Στρατηγική Αστικής Ανάπτυξης και τοπικός αναπτυξιακός σχεδιασμός στον αστικό χώρο μέσα από το Τρίτο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης: Η περίπτωση της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας Καθηγητής Αθανάσιος Παπαδασκαλόπουλος Λέκτορας Μανώλης Χριστοφάκης Ευρωπαϊκή Εταιρεία Περιφερειακής Επιστήμης – Ελληνικό Τμήμα 7ο Εθνικό Συνέδριο, Αθήνα 7-8 Μαΐου 2005

Πρότυπο ανάπτυξης Κατευθύνσεις στρατηγικήςΚατευθύνσεις δράσεων Πολική Ανάπτυξη  Προσδιορισμός της ζώνης επιρροής και της δυναμικότητας του αστικού κέντρου.  Προσδιορισμός και εξειδίκευση του αναπτυξιακού ρόλου του αστικού κέντρου – δικτύωση.  Ενίσχυση των υποδομών και των υπερδομών, με παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας (π.χ. Λιμάνια, Αεροδρόμια, Οδικοί Άξονες, ΒΕΠΕ, Πανεπιστήμια, Ερευνητικά Κέντρα, ανάδειξη της ταυτότητας της πόλης κ.λπ.).  Προσδιορισμός προωθητικών δραστηριοτήτων για κάθε Αστικό Κέντρο  Διαμόρφωση πολιτικής προσέλκυσης, εγκατάστασης και στήριξης των προωθητικών δραστηριοτήτων Τοπική – Ενδογενής Ανάπτυξη  Οριοθέτηση αστικών μικροπεριφερειών προγραμματισμού.  Ενεργοποίηση των τοπικών φορέων και διαμόρφωση της εταιρικής σχέσης σε τοπικό επίπεδο – οικοδόμηση κοινωνικής συναίνεσης.  Διαμόρφωση και εφαρμογή ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης κατά αστική μικροπεριφέρεια.  Επέκταση, διαφοροποίηση και ευελιξία της τοπικής οικονομίας.  Ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και της τοπικής απασχόλησης.  Βελτίωση του αστικού χώρου.  Ανάπτυξη αστικών υποδομών μικρής κλίμακας και τεχνολογίας.  Αειφόρος αστική ανάπτυξη. Πρότυπο και κατευθύνσεις Αναπτυξιακής Στρατηγικής για τα Αστικά Κέντρα

Αστικά ΚέντραΑναπτυξιακός ΡόλοςΕπιχειρηματικές και Αναπτυξιακές Υποδομές Προωθητικές Δραστηριότητες Λαμία Περιφερειακός Πόλος Ανάπτυξης Κόμβος Συνδυασμένων Μεταφορών Διοικητικό Κέντρο ΒΙΠΕ ΠΑΘΕ Σιδηροδρομικό Δίκτυο Περιφερειακές Υπηρεσίες Βιομηχανία-βιοτεχνία Μεταφορές Υπηρεσίες προς τις Αγροτικές Δραστηριότητες Χαλκίδα Νομαρχιακός Πόλος Ανάπτυξης Σιδηροδρομικό Δίκτυο Σύνδεση με ΠΑΘΕ Γειτνίαση με Αττική Βιομηχανία-βιοτεχνία Τουρισμός Λιβαδειά Νομαρχιακός Πόλος Ανάπτυξης Σιδηροδρομικό Δίκτυο Σύνδεση με ΠΑΘΕ Βιομηχανία-βιοτεχνία Υπηρεσίες προς τις Αγροτικές Δραστηριότητες Θήβα Νομαρχιακό Κέντρο Ανάπτυξης Σιδηροδρομικό Δίκτυο Σύνδεση με ΠΑΘΕ Βιομηχανία-βιοτεχνία Υπηρεσίες προς τις Αγροτικές Δραστηριότητες Λοιπά κέντρα Άμφισσα Νομαρχιακό Κέντρο Ανάπτυξης Σύνδεση με Αρχαιολογικούς Χώρους Σύνδεση με Χιονοδρομικό Κέντρο Αγροτικός Τομέας Ειδικές Μορφές Τουρισμού Καρπενήσι Νομαρχιακό Κέντρο Ανάπτυξης Χιονοδρομικό ΚέντροΑγροτικός Τομέας Ορεινός Τουρισμός Προσδιορισμός και Εξειδίκευση του αναπτυξιακού ρόλου των αστικών κέντρων της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας

Επιλέξιμα αστικά κέντρα για την εφαρμογή των ολοκληρωμένων προγραμμάτων αστικής ανάπτυξης 1. Λιβαδειά (Αστικό Κέντρο, Πρωτεύουσα Νομού) 2. Θήβα (Αστικό Κέντρο) ΝΟΜΟΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ 3. Χαλκίδα (Αστικό Κέντρο, Πρωτεύουσα Νομού)ΝΟΜΟΣ ΕΥΒΟΙΑΣ 4. Λαμία (Αστικό Κέντρο, Πρωτεύουσα Νομού, Έδρα Περιφέρειας) ΝΟΜΟΣ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ 5. Άμφισσα (Πρωτεύουσα Νομού)ΝΟΜΟΣ ΦΩΚΙΔΑΣ 6. Καρπενήσι (Πρωτεύουσα Νομού)ΝΟΜΟΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ

Α. Μέγεθος και ομοιογένεια ζώνης Β. Προσδιορισμός του βαθμού προβληματικότητας των επιλέξιμων ζωνών Γ. Ολοκληρωμένος χαρακτήρας και αρτιότητα των προτάσεων Ομάδες κριτηρίων διαμόρφωσης - επιλεξιμότητας των μικροαστικών περιοχών Επαρκές μέγεθος, σε συνδυασμό με την ομοιογένεια έκαστης ζώνης ως προς τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Σαφής προσδιορισμός των προβλημάτων. Διασφάλιση του ολοκληρωμένου χαρακτήρα των παρεμβάσεων και της αρτιότητας των προτάσεων. Προϋποθέσεις – χαρακτηριστικά προσδιορισμού κριτηρίων επιλεξιμότητας

 Το μέγεθος της αστικής ζώνης θα πρέπει να καλύπτει: -τουλάχιστον το 10% του πληθυσμού της πόλης, για τα αστικά κέντρα με συνολικό πληθυσμό μέχρι κατοίκους και -τουλάχιστον το 8% του πληθυσμού της πόλης, για τα αστικά κέντρα με συνολικό πληθυσμό άνω των κατοίκων.  Το ανώτατο πληθυσμιακό όριο της ζώνης για την εφαρμογή των ολοκληρωμένων παρεμβάσεων τίθεται στους κατοίκους.  Η ζώνη θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από εδαφική συνέχεια, όπως απαιτείται για τις περιφέρειες και τις μικροπεριφέρειες προγραμματισμού. Δηλαδή δεν θεωρούνται επιλέξιμες διάσπαρτες περιοχές στον αστικό χώρο.  Το προτεινόμενο μέγεθος του καλυπτόμενου αστικού πληθυσμού της ζώνης θα πρέπει να εμφανίζει τη μέγιστη δυνατή ομοιογένεια ως προς το βαθμό των, σαφώς προσδιορισμένων, κοινών προβλημάτων. Α. Μέγεθος και ομοιογένεια ζώνης

1 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕ ΝΟ ΔΕΙΚΤΕΣ - ΣΤΟΙΧΕΙΑΒΑΡΥΤΗΤΕΣ Οικονομικά κριτήρια  Επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας  Δυνατότητες για παραγωγική απασχόληση  Επίπεδο και χαρακτηριστικά ανεργίας Αριθμός και μέγεθος επιχειρήσεων (κατά κλάδο) που λειτουργούν στην περιοχή (σύγκριση με περιφέρεια)-εξέλιξη κατά την τελευταία πενταετία 2,5% Επίπεδο, κλαδική σύνθεση ΑΕΠ και απασχόλησης και προσέγγιση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ 2,5% Εξέλιξη αριθμού ανέργων (την τελευταία πενταετία)5% Ποσοστό ανεργίας σε σύγκριση με το αντίστοιχο ποσοστό της περιφέρειας (την τελευταία πενταετία) 3% Ανεργία κατά φύλο (την τελευταία πενταετία)3% Ανεργία νέων (την τελευταία πενταετία)3% Μακροχρόνια ανεργία (άνω του ενός έτους) (την τελευταία πενταετία) 3% Ποσοστό απασχολουμένων της περιοχής στη συνολική απασχόληση της περιφέρειας 3% ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ 25% Β. Ανάλυση κριτηρίων προσδιορισμού προβληματικότητας - ομοιογένειας

2 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕ ΝΟ ΔΕΙΚΤΕΣ - ΣΤΟΙΧΕΙΑΒΑΡΥΤΗΤΕΣ Κοινωνικά κριτήρια  Ύπαρξη μειονεκτουσών και ευπαθών ομάδων του πληθυσμού  Δημογραφικές τάσεις  Εγκληματικότη τα στην περιοχή  Επίπεδο κοινωνικών υποδομών Διαχρονική εξέλιξη συνολικού πληθυσμού μικροπεριοχής την τελευταία 10ετία και κατανομή κατά ομάδες ηλικιών (σύγκριση με δεδομένα περιφέρειας) 3% Αριθμός και ποσοστό μειονεκτουσών και ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, ως προς το συνολικό πληθυσμό της μικροπεριοχής (ΑΜΕΑ, Παλιννοστούντες, πρόσφυγες, μετανάστες κ.λπ.) 5% Διαχρονική εξέλιξη του αριθμού των εγκλημάτων (5ετία)2,5% Ποσοστό εγκλημάτων στο σύνολο της περιφέρειας2,5% Αριθμός βρεφονηπιακών σταθμών και νηπιαγωγείων και ποσοστό εξυπηρετούμενων ατόμων περιοχής από αυτά 3% Αριθμός ΚΑΠΗ και εξυπηρετούμενα άτομα και ποσοστό εξυπηρετούμενων ατόμων περιοχής από αυτά 3% Μαθητές/αίθουσα (δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων)3% Αριθμός μουσείων, βιβλιοθηκών, μνημείων και λοιπών πολιτιστικών υποδομών της περιοχής 3% ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ 25%

3 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΔΕΙΚΤΕΣ - ΣΤΟΙΧΕΙΑΒΑΡΥΤΗ ΤΑ Κριτήρια που συνδέονται με την εκπαίδευση  Επίπεδο εκπαίδευσης και αναλφαβητισμού  Σχολική διαρροή  Ευχέρεια πρόσβασης σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης Διαχρονική εξέλιξη μαθητών (δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων) μικροπεριοχής την τελευταία πενταετία 5% Μορφωτικό επίπεδο - Κατανομή πληθυσμού μικροπεριοχής κατά επίπεδο εκπαίδευσης, σε σύγκριση με την περιφέρεια 5% Ποσοστό μαθητών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που εγκαταλείπουν το σχολείο στην μικροπεριοχή – εξέλιξη την τελευταία πενταετία, σε σύγκριση με την περιφέρεια 5% (εξέλιξη τελευταίας πενταετίας)5% ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ 20%

4 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕ- ΝΟ ΔΕΙΚΤΕΣ - ΣΤΟΙΧΕΙΑΒΑΡΥΤΗΤΑ Περιβαλλοντικά κριτήρια και κριτήρια λειτουργικότη τας της πόλης  Παρουσία αστικής και βιομηχανικής ρύπανσης  Ανεπάρκεια τεχνικών υποδομών  Επάρκεια χώρων αναψυχής και πρασίνου  Επάρκεια χώρων στάθμευσης  Κατάσταση φυσικού περιβάλλοντος Αριθμός γραμμών μαζικών μέσων μεταφοράς που εξυπηρετούν τη μικροπεριοχή, σε σχέση με το σύνολο των γραμμών της πόλης και τον εξυπηρετούμενο πληθυσμό 2,5% Διαθεσιμότητα χώρων στάθμευσης – αριθμός θέσεων στάθμευσης και ποσοστό θέσεων στο σύνολο των θέσεων της πόλης 3% Αριθμός εγκαταλελειμμένων ή κατεστραμμένων δημόσιων κτιρίων, ή μνημείων 3% Αδιάνοικτα ή μη ασφαλτοστρωμένα τμήματα οδικού δικτύου – ποσοστό στο συνολικό οδικό δίκτυο της πόλης 3% Επίπεδο αστικής ρύπανσης3% Επίπεδο βιομηχανικής ρύπανσης3% Περιβαλλοντικές υποδομές (βιολογικοί καθαρισμοί, ΧΥΤΑ) 2,5% Ποσοστό εξυπηρετούμενων ατόμων μικροπεριοχής από το δίκτυο ύδρευσης 2,5% Ποσοστό εξυπηρετούμενων ατόμων μικροπεριοχής από το δίκτυο αποχέτευσης 2,5% Ποσοστό έκτασης χώρων αναψυχής και πρασίνου στη συνολική έκταση της μικροπεριοχής 5% ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ 30% ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 100%

Γ. Ολοκληρωμένος χαρακτήρας και αρτιότητα των προτάσεων Κριτήρια αρτιότητας Επιχειρησιακού Σχεδίου Εναρμόνιση με το χρηματοδοτικό όριο και με τα προβλεπόμενα χρονοδιαγράμματα. Διασφάλιση του ολοκληρωμένου χαρακτήρα των παρεμβάσεων. Σύνθεση εταιρικού σχήματος-αντιπροσωπευτικότητα-συναίνεση. Αξιοπιστία δεδομένων. Ικανότητα διαχείρισης και διοίκησης. Κριτήρια ωριμότητας Εναρμόνιση με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο (πολεοδομικό, χρηματοδοτικό κ.λπ.). Προετοιμασία υλοποίησης του σχεδίου και των πράξεων (απαιτούμενες μελέτες, στάδιο εκπόνησης, πρόοδος σχετικών διαδικασιών κ.λπ.). Έγκαιρη έναρξη της υλοποίησης. Διασφάλιση κοινωνικής συναίνεσης, προετοιμασία και προηγούμενη εμπειρία φορέων στην υλοποίηση σχετικών προγραμμάτων. Εξασφάλιση της απαιτούμενης ιδιωτικής συμμετοχής και της συνεργασίας των ιδιωτικών φορέων για την έγκαιρη υλοποίηση των σχετικών πράξεων. Κριτήρια αποτελεσματικότητας Εναρμόνιση και συνοχή με παρεμβάσεις άλλων μέτρων του ΠΕΠ ή άλλων προγραμμάτων, ώστε να επιτευχθούν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα. Ικανότητα και βαθμός μόχλευσης ιδιωτικών κεφαλαίων. Βαθμός εισαγωγής καινοτόμων δράσεων, συμπληρωματικότητας και συνέργιας με σχετικές δράσεις άλλων προγραμμάτων. Συμβολή στη νέα στρατηγική αστικής ανάπτυξης. Καταλληλότητα του Σχεδίου, ως προς την επίλυση των προβλημάτων της ζώνης. Καταλληλότητα του Σχεδίου, ως προς την ενίσχυση και αναβάθμιση του αναπτυξιακού ρόλου του αστικού κέντρου (επιχειρηματικές και αναπτυξιακές υποδομές, ενίσχυση της ταυτότητας της πόλης, ενίσχυση των προωθητικών δραστηριοτήτων).

Προβλήματα και ανάγκες του τοπικού αναπτυξιακού σχεδιασμού «Εργοκεντρική» αντίληψη για το σχεδιασμό - Απουσία του ολοκληρωμένου χαρακτήρα των παρεμβάσεων Έλλειψη ταύτισης των διοικητικών χωρικών ορίων με τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά των περιοχών - Αδυναμία συγκρότησης αναπτυξιακών μικροπεριφερειών προγραμματισμού Αδυναμία διασφάλισης μιας ευρείας βάσης συμμετοχής σε τοπικό επίπεδο - Ανάγκη για περαιτέρω διεύρυνση της εταιρικής σχέσης σε τοπικό επίπεδο Ανάγκη για αναμόρφωση του πλαισίου χωρικής αναφοράς των στατιστικών δεδομένων