Η χρήση της τεχνολογίας στο μάθημα των θρησκευτικών Στεφανής Κωνσταντίνος

Η παραδοσιακή μορφή διδασκαλίας…. θέλει τον εκπαιδευτικό να βοηθάει το μαθητή να εσωτερικεύσει τη γνώση που προσφέρουν τα σχολικά βιβλία, μια γνώση που παρουσιάζεται ως πιστή περιγραφή μιας αμετάβλητης πραγματικότητας. Έμφαση δίνεται στο πως ο μαθητής θα συλλάβει το τμήμα της πραγματικότητας που του παραδίδεται έτοιμο (εξ’ ου και η «παράδοση του μαθήματος»)

O κόσμος αλλάζει, η τεχνολογία έχει δυνατότητες και…

Οι νέες τεχνολογίες δημιουργούν μια επικοινωνιακή πραγματικότητα η οποία μάλλον είναι δύσκολο να αγνοηθεί. Οι νέες τεχνολογίες, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα ήχο, εικόνα, βίντεο, σύμβολα, γραφικά και γλώσσα, έρχονται να αλλάξουν τη σημασία του όρου «κείμενο».

Η μάθηση Η μάθηση θεωρείται μια δυναμική διαδικασία κατά την οποία ο μαθητής χτίζει γνώση για τον κόσμο. Επομένως, η γνώση δεν μπορεί να μεταφερθεί αλλά μόνο να προσφερθεί προς αξιοποίηση και έτσι στο κέντρο μπαίνει η μάθηση και όχι η διδασκαλία

Το μάθημα: Ένας προβολέας, ένας προσωπικός υπολογιστής και ένα λογισμικό παρουσιάσεων μπορούν να κάνουν το μάθημα της ημέρας πιο κατανοητό και πιο ενδιαφέρον, ιδίως αν η παρουσίαση περιέχει ήχο, εικόνες, βίντεο, γραφικά ή/και σχεδιαγράμματα.

Ο μαθητής: γίνεται από παθητικός ακροατής (έστω μιας ελκυστικής παρουσίασης) χρήστης με επιλογές. Σύμφωνα με την κονστρουκτιβιστική θεωρία μάθησης (constructivism), η γνώση δεν είναι κάτι που υπάρχει έξω απ’ αυτόν που μαθαίνει..

Ο μαθητής: Μέσα σ’ αυτούς τους «κόσμους» που βρίσκονται στον υπολογιστή (διαδίκτυο, λογισμικά, παιγνίδια..) ο μαθητής αποκτά κίνητρο και μπορεί να βρει τη χαρά της ανακάλυψης, της αυτενέργειας, την ικανοποίηση της προσαρμογής του υλικού στις δικές του ανάγκες, την ευκαιρία να κυνηγήσει ο ίδιος τη πληροφορία.

Ο Εκπαιδευτικός: από παντογνώστης-μεταφορέας ενός πακέτου πληροφοριών γίνεται συντονιστής, βοηθός, διευκολυντικός παράγοντας της διαδικασίας παροχής πλούσιων μορφωτικών εμπειριών αλλά και κριτής της παιδαγωγικής αξίας των δραστηριοτήτων και των τεχνολογικών εργαλείων.

αλλά: Σε κάθε περίπτωση, ο εκπαιδευτικός είναι αυτός που θα καθοδηγήσει τους μαθητές στα μονοπάτια της κριτικής σκέψης, της αξιολόγησης της πληροφορίας καθώς και στην αγάπη για τη γνώση

Τεχνολογία και μάθημα θρησκευτικών Το ζήτημα της χρήσης και εφαρμογής της τεχνολογίας στο μάθημα των θρησκευτικών θα πρέπει να εξετασθεί από πολλές απόψεις: - η φυσιογνωμία του Μ.Θ. -το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών - η διαρκής τεχνολογική εξέλιξη -η κατάσταση στο κυπριακό δημόσιο σχολείο

Το Μάθημα των Θρησκευτικών Χαρακτήρας-Στόχοι: Το μάθημα των θρησκευτικών διακρίνεται από την Κατήχηση και υπερβαίνει τη θρησκειολογική θεώρηση Σκοπός του Μ.Θ. είναι, οι μαθητές: Να γνωρίσουν την ορθόδοξη πίστη και το πανανθρώπινο διαχρονικό φαινόμενο της θρησκείας. Να καλλιεργήσουν ήθος αρμονικής κοινωνίας με το Θεό, τον άνθρωπο, την κοινωνία και τη φύση Να αναπτύξουν ικανότητα για εμπειρική συνάντηση με τον Θεό, ενσυναίσθηση, δημιουργική αυτοέκφραση, επικοινωνία και διάλογο με τον άλλο, σύζευξη θεωρίας και πράξης, κριτική σκέψη, σύγκριση, σύνθεση και αξιολόγηση (ατομικό και συλλογικό επίπεδο).

Φιλοσοφία του μαθήματος στην πολυδιάστατη πραγματικότητα Η μαθησιακή διαδικασία μεταβάλλεται από δασκαλοκεντρική σε συμμετοχική. Ο μαθητής έχει πολλαπλά ερεθίσματα με τις σύγχρονες τεχνολογίες από πολύ μικρή ηλικία. Υπολογιστής, ηλεκτρονικά παιχνίδια, τηλεόραση, DVD Δεν αντέχει το μοντέλο διδασκαλίας χωρίς ερεθίσματα από πολλές πηγές και πολλές πληροφορίες Ο σχεδιασμός του μαθήματος πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν τις νέες πολυμεσικές τεχνολογίες Λογισμικά για ερεθίσματα θρησκευτικής φύσεως και το διαδίκτυο

Εποπτικότητα του μαθήματος με παράδειγμα τον Ιησού Χριστό Χρησιμοποιεί οπτικοακουστικά μέσα Καλό και σάπιο δέντρο (Ματθ. 7,17-20) Η συκιά ως προάγγελος του θέρους (Ματθ. 24,32) Η βροχή και ο ήλιος (Ματθ. 5,45) Η αστραπή (Ματθ. 24,27) Οι σεισμοί (Ματθ. 24,7) Το έργο του γεωργού (Λουκ. 9,62) Η γυναίκα που τίκτει (Ιωαν. 16,21) Μοναδικού κάλους συγκρίσεις Παρομοιώσεις Μεταφορές Συναρπαστικές αλληγορίες Βαθυστόχαστα παραβολικά αποφθέγματα

4. Απρόσωπα και Προσωπικά μέσα διδασκαλίας Μέσα διδασκαλίας επικοινωνίας και μάθησης Μη λεκτικά (γενική εμφάνιση, πρόσωπο, βλέμμα, χειρονομίες) Λεκτικά (γλώσσα, μονόλογος, διάλογος) Προσωπικά Μέσα Σύνθετα (δραματοποίηση) Απρόσωπα Μέσα Εποπτικά και Οπτικοακουστικά Πραγματικά αντικείμενα (εκδρομές, σχολικός κήπος, συλλογές) Απομιμήσεις (πειράματα, διδακτικά παιχνίδια) Απεικονίσεις (πραγματικές, συμβολικές, σχηματικές) Ήχοι (ακουστικά μέσα, ραδιόφωνο, μαγνητόφωνο) Σύμβολα (Μέσα παρουσίασης συμβόλων, χάρτες, πίνακες, βιβλία) Σύγχρονη εκπαιδευτική τεχνολογία

Κώνος εμπειρίας του Ed. Dale

Χρησιμότητα της Τεχνολογίας

1. Πρόκληση ενδιαφέροντος Διευρύνεται και διεγείρεται το ενδιαφέρον των μαθητών: Συνδυασμός λόγου με εικόνα, μουσική Σπάζει η μονοτονία της διδασκαλίας Τα έγχρωμα στοιχεία του εποπτικού υλικού, ο συνδυασμός ήχου και φωτός και γενικά η δημιουργία ατμόσφαιρας ανάλογα με την πραγματικότητα, δημιουργεί έντονο ενδιαφέρον για το μάθημα

2. Δημιουργία σαφών παραστάσεων Κάθε άνθρωπος ερμηνεύει τα γεγονότα σύμφωνα με τις εμπειρίες του. Συνεπώς είναι πιθανό οι μαθητές να σχηματίσουν διαφορετικές αντιλήψεις για το ίδιο θέμα το οποίο διδάσκονται. Μία εικόνα ή ένα πρότυπο μπορεί να συμπληρώσει την προφορική εξήγηση και να επιτρέψει τον σχηματισμό σαφέστερων εντυπώσεων.

3. Διατήρηση των παραστάσεων Οι παραστάσεις που προέρχονται από οπτικά ερεθίσματα επανέρχονται ευκολότερα στη μνήμη εξαιτίας του ζωηρού ενδιαφέροντος το οποίο προκάλεσαν κατά το χρόνο λήψης τους

4. Συμβολή στην κατανόηση του μαθήματος Ο συνδυασμός διαφορετικών προτύπων παρουσιάσεων ενός διδακτικού αντικειμένου μπορεί να λύσει γρήγορα και εύκολα απορίες.

5. Διέγερση, συγκέντρωση, συγκράτηση προσοχής Η προσοχή των μαθητών εστιάζεται σε ουσιώδη σημεία της διδασκόμενης ύλης. προσφέρονται ερεθίσματα για συζήτηση Η μάθηση καθίσταται ενεργητική και γεμάτη σημασία και νόημα

6. Εξοικονόμηση πολύτιμου χρόνου Κυρίως στην οργάνωση της διδασκαλίας

7. Καταπολέμηση της λογοκοπίας (βερμπαλισμός) Η διδασκαλία μπορεί να γίνει πιο παραστατική.

8. Προαγωγή αυτενέργειας – εξυπηρέτηση ατομικών διαφορών Το περιεχόμενο της διδασκαλίας απλοποιείται, οι ιδέες συγκεκριμενοποιούνται, κάθε μαθητής μπορεί να βρει τα στοιχεία που τον ενδιαφέρουν στις εναλλακτικές παρουσιάσεις του ίδιου θέματος και να ακολουθήσει έτσι ιδιαίτερο δρόμο προς τη γνώση.

9. Εκσυγχρονισμός Μ.Θ. Η διαφοροποίηση στον τρόπο παρουσίασης του περιεχομένου της μαθησιακής ύλης Ενσωμάτωση, χρησιμοποίηση νέων και σύγχρονων πληροφοριών και σύνδεση αυτών με πράξεις της καθημερινότητας

Οι υπολογιστές με τη χρήση των νέων τεχνολογιών των πολυμέσων μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στην καινοτόμο παρουσίαση της ύλης του μαθήματος των θρησκευτικών έτσι ώστε που αφενός μεν να ελκύει την προσοχή, αφετέρου δε να δείχνει πώς το μάθημα δεν είναι παρωχημένο, αφού μπορεί να μεταδώσει το μήνυμά του με δυναμικό τρόπο με τη συνδρομή ενός καινούργιου τεχνολογικού επιτεύγματος.

10. Διευκόλυνση της διδασκαλίας του Μ.Θ. Γεφυρώνει τα χρονικά και τοπικά διαστήματα που χωρίζουν τους μαθητές από τα γεγονότα που διδάσκονται Μετάδοση της γνώσης Δημιουργία εξαίρετης διδακτικής ατμόσφαιρας Επίλυση αποριών, σύγκριση, πρόκληση ερεθισμάτων Ψυχαγωγία, περιορίζεται η προσωπική παρέμβαση του καθηγητή, έμπνευση δράσης, δημιουργία έντονων βιωμάτων

Προϋποθέσεις χρήσης της τεχνολογίας Λαμβάνονται υπόψη: 1.Οι διδακτικοί στόχοι που επιδιώκονται, 2. Η επιδεξιότητα χειρισμού των μέσων της τεχνολογίας από τον εκπαιδευτικό, 3. Αποφυγή εποπτικού βερμπαλισμού

Προϋποθέσεις χρήσης της τεχνολογίας Πολύ απλά μέσα, όπως κατάλληλα διαμορφωμένο έντυπο υλικό, με την παρέμβαση και καθοδήγηση του διδάσκοντα, μπορεί να έχουν τα ίδια ή ακόμα και καλύτερα αποτελέσματα από περισσότερα σύγχρονα, πολύπλοκα και εξελιγμένα μέσα.

Προϋποθέσεις χρήσης της τεχνολογίας Δεν είναι η εισαγωγή της σύγχρονης τεχνολογίας που θα επιφέρει τη βελτίωση της διδακτικής πράξης, αλλά ο επιτυχής συνδυασμός και η ένταξη των ήδη διαθέσιμων μέσων σε αποτελεσματικές διδακτικές μεθόδους

Αξιοποίηση της τεχνολογίας Κατά τη φάση της πρόσκτησης (συνάντηση με το νέο) διαφωτίζοντας επιμέρους πλευρές του μαθήματος προσφέροντας σχετικά αποδεικτικά στοιχεία, χωρίς να χαθεί ο βιωματικός χαρακτήρας.

Αξιοποίηση της τεχνολογίας Κατά τη φάση της επεξεργασίας συνιστάται η χρήση της τεχνολογίας να είναι περιορισμένη γιατί το κέντρο βάρους μετατίθεται στους μαθητές οι οποίοι καλούνται να επεξεργαστούν ελεύθερα και με δική τους πρωτοβουλία το μάθημα.

Αξιοποίηση της τεχνολογίας Στη φάση της έκφρασης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρουσίαση των συμπερασμάτων που κατέληξαν οι μαθητές. Στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία η παρουσίαση και η επεξεργασία των συμπερισμάτων γίνεται από τις ομάδες. Στο τέλος γίνεται μία ανασκόπηση-παρουσίαση όλων όσων προαναφέρθηκαν στο μάθημα με τη βοήθεια εποπτικών μέσων

Παράγοντες επιτυχημένης χρήσης της τεχνολογίας

1. Σαφής καθορισμού του σκοπού Προϋπόθεση για την επιλογή μέσων και υλικών

Ο εκπαιδευτικός θέτει τρία βασικά ερωτήματα: (α) Ποια μέσα θα χρησιμοποιήσω για κάθε διδακτική ενέργεια; (β) Πού θα βρω τα συγκεκριμένα υλικά; (γ) Πώς θα χρησιμοποιήσω αυτά τα υλικά ;

Ο εκπαιδευτικός Πριν την επιλογή των διδακτικών μέσων, οφείλει να γνωρίζει: 1.τι μέσα διαθέτει το σχολείο, 2.τι μέσα μπορεί να φτιάξει ή να εξασφαλίσει ο ίδιος και 3.ποιες οι δυνατότητές τους για την ικανοποίηση των διδακτικών αναγκών.

2. Πρόβλεψη και αναίρεση των δυσκολιών που μπορεί να εμφανιστούν πριν και κατά την χρήση της τεχνολογίας Έγκαιρη προετοιμασία του εξοπλισμού Δοκιμαστική χρήση Πρόληψη λαθών Αντίληψη του χρόνου Εξοικείωση με τη ειδική αίθουσα και τον εξοπλισμό της

3. Δυνατότητα παρακολούθησης από το σύνολο των μαθητών της τάξης Έτσι αποφεύγονται διάφορες αναστατώσεις στην τάξη

4. Αποφυγή προκαταβολικών περιγραφών ή σχολίων για ό,τι πρόκειται να παρουσιασθεί Τα σχόλια που γίνονται κατά τη διάρκεια της της προβολής είναι συνήθως περισσότερο αποτελεσματικά από διδακτικής άποψης καθώς βοηθούν στην ερμηνεία

5. Λελογισμένη χρήση της τεχνολογίας Να μην υπάρχει υπερβολή στους διάφορους τρόπους προβολής Αν ο εκπαιδευτικός τρέχει από το ένα μέσο στο άλλο τότε η χρήση των μέσων γίνεται αυτοσκοπός

6. Επιμελημένο και διδακτικά σωστό εποπτικό υλικό Έτσι ώστε να παρουσιάζεται με απλό και κατανοητό τρόπο

7. Αξιολόγηση των μέσων της τεχνολογίας Διαπίστωση αποτελεσμάτων, κριτική Από τη συμμετοχή των μαθητών στις συζητήσεις, από τις απορίες τους, τις απαντήσεις τους, τις κρίσεις τους.

Ο υπερβολικός ενθουσιασμός για τη τεχνολογία η τεχνοφοβία όμως είναι εξίσου επικίνδυνες προσεγγίσεις Καταλήγουν στο ίδιο αποτέλεσμα: Εφησυχασμός του διδάσκοντα Παθητικότητα του διδασκόμενου Πλήτεται η καίρια διαλογική συζήτηση που αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της συναισθηματικής, κριτικής, ισορροπημένης και ολοκληρωμένης προσωπικότητας του μαθητή Κίνδυνος – όρια χρήσης της τεχνολογίας

Το μάθημα των θρησκευτικών καλείται, μέσα σε ένα πλούσιο σε ερεθίσματα περιβάλλον, να προσφέρει πολλές ευκαιρίες στους μαθητές, σχετικές με τη λειτουργία προγραμμάτων που να αξιοποιούν τις δικτυακές δυνατότητες των νέων τεχνολογιών, να επιτρέπουν την πρόσβαση σε πηγές πληροφόρησης, από όπου θα μπορούν εκπαιδευτικοί και μαθητές να ενημερώνονται, να πληροφορούνται, να συμβουλεύονται ειδικούς για θέματα που τους απασχολούν

Συμπερασματικά: «Ο διδάσκων είναι εκείνος που θα επιλέξει τα καταλληλότερα κάθε φορά προγράμματα, θα αυτοσχεδιάσει με βάση την επικαιρότητα και τις ανάγκες των μαθητών, θα επιλέξει το βάρος που θα δοθεί σε συγκεκριμένες αξίες, θα ανταποκριθεί στα κενά του απρόβλεπτου» (Β. Fine)

Επιλογές ενός καθηγητή Α. Να εκμεταλλευτεί το υπάρχον υλικό Κειμενογράφοι, λογιστικά φύλλα, βάσεις δεδομένων, ηλεκτρονικές εγκυκλο-παίδειες, ψηφιακές βιβλιοθήκες και βιβλία, κλειστά/ανοιχτά περιβάλλοντα και λογισμικά διδασκαλίας- μάθησης, Διαδίκτυο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, εκπαιδευτικές πύλες, κοινωνικά δίκτυα, τηλεσυναντήσεις, μάθηση από απόσταση, διαδραστικοί πίνακες…

Βοηθητικά της διδασκαλίας λογισμικά Πολυτροπικές, διαθεματικές δυνατότητες αξιοποίησης Ιστορικές και αρχαιολογικές πληροφορίες Εικόνες Πίνακες και εκθέματα μουσείων Μουσική Βιβλικά, πατερικά και νεότερα κείμενα Βιογραφίες Διαδραστικούς χάρτες Φωτογραφίες Εργαστήριο Αγιογραφίας Παιγνιώδεις ασκήσεις αφομοίωσης και κριτικής σκέψης

Β. Να δημιουργήσει νέο υλικό με τη βοήθεια της τεχνολογίας και τη συνεργία των μαθητών Λογισμικά με άδεια χρήσης: Office της Microsoft Λογισμικά χωρίς άδεια χρήσης: OpenOffice και OpenWord Δωρεάν λογισμικά: -Hot potatoes, Quiz maker -google earth -Διαδραστικός πίνακας -Audacity -εργαλεία του internet (voki, animatu)

Επιλογές τεχνολογιών πληροφορικής Τεχνολογίες και λογισμικά κατάλληλα για το σχεδιασμό και την παρουσίαση του μαθήματος (Microsoft Office ή Open source) Επεξεργαστής κειμένου Προβολή διαφανιών Διαχειριστής φύλλων εργασίας Google Earth TLG Musaios και Βάσεις Δεδομένων Θρησκευτικού και Λειτουργικού περιεχομένου Τεχνολογίες και λογισμικά για τη συμμετοχική διδασκαλία Eκπαιδευτικό Λογισμικό του ΠΙ της Ελλάδος Ζώντας στην Εκκλησία της MLS