Ο ΘΕΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Εαρινό Τετράμηνο 2006

Σε τι δεν μπορούμε να μοιάσουμε στον Θεό; Κυριακή, 5 Φεβρουαρίου 2006 Σε τι δεν μπορούμε να μοιάσουμε στον Θεό;

Πώς χωρίζουμε τις ιδιότητες του Θεού; Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες να παρουσιαστούν οι ιδιότητες του Θεού κατά κατηγορίες. Οι περισσότεροι θεολόγοι διακρίνουν ανάμεσα στις μεταδοτές και στις αμετάδοτες ιδιότητες του Θεού

Έχει σημασία να ταξινομούμε τις ιδιότητες του Θεού; Είναι σημαντικό να μην εξαίρουμε κάποιες ιδιότητες του Θεού σε βάρος άλλων, π.χ. Την αγάπη σε βάρος της αγιότητας ή της δικαιοσύνης, Τη δικαιοσύνη και την αγιότητα σε βάρος της αγάπης κ.λπ.

Μεταδοτές και αμετάδοτες ιδιότητες: τι σημαίνει; Μεταδοτές : αυτές που μεταδίδονται από τον Θεό στα δημιουργήματά του, π.χ. Αγάπη Έλεος Δικαιοσύνη Γνώση Αμετάδοτες: αυτές που δεν μεταδίδονται, π.χ. Αυθυπαρξία Πανταχού παρουσία Παντογνωσία

Οι αμετάδοτες ιδιότητες του Θεού Οι αμετάδοτες ιδιότητες του Θεού Η αυθυπαρξία Το αναλλοίωτο του Θεού Η απειρότητα του Θεού Η απλότητα του Θεού

1. Η αυθυπαρξία του Θεού Γιαχβέ = ο Ων. Δεν εξαρτάται από τίποτε πέρα από τον εαυτό του. Η ιδιότητά του αυτή εκφράζεται στο τετραγράμματο όνομά του: Γιαχβέ = ο Ων.

«Πριν γεννηθώσι τα όρη, και πλάσης την γην και την οικουμένην, και από του αιώνος έως του αιώνος, συ είσαι ο Θεός.» Ψαλμ. 90: 2 «Ο Θεός, όστις έκαμε τον κόσμον και πάντα τα εν αυτώ, ούτος Κύριος ων του ουρανού και της γης, δεν κατοικεί εν χειροποιήτοις ναοίς, ουδέ λατρεύεται υπό χειρών ανθρώπων ως έχων χρείαν τινός, επειδή αυτός δίδει εις πάντας ζωήν και πνοήν και τα πάντα.» Πράξεις 17: 24-25

Ο Θεός δεν έπλασε τον κόσμο επειδή αισθανόταν μοναξιά «Δύναται άνθρωπος να ωφελήση τον Θεόν, διότι φρόνιμος ων δύναται να ωφελή εαυτόν;» Ιωβ κβ’ 2 «και τώρα δόξασόν με συ, Πάτερ, πλησίον σου με την δόξαν, την οποίαν είχον παρά σοι πριν γείνη ο κόσμος» Ιωάν. ιζ’ 5 «Πάτερ, εκείνους τους οποίους μοι έδωκας, θέλω, όπου είμαι εγώ, να ήναι και εκείνοι μετ' εμού, διά να θεωρώσι την δόξαν μου, την οποίαν μοι έδωκας, διότι με ηγάπησας προ καταβολής κόσμου.» Ιωάν. ιζ’ 24

Παρ’ όλα αυτά, ο Θεός έπλασε τα δημιουργήματά Του για τη δόξα Του. Παρ’ όλα αυτά, ο Θεός έπλασε τα δημιουργήματά Του για τη δόξα Του. Ησαΐας μδ’ 6-7: «Θέλω ειπεί προς τον βορράν, Δός· και προς τον νότον, Μη εμποδίσης· φέρε τους υιούς μου από μακράν και τας θυγατέρας μου από των άκρων της γης, πάντας όσοι καλούνται με το όνομά μου· διότι εδημιούργησα αυτούς διά την δόξαν μου, έπλασα αυτούς και έκαμα αυτούς.»

Τα δημιουργήματά Του μπορούν να Τον χαροποιήσουν. Έχουν νόημα γι’ Αυτόν Παροιμίες η’ 30-31: «τότε ήμην πλησίον αυτού δημιουργούσα· και εγώ ήμην καθ' ημέραν η τρυφή αυτού, ευφραινομένη πάντοτε ενώπιον αυτού, ευφραινομένη εν τη οικουμένη της γης αυτού· και η τρυφή μου ήτο μετά των υιών των ανθρώπων.» Ησαΐας ξβ’ 5: «Διότι καθώς ο νέος νυμφεύεται με παρθένον, ούτως οι υιοί σου θέλουσι συνοικεί μετά σού· και καθώς ο νυμφίος ευφραίνεται εις την νύμφην, ούτως ο Θεός σου θέλει ευφρανθή εις σε.» Σοφονίας γ’ 17: «Κύριος ο Θεός σου, ο εν μέσω σου (Ιερουσαλήμ), ο δυνατός, θέλει σε σώσει, θέλει ευφρανθή επί σε εν χαρά, θέλει αναπαύεσθαι εις την αγάπην αυτού, θέλει ευφραίνεσθαι εις σε εν άσμασι.»

2. Το αναλλοίωτο του Θεού Τι σημαίνει: ο Θεός είναι αιώνια ο ίδιος στη θεία ύπαρξη και στις τελειότητές του, στις προθέσεις και στις υποσχέσεις του. Τι δεν σημαίνει: ότι είναι αδρανής και ακίνητος. Είναι ερχόμενος και απερχόμενος Κρυπτόμενος και αποκαλυπτόμενος Δρα και βρίσκεται σε ποικιλία σχέσεων με τα δημιουργήματά του.

Αναλλοίωτος στην ύπαρξή του Ψαλμός ρβ’ 25-27: «Κατ' αρχάς συ, Κύριε, την γην εθεμελίωσας, και έργα των χειρών σου είναι οι ουρανοί. Αυτοί θέλουσιν απολεσθή, συ δε διαμένεις· και πάντες ως ιμάτιον θέλουσι παλαιωθή· ως περιένδυμα θέλεις τυλίξει αυτούς, και θέλουσιν αλλαχθή· συ όμως είσαι ο αυτός, και τα έτη σου δεν θέλουσιν εκλείψει.» Μαλαχίας γ’ 6: «Διότι εγώ είμαι ο Κύριος· δεν αλλοιούμαι· διά τούτο σεις, οι υιοί του Ιακώβ, δεν απωλέσθητε.» Ιακώβου α’ 17: «Πάσα δόσις αγαθή και παν δώρημα τέλειον είναι άνωθεν καταβαίνον από του Πατρός των φώτων, εις τον οποίον δεν υπάρχει αλλοίωσις ή σκιά μεταβολής.»

Αναλλοίωτος στις προθέσεις και στις υποσχέσεις του Ψαλμ. λγ’ 11: «Η βουλή του Κυρίου μένει εις τον αιώνα· οι λογισμοί της καρδίας αυτού εις γενεάν και γενεάν.» Ησαΐας μς’ 9-10: «Ενθυμήθητε τα πρότερα, τα απ' αρχής· διότι εγώ είμαι ο Θεός και δεν υπάρχει άλλος· εγώ είμαι ο Θεός και ουδείς όμοιός μου· όστις απ' αρχής αναγγέλλω το τέλος και από πρότερον τα μη γεγονότα, λέγων, Η βουλή μου θέλει σταθή και θέλω εκτελέσει άπαν το θέλημά μου.» Αριθμοί κγ’ 19: «ο Θεός δεν είναι άνθρωπος να ψευσθή, ούτε υιός ανθρώπου να μεταμεληθή· αυτός είπε και δεν θέλει εκτελέσει; ή ελάλησε και δεν θέλει εμμείνει;»

Ερώτηση 1η: Δεν λέγει όμως η Γραφή ότι μεταμελείται ο Θεός; Πράγματι υπάρχουν τέτοιες περικοπές Έξοδος λβ’ 9-14, Ησαΐας λη’ 1-6, Ιωνάς γ’ 4, 10. Κάποιες θεολογικές σχολές διδάσκουν ότι ο Θεός δεν είναι ανάλλαχτος στις προθέσεις του (π.χ. Αρμινιανισμός) και συνεπώς πράγματι μεταμελείται. Ωστόσο, οι περικοπές αυτές δηλώνουν απλώς ότι ο Θεός αντιδρά διαφορετικά σε διαφορετικές καταστάσεις. Η επερχόμενη κρίση ή αποδοκιμασία του Θεού εξαγγέλλεται υπό όρους, δηλαδή στο μέτρο που οι άνθρωποι παραμένουν αμετανόητοι. Όταν όμως αυτοί μετανοούν, ο Θεός αποσύρει την καταδικαστική του απόφαση.

Ερώτηση 2η: Έχει ο Θεός πάθη και συναισθήματα; Απάντηση: Η πατερική θεολογία, η ρωμαιοκαθολική, και από τη Μεταρρύθμιση ιδίως ο καλβινιστικός κλάδος, εμμένουν στο ότι, ο Θεός, καθώς είναι αναλλοίωτος, είναι «απαθής» (Ομολ. Westminster, κεφ. 2), δηλαδή δεν μπορεί να πληγωθεί και δεν κυριεύεται από ανθρώπινα πάθη και μεταβαλλόμενα συναισθήματα.

Αντίρρηση … Η Γραφή παρ’ όλα αυτά χρησιμοποιεί ανθρωποπαθητική γλώσσα για τον Θεό: ο Θεός χαίρεται (Ησ. ξβ’ 5), λυπάται (Ψαλμ. οη’ 40), οργίζεται (Έξοδος λβ’ 10), αγαπά (Ησ. νδ’ 8). Έτσι, στη σύγχρονη θεολογία υπάρχουν πολλά ρεύματα (π.χ. Process Theology) που αρνούνται την έννοια της «απάθειας» για τον Θεό, και διακηρύττουν ότι ο Θεός έχει πάθη και συναισθήματα, είναι ένας «Πάσχων Θεός». Λένε μάλιστα πως … «Μόνον ένας Πάσχων Θεός μπορεί να μας βοηθήσει.»

Ωστόσο … Η άποψη ότι ο Θεός έχει πάθη και συναισθήματα καταστρέφει το αναλλοίωτο του Θεού και τη μακαριότητά Του. Ο Θεός δεν μπορεί να έχει ‘συναισθήματα’ με την ανθρώπινη έννοια, δηλαδή να διέπεται από ευμετάβλητες, μάλιστα μη ελεγχόμενες ψυχικές καταστάσεις (απογοήτευση, λύπη, αποθάρρυνση, επιπόλαιο ενθουσιασμό, συμπάθεια κ.λπ.), όπως οι θεοί των ειδωλολατρών. Πώς εξηγείται, τότε, η ανθρωποπαθητική γλώσσα της Γραφής; Το παράδειγμα του ήλιου: Ενώ ο ήλιος μένει σταθερός να μας φωτίζει εκπέμποντας την ευεργετική του ενέργεια, εμείς στη γλώσσα μας μιλούμε για ήλιο που ανατέλλει, δύει, εξαφανίζεται μέσα στα σύννεφα, ανάλογα με τη δική μας εμπειρία. Βεβαίως αυτοί που μιλούν για «απαθή» Θεό, δεν εννοούν έναν αδιάφορο Θεό. Ούτε είναι απαραίτητο να πάσχω, για να μπορώ να «συμπάσχω» με κάποιον. Τι σημαίνει «πάσχω» και «συμπάσχω»; Το παράδειγμα το καιόμενου σπιτιού και διαφόρων που θέλουν να συμπάσχουν.

Η σωστή κατανόηση της «απάθειας» του Θεού Η έννοια της «απάθειας» δεν εκφράζει έναν Θεό αδιάφορο, αλλά έναν Θεό που δεν είναι ευμετάβλητος και κυμαινόμενος στην αγάπη και στο έλεός Του ή στην απόρριψη της αμαρτίας. Μάλλον θέλει να δηλώσει τη σταθερότητα και το αμετάβλητο της αγάπης του και της δικαιοσύνης Του. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για πάθος του Θεού, τότε θα πρέπει να το κάνουμε με την έννοια ότι Αυτός είναι απόλυτα αφοσιωμένος και αποφασισμένος σε αυτό που θέλει να κάνει. Από αυτή την αγάπη κινούμενος διάλεξε να μας σώσει διά της ενανθρωπήσεως. Ανέλαβε σώμα και ψυχή ανθρώπου μέσω των οποίων πλήρως συμμετέσχε στα πάθη μας.

3. Η απειρότητα του Θεού Σημαίνει Στην ύπαρξή του: απόλυτα τέλειος Στον χρόνο: αιώνιος Στον χώρο: πανταχού παρών

Άπειρος στην ύπαρξή του: απόλυτα τέλειος Άπειρος στην ύπαρξή του: απόλυτα τέλειος Άπειρος δεν σημαίνει αυτόν που δεν έχει όρια στην έκτασή του και δεν μπορείς να τον ξεχωρίσεις από οτιδήποτε άλλο. Σημαίνει απόλυτα τέλειος σε όλες τις ιδιότητές του.

Άπειρος στον χρόνο: αιώνιος Ο Θεός είναι Κυρίαρχος επάνω στον χρόνο. Επάνω από τον χρόνο και μέσα σε αυτόν. Ψαλμός 90:2, 4: «Πριν γεννηθώσι τα όρη, και πλάσης την γην και την οικουμένην, και από του αιώνος έως του αιώνος, συ είσαι ο Θεός … διότι χίλια έτη ενώπιόν σου είναι ως ημέρα η χθές, ήτις παρήλθε, και ως φυλακή νυκτός.»

Ο Θεός γνωρίζει το μέλλον Ησαΐας μς’ 9-10: «Ενθυμήθητε τα πρότερα, τα απ' αρχής· διότι εγώ είμαι ο Θεός και δεν υπάρχει άλλος· εγώ είμαι ο Θεός και ουδείς όμοιός μου· όστις απ' αρχής αναγγέλλω το τέλος και από πρότερον τα μη γεγονότα, λέγων, Η βουλή μου θέλει σταθή και θέλω εκτελέσει άπαν το θέλημά μου.»

Άπειρος στον χώρο: πανταχού παρών Ο Θεός είναι πάνω από την έννοια του χώρου: Δεν έχει μέγεθος ή διαστάσεις. Ο Θεός βρίσκεται μέσα στον χώρο. Βρίσκεται όλος παντού. Ιερεμίας κγ’ 23-24: «Θεός εγγύθεν είμαι εγώ, λέγει Κύριος, και ουχί Θεός μακρόθεν; Δύναταί τις να κρυφθή εν κρυφίοις τόποις και εγώ να μη ίδω αυτόν; λέγει Κύριος. Δεν πληρώ εγώ τον ουρανόν και την γην; λέγει Κύριος.» Ψαλμός ρλθ’ 7-8: «Που να υπάγω από του πνεύματός σου; και από του προσώπου σου που να φύγω; Εάν αναβώ εις τον ουρανόν, είσαι εκεί· εάν πλαγιάσω εις τον άδην, ιδού, συ.»

Τι σημαίνει τότε η έκφραση «η παρουσία του Θεού»; Τι σημαίνει τότε η έκφραση «η παρουσία του Θεού»; Ο Θεός μπορεί να κάνει αισθητή την παρουσία του σε συγκεκριμένα μέρη. Βρίσκεται με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικά μέρη (παράδεισος-κόλαση). Με διαφορετικό τρόπο ο Θεός είναι παρών στους ευσεβείς, με διαφορετικό στους ασεβείς. Διακρίνουμε ανάμεσα στην «φυσική» και στην πνευματική παρουσία του Θεού. Η αμαρτία χωρίζει τους ανθρώπους από τον Θεό πνευματικά, όχι «φυσικά». Συνήθως, όταν λέμε ότι ο Θεός είναι παρών, εννοούμε ότι είναι παρών για να ευλογήσει.

Έξοδος κε’ 22: «και εκεί θέλω γνωρισθή προς σέ· και επάνωθεν του ιλαστηρίου, εκ του μέσου των δύο χερουβείμ, των επί της κιβωτού του μαρτυρίου, θέλω λαλήσει προς σε περί πάντων όσα θέλω προστάξει εις σε να είπης προς τους υιούς Ισραήλ.» Κολοσ. β’ 9: « … διότι εν αυτώ (τω Χριστώ) κατοικεί παν το πλήρωμα της θεότητος σωματικώς.» Β’ Κορ. γ’ 17: «Ο δε Κύριος είναι το Πνεύμα· και όπου είναι το Πνεύμα του Κυρίου, εκεί ελευθερία.»

4. Η απλότητα του Θεού Α. Αριθμητικά: Ο Θεός είναι ένας και μόνο. Δεν υπάρχουν πολλοί θεοί. Β. Ποιοτικά: Ο Θεός δεν αποτελείται από διάφορα στοιχεία ή μέρη.

«Άκουε Ισραήλ, Κύριος ο Θεός ημών είναι είς Κύριος.» Δευτ. ς’ 4 Α. Αριθμητικά «Άκουε Ισραήλ, Κύριος ο Θεός ημών είναι είς Κύριος.» Δευτ. ς’ 4

Β. Ποιοτικά Ο Θεός και οι ιδιότητές του είναι ένα και το αυτό. Κάθε ιδιότητα αναφέρεται σε ολόκληρη τη θεότητα. Ο Θεός είναι πάντοτε όλος αγάπη, όλος δίκαιος, όλος φως, όλος έλεος κ.λπ. Η μία ιδιότητα δεν έρχεται σε αντίθεση με την άλλη ή πλεονεκτεί της άλλης. Είναι λάθος να τονίζουμε λ.χ. την αγάπη του Θεού έναντι της δικαιοσύνης ή τανάπαλιν.

Υπέρμαχοι και πολέμιοι Πατέρες Σχολαστικοί θεολόγοι του Μεσαίωνα Μεταρρυθμιστές Κατά Σοκινιανοί, Αρμινιανοί και όσοι δεν δέχονται το αναλλοίωτο των προθέσεων του Θεού.

Η απλότητα του Θεού έρχεται σε αντίθεση με την τριαδικότητα του Θεού; Όχι. Τα τρία πρόσωπα δεν είναι μέρη του Θεού που συνθέτουν τη θεότητα. Η μία και μόνη, απλή θεία ουσία υπάρχει σε καθένα από τα τρία πρόσωπα του Θεού.

Οι αμετάδοτες ιδιότητες του Θεού Ανακεφαλαίωση Οι αμετάδοτες ιδιότητες του Θεού Αυθύπαρκτος Αναλλοίωτος Άπειρος Απλός

Βιβλιογραφία Η. Βavinck, The Doctrine of God (1951) σελ. 118-172. L. Berkhof, Θέλετε γνωρίσει την αλήθειαν, (Εκδ. Επιτροπή Παιδείας Ε.Ε.Ε.) σελ. 38-46. Grudem, Systematic Theology, κεφ. 11.

Προσευχή και περισυλλογή Δοξολογία στον Θεό, για την αυθυπαρξία Του το αναλλοίωτο της ύπαρξης και του χαρακτήρα Του την απειρότητά Του την απλότητά Του