Υφίστανται μία συνεχή δυσπιστία για την ποιότητα και της εργασίας τους, τη σοβαρότητά του και τις ικανότητές τους – Υποσκάπτει την αυτοεκτίμησή τους –Σ–Σπατάλη χρόνου και ενέργειας για να την αντιμετωπίσουν ή να την αγνοήσουν

Διακρίσεις στους τρόπους αξιολόγησης Οι άνδρες άνω των 50 κυριαρχούν συντριπτικά στις ανώτερες επιστημονικές επιτροπές που χορηγούν ερευνητικά κονδύλια, υποτροφίες και διακρίσεις. Αυτό επιδρά στην επιλογή των δικαιούχων αλλά και στο προσανατολισμό των επιστημονικών προγραμμάτων Σε υποτροφίες που υποβάλλονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση (πρόγραμμα Marie Curie) το ποσοστό επιτυχίας των γυναικών είναι 83% των αντίστοιχων ανδρών Μελέτες αξιολόγησης μετα-διδακτορικών υποτροφιών του Σουηδικού Συμβουλίου Ιατρικής Έρευνας έχουν δείξει ότι οι γυναίκες συστηματικά βαθμολογούνται χαμηλότερα. Σε σύγκριση με τους άνδρες υποψήφιους οι γυναίκες πρέπει να είναι 2.6 φορές παραγωγικότερες. Οι γυναίκες λαμβάνουν πολύ μικρότερο μέρος των εθνικών κονδυλίων για έρευνα (10% στην Γερμανία, 20% στη Μ. Βρετανία).

Απουσία γυναικών από ανώτερες διοικητικές θέσεις σε Ευρωπαϊκά Παν/μια Πρυτάνεις Πανεπιστημίων (1999) Γάλλία 4,55% (4/88) Γερμανία 10,8% (30/277) Κοσμήτορες Ισπανία 1,6% (1/61) Σουηδία 18% (7/38)

Συνέπειες της απουσίας των γυναικών από ανώτερες διοικητικές θέσεις Η απουσία των γυναικών από τις ανώτερες διοικητικές θέσεις στα Πανεπιστήμια έχει πολλαπλές συνέπειες. Οι γυναίκες απουσιάζουν από τις συζητήσεις για την διαμόρφωση πολιτικών, δεν μπορούν να διατυπώσουν τις αμφισβητήσεις τους και την κριτική τους για το ισχύον καθεστώς, δεν μπορούν να ανοίξουν το δρόμο για τις πολιτικές που επιθυμούν.

Η απουσία των γυναικών από τη διαμόρφωση επιστημονικών πολιτικών Η απουσία γυναικών από ανώτερες επιστημονικές επιτροπές που είναι υπεύθυνες για τη χάραξη ερευνητικής πολιτικής προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία. Η απουσία αυτή επηρεάζει αναπόφευκτα τον προσανατολισμό των επιστημονικών προγραμμάτων. Μπορεί επίσης να επηρεάσει τις επενδύσεις που γίνονται σε συγκεκριμένους τομείς στην έρευνα. Η κυριαρχία των ανδρών στον επιστημονικό τομέα έχει ανυπολόγιστες και διαρκείς επιπτώσεις στις εικόνες που προβάλλουν τα μέσα ενημέρωσης, στην εκπαίδευση και στην παιδαγωγική

Οι ανισότητες στον ακαδημαϊκό χώρο διακυβεύουν Το αίσθημα του δικαίου και τις δημοκρατικές διαδικασίες στο χώρο του Πανεπιστημίου Την αποτελεσματική αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού των Πανεπιστημίων Την εικόνα των γυναικών επιστημόνων στα ΜΜΕ, στην εκπαίδευση και στην κοινωνία γενικότερα

Πολιτικές της Ε.Ε. για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου Η διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών είναι μια μακροπρόθεσμη στρατηγική. Απαιτεί το μετασχηματισμό συστημάτων, δομών και αντιλήψεων μέσα από ένα συνολικό πρόγραμμα διορθωτικών αλλαγών Είναι μία κοινοτική πολιτική την οποία έχουν προσυπογράψει τα κράτη μέλη

Μέτρα για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στα Πανεπιστήμια Δημιουργία γενικότερης συναίνεσης για την ανάληψη δράσεων υπέρ των γυναικών επιστημόνων. Οι γυναίκες επιστήμονες πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο Μέτρα στα Πανεπιστήμια Μέτρα από την Πολιτεία (Υπουργεία Παιδείας)

Μέτρα στα Πανεπιστήμια Προγράμματα Γυναικείων Σπουδών Παρακολούθηση της ισότητας μέσω στατιστικών δεικτών Διαμόρφωση πολιτικών ισότητας και συνεχής παρακολούθηση και αναθεώρησή τους Πρακτικές ισότητας των φύλων στην πρόσληψη, επιλογή και προαγωγή μελών ΔΕΠ Υιοθέτηση μέσων θετικής δράσης για τις γυναίκες μέλη ΔΕΠ

Προγράμματα Γυναικείων Σπουδών και Σπουδών Φύλου Σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες τα περισσότερα Πανεπιστήμια προσφέρουν προπτυχιακά αλλά κυρίως μεταπτυχιακά προγράμματα γυναικείων σπουδών ή σπουδών φύλου. Η μεγάλη πλειοψηφία των προγραμμάτων, εντάσσεται σε κάποιο Κέντρο ή Ινστιτούτο Γυναικείων Σπουδών ή Φύλου. Τα προγράμματα γυναικείων σπουδών συμβάλουν στην ευαισθητοποίηση της ακαδημαϊκής κοινότητας σχετικά με ζητήματα φύλου και την υιοθέτηση και υποστήριξη ιδεολογιών συμβατών με τις αρχές της ίσης μεταχείρισης και ισότητας των φύλων στους κόλπους των πανεπιστημίων.

Συγκέντρωση στατιστικών στοιχείων Η συγκέντρωση στατιστικών στοιχείων είναι απαραίτητη για την εφαρμογή πολιτικών και πρακτικών ισότητας στα Πανεπιστήμια. Χωρίς αξιόπιστα και αναλυτικά δεδομένα δεν είναι δυνατή η αξιολόγηση της θέσης των γυναικών στον ακαδημαϊκό χώρο. Τα στατιστικά και άλλα στοιχεία που συγκεντρώνονται δημοσιεύονται και αποτελούν τη βάση για τη δημοσίευση οδηγών ισότητας και το σχεδιασμό προγραμμάτων δράσης

Διαμόρφωση πολιτικών ισότητας και συνεχής παρακολούθηση τους Επιτροπές στα Πανεπιστήμια σε συνεργασία με τις Πρυτανικές αρχές διαμορφώνουν τις πολιτικές ισότητας του ιδρύματος Παν/μιο του Harvard –Δημιουργία Πανεπιστημιακής επιτροπής για το σχεδιασμό και την υλοποίηση μέτρων για την ενίσχυση των γυναικών στο ακαδημαϊκό προσωπικό του ιδρύματος: Στόχοι -Πραγματοποίηση ερευνών σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες πανεπιστημιακοί -Ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στις μεθόδους πρόσληψης και προαγωγής μελών ΔΕΠ στο Πανεπιστήμιο -Προσέλκυση και ενσωμάτωση εξεχουσών γυναικών επιστημόνων στο ακαδημαϊκό προσωπικό του Πανεπιστημίου -Πολιτικές για την εξισορρόπηση των οικογενειακών και εργασιακών υποχρεώσεων που έχουν οι γυναίκες πανεπιστημιακοί.

Υιοθέτηση μέσων θετικής δράσης για τις γυναίκες μέλη ΔΕΠ Ανάπτυξη προγραμμάτων που έχουν σκοπό να ενισχύσουν την επαγγελματική σταδιοδρομία γυναικών στα πανεπιστήμια, αναγνωρίζοντας τις αδικίες που υφίστανται στον ακαδημαϊκό χώρο Παραδείγματα - Δυνατότητες για γυναίκες μέλη ΔΕΠ να πραγματοποιήσουν έρευνες στο εξωτερικό (Παν/μιο Άμστερνταμ) - Ειδικά προγράμματα για βελτίωση διδακτικών και ερευνητικών προσόντων έτσι ώστε να είναι ευκολότερη η προαγωγή - Δίκτυα γυναικών

Ευέλικτες μορφές εργασίας και υπηρεσίες προστασίας της μητρότητας Υπηρεσίες φύλαξης των παιδιών Δυνατότητα για μερική απασχόλησηΔυνατότητα για μερική απασχόληση Δυνατότητα δ Δυνατότητα διακοπής καριέρας

Εφαρμογή ποσοστώσεων στα Πανεπιστήμια ΝορβηγίαΝορβηγία - Ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού 2001 για δημιουργία 20 μεταδιδακτορικών θέσεων και 20 θέσεων ΔΕΠ αποκλειστικά για γυναίκες. - Ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού 2001 για δημιουργία 20 μεταδιδακτορικών θέσεων και 20 θέσεων ΔΕΠ αποκλειστικά για γυναίκες. - Πρόγραμμα «Γυναίκες στον Κλάδο της Πληροφορικής» Θεσμοθέτηση 30 επιπλέον θέσεων στο τμήμα αποκλειστικά για γυναίκες. - Πρόγραμμα «Γυναίκες στον Κλάδο της Πληροφορικής» Θεσμοθέτηση 30 επιπλέον θέσεων στο τμήμα αποκλειστικά για γυναίκες. ΣουηδίαΣουηδία - Με την νομοθεσία Tham-Professorships (1995) ποσόστωση υπέρ των γυναικών στο ακαδημαϊκό προσωπικό των Σουηδικών Πανεπιστημίων. - Με την νομοθεσία Tham-Professorships (1995) ποσόστωση υπέρ των γυναικών στο ακαδημαϊκό προσωπικό των Σουηδικών Πανεπιστημίων. - Πρόγραμμα Promotion Reform (1997) μεθόδους που συμβάλλουν στην αναρρίχηση των γυναικών σε ανώτερες διοικητικές θέσεις. - Πρόγραμμα Promotion Reform (1997) μεθόδους που συμβάλλουν στην αναρρίχηση των γυναικών σε ανώτερες διοικητικές θέσεις.

Προτάσεις

Προτάσεις προς τα Πανεπιστήμια Προγράμματα Σπουδών - Συνέχιση των προπτυχιακών προγραμμάτων φύλου και ισότητας - Ανάπτυξη προγραμμάτων γυναικείων σπουδών Εισαγωγή των αρχών ισότητας και ίσης μεταχείρισης στα επίσημα κείμενα των Α.Ε.Ι. Δημιουργία Πανεπιστημιακών Επιτροπών και Πανελλαδική Επιτροπή Ισότητας Δημιουργία Γραφείων Ισότητας

Επιτροπές Ισότητας Πανεπιστημιακές Επιτροπές Ισότητας –Αρμόδιο όργανο για τη διαμόρφωση και υλοποίηση πολιτικών και πρακτικών στο κάθε Α.Ε.Ι. –Έχει ελεγκτική και διευθυντική αρμοδιότητα έναντι του γραφείου ισότητας του Πανεπιστημίου Πανελλαδική Συντονιστική Επιτροπή Ισότητας –Δίνει αναφορά στη Σύνοδο των Πρυτάνεων –Εκπροσωπεί τις γυναίκες μέλη ΔΕΠ σε όλους τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς

Γραφεία Ισότητας Συγκέντρωση στατιστικών στοιχείων Συγγραφή και δημοσίευση ετήσιων εκθέσεων, ερευνών και οδηγών ισότητας Εφαρμογή και υλοποίηση Προγραμμάτων Δράσης, όπως διαμορφώνονται από τις Πανεπιστημιακές επιτροπές ισότητας Άλλες υπηρεσίες προς τα μέλη ΔΕΠ του Παν/μιου σχετικά με θέματα φύλου και ισότητας

Προτάσεις προς την πολιτεία (Υπ.Ε.Π.Θ.) Συνέχιση της χρηματοδότησης για προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών και ερευνητικά προγράμματα Εφαρμογή ποσοστώσεων για τη συμμετοχή των γυναικών επιστημόνων σε –Επιτροπές που διαμορφώνουν επιστημονικές πολιτικές, –Επιτροπές που αποφασίζουν για την επιστημονική έρευνα –Επιτροπές αξιολόγησης ερευνητικών προτάσεων –Πανεπιστημιακές επιτροπές λήψης αποφάσεων

Προτάσεις προς την πολιτεία (Υπ.Ε.Π.Θ.) Θετικά μέτρα για την αύξηση των γυναικών επιστημόνων στα Πανεπιστήμια,ιδιαίτερα στους χώρους των Θετικών, Οικονομικών και Τεχνολογικών Σπουδών –Υ ποτροφίες έρευνας και προόδου για γυναίκες, –Θέσεις επισκεπτών καθηγητών, –Βραβεία Σχολών, –Κίνητρα έτσι ώστε τα Πανεπιστήμια να υιοθετήσουν πολιτικές και πρακτικές ισότητας, κλπ.