Ημερίδα: «Οικονομικά Εργαλεία Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων» ΕΚΘΕΣΗ ECOTEC, 17 Μαρτίου 2012 Η ΑΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΚ ΚΑΙΡΩ ΚΡΙΣΗΣ Δρ. Κωνσταντίνος Αραβώσης, Πρόεδρος ΕΕΔΣΑ - Λέκτορας ΕΜΠ Αβραάμ Καραγιαννίδης, Μέλος Δ.Σ. ΕΕΔΣΑ, Αναπληρωτής Καθηγητής ΑΠΘ

Η έννοια της αειφορίας στη ΔΑ Κύκλος ζωής υλικών (επάνω) και ιεραρχία διαχείρισης αποβλήτων (δεξιά)

Υπηρεσίες Διαχείρισης Απορριμμάτων Η αειφορία ενός συστήματος αυξάνεται όσο διευρύνεται ο μελετούμενος κύκλος ζωής των επί μέρους συστημάτων Παραγωγή ΑΣΑ ΔσΠ και ΠρΑπ Συλλογή και μεταφορά Επεξεργασία και αξιοποίηση Τελική διάθεση

Υπηρεσίες Διαχείρισης Απορριμμάτων: Μία μεγάλη (και διογκούμενη) ΑΓΟΡΑ Πιθανές δομές υπηρεσιών α) Εσωτερική παραγωγή β) Σύμβαση γ) Παραχώρηση Φορέας Διαχείρισης € (α) Χρήστης Υπηρεσίες Φορέας Διαχείρισης Φορέας Διαχείρισης € € € € (γ) (β) Χρήστης Παραγωγός Χρήστης Παραγωγός € Υπηρεσίες Υπηρεσίες

Κοστολόγηση υπηρεσιών Διαχείρισης Απορριμμάτων Το μοντέλο κοστολόγησης που εφαρμόζεται στην Ελλάδα υπολογίζει τις επιβαρύνσεις ανάλογα με την επιφάνεια του ακινήτου που εξυπηρετείται (FLAT RATE). Η είσπραξη των επιβαρύνσεων γίνεται μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ. Η ΔΕΗ αφού αποσπάσει από τα έσοδα των ανταποδοτικών τελών τη χρέωση για τον ηλεκτροφωτισμό του δήμου επιστρέφει το ποσό που υπολείπεται. [i] Εφημερίδα της Κυβερνήσεως / Ν. 25 (1975), «Περί υπολογισμού και τρόπου εισπράξεως Δ&Κ τελών καθαριότητας και φωτισμού και ρυθμίσεων συναφών θεμάτων», ΦΕΚ Α’74. [ii] Εφημερίδα της Κυβερνήσεως / Ν. 429 (1976), «Περί τροποποιήσεως διατάξεων τινών του Ν25/1975», ΦΕΚ Α’235/03.09.1976. [iii] Εφημερίδα της Κυβερνήσεως / Ν. 1080 (1980), «Περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως διατάξεων τινών της περί των προσόδων των ΟΤΑ νομοθεσίας και άλλων τινών συναφών διατάξεων», ΦΕΚ Α’246/22.10.1980. [iv] Εφημερίδα της Κυβερνήσεως / Ν. 1828 (1989), «Αναμόρφωση φορολογίας εισοδήματος και άλλες διατάξεις», ΦΕΚ Α’2/03.01.1989.

Κοστολόγηση υπηρεσιών Διαχείρισης Απορριμμάτων Ο φορολογικός συντελεστής ρυθμίζεται με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου. Το δημοτικό συμβούλιο αποφασίζει και ορίζει ετησίως ένα τέλος ανταποδοτικού χαρακτήρα. Ο καθορισμός των ανταποδοτικών τελών λαμβάνει υπόψη του: Το δημοτικό προϋπολογισμό λειτουργίας και παροχής υπηρεσιών. Τις μελλοντικές ανάγκες και βλέψεις του δήμου. Την εκάστοτε πολιτική βούληση. [i] Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (2001), «Σύνταγμα της Ελλάδας», ΦΕΚ Α’85/18.04.2001.

Στατιστική ανάλυση συντελεστών ανταποδοτικών τελών Μεταβλητότητα των συντελεστών ανταποδοτικών τελών ανάλογα με την ημερήσια παραγωγή απορριμμάτων. Δεν παρατηρείται συσχέτιση τελών-παραγωγής αποβλήτων! Μεταβλητότητα του Cr και του Cs για την κλάση Ι (n = 250) ανάλογα με την ημερήσια παραγωγή απορριμμάτων.

Τέλος πύλης μονάδων διαχείρισης ΑΣΑ Η έννοια του τέλους πύλης (gate fee) έχει πλέον καθιερωθεί στην φρασεολογία των διαχειριστών ΑΣΑ στην Ελλάδα. Η έλλειψη (ακόμη) πολυμορφίας εγκαταστάσεων διαχείρισης ΑΣΑ (εκτός των ΧΥΤΑ) περιορίζει (προς το παρόν) το τέλος πύλης σε κόστος τελικής διάθεσης στην Ελλάδα.

Κόστος πύλης μονάδων διαχείρισης ΑΣΑ Ενδεικτικά (υφιστάμενα ή ‘αρχικά’) τέλη πύλης για τελική διάθεση: 20 €/t (ΧΥΤΑ Κατερίνης) 28 €/t (XYTA Μαυροράχης) 20 €/t (ΧΥΤΑ Τρικάλων) 37 €/t (ΧΥΤΑ Αμαρίου - Κρήτη) 34 €/t (ΧΥΤΑ Σητείας) 15 €/t (ΧΥΤΑ Βόλου) 40 €/t (ΧΥΤΑ Φυλής) 36 €/t (ΧΥΤΑ Κοζάνης) http://www.makthes.gr/index.php?name=News&file=article&sid=26453

Η επίδραση της ανακύκλωσης στα ανταποδοτικά τέλη Συνολικό κόστος συστήματος Αναμενόμενη πορεία ανταποδοτικών τελών Συνολικό κόστος τελικής διάθεσης Κόστος Συνολικό κόστος αποκομιδής Κόστος σύμμεικτων (αποκομιδή) Κόστος ανακύκλωσης (αποκομιδή) Αύξηση ανακύκλωσης

Η ευρωπαϊκή πραγματικότητα Μονάδα Χαρακτηριστικά Μέση τιμή [€] Εύρος τιμών [€] MRF - 30 26-110 Κομποστοποίηση Ανοιχτού τύπου Κλειστού τύπου 31 60 25-48 30-100 Αναερόβια χώνευση 45-90 ΧΥΤΑ 65 45-95 Καύση Σύνολο (2000-σήμερα) 110 120 45-190 90-190 ΜΒΤ 75 www.wrap.org.uk/marketknowledge

Κάποιες επισημάνσεις Δεν υπάρχει μέχρι στιγμής στην Ελλάδα εφαρμοζόμενη συσχέτιση μεταξύ παραγόμενων αποβλήτων και τελών. Εφαρμογή τιμολόγησης βάσει ζυγολογίων θα εισάγει σημαντικές διαφοροποιήσεις στα ανταποδοτικά τέλη. Αναγκαία η αστυνόμευση και ο έλεγχος έναντι παράνομης διάθεσης. Ακόμη περισσότερο η πρόληψη. Όσο τα τέλη πύλης για ΧΥΤΑ παραμένουν χαμηλά (10-40 €/t) και χωρίς άλλη παρέμβαση (π.χ. φόρος ταφής, όπως ο πρόσφατα θεσπισμένος των 35 €/t), η εργοστασιακή επεξεργασία (μηχανική, βιολογική, ενεργειακή) σύμμικτων / υπολειμματικών ΑΣΑ δεν είναι προφανώς ανταγωνιστική.

Απαιτήσεις ενός μοντέλου χρέωσης Αποφυγή αρνητικών παραφαινομένων Ανάκτηση κόστους Πρακτικότητα Δικαιότητα Λογική Ανταποδοτικό τέλος Φιλικότητα στο χρήστη Καθοδηγητική λειτουργία Κοινωνική δικαιοσύνη Προσαρμογή σε τοπικές δομές Αξιοπιστία Αποδοχή Πρόβλεψη νομικών αποφάσεων 13

Δήμοι (σχεδόν) μηδενικών αποβλήτων (και στην ‘θηλειά’ του οικονομικού στραγγαλισμού) Στόχος ή ουτοπία. Συνύπαρξη με τον εκάστοτε περιφερειακό σχεδιασμό (όχι αυτονόμηση, καθότι αυτή θα οδηγήσει μ.ά. και σε φαινόμενα ανεξέλεγκτης ιδιωτικοποίησης). Στρατηγικός, τακτικός και επιχειρησιακός σχεδιασμός συγκροτημένων (και ενίοτε συγχρονισμένων) τοπικών δράσεων. Καμία δαιμονοποίηση τεχνολογιών ή πρακτικών. Κοινωνική συναίνεση (εφικτή σε τοπικό επίπεδο) και ενεργή ενημέρωση κατοίκων και τοπικών παραγόντων: Ευαισθητοποίηση – (κατ’ελάχιστον) κατανόηση – ενεργοποίηση, ενίοτε προσωποποίηση σχέσεων (π.χ. οικιακή κομποστοποίηση).

To Pay As You Throw (PAYT) προ των Ελληνικών πυλών Πρώτη εφαρμογή 2009-2011: Δήμος Ελευσίνας (LIFE+) Ατομική ευθύνη Ατομική χρέωση κοστολόγηση Μοναδιαία Αναγνώριση Μέτρηση Ένας τύπος της μεταβλητής κοστολόγησης των ΥΔΑ είναι το σύστημα PΑΥΤ (Πληρώνεις όσο απορρίπτεις)[1], το οποίο αποτελεί μία προσέγγιση της ΔΑ και της χρέωσης των αντίστοιχων υπηρεσιών, στη βάση της ΑΡΠ και της αρχής της «ευθύνης του παραγωγού», η οποία συνδέει άμεσα τις υπηρεσίες που παρέχονται στο δημότη για τη ΔΑ του με «ανταποδοτική χρέωση» ανάλογη με τα απορρίμματα που θέτει προς συλλογή, ανάλογη της ρύπανσης που προκαλεί στο περιβάλλον και το μέγεθος των υπηρεσιών που δέχεται. Η αναγνώριση του παραγωγού στη βάση της ΠΕ και της αρχής της εκτεταμένης ευθύνης του παραγωγού, τελευταίου κατόχου των απορριμμάτων. Σύμφωνα με τον επιμερισμό της ευθύνης, οι δημότες αποτελούν σημαντικό κρίκο στην αλυσίδα «παραγωγή – διανομή – εμπόριο -κατανάλωση» που οδηγεί σε ΠΑ και πρέπει να αναλάβουν το δικό τους κομμάτι στη συλλογική ευθύνη. Η μέτρηση της χρήσης των ΥΔΑ, με μεταβλητές την ποσότητα των απορριμμάτων που θέτονται προς συλλογή (βάρος ή όγκος) ή τη συχνότητα χρήσης των συγκεκριμένων υπηρεσιών. Η κοστολόγηση των παρεχόμενων ΥΔΑ και η αντίστοιχη μοναδιαία τιμολόγηση, με μονάδα χρέωσης την ποσότητα των απορριμμάτων που θέτονται προς συλλογή (βάρος ή όγκος) ή τη συχνότητα χρήσης των συγκεκριμένων υπηρεσιών. Νομικό πλαίσιο

Αυξημένα διαφαινόμενα κόστη Διαχείρισης Απορριμμάτων και εν μέσω οικονομικής κρίσης ….. Η μεγάλη πρόκληση