Σχεδιάζοντας τη διδασκαλία της Ιστορίας, στο πλαίσιο Σχεδιάζοντας τη διδασκαλία της Ιστορίας, στο πλαίσιο σύγχρονων διδακτικών αντιλήψεων και πρακτικών Βενετία Μπαλτά Σχολ. Σύμβουλος Φιλολόγων

Πώς καθορίζονται τα χαρακτηριστικά του μαθήματος της Ιστορίας; Πώς καθορίζονται τα χαρακτηριστικά του μαθήματος της Ιστορίας; Θεσμικό πλαίσιο Θεωρητικό πλαίσιο Διδακτική πράξη

Σχετικά με το θεσμικό πλαίσιο Προγράμματα Σπουδών: στοχοθεσία/ διαδικασία Κοινοί γενικοί σκοποί (Γυμνάσιο Λύκειο): Ανάπτυξη ιστορικής σκέψης (π.χ. κατανόηση ιστορικών γεγονότων, σύνδεση αιτίων και αποτελεσμάτων...) Ανάπτυξη ιστορικής συνείδησης (π.χ. κατανόηση ανθρώπινης συμπεριφοράς, επίγνωση ιστορικής συνέχειας...) Κοινή προοπτική: προετοιμασία συνειδητών πολιτών, η γνώση του παρελθόντος βοηθά στην κατανόηση του παρόντος και στη λήψη αποφάσεων για το μέλλον

Σχετικά με το θεωρητικό πλαίσιο Α. Γενικές αρχές Ενεργός ρόλος στον μαθητή (ενθάρρυνση της συμμετοχής, του διαλόγου, των συνεργασιών) Η μάθηση ως κοινωνική διεργασία (ενίσχυση αυθεντικών / διερευνητικών διαδικασιών μάθησης) Στόχοι: αυτονομία, χειραφέτηση, γραμματισμοί

Σχετικά με το θεωρητικό πλαίσιο Β. Ζητήματα ειδικής διδακτικής Στόχοι της διδασκαλίας της Ιστορίας: Μελέτη του συνόλου της ανθρώπινης εμπειρίας Ανάδειξη των διασυνδέσεων γεγονότων, φαινομένων... Καλλιέργεια κριτικής σκέψης, και μέσω της αξιοποίησης ερευνητικών μεθόδων της ιστορικής επιστήμης Εξισορρόπηση δηλωτικής / διαδικαστικής γνώσης Ανάπτυξη δεξιοτήτων

Σχετικά με το θεωρητικό πλαίσιο Β. Ζητήματα ειδικής διδακτικής/ Οι έννοιες Οι έννοιες συνιστούν βασικό εργαλείο για την περιγραφή και ερμηνεία των ιστορικών δεδομένων. Ενδεικτικά: Γενικές έννοιες (π.χ. οικονομία, πολιτική, τέχνες / τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας) Δομικές έννοιες (π.χ. χώρος, χρόνος, αλλαγή, αιτιότητα /αντικείμενα έρευνας και μελέτης της ιστορικής επιστήμης) Οργανωτικές έννοιες (π.χ. εθνικισμός / όροι αναγκαίοι στην ανασύνθεση και κατανόηση μιας πραγματικότητας) Ιστορικές έννοιες (π.χ. Κοτζαμπάσηδες / όροι στο πλαίσιο συγκεκριμένης περιόδου )

Σχετικά με το θεωρητικό πλαίσιο Β. Ζητήματα ειδικής διδακτικής/ Οι πηγές Η αξιοποίηση των πηγών συνιστά κομβική διδακτική επιλογή καθώς μπορεί να συμβάλει: στην ενδυνάμωση του ενδιαφέροντος για την ιστορία, στην ενίσχυση πρακτικών διερεύνησης, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ανάλυσης και σύνθεσης, στην ενίσχυση του διαλόγου και της ενσυναίσθησης στην ενδυνάμωση διαδικασιών ανάπτυξης κριτικής σκέψης

Σχετικά με το θεωρητικό πλαίσιο Β. Ζητήματα ειδικής διδακτικής/ Η πολυπρισματικότητα Η πολυπρισματικότητα εκκινεί από την εργασία του ιστορικού (μελέτη διαφορετικών πηγών, κριτική επεξεργασία, διασταύρωση δεδομένων, έλεγχος αξιοπιστίας...) Εντάσσεται στη σχολική τάξη μέσω δραστηριοτήτων (αντικρουόμενες ιστορικές απόψεις, διαφοροποίηση στον χρόνο, συγκριτικές προσεγγίσεις, υπόδυση ρόλων, “ανακρίσεις”...) Στόχοι: συνειδητοποίηση προκαταλήψεων /”ιστορικότητα” των ερμηνειών / ανάπτυξη της ενσυναίσθησης

Σχετικά με το θεωρητικό πλαίσιο Β. Ζητήματα ειδικής διδακτικής/ Από την πλευρά του μαθητή... Πώς προσέρχεται ο μαθητής στη σχολική τάξη; Συνήθεις παρανοήσεις: έμφαση στα γεγονότα και όχι στις διεργασίες, υπεραπλουστευτικές αφηγήσεις, αδυναμίες στην αντίληψη των εννοιών κ.λπ. Επομένως: Η διαχείριση του “λάθους”, σημαντικός παράγοντας της διαδικασίας μάθησης!

Σχετικά με το θεωρητικό πλαίσιο Β. Ζητήματα ειδικής διδακτικής/ Από την πλευρά του μαθητή... Προσδοκώμενα αποτελέσματα, με την ολοκλήρωση της ιστορικής παιδείας: Τοποθέτηση σημαντικών γεγονότων στον χώρο κι τον χρόνο Γνώση των κύριων μετασχηματισμών που έχει υποστεί ο κόσμος από την προϊστορία μέχρι τη σύγχρονη εποχή Γνώση βασικών εννοιών που είναι αναγκαίες για την κατανόηση του ιστορικού λόγου Δυνατότητα ενσωμάτωσης νέων γνώσεων σε προηγούμενες

Διδακτική πράξη Τα χαρακτηριστικά και η δυναμική της τάξης, ως πεδίο συνεργασίας ή και εντάσεων.... Το σχολικό εγχειρίδιο και γενικότερα το εκπαιδευτικό υλικό Η διαχείριση του χρόνου διδασκαλίας Η διαθέσιμη υλικοτεχνική υποδομή και η δυνατότητα αξιοποίησής της Δραστηριότητες που εντάσσονται στη διδασκαλία (συνθετικές εργασίες, διαθεματικά σχέδια εργασίας κλπ) Το ισχύον σύστημα αξιολόγησης.

Με βάση όλα τα προηγούμενα, ο εκπαιδευτικός: Παίρνει αποφάσεις, Διαμορφώνει στρατηγική, Θέτει προτεραιότητες, Αναστοχάζεται, Αναπροσαρμόζει τις πρακτικές του... Κυρίως, όμως, Συζητά και συνεργάζεται.

Αποτύπωση στοιχείων ενός σχεδίου μαθήματος Στόχοι Διαδικασίες (Μέθοδος / Τεχνικές / Πόροι / Πορεία διδασκαλίας με αναφορά στα επιμέρους βήματα) Το σχέδιο μαθήματος εστιάζει στις ανάγκες συγκεκριμένων μαθητών και αυτές υπηρετεί.

Ένα διδακτικό σενάριο Συνήθως διαρκεί αρκετές διδακτικές ώρες. Υπηρετεί την επεξεργασία ενός θέματος. Αποτελείται από ένα σύνολο δραστηριοτήτων με δομή και στόχους.

Ενδεικτική, συνοπτική βιβλιογραφία Ανδρέου, Αντρέας Π. [επιμ.] (2008). Η διδακτική της ιστορίας στην Ελλάδα και η έρευνα στα σχολικά εγχειρίδια. Αθήνα: Μεταίχμιο. Αντωνιάδης. Λέανδρος (1995). Η διδακτικής της ιστορίας. Αθήνα: Πατάκης. Barton, Keith C. – Levstik, Linda S. (2008). Διδάσκοντας ιστορία για το συλλογικό αγαθό, μετ. Α. Θεοδωρακάκου. Αθήνα: Μεταίχμιο. Husbands, Chris (2004). Τι σημαίνει διδασκαλία της ιστορίας: γλώσσα, ιδέες και νοήματα, μετ. Α. Λυκούργος. Αθήνα: Μεταίχμιο. Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα ΚΣΕ, τεύχος 3, κλ. ΠΕ02, β΄ έκδ.(2010). Πάτρα: ΙΤΥ, σελ. 147-185. Κόκκινος, Γιώργος – Αγγελάκος, Κώστας [επιμ.] (2004). Η διαθεματικότητα στο σύγχρονο σχολείο και η διδασκαλία της ιστορίας με τη χρήση πηγών. Αθήνα: Μεταίχμιο. Κόκκινος, Γιώργος – Νάκου, Ειρήνη [επιμ.] (2006). Προσεγγίζοντας την ιστορική εκπαίδευση στις αρχές του 21 ου αιώνα. Αθήνα: Μετάιχμιο. Κόκκινος, Γιώργος – Μαυροσκούφης, Δημήτρης Κ. – Γατσωτής, Παναγιώτης – Λεμονίδου, Έλλη (2010). Τα συγκρουσιακά θέματα στη διδασκαλία της Ιστορίας. Αθήνα: Νοόγραμμα. Mattozzi, Ivo (2005). Εκπαιδεύοντας αναγνώστες Ιστορίας, μετ. Π. Σκόνδρας. Αθήνα: Μεταίχμιο. Μαυροσκούφης, Δημήτρης Κ. (2005). Αναζητώντας τα ίχνη της Ιστορίας: ιστοριογραφία, διδακτική μεθοδολογία και ιστορικές πηγές. Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη. Μαυροσκούφης, Δημήτρης Κ. (1999). Εμπειρίες και απόψεις μαθητών και φοιτητών σχετικές με το μάθημα της ιστορίας: θεωρητικά ζητήματα και εμπειρική έρευνα. Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη. Moniot, Henri (2002). Η Διδακτική της Ιστορίας, μετ. Έφη Κάννερ. Αθήνα: Μεταίχμιο. Νάκου, Ειρήνη (2000). Τα παιδιά και η ιστορία: ιστορική σκέψη, γνώση και ερμηνεία. Αθήνα: Μεταίχμιο. Peyrot, Jean [επιμ.] (2000). Η Διδασκαλία της Ιστορίας στην Ευρώπη, μετ. Α. Καζάκος. Αθήνα: Μεταίχμιο. Ρεπούση, Μαρία (2004). Μαθήματα ιστορίας: από την ιστορία στην ιστορική εκπαίδευση. Αθήνα: Καστανιώτης.