ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΑ «ΦΥΣΙΚΑ ΣΤ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ - ΕΡΕΥΝΩ ΚΑΙ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΩ» ΚΑΙ «ΒΙΟΛΟΓΙΑ» Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ» ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΑ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Από τις αρχές του 2000 το Π.Ι. αναγνωρίζει τα προβλήματα στην Α/ & Β/βαθμια εκπαίδευση και αποφασίζει να παρέμβει. Υιοθετεί τις ευρωπαϊκές προτάσεις περί της «διαθεματικότητας», Αποδίδει τα προβλήματα της εκπαίδευσης σε μια σειρά ιδεολογήματα του τύπου Γνωσιοκεντρικός/βιωματικός τρόπος, δασκαλοκεντρική/μαθητοκεντρική διδασκαλία και προωθεί τα λεγόμενα ΔΕΠΠΣ & ΑΠΣ. Χαρακτηριστικά τους το «εποικοδομητικό μοντέλο» ο «διαθεματικός» «ερευνητικός» και «βιωματικός» τρόπο προσέγγισης των θεμάτων. Επιλέγεται ως τρόπος παρουσίασης των θεμάτων της βιολογίας «το μοντέλο της κατευθυνόμενης ανακάλυψης» (Guided discovery teaching model) Οι συγγραφείς και των δύο πακέτων βιβλίων ισχυρίζονται ότι έχουν εφαρμόσει τις οδηγίες του Π.Ι.

ΒΙΒΛΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ Ε. ΓΚΟΥΒΡΑ ΜΑΡ. ΚΑΜΠΟΥΡΗ ΑΝ. ΒΙΒΛΙΟ ΟΔΗΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΜΑΘΗΤΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ «ΦΥΣΙΚΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ» ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ Ε. ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ Ε. ΣΑΒBΑΣ Σ. ΤΣΑΓΛΙΩΤΗΣ Ν. ΠΑΝΤΑΖΗΣ Γ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ Σ. ΤΟΛΙΑΣ Β. ΤΣΑΓΚΟΓΕΩΡΓΑ Α. ΚΑΛΚΑΝΗΣ Γ. θ ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ ΒΙΒΛΙΟ ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

Σ. Σάββας (1996) Το ερευνητικά εξελισσόμενο μοντέλο στη διδασκαλία της φυσικής με ιδιοκατασκευές και πειράματα με απλά μέσα. Πρόταση εφαρμογής για το δημοτικό σχολείο, Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα.

ΑΛΛΗΛΟΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ-ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ-ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΛΛΗΛΟΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ-ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ-ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ Το πακέτο αυτών των βιβλίων χαρακτηρίζεται από προχειρότητα Είναι δομημένο σε λανθασμένη βάση ως διδακτικό μοντέλο. Περιέχουν μεγάλο αριθμό επιστημονικών ανακριβειών και ανεγνωρισμένων παρανοήσεων (misconceptions) σχετικά με τη βιολογία των φυτών Πρέπει να αποσυρθεί το ταχύτερο δυνατόν

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-ΣΧΟΛΙΑ Οι συγγραφείς του πακέτου «Φυσικά του Δημοτικού» υιοθέτησαν το ερευνητικά εξελισσόμενο διδακτικό μοντέλο που σύμφωνα με την περιγραφή που έχουν δώσει στο «Βιβλίο του Δασκάλου» και μια ανακοίνωση τους σε ένα συνέδριο αποτελεί μια τροποποίηση του μοντέλου κατευθυνόμενης ανακάλυψης (guided discovery teaching model). Η όλη οργάνωση του ωρολογίου προγράμματος είναι απαγορευτική για την υλοποίηση εργαστηρίων στα περισσότερα σχολεία. Και δεν είναι αναγκαίο να γίνονται τα πειράματα που προτείνουν οι συγγραφείς στο τετράδιο εργασιών. Ο ρόλος του δασκάλου στο Δημοτικό ή του καθηγητή στο Γυμνάσιο δεν είναι ούτε να κατευθύνει ερευνητικές ομάδες ούτε να κάνει έρευνα με «υποψήφιους ερευνητές» του μαθητές και των δύο βαθμίδων. Οι συγγραφείς προκειμένου να δικαιολογήσουν τη δυνατότητα εφαρμογής του προτεινόμενου μοντέλου απαξιώνουν το ρόλο του επιστήμονα ερευνητή (σ. 24, Βιβλίο Δασκάλου)

Επιστημονικές ανακρίβειες Στο βιβλίο του μαθητή αλλά και στο τετράδιο του μαθητή υπάρχουν πολλές επιστημονικές ανακρίβειες (Σε 10 σελίδες ) 1. Το νερό είναι ανανεώσιμη πηγή ενέργεια (σ. 37) 2. Τα φυτά συνθέτουν μόνα τους τη τροφή τους (σ. 54) 3. Ο χώρος ανάμεσα στην κ.μ. και τον πυρήνα =κυτταρόπλασμα (σ. 56) 4.Στο χυμοτόπιο αποθηκεύονται χρήσιμες ουσίες όπως το άμυλο (σ.56) 5. Το κυτταρικό τοίχωμα βρίσκεται πάνω από τη κ.μ., είναι συμπαγές (σ. 56) 6. ..Τα πιο μικρά φυτά …είναι πολύπλοκοι ζωντανοί οργανισμοί δώρα της δημιουργίας (σ.58) 7. Το άμυλο μεταφέρεται σε όλα τα μέρη του φυτού (σ. 61) 8. Η αναπνοή είναι αντίθετη διαδικασία της φωτοσύνθεσης (σ.62) 9. Με την κυκλοφορία του νερού από τη ρίζα στα φύλλα μεταφέρονται θρεπτικά συστατικά που είναι στο χώμα. 10. Άμυλο ονομάζουμε τη τροφή του φυτού (σ. 63) 11.Αναπνοή ονομάζουμε τη λειτουργία με την οποία τα φυτά ανταλλάσουν αέρια με το περιβάλλον απορροφούν οξυγόνο και ελευθερώνουν CO2 (σ. 63) 12. Η σύγκριση ενός ελαιώνα με ένα πληθυσμό αυτοφυών τελείως αποτυχημένο παράδ. (σ129) 13.Οι οδηγίες στο δάσκαλο για την εργασία στο σπίτι σ. 133 είναι λάθος 14. Επίσης λάθος είναι η εξήγηση για τη διάταξη των φύλλων της καστανιάς

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-ΣΧΟΛΙΑ Ο διαθεματικός τρόπος προσέγγισης των επί μέρους επιστημών και ιδιαίτερα της βιολογίας δεν είναι ο κατάλληλος για την εκπαίδευση. Η διαθεματικότητα είναι χρήσιμη ως συμπλήρωμα. Η επιλογή του «εποικοδομητισμού» ως μοντέλου παρουσίασης της βιολογίας και το «διδακτικό μοντέλο κατευθυνόμενης ανακάλυψης» αν και είναι της μόδας, θεωρώ ότι είναι επιστημονικά λανθασμένη επιλογή. (Baker, 1989) Η συσσώρευση γνώσης δεν δημιουργεί πρόβλημα στο «γνωσιοκεντρικό» χαρακτήρα στη διδασκαλία. Εκεί που δημιουργεί πρόβλημα είναι στους επιχειρηματίες που θέλουν να προσφέρουν τη γνώση ως εμπόρευμα και επιδιώκουν να μειώσουν το κόστος. Ο αναγωγικός τρόπος προσέγγισης των θεμάτων της βιολογίας είναι τελείως αναχρονιστικός και επιστημονικά λανθασμένος. «Οι ιδέες των μαθητών παίζουν κυρίαρχο ρόλο». Γιατί μπορεί να είναι λαθεμένες ή να λαμβάνονται από πηγές όπως η τηλεόραση κτλ Η αντίληψη ότι «ο μαθητής κατασκευάζει τη δική του προσωπική γνώση, ερμηνεύει την πραγματικότητα με το δικό του τρόπου σύμφωνα με τις δικές του ιδέες και νοητικές δομές» είναι ότι χειρότερη επιλογή για μια κοινωνία σκεπτόμενων ανθρώπων.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-ΣΧΟΛΙΑ Η θέση των συγγραφέων ότι «η μάθηση μέσω της διερεύνησης και της κατευθυνόμενης ανακάλυψης είναι σημαντική στρατηγική για τη διδασκαλία της βιολογίας» είναι ένα ιδεολόγημα με απαρχαιωμένες βάσεις της δεκαετίας του 30 (Dewey, Piaget) Υπάρχουν σήμερα πιο σύγχρονα μοντέλα που μπορούν να αξιοποιηθούν στη διδακτική της Βιολογίας με επιστημονικές βάσεις στις λειτουργίες του εγκεφάλου και όχι στα «ψύχο- σχετικά» Τα πάντα όμως πρέπει να είναι υπό τον επιστημονικό πειραματικό έλεγχο στις Ελληνικές συνθήκες (π.χ. Active learning model) Γνωσιοκεντρική και Βιωματική διδασκαλία πρέπει να εναλλάσσονται δυναμικά έτσι ανάλογα το θέμα της διδασκαλίας το επίπεδο σπουδών να ενεργοποιούνται δάσκαλος και μαθητές συγχρόνως

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-ΣΧΟΛΙΑ «Έρευνα στις θετικές επιστήμες σημαίνει εργασία σε ομάδα. Με αυτήν την έννοια η έρευνα καλλιεργεί γενικά την ετοιμότητα και ικανότητα της συνεργασίας και της κατανόησης των άλλων μελών της.» Η σύγχρονη ερευνητική μεθοδολογία των θετικών επιστημών είναι ένα από τα αποτελεσματικότερα συστήματα παραγωγής, αξιοποίησης και διασποράς πληροφορίας. Η προσέγγιση της επιστημονικής μεθοδολογίας προδιαγράφει την ανάγκη τη καλλιέργειας του ομαδικού πνεύματος στην τάξη.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ-ΣΧΟΛΙΑ Η προσπάθεια συνεπώς του δασκάλου πρέπει να είναι η καλλιέργεια της ομαδικότητας. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε μαθητή, τις δεξιότητές του, τη γνωστική του ικανότητα και την κοινωνικότητά του, ο δάσκαλος ορίζει τις ομάδες . Ο ρόλος του δεν περιορίζεται στην κατανομή των μαθητών σε ομάδες. Πρέπει παρεμβαίνοντας να εξασφαλίζει την ισότιμη συμμετοχή. Ο προσανατολισμός του μαθήματος στο μαθητή μετατοπίζει τη διδασκαλία από την αφηρημένη μετάδοση γνωστικών στοιχείων σε συναισθηματικά φορτισμένη βιωματική εμπειρία.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα ποιότητας στη Α/ και Β/βάθμια εκπαίδευση που εμφανίζει μεγάλη ανομοιογένεια και είναι συνέπεια των πολιτικών που εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια. Ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο ως προς το συνολικό του πρόγραμμα Ελάφρυνση του αριθμού των μαθημάτων π.χ. θρησκευτικά, Η/Υ Πολύ καλή γνώση της Ελληνικής γλώσσας, της αριθμητικής και της Ευκλείδιας Γεωμετρίας. Η βιολογία να διδάσκεται αποκλειστικά από βιολόγους που έχουν μεταπτυχιακές σπουδές σε αντικείμενα διδακτικής της βιολογίας

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Η βιολογία να ακολουθεί τα μαθήματα χημείας και φυσικής ως προαπαιτούμενη γνώση επομένως να μπει ως μάθημα στην ΣΤ Δημοτικού, τη Δευτέρα και Τρίτη γυμνασίου, 2 ώρες εβδομαδιαίως με δασκαλοκεντρικές και γνωσιοκεντρικές παρουσιάσεις με το μοντέλο της ενεργού μάθησης και βέβαια τρεις ώρες εργαστήριο. Ο καθηγητής θα έχει τη βοήθεια 2-3 μεταπτυχιακών που θα κάνουν εξάμηνη πρακτική άσκηση και θα πληρώνονται. Ο μισθός του καθηγητής να προσεγγίζει τα 3.000 ευρώ/μηνιαίως Το βιβλίο της Βιολογίας Α΄Γυμνασίου είναι ποιοτικά πολύ καλύτερο και θα μπορούσαν ορισμένα κεφάλαια του να αποτελέσουν αντικείμενα διδασκαλίας της βιολογίας στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού. Πλήρη αποδέσμευση του προγράμματος από παντός είδους Πανελλαδικές εξετάσεις για εισαγωγή στα ΑΕΙ. Η διαθεματική προσέγγιση θα αποτελεί συμπληρωματική εκπαίδευση

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ