Programme for International Student Assessment PISA

ΕΝΝΟΙΕΣ-ΟΡΙΣΜΟΙ OECD:Οrganization for Economic Cooperation and Development OAΣΑ: Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης

Το PISA δημιουργήθηκε και διεξάγεται από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) και είναι η ευρύτερη διεθνής αξιολόγηση των εκπαιδευτικών συστημάτων των χωρών που συμμετέχουν σε αυτό το πρόγραμμα. Οι χώρες αυτές έχουν ισχυρή οικονομική παρουσία, αφού παράγουν τα 9/10 της παγκόσμιας οικονομίας.

1998 PISA countries in Coverage of world economy 77%81% 83% 85%86%87%

Μέχρι το 2009 έχουν συμμετάσχει στο PISA περισσότερες από 70 χώρες συνολικά, που είναι χώρες μέλη του ΟΟΣΑ αλλά και χώρες εκτός ΟΟΣΑ. Πιο συγκεκριμένα, στο:  PISA 2000 συμμετείχαν 32 χώρες (εκ των οποίων 28 μέλη του ΟΟΣΑ).  PISA 2003 συμμετείχαν 41 χώρες (εκ των οποίων 30 μέλη του ΟΟΣΑ).  PISA 2006 συμμετείχαν 57 χώρες (εκ των οποίων 30 μέλη του ΟΟΣΑ).  PISA 2009 συμμετείχαν 65 χώρες (εκ των οποίων 34 μέλη του ΟΟΣΑ) και 10 επιπλέον συνεργαζόμενες χώρες τα αποτελέσματα των οποίων θα ανακοινωθούν το Δεκέμβριο του 2011.

PISA και Κύπρος Η έρευνα διεξάγεται από το 2000 κάθε 3 χρόνια. Στην έρευνα συμμετέχουν οι χώρες μέλη του ΟΟΣΑ και άλλες συνεργαζόμενες χώρες. Συνολικά, στην έρευνα PISA 2012 αναμένεται να συμμετάσχουν γύρω στις 67 χώρες, εκ των οποίων οι 32 είναι χώρες μέλη του ΟΟΣΑ. Μετά από επίμονες προσπάθειες η Κύπρος θα μπορέσει να συμμετάσχει στην έρευνα PISA 2012 για πρώτη φορά. Το συντονισμό και τη διεξαγωγή της έρευνας έχει αναλάβει το ΚΕΕΑ και το πανεπιστήμιο Κύπρου μετά από οδηγίες του Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού.

 Η Πιλοτική Φάση (Field Trial) της έρευνας στην Κύπρο θα πραγματοποιηθεί το Μάρτιο και Απρίλιο του Σε αυτήν θα συμμετάσχουν 24 σχολεία Μέσης και Τεχνικής Εκπαίδευσης και 10 ιδιωτικά σχολεία. Θα χρησιμοποιηθεί δείγμα περίπου 1000 μαθητών χρόνων. Από κάθε σχολείο θα επιλεγούν παιδιά. Η έρευνα θα διαρκέσει τρεις ώρες.  Η Κύρια Έρευνα (Main Study) θα πραγματοποιηθεί το Μάρτιο και Απρίλιο του  Κάθε χώρα που συμμετέχει στην έρευνα υποχρεούται να χρησιμοποιήσει ένα αριθμό εργαλείων (δοκιμίων και ερωτηματολογίων) ενώ υπάρχει η δυνατότητα για συμπερίληψη επιπρόσθετων εργαλείων. Αναμένεται ότι η Κύπρος θα χρησιμοποιήσει τα εξής εργαλεία: Δοκίμιο που θα καλύπτει τα γνωστικά αντικείμενα των μαθηματικών, της επιστήμης και της γλώσσας (paper-based assessment), δοκίμιο για τη λύση προβλήματος (computer-based assessment) στο οποίο η PISA 2012 δίνει ιδιαίτερη έμφαση, ερωτηματολόγιο μαθητών και ερωτηματολόγιο για το σχολείο που θα συμπληρωθεί από τη Διεύθυνση του σχολείου.

Πώς αποτιμά το PISA τις γνώσεις και τις δεξιότητες των μαθητών; Οι μαθητές που συμμετέχουν στο PISA συμπληρώνουν ένα δοκίμιο που περιλαμβάνει θέματα και ερωτήσεις και από τα τρία γνωστικά αντικείμενα. Στα θέματα αυτά υπάρχει ένα υποσύνολο κοινών θεμάτων, που αποτελούν το συνδετικό κρίκο μεταξύ των φάσεων του προγράμματος και επιτρέπουν τη σύγκριση των αποτελεσμάτων. Απαντούν επίσης ένα σύντομο ερωτηματολόγιο με ερωτήσεις που αφορούν στον ίδιο τον μαθητή, την οικογένειά του, καθώς και τη στάση του απέναντι στη μάθηση και το κύριο αντικείμενο αξιολόγησης της έρευνας. Με αυτόν τον τρόπο αντλούνται πληροφορίες για τη συσχέτιση της επίδοσης των μαθητών με ατομικά ή οικογενειακά χαρακτηριστικά, καθώς και με κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, όπως η μετανάστευση, το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο των γονέων, το οικονομικό και πολιτιστικό περιβάλλον του σχολείου κ.ά. Υπάρχει ακόμη ένα ερωτηματολόγιο για τους διευθυντές που περιέχει ερωτήσεις για το μέγεθος και τον τύπο του σχολείου, την πολιτική υποδοχής και κατάταξης των μαθητών του, αλλά και τη διαχείριση σε επίπεδο προϋπολογισμού και εκπαιδευτικών πόρων. Οι πληροφορίες που συλλέγονται μπορούν να συσχετισθούν με τις επιδόσεις των μαθητών και να συναχθούν συμπεράσματα.

Τι είναι τα υπόλοιπα ερωτηματολόγια του PISA; Σε τι χρησιμεύουν; Στο Ερωτηματολόγιο του Μαθητή οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήσεις για τους ίδιους, τη στάση τους απέναντι στη μάθηση καθώς και για την οικογένειά τους. Για τη συμπλήρωση του Ερωτηματολογίου απαιτούνται περίπου λεπτά. Επιπλέον καλούνται και οι Διευθυντές των σχολείων να απαντήσουν σε ένα Ερωτηματολόγιο για σχολείο τους. Η συμπλήρωση αυτού του ερωτηματολογίου απαιτεί περίπου 20 λεπτά. Οι χώρες που συμμετέχουν έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν και να χρησιμοποιήσουν προαιρετικά επιπλέον Ερωτηματολόγια, όπως Ερωτηματολόγιο σχετικό με την εξοικείωση των μαθητών στους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές, Ερωτηματολόγιο για την εκπαιδευτική σταδιοδρομία ή την κοινωνικο-οικονομική προέλευση των γονέων. Επιπλέον πολλές συμμετέχουσες χώρες επιλέγουν να συγκεντρώσουν και επιπρόσθετες πληροφορίες μέσα από εθνικά ερωτηματολόγια. Οι πληροφορίες που συλλέγονται από τα ερωτηματολόγια αυτά βοηθούν τις χώρες να διερευνήσουν πώς συνδέεται η επίδοση των μαθητών στο PISA με παράγοντες όπως η μετανάστευση, το φύλο, η κοινωνικο-οικονομική προέλευση των μαθητών αλλά και η στάση των μαθητών απέναντι στο σχολείο και ο τρόπος που προσεγγίζουν τη μάθηση

Ποιος λαμβάνει μέρος στα Τεστ του PISA; Σε κάθε χώρα συμμετέχουν σχολεία που επιλέγονται με τυχαία δειγματοληψία από το Φορέα Υλοποίησης του PISA. Στα σχολεία αυτά το Τεστ δίνεται σε μαθητές όχι μιας συγκεκριμένης σχολικής τάξης αλλά σε μαθητές που, την περίοδο κατά την οποία πραγματοποιείται το Τεστ, είναι από 15 χρονών και 3 μηνών έως και 16 χρονών και 2 μηνών. Αυτός ο μέσος όρος ηλικίας των 15 χρόνων επιλέχθηκε καθώς σε αυτήν την ηλικία οι νέοι στις περισσότερες χώρες του ΟΟΣΑ πλησιάζουν το τέλος της υποχρεωτικής σχολικής τους εκπαίδευσης. Η επιλογή των σχολείων και των μαθητών γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε το δείγμα των μαθητών που συμμετέχουν να καλύπτει το μεγαλύτερο δυνατό εύρος κοινωνικής-οικονομικής προέλευσης και δεξιοτήτων.  Συνεπώς δε θα εξεταστεί όλη η Α΄ Λυκείου αλλά περίπου 80 μαθητές από τα επιλεχθέντα σχολεία.

Κάθε πότε διεξάγεται; Η έρευνα γίνεται κάθε τρία χρόνια. Σε κάθε φάση υλοποίησής της ένα από τα τρία αντικείμενα ορίζεται ως βασικό αντικείμενο έρευνας και εξετάζεται λεπτομερώς, ενώ τα άλλα δυο εξετάζονται σε μικρότερη έκταση. Με την ολοκλήρωση τριών φάσεων της έρευνας, οπότε και τα τρία αντικείμενα έχουν εξεταστεί λεπτομερώς, συμπληρώνεται ένας κύκλος.

Αξιολόγηση Η αξιολόγηση επικεντρώνεται στην ανάδειξη της πνευματικής ικανότητας των μαθητών να προσεγγίσουν, διαχειριστούν, ολοκληρώσουν και εκτιμήσουν τις πληροφορίες για ένα γνωστικό αντικείμενο και πραγματοποιείται κάθε τρία χρόνια στα παρακάτω τρία πεδία μάθησης, με ιδιαίτερη έμφαση κάθε φορά σε ένα από αυτά:

PISA ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 1. Την Κατανόηση Κειμένου: μέσω αυτής αναδεικνύεται η πνευματική ικανότητα των μαθητών να χρησιμοποιήσουν γραπτό υλικό, να το ερμηνεύσουν, να σκεφθούν πάνω σε αυτό και να καταλήξουν σε συμπεράσματα. Στόχος του προγράμματος PISA είναι να αποτιμήσει την ικανότητα των δεκαπεντάχρονων μαθητών να χειρίζονται κείμενα έτσι, ώστε:  να επικοινωνούν και να συναλλάσσονται με φίλους, συνεργάτες ή διάφορους οργανισμούς και υπηρεσίες (δημόσιες ή ιδιωτικές),  να έχουν ανοικτή πρόσβαση στη μόρφωση και στην επαγγελματική κατάρτιση και εξέλιξη,  να διαμορφώνουν προσωπική γνώμη και να αναπτύσσουν υπεύθυνη πολιτική και πολιτιστική δράση.

PISA KAI ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ 2. Τα Μαθηματικά: όπου αξιολογείται κυρίως όχι η ικανότητα αναπαραγωγής της διδαχθείσας μαθηματικής γνώσης, αλλά δίνεται έμφαση στην ικανότητα της εφαρμογής της σε προβλήματα της καθημερινής ζωής, τα οποία διατυπώνονται με πολλαπλές διαφορετικές εκφράσεις και η επίλυσή τους ποικίλει και εξαρτάται από τον τρόπο σκέψης και την οξυδέρκεια των μαθητών. Παραδοσιακά, με τη διδασκαλία των μαθηματικών οι μαθητές μαθαίνουν μεθόδους, που βασίζονται σε θεωρητικές μαθηματικές γνώσεις, και επιλύουν μαθηματικά προβλήματα, τα οποία δεν έχουν σχέση με την καθημερινή ζωή.

PISA ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ 3. Τις Φυσικές Επιστήμες: όπου αναδεικνύεται η πνευματική ικανότητα των μαθητών να κατανοήσουν κομβικές επιστημονικές έννοιες (π.χ. δομή και ιδιότητες ύλης, διατήρηση της ενέργειας, δυνάμεις και κίνηση, γενετικός έλεγχος, βιοποικιλότητα), να αναγνωρίσουν επιστημονικές ερωτήσεις και να διατυπώσουν συμπεράσματα, τα οποία βασίζονται σε ολοκληρωμένες αποδείξεις. Ακόμα, διερευνάται η εξοικείωσή τους με επιστημονικούς τρόπους σκέψης και μεθόδους εργασίας και η ικανότητα εφαρμογής αυτής της γνώσης των επιστημονικών εννοιών και διαδικασιών, ιδιαίτερα για την αξιολόγηση επιστημονικών και τεχνολογικών θεμάτων.

PISA ΚΑΙ ΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ PROBLEM SOLVING  Ορισμένοι από τους μαθητές που επεξεργάζονται τα πιο πάνω θέματα υπόκεινται και σε ηλεκτρονική δοκιμασία στο θέμα Λύση Προβλήματος το οποίο επίσης αξιολογείται και καταγράφεται στα αποτελέσματα.  Δεν πρόκειται για προβλήματα εξειδικευμένης ύλης αλλά για προβλήματα της καθημερινότητάς μας.

Πώς γίνεται αυτή η αξιολόγηση; Αρχικά το Πρόγραμμα PISA είχε χρησιμοποιήσει ερωτηματολόγια σε έντυπη μορφή. Η αξιολόγηση με τη χρήση ερωτηματολογίων μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι μια καινοτομία των τελευταίων χρόνων. Τα ερωτηματολόγια του Τεστ περιλαμβάνουν ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής καθώς και ερωτήσεις ανοικτού τύπου. Στις τελευταίες ζητείται από τους μαθητές να συντάξουν τις δικές τους απαντήσεις. Στο υλικό του Τεστ περιλαμβάνονται τόσο γραπτά κείμενα όσο και εικόνες, γραφήματα ή πίνακες από την καθημερινή ζωή. Σε κάθε φάση της έρευνας του PISA υπάρχει υλικό του Τεστ το οποίο θα απαιτούσε επτά ώρες για τη συμπλήρωσή του. Από ολόκληρο αυτό το υλικό προκύπτει για κάθε μαθητή ένα δίωρο Τεστ που, με κατάλληλους συνδυασμούς του υλικού, είναι διαφορετικό για τον κάθε μαθητή.

Ποιος κατασκευάζει τις ερωτήσεις του Τεστ; Όλες οι χώρες που συμμετέχουν στο Πρόγραμμα PISA καλούνται να προτείνουν ερωτήσεις στο Διεθνή Φορέα υλοποίησης του Προγράμματος. Με τη σειρά του και ο Διεθνής Φορέας προτείνει κάποιες ερωτήσεις. Όλες αυτές οι ερωτήσεις εξετάζονται τόσο από το Διεθνή Φορέα υλοποίησης όσο και από τις συμμετέχουσες χώρες και ελέγχονται προσεκτικά, για να αποκλεισθούν προκαταλήψεις πολιτισμικού χαρακτήρα. Μόνο οι ερωτήσεις που θα εγκριθούν ομόφωνα χρησιμοποιούνται στο Πρόγραμμα PISA. Επιπλέον, πριν από τη διεξαγωγή του τελικού Τεστ, πραγματοποιείται δοκιμαστική εφαρμογή σε όλες τις χώρες που συμμετέχουν. Εάν από τη δοκιμαστική αυτή εφαρμογή προκύψει ότι για κάποιες χώρες ορισμένες ερωτήσεις είναι πολύ εύκολες ή πολύ δύσκολες, τότε από το τελικό Τεστ οι ερωτήσεις αυτές αφαιρούνται για όλες τις χώρες

Με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού PISA και την κατάταξη των χωρών, που συμμετέχουν σε αυτόν, σε μία αξιολογική σειρά, αρχίζει η επεξεργασία, η ανάλυση και η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων αυτών, ώστε κάθε χώρα να αντιληφθεί τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του εκπαιδευτικού της συστήματος και των εκπαιδευτικών συστημάτων των άλλων χωρών, για να σχεδιάσει και να υλοποιήσει συγκεκριμένες ενέργειες, που θα αναπτύξουν και θα βελτιώσουν την απόδοση του δικού της εκπαιδευτικού συστήματος. Αυτός είναι ο σκοπός της συμμετοχής της κάθε χώρας στο PISA.

Το PISA θέτει στη διάθεση των συμμετεχουσών χωρών τις ακόλουθες πληροφορίες για τα εκπαιδευτικά τους συστήματα: Α. Μια εμπεριστατωμένη εικόνα των γνώσεων και των δεξιοτήτων των μαθητών. Β. Συσχετισμούς ανάμεσα στα αποτελέσματα των επιδόσεων των μαθητών στα διάφορα γνωστικά πεδία και στα ατομικά τους χαρακτηριστικά. Γ. Το PISA παρέχει ακόμη τη δυνατότητα να παρακολουθεί κάποιος την τάση μεταβολής των επιδόσεων με την πάροδο του χρόνου.