Κοινότητες Πρακτικής Σύγχρονες Ανάγκες και Πρακτικές Τμήμα Μηχανολόγων και Αεροναυπηγών Μηχανικών Πανεπιστήμιο Πατρών Κοινότητες Πρακτικής Σύγχρονες Ανάγκες και Πρακτικές Κρουστάλλη Ανθή Μουτζούρη Αντωνία Μεταπτυχιακό Μάθημα: «Τεχνολογίες Υποστήριξης Συνεργασίας» Διδάσκων: Νίκος Καρακαπιλίδης Πάτρα, Οκτώβριος 2005

Αντικείμενο Κοινότητες Πρακτικής Σκοπός της εργασίας: Πως διαμορφώνονται; Οφέλη Κοινότητες Πρακτικής - Μάθηση Πορεία; Είναι αποτελεσματικές;

Διάρθρωση της Παρουσίασης Κοινότητες πρακτικής, Communities of practice (CoPs) Xαρακτηριστικά Που υπάρχουν / εμφανίζονται οι cops ? Πότε & Πως εμφανίστηκαν οι cops ? Κοινότητες πρακτικής – Μάθηση Οφέλη των CoPs Επίδραση των CoPs στη χρήση του χρόνου Tο παράδοξο των cops παραδείγματα CoPs - Καινοτομία Καινοτομία Μάθηση Εργαλεία των CoPs Πως «επιβιώνουν» οι cops Πως «κτίζεται» μια κοινή κουλτούρα? Πορείες εξαφάνισης Γιατί εξαφανίζονται οι κοινότητες πρακτικής? Βιβλιογραφία

Το κίνητρο σχηματισμού μιας κοινότητας ΔΕΝ είναι απαραίτητα η μάθηση Κοινότητες πρακτικής, Communities of practice (CoPs) Είναι ομάδες ανθρώπων που συμμετέχουν σε μια διαδικασία συλλογικής εκμάθησης. Μοιράζονται ένα ενδιαφέρον, ένα πάθος για κάτι και αλληλεπιδρούν για να μάθουν καλύτερα για αυτό. πχ: μια φυλή που μαθαίνει να επιζεί, μια ζώνη των καλλιτεχνών που επιδιώκουν τις νέες μορφές έκφρασης, μια ομάδα μηχανικών που εργάζονται στα παρόμοια προβλήματα, clique των μαθητών που καθορίζουν την ταυτότητά τους στο σχολείο, ένα δίκτυο των χειρούργων που ερευνούν τις νέες τεχνικές Το κίνητρο σχηματισμού μιας κοινότητας ΔΕΝ είναι απαραίτητα η μάθηση

Χαρακτηριστικά Πεδίο / Περιοχή: Το συγκεκριμένο αντικείμενο ενδιαφέροντος στο οποίο δεσμεύονται τα μέλη της κοινότητας Κοινότητα: Δραστηριότητες, συναντήσεις, αλληλοβοήθεια, ανταλλαγή απόψεων Πρακτική: Το συγκεκριμένο κτήμα δεξιοτήτων, η ανάπτυξη μιας κοινής πρακτικής (λίγο ή πολύ ενσυνείδητη) CoPs μικρές ή μεγάλες, τοπικές ή παγκόσμιες, face to face ή on line, επίσημα αναγνωρίσιμες, ανεπίσημες ή και ΄΄αόρατες΄΄. Υπάρχουν παντού, κατά τη διάρκεια της ζωής μας, συμμετέχουμε σε δεκάδες από αυτές.

Που υπάρχουν / εμφανίζονται οι CoPs; Οργανισμοί Κυβέρνηση Εκπαίδευση Εταιρείες Κοινωνικός τομέας Διεθνής ανάπτυξη Δίκτυο

Πότε & Πώς εμφανίστηκαν οι CoPs ? Ο όρος Κοινότητες Πρακτικής είναι πρόσφατος αλλά αναφέρεται σε φαινόμενο χιλιάδων ετών (Οι άνθρωποι ανέκαθεν δρούσαν μέσα σε ομάδες, ανήκαν σε αυτές). Η προέλευση και η αρχική χρήση του όρου υπήρξε στην θεωρία της μάθησης. Η κοινωνική συμμετοχή είναι μια διαδικασία μάθησης και γνώσης. Οι άνθρωποι χρειάζονται συζήτηση, πειραματισμό και ανταλλαγή εμπειριών. Ειδικά όταν οι άνθρωποι προχωρούν πέρα από διαδικασίες ρουτίνας σε πιο πολύπλοκες προκλήσεις, βασίζονται στην κοινότητα πρακτικής σαν βασική πηγή γνώσης. Learning is in the relationships between people. McDermott (in Murphy 1999:17) Learning traditionally gets measured as on the assumption that it is a possession of individuals that can be found inside their heads… [Here] learning is in the relationships between people. Learning is in the conditions that bring people together and organize a point of contact that allows for particular pieces of information to take on a relevance; without the points of contact, without the system of relevancies, there is not learning, and there is little memory. Learning does not belong to individual persons, but to the various conversations of which they are a part.

Κοινότητες Πρακτικής - Μάθηση Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί αύξηση της εκτίμησης του ρόλου που παίζουν οι Κοινότητες Πρακτικής στη διεργασία της μάθησης. Πρόσφατα οι Κοινότητες Πρακτικής εμφανίζονται σαν μείζον θέμα στη θεωρία Constructionism (Θεωρία Μάθησης του Seymour Papert και συνεργατών στο ΜΙΤ, Massachusets, USA, late 1960s). Two types of construction are actually going on, each reinforcing the other. When people construct things out in the world, they simultaneously construct theories and knowledge in their minds. This new knowledge then enables them to build even more sophisticated things out in the world, which yields still more knowledge, and so on, in a self-reinforcing cycle. http://www.seriousplay.com/what_science_const.html

Oφέλη των CoPs (1) Knowledge Networks Innovation Through Communities of Practice Paul Hildreth , Chris Kimble; K-Now International, USA; University of York, UKInnovation Through

Oφέλη των CoPs (2) Πίνακας 1. Αλλαγές στην εκμετάλλευση του χρόνου σαν αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων και των πηγών της κοινότητας Knowledge Networks Innovation Through Communities of Practice Paul Hildreth , Chris Kimble; K-Now International, USA; University of York, UKInnovation Through

Aναστολή συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων Το παράδοξο των CoPs (1) Ενώ τα μέλη μιας κοινότητας: κατέχουν και καλλιεργούν μια κοινή και μοιρασμένη γνώση Μοιράζονται παρόμοιες αξίες και κοσμοθεωρία Έχουν την αίσθηση μιας κοινής ταυτότητας Άρα παράγουν σχέσεις εμπιστοσύνης και δημιουργούν περιβάλλον που συμβάλλει στην ανταλλαγή γνώσεων μέσα στην ίδια την κοινότητα Aναστολή συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων

Το παράδοξο των CoPs (2) NETH BANK (Γερμανική τράπεζα,1990s): Παραρτήματα σε παραπάνω από 70 χώρες στον κόσμο, αποτυχία προσπάθειας της διοίκησης για συντονισμό. Αιτία η δυνατή/στέρεη αίσθηση ταυτότητας, αυτονομίας, ιστορικής κουλτούρας σε κάθε παράρτημα, η απροθυμία για συνεργασία. Χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης μεταξύ των διαφορετικών ομάδων FRANCE-CO (αεροσκάφη): Σε προσπάθεια για δημιουργία συστημάτων Επιχειρησιακής έρευνας (ERP), οι δυο λειτουργικές ομάδες (πώληση, παραγωγή, 2 CoPs), είχαν διαφορετικό, εξειδικευμένο πεδίο γνώσης και πληροφορίας και ακόμα και όταν υπήρχε επιθυμία, δεν έφτανε για την επιτυχή συνεργασία. Αποτέλεσμα καθυστέρηση της υλοποίησης αλλά και δυσλειτουργία. SWED-CO (εργαλεία χειρισμού, late 1990s): ΕRP σε 11 μονάδες στην Ευρώπη που λειτουργούσαν αυτόνομα. Οι σχέσεις μεταξύ των παραρτημάτων δεν ήταν ανταγωνιστικές. Η ομάδα υπεύθυνη για την υλοποίηση προχώρησε σε συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο, υπήρχε δέσμευση με το στόχο του προγράμματος και σχέσεις εμπιστοσύνης, εκτίμηση της γνώσης άλλων ομάδων. Knowledge Networks Innovation Through Communities of Practice Paul Hildreth , Chris Kimble; K-Now International, USA; University of York, UKInnovation Through

CoPs & Καινοτομία (1) CoP’s ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΠΡΟΩΘΟΥΝ ΔΥΝΑΜΩΝΟΥΝ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΟΝΤΑΙ

Η Καινοτομία βασίζεται στην ΗΔΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΓΝΩΣΗ CoPs & Καινοτομία (2) ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ: Όταν ανταλλάσσεται γνώση από ξεχωριστά πεδία Όταν συνδυάζεται με νέους τρόπους Επιτυχή διάχυση Προϊόντων/ διεργασίας/ υπηρεσίας Συνδυασμός αυτών Η Καινοτομία βασίζεται στην ΗΔΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΓΝΩΣΗ Τα CoPs είναι μια φυσική μονάδα ανάλυσης για καλύτερη κατανόηση της καινοτομίας μέσα στους οργανισμούς. Οι κοινότητες είναι αστερισμοί μέσα στους οποίους αναδύονται μοντέλα σχέσεων με συνδυασμό και ανταλλαγή γνώσης, εννοιών και εμπειριών.

Η Καινοτομία απαιτεί μάθηση Καινοτομία & Μάθηση (1) Η Καινοτομία απαιτεί μάθηση Δύο πρακτικές που συμπορεύονται μέσα στις CoPs

Καινοτομία & Μάθηση (2) Μάθηση στην κοινότητα είναι η διαδικασία με την οποία το πλαίσιο δεξιοτήτων της κοινότητας πρακτικής ΄΄έλκει΄΄ την ατομική εμπειρία (συνήθως ενός αρχάριου) μέχρι να υπάρχει επικάλυψη της ατομικής εμπειρίας με τις βασικές γνώσεις του πεδίου, ώστε το άτομο να γίνει πλήρως ανταγωνιστικό μέλος της κοινότητας. Διάχυση της υπάρχουσας γνώσης

Καινοτομία & Μάθηση (3) Καινοτομία είναι ότι συμβαίνει όταν νέα εμπειρία είναι ικανή να ΄΄έλξει΄΄ το πλαίσιο δεξιοτήτων και αυτό να αλλάξει κατεύθυνση προκαλώντας το υπάρχον σύστημα με νέα γνώση δίνοντας το έναυσμα για καινοτομία. Ταυτόχρονα γίνεται επανακαθορισμός του συστήματος ή ακόμα και δημιουργία ενός νέου πλαισίου δεξιοτήτων. Δημιουργία νέου πεδίου γνώσης στα σύνορα αρχικά διαφοροποιημένων κοινοτήτων.

Καινοτομία & Μάθηση (4) Knowledge Networks Innovation Through Communities of Practice Paul Hildreth , Chris Kimble; K-Now International, USA; University of York, UKInnovation Through

Εργαλεία των CoPs On line ασύγχρονη συζήτηση (forum) Σύγχρονη συζήτηση της ομάδας-Τηλεφωνική διάσκεψη Σύγχρονη συζήτηση της ομάδας- On line συζήτηση βασισμένη σε κείμενο Σύγχρονη συζήτηση της ομάδας- video/phone conference, synchronous chat, desktop sharing applications Σύγχρονη συζήτηση- Κινητό τηλέφωνο Συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο: Οι ασύγχρονες on line συζητήσεις είναι ουσιαστικά η προετοιμασία για τις συναντήσεις αλλά και για την συνέχεια των θεμάτων που τίθενται εκεί

Πώς «επιβιώνουν» οι CoPs; (1) Commitment Engagement Ownership

Πώς «επιβιώνουν» οι CoPs; (2) Κοινά οράματα & αξίες Σχεδιασμός με την εμπλοκή των ενδιαφερόμενων ανθρώπων Δουλειά με συνεργασία Ανάπτυξη ταυτότητας

Πορεία των CoPs στο χρόνο http://www.infed.org/biblio/communities_of_practice.htm

Πορείες εξαφάνισης Πορεύονται προς μη ύπαρξη (Μέλη αποχωρούν και δεν αντικαθίστανται, η συμμετοχή σταδιακά μειώνεται μέχρι που ελαχιστοποιείται ,η διαδικασία αυτή παίρνει χρόνο γιατί δεν υπάρχει πίεση για να λήξει αλλά και δεν υπάρχει κάποιος που πραγματικά να προσπαθεί να τη διαλύσει) Επαναπροσδιορίζονται (κρίση ταυτότητας, διατήρηση της επιθυμίας για συνεργασία, νέο όνομα, ίδια μέλη, τεχνολογία ή και διεργασίες, νέο πεδίο γνώσης Συγχωνεύονται με άλλες κοινότητες (μεταξύ ίσων ή άνισων κοινοτήτων με παρόμοια ταυτότητα και αντικείμενο) Μετατρέπονται σε οργανωτικές μονάδες (Η γνώση και η επίδραση της κοινότητας στον οργανισμό είναι πού σημαντικές. Ο οργανισμός απαιτεί περισσότερο έλεγχο και βρίσκει τη δομή της κοινότητας ανεπίσημη, η κοινότητα παύει να είναι ξεχωριστή αυτοδιοικούμενη οντότητα)

Γιατί εξαφανίζονται οι κοινότητες πρακτικής; Οργανωτικές αλλαγές (Νέοι στόχοι, αποστολές και παράμετροι, νέα διοίκηση με αλλαγές στις προτεραιότητες, η κοινότητα αντιδρά μπορεί και με αποχώρηση από τον οργανισμό, αλλά και με αλλαγή ταυτότητας) Αλλαγές στο γνωστικό πεδίο ( Μια νέα περιοχή γνώσης, με αφοσιωμένες σε αυτή κοινότητες, να μετατραπεί σε δεσπόζουσα τάση και να γίνει από περιοχή σε μεγαλύτερο πεδίο, ή ο οργανισμός να σταματήσει την υποστήριξη σε συγκεκριμένο πεδίο που θεωρούσε πριν σημαντικό) Αλλαγές στη διεύθυνση της κοινότητας ( Ο δυναμικός πυρήνας που καθοδηγούσε και είχε την ευθύνη για την κοινότητα στο σύνολο είτε μειώνεται σε αριθμό και δεν μπορεί να αντεπεξέλθει είτε αλλάζει 100% και τα νέα πρόσωπα δεν έχουν το ίδιο πάθος και ενέργεια)

Σύνοψη Οι κοινότητες πρακτικής είναι δομικές μονάδες στην οικονομία της γνώσης. Προάγονται από τους οργανισμούς σαν πηγές διευκόλυνσης της οργανωτικής μάθησης και περιβάλλον δημιουργίας πλαισίου δεξιοτήτων Οι συχνές συναντήσεις πρόσωπο με πρόσωπο και η ορθή χρήση των κατάλληλων τεχνολογικών εργαλείων βοηθούν στην ανάπτυξη της κοινής πραγματογνωμοσύνης, της κοινής ταυτότητας και της δημιουργικής συνεργασίας. Είναι ομάδες που επηρεάζονται και επιδρούν στο περιβάλλον σύστημα. Πετυχαίνουν το στόχο τους όταν η μάθηση φέρνει την καινοτομία και αυτή με τη σειρά της δημιουργεί νέο πεδίο γνώσης για μάθηση. Οι αρχές λειτουργίας είναι εναρμονισμένες με τη σύγχρονη αντίληψη για τη μάθηση (constructionism). Η μάθηση είναι στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Η εξαφάνισή τους μπορεί να γίνει φυσικά, όμως και με συγκεκριμένες αλλαγές μέσα σε αυτές ή στους οργανισμούς στους οποίους ανήκουν

Βιβλιογραφία Knowledge Networks Innovation Through Communities of Practice Paul Hildreth , Chris Kimble; K-Now International, USA; University of York, UKInnovation Through http://www.ewenger.com/theory/index.htm http://www.papert.org/ Communities of Practice: Learning, Meaning, and Identity (Paperback) by Etienne Wenger, Roy Pea (Series Editor), John Seely Brown (Series Editor), Christian Heath (Series Editor) http://www.infed.org/biblio/communities_of_practice.htm http://www.seriousplay.com/what_science_const.html http://www.smithweaversmith.com/distancelearning.htm