Θεσμικό Πλαίσιο Διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων & Πετρελαϊκών Αποβλήτων – Καταλοίπων Βιομηχανικής Προέλευσης Χρήστος Μιχαλόπουλος Μηχανολόγος Μηχανικός Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης

Ολοκληρωμένη Πράσινη Διαχείριση Πετρελαιοειδών Αποβλήτων & Καταλοίπων με Βάση τον Κύκλο Ζωής ELINA LIFE10- ENV/GR/000606 Δράση 2: Καταγραφή/Επίβλεψη/Ανασκόπηση όλων των πηγών πετρελαιοειδή απόβλητα και κατάλοιπα (ΠΑΚ) Υποδράση 2.1: Ανασκόπηση Ευρωπαϊκής και Εθνικής νομοθεσίας Ομάδα Μελέτης (Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, www.ecorec.gr) Κυρκίτσος Φίλιππος, Δρ. Περιβαλλοντολόγος, Υπεύθυνος Σύνταξης & Συντονιστής Ομάδας Μιχαλόπουλος Χρήστος, Δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός Παπαθεοχάρη Σταυρούλα, MSc Περιβαλλοντολόγος Δαλαμάγκα Αντιγόνη, ΜΑ Πολιτικός Επιστήμων – Περιβαλλοντολόγος Χωματίδης Δημήτρης, BEng Μηχανικός Περιβάλλοντος, MSc Περιβαλλοντολόγος 2 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Περιεχόμενα Ποιοτικός Χαρακτηρισμός Πετρελαϊκών Αποβλήτων & Καταλοίπων (ΠΑΚ) από Χερσαίου Τύπου Εγκαταστάσεις & Κινητές Μονάδες Κυριότερες Διατάξεις Κοινοτικού Δικαίου περί ΠΑΚ Κυριότερες Διατάξεις Εθνικής Νομοθεσίας περί ΠΑΚ Επίπεδο Εναρμόνισης Εθνικού & Κοινοτικού Δικαίου Συνήθεις Πρακτικές Διαχείρισης ΠΑΚ στην ΕΕ Επάρκεια Θεσμικού Πλαισίου & Εφαρμογής Αυτού σχετικά με τη Διαχείριση ΠΑΚ 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Απόβλητα Λιπαντικά Έλαια (ΑΛΕ) ‘Κάθε λιπαντικό έλαιο ορυκτής, συνθετικής ή μικτής βάσης, που έχει καταστεί ακατάλληλο για τη χρήση που προοριζόταν αρχικά’ Βάσει του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (ΕΚΑ): Όλοι οι τύποι ΑΛΕ συνιστούν Επικίνδυνα Απόβλητα Έχουν τουλάχιστον τρεις από τις ιδιότητες που καθιστούν ένα απόβλητο ‘επικίνδυνο’: Επιβλαβή Καρκινογόνα Οικοτοξικά 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Απόβλητα Λιπαντικά Έλαια (ΑΛΕ) Βασικές Πηγές Προέλευσης (βάσει ΕΚΑ): Έλαια μεταλλοτεχνίας (βιομηχανικά ΑΛΕ) Υδραυλικά έλαια Έλαια μηχανής, κιβωτίου ταχυτήτων & λίπανσης Έλαια μόνωσης & μεταφοράς θερμότητας Ανάλογα με την προέλευση, 40 – 50% των ΑΛΕ είναι μη δεσμεύσιμο καθώς εξατμίζεται ή/και καίγεται κατά τη χρήση. Ο Ευρωπαϊκός Μ.Ο. συλλογής των δεσμεύσιμων ΑΛΕ προσεγγίζει το 75%. 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Βιομηχανικά Πετρελαϊκά Απόβλητα & Κατάλοιπα (ΒΠΑΚ) Ως ‘βιομηχανικά πετρελαϊκά απόβλητα και κατάλοιπα’ (ΒΠΑΚ) ορίζεται ‘το σύνολο των κατηγοριών ΠΑΚ που παράγονται σε χώρους, μονάδες και εγκαταστάσεις βιομηχανικής ή/και βιοτεχνικής δραστηριότητας αποκλειστικά χερσαίας προέλευσης’ Βάσει του Ευρωπαϊκού Καταλόγου Αποβλήτων (ΕΚΑ): Όλοι οι τύποι ΒΠΑΚ συνιστούν Επικίνδυνα Απόβλητα Έχουν τουλάχιστον δύο από τις ιδιότητες που καθιστούν ένα απόβλητο ‘επικίνδυνο’: Επιβλαβή Καρκινογόνα κατηγορίας 3 (ΒΠΑΚ που περιέχουν τουλάχιστον 0,1% κβ ενώσεις ελαφρών κλασμάτων πετρελαίου) Καρκινογόνα κατηγορίας 2 (ΒΠΑΚ αποβλήτων που περιέχουν τουλάχιστον 1% κβ ενώσεις μεσαίων κλασμάτων πετρελαίου) 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Βιομηχανικά Πετρελαϊκά Απόβλητα & Κατάλοιπα (ΒΠΑΚ) Βασικές Πηγές Προέλευσης (βάσει ΕΚΑ): Απόβλητα από τη διύλιση πετρελαίου, τον καθαρισμό φυσικού αερίου και την πυρολυτική επεξεργασία άνθρακα Απόβλητα από οργανικές χημικές διεργασίες (παραγωγή, διαμόρφωση, προμήθεια και χρήση πρώτων υλών, ενδιάμεσων και τελικών προϊόντων) Απόβλητα από θερμικές επεξεργασίες Απόβλητα από τη μορφοποίηση και φυσική – μηχανική επιφανειακή επεξεργασία μετάλλων και πλαστικών Απόβλητα από οργανικές ουσίες χρησιμοποιούμενες ως διαλύτες Απόβλητα από τις μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Βασικές Κοινοτικές Νομοθετικές Διατάξεις για ΑΛΕ Οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων Οδηγιών (75/439/ΕΟΚ & 87/101/ΕΟΚ) Η διαχείριση των ΑΛΕ ενσωματώνεται στο γενικό πλαίσιο διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Δίνεται προτεραιότητα σε τεχνολογίες επεξεργασίας με αναγέννηση των ΑΛΕ έναντι των τεχνολογιών θερμικής επεξεργασίας Η αναγέννηση των ΑΛΕ πρέπει να γίνεται σε συνδυασμό με τον περιορισμό της διασυνοριακής τους μεταφοράς Χωριστή συλλογή των ΑΛΕ από άλλα ρεύματα αποβλήτων Απόφαση 2000/532/ΕΚ: Κατάρτιση καταλόγου επικινδύνων αποβλήτων Ορίζονται ρητά οι κατηγορίες αποβλήτων που αφορούν σε ΑΛΕ Οδηγία 96/59/ΕΚ περί διάθεσης των πολυχλωροδιφαινυλίων και πολυχλωροτριφαινυλίων Τίθενται κατώτατα όρια περιεκτικότητας των ΑΛΕ σε PCBs και PCTs (<50ppm), προκειμένου για αναγέννηση ή/και θερμική επεξεργασία 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Βασικές Κοινοτικές Νομοθετικές Διατάξεις για ΒΠΑΚ Οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων Οδηγιών (91/689/ΕΟΚ) Τα ΒΠΑΚ αποτελούν υποκατηγορία των επικινδύνων αποβλήτων Χωριστή συλλογή των ΒΠΑΚ από άλλα ρεύματα επικινδύνων αποβλήτων Σήμανση των ΒΠΑΚ και τήρηση αρχείων ανά στάδιο διαχείρισης (συλλογή, μεταφορά, αποθήκευση, επεξεργασία) Απόφαση 2000/532/ΕΚ: Κατάρτιση καταλόγου επικινδύνων αποβλήτων Ορίζονται ρητά οι κατηγορίες αποβλήτων που αφορούν σε ΒΠΑΚ Οδηγία 2010/75/ΕΕ σχετικά με τις εκπομπές καυσαερίων από βιομηχανικές εγκαταστάσεις Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών και οριακών τιμών αέριων εκπομπών προκειμένου για εγκαταστάσεις θερμικής επεξεργασίας επικινδύνων αποβλήτων Καθορισμός οριακών τιμών αέριων εκπομπών προκειμένου για μονάδες επεξεργασίας οργανικών διαλυτών 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Βασικές Εθνικές Νομοθετικές Διατάξεις για ΑΛΕ (1/3) ΠΔ 82/2004 περί καθορισμού μέτρων και όρων διαχείρισης των ΑΛΕ Θέσπιση ποσοτικών στόχων συλλογής και επεξεργασίας Από 1/1/2007 συλλογή τουλάχιστον του 70% κβ των ΑΛΕ. Από 1/1/2007 αναγέννηση τουλάχιστον του 80% των συλλεχθέντων ΑΛΕ. Ενθαρρύνεται η χρήση ‘καθαρών’ τεχνολογιών επεξεργασίας με προτεραιότητα στις τεχνολογίες αναγέννησης Νόμος 2939/2001 περί υποχρεώσεων διαχειριστών ΑΛΕ Θέσπιση συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης ΑΛΕ ΚΥΑ 7589/731/2000 περί μέτρων και όρων διαχείρισης των πολυχλωροδιφαινυλίων και των πολυχλωροτριφαινυλίων Εναρμονίζει στο Εθνικό Δίκαιο την Οδηγία 96/59/ΕΚ 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Βασικές Εθνικές Νομοθετικές Διατάξεις για ΑΛΕ (2/3) ΥΑ οικ. 105135/2004 περί έγκρισης του συλλογικού συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Λιπαντικών Ελαίων «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Α.Ε.» (ΕΛ.ΤΕ.ΠΕ. Α.Ε.) Υλοποίηση εκ μέρους του συλλογικού συστήματος της εναλλακτικής διαχείρισης των ΑΛΕ με τρόπο περιβαλλοντικά αποδεκτό και βιώσιμο ΚΥΑ 29457/1511/2005 περί καθορισμού ανωτάτων επιτρεπόμενων ορίων αέριων εκπομπών από μεγάλες εγκαταστάσεις αποτέφρωσης Όροι και προϋποθέσεις θερμικής επεξεργασίας των ΑΛΕ σε μεγάλες εγκαταστάσεις καύσεις και σε εγκαταστάσεις αποτέφρωσης αποβλήτων 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Βασικές Εθνικές Νομοθετικές Διατάξεις για ΑΛΕ (3/3) ΚΥΑ 22912/1117/2005 περί μέτρων και όρων για την πρόληψη και τον περιορισμό της ρύπανσης του περιβάλλοντος από την αποτέφρωση των αποβλήτων Απαγορεύεται η θερμική επεξεργασία των ΑΛΕ όταν δεν πληρούνται οι περιορισμοί περί ανώτερης περιεκτικότητας σε PCBs και PCTs Απαγορεύεται η θερμική επεξεργασία ΑΛΕ με θερμογόνο δύναμη μικρότερη των 30kJ/kgr Ελάχιστη εγκατεστημένη ισχύς μονάδας ορίζονται τα 3MW Νόμος 4042/2012 περί παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων Προκειμένου για ύπαρξη εγκαταστάσεων αναγέννησης, απαγορεύει τη διασυνοριακή μεταφορά με σκοπό τη θερμική επεξεργασία Απαγορεύει την ανάμιξη ΑΛΕ με άλλους τύπους επικινδύνων αποβλήτων 12 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Βασικές Εθνικές Νομοθετικές Διατάξεις για ΒΠΑΚ (1/3) ΚΥΑ 50910/2727/2003 περί μέτρων και όρων για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων Ενσωματώνει στο Εθνικό Δίκαιο τον ΕΚΑ ΚΥΑ 13588/725/2006 περί μέτρων, όρων και περιορισμών σχετικά με τη διαχείριση των επικινδύνων αποβλήτων Η διαχείριση των ΒΠΑΚ εντάσσεται στο πλαίσιο διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων ως προϋπόθεση ανάπτυξης εγκαταστάσεων διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων Εθνικός σχεδιασμός διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων ΚΥΑ 24944/1159/2006 περί τεχνικών προδιαγραφών διαχείρισης επικινδύνων αποβλήτων Προσδιορίζονται οι εναλλακτικές τεχνολογίες διαχείρισης των ΒΠΑΚ 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Βασικές Εθνικές Νομοθετικές Διατάξεις για ΒΠΑΚ (2/3) Νόμος 4042/2012 περί παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων Τροποποιεί την ΚΥΑ 13588/725/2006 Εναρμονίζει στο Εθνικό Δίκαιο την Οδηγία 2008/98/ΕΚ ΚΥΑ 437/2005/2006 για τον περιορισμό των εκπομπών πτητικών οργανικών ενώσεων που οφείλονται στη χρήση οργανικών διαλυτών Ενσωματώνει στο εθνικό δίκαιο την Οδηγία 1999/13/ΕΚ ΚΥΑ 34458/1990 περί καθορισμού τεχνικών προδιαγραφών, διαμόρφωσης, σχεδίασης, κατασκευής, ασφαλούς λειτουργίας και πυροπροστασίας εγκαταστάσεων διυλιστηρίων και λοιπών βιομηχανιών πετρελαίου Ορίζονται προδιαγραφές για μέσα συλλογής και προσωρινής αποθήκευσης ΒΠΑΚ ανεξάρτητα από τα πετρελαϊκά κλάσματα που περιέχουν 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Βασικές Εθνικές Νομοθετικές Διατάξεις για ΒΠΑΚ (3/3) Καθορισμός θέσης, έκτασης και ορίων βιοτεχνικών πάρκων εντός συγκεκριμένων ορίων διοικητικής περιοχής ΒΙΟΠΑ Κατερίνης (ΚΥΑ Φ/Α/7.20/ΟΙΚ.22774/1888/2005) ΒΙΟΠΑ Γλαύκου Πατρών (ΚΥΑ Φ/Α/7.22/30630/2372/2005) ΒΙΟΠΑ Καβάλας (ΚΥΑ Φ/Α/7.21/ΟΙΚ.22773/1887/2005) ΒΙΟΠΑ Καστοριάς (ΚΥΑ Φ/Α/6.5/ΟΙΚ.22772/1886/2005) ΒΙΟΠΑ Πτολεμαΐδας (Φ/Α/7.19/ΟΙΚ.22771/1885/2005) Τα ΒΙΟΠΑ και οι ΒΙΠΕ αποτελούν το πεδίο εφαρμογής των διατάξεων περί διαχείρισης βιομηχανικών επικινδύνων αποβλήτων και μεταξύ αυτών, των ΒΠΑΚ 15 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Πίνακας Εναρμόνισης Κοινοτικού & Εθνικού Δικαίου για ΑΛΕ & ΒΠΑΚ Βασικό Περιεχόμενο Τύπος & Κωδικοποίηση Διατάγματος Εναρμόνιση Παρατηρήσεις Χρησιμοποιημένα Ορυκτέλαια Νόμος 2939/2001 Οδηγία 94/62/ΕΚ Τροποποιείται από την ΚΥΑ 9268/469/2007 και το Νόμο 3854/2010 Προεδρικό Διάταγμα 82/2004 Οδηγία 75/439/ΕΟΚ Οδηγία 87/101/ΕΟΚ Καταργεί την ΚΥΑ 98012/2001/1996 Στερεά Απόβλητα Κοινή Υπουργική Απόφαση 50910/2727/2003 Οδηγία 91/156/ΕΟΚ Απόφαση 2000/532/ΕΚ Καταργεί τις ΚΥΑ 69728/824/1996, ΚΥΑ 113944/1997, ΚΥΑ 114218/1997, ΚΥΑ 14312/1302/2000, ΚΥΑ 26469/1501/Ε103/2003 Τροποποιείται από το Νόμο 4042/2012 Νόμος 4042/2012 Οδηγία 2008/98/ΕΚ Τροποποιεί το Νόμο 1650/1986 και τις ΚΥΑ 50910/2727/2003, ΚΥΑ 13588/725/2006 Καταργεί τις ΚΥΑ Ε1β/221/1965, ΚΥΑ Γ1/17381/1971, ΚΥΑ Γ4/1305/1974, ΚΥΑ 133551/2008, ΚΥΑ 49541/1424/1986 Επικίνδυνα Απόβλητα Κοινή Υπουργική Απόφαση 13588/725/2006 & 24944/1159/2006 Οδηγία 91/689/ΕΟΚ Οδηγία 2000/532/ΕΚ Καταργεί τις ΚΥΑ 72751/3054/1985, ΚΥΑ 19396/1546/1997 Τροποποιείται από την ΚΥΑ 8668/2007 PCBs και PCTs Κοινή Υπουργική Απόφαση 7589/731/2000 Οδηγία 96/59/ΕΚ Συμπληρώνει την ΚΥΑ 72751/3054/1985 Αποτέφρωση Αποβλήτων Κοινή Υπουργική Απόφαση 22912/1117/2005 Οδηγία 2000/76/ΕΚ Καταργεί την ΚΥΑ 2487/455/1999 Αέριες Εκπομπές από Επεξεργασία Οργανικών Διαλυτών Κοινή Υπουργική Απόφαση 437/2005/2006 Οδηγία 1999/13/ΕΚ Οδηγία 2004/42/ΕΚ

Συνήθεις Πρακτικές Διαχείρισης ΑΛΕ στην ΕΕ Συλλογή Προσωρινή αποθήκευση των ΑΛΕ στην πηγή (σημεία παραγωγής) Συγκέντρωση των ΑΛΕ σε Κέντρα Συλλογής από Παραγωγούς Μεταφορά Μεταφορά των ΑΛΕ στις μονάδες επεξεργασίας από σημεία ή/και ζώνες συλλογής Μεταφορά των ΑΛΕ στις μονάδες επεξεργασίας από Κέντρα Συλλογής Επεξεργασία Αναγέννηση (παραλλαγές τεχνολογιών κλασματικής απόσταξης και αποχρωματισμού) Θερμική επεξεργασία (αποτέφρωση ή συν-αποτέφρωση με ΑΣΑ) Διάθεση Παραπροϊόντων Διυλιστήρια πετρελαίου 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Συνήθεις Πρακτικές Διαχείρισης ΒΠΑΚ στην ΕΕ Συλλογή Προσωρινή αποθήκευση των ΒΠΑΚ στην πηγή (σημεία παραγωγής) Προ-επεξεργασία Απομάκρυνση της υπέρτερης ποσοτικά υδατικής φάσης Μεταφορά Μεταφορά των ΒΠΑΚ σε ‘in situ’ μονάδα επεξεργασίας (μεγάλες βιομηχανικές μονάδες) Μεταφορά των ΒΠΑΚ σε μονάδες επεξεργασίας στα όρια των ΒΙΠΕ Επεξεργασία Αναγέννηση (παραλλαγές τεχνολογιών κλασματικής απόσταξης και αποχρωματισμού) Θερμική επεξεργασία (αποτέφρωση ή συν-αποτέφρωση με ΑΣΑ) Συνεπεξεργασία με άλλους τύπους υγρών βιομηχανικών αποβλήτων 18 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Επάρκεια Θεσμικού Πλαισίου Διαχείρισης ΑΛΕ & ΒΠΑΚ Το κοινοτικό δίκαιο ‘καλύπτει’ επαρκώς τις σχετικές απαιτήσεις διαχείρισης Ενθαρρύνεται η ‘χωριστή’ διαχείριση των ΑΛΕ Τα ΒΠΑΚ εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο διαχείρισης των επικινδύνων βιομηχανικών αποβλήτων Το εθνικό δίκαιο εναρμονίζεται με το κοινοτικό: Ως προς τις γενικές κατευθύνσεις διαχείρισης Εξειδικεύει τις τεχνολογίες διαχείρισης τόσο για ΑΛΕ, όσο και για ΒΠΑΚ Εκκρεμεί η εναρμόνιση με την Οδηγία 2010/75/ΕΕ ως προς την υιοθέτηση των Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα τεχνική πρόοδο) 19 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Επάρκεια Εφαρμογής Θεσμικού Πλαισίου Διαχείρισης ΑΛΕ & ΒΠΑΚ Η διαχείριση των ΑΛΕ, σε εθνικό επίπεδο, κρίνεται αποτελεσματική συγκριτικά με το ΜΟ της ΕΕ 27 Σημειώνονται υψηλά ποσοστά συλλογής και επεξεργασίας – αξιοποίησης των ΑΛΕ Ως προς τα ΑΛΕ, υπάρχει σχετικά εύρυθμη λειτουργία των εμπλεκομένων ανά επιμέρους στάδιο διαχείρισης (συλλογή, μεταφορά & επεξεργασία) Η διαχείριση των ΒΠΑΚ, σε εθνικό επίπεδο, έχει σημαντικά περιθώρια βελτίωσης Προκειμένου για ΒΙΠΕ, προτείνεται στα όρια αυτών η ανάπτυξη μονάδων επεξεργασίας των βιομηχανικών αποβλήτων (μεταξύ αυτών και των ΒΠΑΚ) Προκειμένου για αποκεντρωμένες – διάσπαρτες βιομηχανικές μονάδες, απαιτείται ο χαρακτηρισμός των ΒΠΑΚ και σε δεύτερο επίπεδο, η εφαρμογή προγραμμάτων χωριστής συλλογής 20 7/6/2013 3ο Φόρουμ Διαλόγου

Θεσμικό Πλαίσιο Διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων & Πετρελαϊκών Αποβλήτων – Καταλοίπων Βιομηχανικής Προέλευσης Χρήστος Μιχαλόπουλος Μηχανολόγος Μηχανικός Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης