Κυριάκος Χαραλάμπους kyriacoscharalambous@gmail.com Ενσωμάτωση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας στην οργάνωση, διαχείριση και διοίκηση της σύγχρονης σχολικής μονάδας: Θεωρητικό Πλαίσιο και Πρακτικές Εφαρμογές Κυριάκος Χαραλάμπους kyriacoscharalambous@gmail.com

Τι αλλαγές μπορεί να επιφέρουν οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας στην εκπαίδευση και καθημερινή ζωή;

Δεν μπορείς να ηγηθείς κανενός περισσότερο από όσο μπορείς να ηγηθείς του εαυτού σου ~Gene Mauch Οι ηγέτες πρέπει να είναι αισιόδοξοι. Το όραμά τους πρέπει να ξεπερνά το παρόν ~Rudy Giuliani

Χρήση ΤΠΕ στην εκπαιδευτική οργάνωση και διοίκηση Με τον όρο «χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική οργάνωση και διοίκηση» εννοούμε τη χρήση πληροφορικών εφαρμογών και συστημάτων για εξασφάλιση των καλύτερων προϋποθέσεων για τις διαδικασίες διδασκαλίας και μάθησης. (Nolan & Tatnall, 1995). Ο ορισμός αποκλείει τη χρήση των ΤΠΕ στην καθ’ αυτό διαδικασία της διδασκαλίας και μάθησης. Συνεπώς η χρήση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική οργάνωση και διοίκηση είναι ένα μέσο για την επίτευξη ενός συγκεκριμένου σκοπού και όχι αυτοσκοπός.

Χρήση ΤΠΕ στην εκπαιδευτική: Οργάνωση-Διαχείριση (Administration) Η συνεχής και σταθερή διαδικασία για διασφάλιση ότι ένας οργανισμός λειτουργεί εύρυθμα και αποτελεσματικά για να πετύχει τους προκαθορισμένους στόχους του. Διοίκηση (Management) Η δυναμική διαδικασία του καθορισμού στρατηγικής και στόχων για ένα οργανισμό ώστε να διασφαλιστεί ότι αυτός θα λειτουργήσει αποτελεσματικά για την επίτευξή τους. Η στρατηγική και οι στόχοι πρέπει κατά τακτά χρονικά διαστήματα να επαναξιολογούνται ώστε να διασφαλίζεται ότι αυτοί οδηγούν στην ομαλή λειτουργία και βελτίωση του οργανισμού.

Η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στην οργάνωση και στη διοίκηση είναι η ανάγκη λήψης απόφασης (decision-making), η οποία εμπεριέχεται κυρίως στη διοίκηση.

Παράδειγμα χρήσης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική οργάνωση-διαχείριση η ετοιμασία επιστολών σε ένα επεξεργαστή κειμένου η καταχώρηση εγγραφών (προσωπικών στοιχείων, απουσιών, επιδόσεων) σε μια βάση δεδομένων η ετοιμασία προϋπολογισμών σε ένα λογιστικό φύλλο κτλ

Παράδειγμα χρήσης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διοίκηση Όταν η διοίκηση του σχολείου αποφασίσει να αναλύσει τα καταχωρημένα, σε διάφορες εφαρμογές, ηλεκτρονικά δεδομένα για: να θέσει σκοπούς και στόχους, να προγραμματίσει πώς ένας στόχος μπορεί να επιτευχθεί, να οργανώσει και αξιοποιήσει αποτελεσματικά τους διαθέσιμους πόρους, να ελέγξει τις διαδικασίες που ακολουθούνται, και να θέσει οργανωτικά πρότυπα, τότε οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται στην εκπαιδευτική διοίκηση

Διάκριση χρήσης ΤΠΕ στην οργάνωση και στη διοίκηση στο επίπεδο της τάξης Σε επίπεδο τάξης ο δάσκαλος χρησιμοποιεί τα λογιστικά φύλλα για να καταχωρήσει αναλυτικά τις απουσίες και την επίδοση των μαθητών του σε συγκεκριμένο μάθημα. (οργάνωση-διαχείριση) Όταν τα καταχωρημένα δεδομένα αναλυθούν και παρουσιαστούν σε μορφή γραφικής παράστασης τότε μπορούν να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα για λήψη διοικητικών αποφάσεων.

Λόγοι χρήσης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική οργάνωση και διοίκηση Οι ΤΠΕ: δίνουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και ευελιξία σε όλη τη σχολική μονάδα παρέχουν τη δυνατότητα συλλογής, αποθήκευσης και χρήσης δεδομένων δίνουν εγγραφές-δεδομένα καλύτερης ποιότητας και ακρίβειας παρέχουν λεπτομέρειες για εξειδικευμένες καταστάσεις και βοηθούν έτσι στη λήψη καλύτερων διοικητικών αποφάσεων ελαττώνουν το φόρτο εργασίας των εκπαιδευτικών και της διευθυντικής ομάδας αυξάνοντας έτσι τον διαθέσιμο μη διδακτικό χρόνο τους ο οποίος μπορεί να διατεθεί για άλλες αναπτυξιακές δραστηριότητες

μειώνουν την παραγωγή γραπτών έντυπων και κατ΄ επέκταση και το χρόνο συμπλήρωσης και φωτοτύπησής τους παρέχουν ευρύτερη και καλύτερη επικοινωνία εντός και εκτός της σχολικής μονάδας βελτιώνουν τη σχέση σχολείου-σπιτιού και την παροχή περισσότερης πρόσβασης σε πληροφορίες στους γονείς των μαθητών δίνουν τη δυνατότητα μείωσης του χρόνου και του κόπου που απαιτείται για προετοιμασία σχεδίων μαθήματος, φυλλαδίων εργασιών και αναφορών παρέχουν καλύτερες ευκαιρίες δικτύωσης με το κοινωνικό σύνολο

παρέχουν τη δυνατότητα καλύτερης διαχείρισης των προσωπικών δεδομένων των μαθητών που εγγράφονται στο σχολείο, που προάγονται και μεταγράφονται σε άλλα σχολεία παρέχουν πρόσβαση σε πιο ακριβή δεδομένα σχετικά με τη φοίτηση (παρουσίες) και την επίδοση των μαθητών βελτιώνουν τις διαδικασίες ελέγχου της συμπεριφοράς και καθοδήγησης των μαθητών μέσω του καλύτερου εντοπισμού της δράσης των μαθητών στο σχολικό χώρο. δίνουν τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να εστιάσουν περισσότερο τη διδασκαλία τους στις δυνατότητες και τις αδυναμίες των μαθητών τους μέσα από την καλύτερη ανάλυση της επίδοσής τους παρέχουν τη δυνατότητα καλύτερης συνεργασίας στο επίπεδο της αξιολόγησης, τόσο ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς όσο και στα διάφορα τμήματα.

Τα ανοικτού τύπου λογισμικά (content-free/generic software) Λογισμικά τα οποία υποστηρίζουν την αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική οργάνωση-διαχείριση και διοίκηση Τα ανοικτού τύπου λογισμικά (content-free/generic software) Επεξεργαστής κειμένου Πρόγραμμα παρουσιάσεων Λογιστικά φύλλα Βάσεις δεδομένων Λογισμικά επικοινωνίας (φυλλομετρητής ιστοσελίδων και τα προγράμματα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας). Τα συστήματα ηλεκτρονικής διαχείρισης εργασιών και διοικητικών διαδικασιών (management information systems) Ένα ολοκληρωμένο μηχανογραφικό σύστημα το οποίο αποτελείται συνήθως από επί μέρους εξειδικευμένες εφαρμογές που επικοινωνούν μεταξύ τους και μοιράζονται τα δεδομένα.

Σύστημα ηλεκτρονικής διαχείρισης εργασιών και διοικητικών διαδικασιών (1) Το σύστημα παρέχει πληροφορίες για ενέργειες οργανωτικής και διαχειριστικής φύσης αλλά κυρίως παρέχει πληροφορίες για λήψη αποφάσεων διοικητικής φύσης. Χρησιμοποιείται τόσο στο επίπεδο της τάξης όσο και στο επίπεδο της σχολικής μονάδας. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του συστήματος είναι η δυνατότητα δημιουργίας ενδοδικτύου (intranet) και εξωδικτύου μέσω του οποίου έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες, τόσο το γραμματειακό προσωπικό, οι εκπαιδευτικοί και η διευθυντική ομάδα του σχολείου, όσο και οι γονείς και οι μαθητές, αλλά με διαφορετικό επίπεδο πρόσβασης η κάθε ομάδα.

Σύστημα ηλεκτρονικής διαχείρισης εργασιών και διοικητικών διαδικασιών (2) Ιδιαίτερα για τη διευθυντική ομάδα το σύστημα μπορεί να τη βοηθήσει να πάρει απαντήσεις για ερωτήματα του τύπου: (α) «Τι συμβαίνει;» πχ Σε ποια μαθήματα του Αναλυτικού Προγράμματος οι μαθητές έχουν χαμηλές επιδόσεις; (β) «Γιατί συνέβηκε αυτό;» πχ Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες και μια συγκεκριμένη ομάδα μαθητών έχει χαμηλές επιδόσεις; (γ) «Τι θα συνέβαινε εάν...;» πχ Τι θα συνέβαινε αν διαφοροποιούσαμε τις μεθόδους αξιολόγησης των μαθητών;

Περιοχές χρήσης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική οργάνωση και διοίκηση (1) Οι εγγραφές και ο έλεγχος της φοίτησης των μαθητών στο σχολείο Η ετοιμασία σχεδίων μαθήματος Η χρήση των ΤΠΕ ως πηγής άντλησης πληροφοριών για προετοιμασία του μαθήματος Η ετοιμασία αναφορών (reports) για διάφορα θέματα του κύκλου εργασιών του σχολείου Η βαθμολόγηση και η αξιολόγηση των μαθητών Η διεξαγωγή εξετάσεων και η διόρθωση εξεταστικών δοκιμίων Η τήρηση αρχείων με τις επιδόσεις των μαθητών Η τήρηση αρχείων για το υλικό του σχολείου Η τήρηση αρχείου για το προσωπικό του σχολείου

Περιοχές χρήσης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική οργάνωση και διοίκηση (2) Ο εντοπισμός και η καταγραφή των παιδιών με ειδικές ανάγκες και ο συντονισμός των προγραμμάτων στήριξής τους Η ανάπτυξη της πολιτικής και του σχεδίου δράσης του σχολείου Η ετοιμασία του ωρολογίου προγράμματος του σχολείου Η αμφίδρομη επικοινωνία με το μαθητή (μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου/ ενδοδικτύου) Η αμφίδρομη επικοινωνία με τους γονείς/κηδεμόνες (μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου/ εξωδικτύου) Η αμφίδρομη επικοινωνία του προσωπικό του σχολείου Η περαιτέρω ανάπτυξη των στόχων του αναλυτικού προγράμματος

Περιοχές χρήσης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική οργάνωση και διοίκηση (3) Η τήρηση οικονομικών αρχείων, εγκυκλίων κτλ Η ετοιμασία του προϋπολογισμού και η τήρηση εξόδων και εσόδων Η αγορά προϊόντων και υπηρεσιών για το σχολείο σε πραγματικό χρόνο (on-line) μέσω του διαδικτύου Η παροχή δυνατότητας επιμόρφωσης του προσωπικού σε πραγματικό χρόνο Η επικοινωνία με τοπικούς, εκπαιδευτικούς και άλλους φορείς Η συμμετοχή σε διαδικτυακές εκπαιδευτικές κοινότητες (οn-line communities) Η τήρηση αρχείου επισκεπτών

Βαθμός αξιοποίησης των ΤΠΕ στην οργάνωση και διοίκηση της σχολικής μονάδας Σκοπός: Διερεύνηση του βαθμού αξιοποίησης των ΤΠΕ στην οργάνωση-διαχείριση και διοίκηση στη δημοτική εκπαίδευση της Κύπρου Χρόνια διεξαγωγής έρευνας: 2007-2008 Ερευνητικά εργαλεία: ερωτηματολόγιο και ημιδομημένη συνέντευξη Πληθυσμός: Όλοι οι διευθυντές και βοηθοί διευθυντές δημοτικών σχολείων της Κύπρου Δείγμα: 25 διευθυντές και 54 βοηθοί διευθυντές Συμμετείχαν: 17 διευθυντές και 35 βοηθοί διευθυντές Αποτελέσματα

Προοπτικές αποτελεσματικής χρήσης- Σημαντικοί παράγοντες Η στήριξη (οικονομική, νομική και ηθική) από τους επίσημους εκπαιδευτικούς φορείς της πολιτείας Ο επαρκής εξοπλισμός των τάξεων και των σχολείων με ηλεκτρονικούς υπολογιστές και εύχρηστα και φιλικά λογισμικά προγράμματα για διεκπεραίωση διαχειριστικών και διοικητικών αποφάσεων Η δικτύωση των σχολείων Η αποτελεσματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και των άλλων χρηστών των συστημάτων Η στάση των εκπαιδευτικών (γραμματειακού/ διδακτικού προσωπικού και διεύθυνσης) έναντι της χρήσης των ΤΠΕ και της αλλαγής που αυτή επιφέρει στην καθημερινή σχολική πραγματικότητα

Συστατικά αποτελεσματικής χρήσης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση Αλλαγή Σχέδιο Δράσης Μέσα Κίνητρα Δεξ. Όραμα + = Σύγχυση Σχέδιο Δράσης Μέσα Κίνητρα Δεξ. + = Άγχος Όραμα Αντίσταση Απογοήτευση Κυλιόμενος Δρόμος