Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Ανάπτυξης ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΟΤΑ A’ΒΑΘΜΟΥ Κ. Μουσουρούλης, Γενικός Γραμματέας Υπουργείου Ανάπτυξης

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Ε.Ε. ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ Πρωτόγνωρες ενεργειακές προκλήσεις της ΕΕ. Αντιμετώπιση κλιματικής αλλαγής. Έγκριση συνολικού ενεργειακού σχεδίου δράσης 2007-2009 στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (8-9/3/2007). Δεσμευτικοί στόχοι τόσο για τη διείσδυση των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας όσο και για την Εξοικονόμηση Ενέργειας (ΕΞΕ). Συνολική ΕΞΕ στην τελική χρήση κατά 9% μέχρι το 2016 σε σχέση με το μέσο όρο της πενταετίας 2001-2006 (Οδηγία 2006/32/ΕΚ)

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» Μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης Βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης Συνεισφορά στο αστικό μικροκλίμα Περιορισμός του προβλήματος υπερθέρμανσης των πόλεων Ευαισθητοποίηση ενεργειακής συνείδησης αυτοδιοικητικών φορέων και πολιτών Πιλοτικές ολοκληρωμένες εφαρμογές ενεργειακής αποδοτικότητας Συνεισφορά στην εφαρμογή της Οδηγίας 2006/32 και του Εθνικού Σχέδιο Δράσης για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα (ΣΔΕΑ) Συνεισφορά στην εφαρμογή της Οδηγίας 2002/91 και του νόμου 3661/08

ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Οκτώβριος 2007 : Πρόταση ΥΠΑΝ στην ΚΕΔΚΕ Νοέμβριος 2007 : Υπογραφή Πρωτοκόλλου Συνεργασίας μεταξύ ΥΠΑΝ και ΚΕΔΚΕ με στόχο τον σχεδιασμό Προγράμματος για τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α΄Βαθμού που θα προσδιορίζει δράσεις βελτίωσης της Ενεργειακής τους αποδοτικότητας. Σύσταση Τεχνικής Γραμματείας για την εξειδίκευση του Προγράμματος με μέλη από ΥΠΑΝ – ΚΑΠΕ - ΚΕΔΚΕ

ΑΞΟΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» Δημοτικές μεταφορές 3. Υφιστάμενα Δημοτικά Κτίρια 1. Κοινόχρηστοι Χώροι του αστικού περιβάλλοντος 2. Τεχνική Υποστήριξη της Εφαρμογής 6. Λοιπές Τεχνικές (αστικές) Υποδομές 4. Δημοσιότητα - Ευαισθητοποίηση 5.

ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» 1 Παρεμβάσεις σε Υφιστάμενα Δημοτικά Κτήρια Επιλεγμένο “μίγμα” παρεμβάσεων ενεργ. Αποδοτικότητας 2009-2012 2 Παρεμβάσεις σε Κοινόχρηστους χώρους του τοπικού περιβάλλοντος 2.1 Παρεμβάσεις στο Δημοτικό φωτισμό 2.2 Βελτίωση Μικροκλίματος: Πεζοδρόμια (σε συνδυασμό με 2.1) Πλατείες 3 Δημοτικές μεταφορές 3.1 Επεμβάσεις σε οχήματα Δημοτικών Στόλων 3.2 Μελέτες αστικής κινητικότητας 3.3 Συγκοινωνιακά Δίκτυα

ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» 4 Παρεμβάσεις σε λοιπές τεχνικές (αστικές) υποδομές Βελτίωση ενεργειακής απόδοσης σε αντλιοστάσια, βιολογικούς καθαρισμούς κτλ 5 Δράσεις διάδοσης, δικτύωσης και δημοσιότητας- ενημέρωσης Ειδικές Δράσεις Ενημέρωσης/ευαισθητοποίησης/ εκπαίδευσης των στελεχών του Δήμου Ενημέρωση/ευαισθητοποίηση πολιτών Δήμου Eco driving 6 Τεχνική Υποστήριξη της Εφαρμογής Μελέτες προετοιμασίας Τεχνικός Σύμβουλος Υποστήριξης Αξιολόγηση

ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ Οι Δράσεις του Άξονα 1, αφορούν: Έργα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης υφιστάμενων κτιρίων τεχνικές παρεμβάσεις σε δημοτικά κτίρια διαφόρων κατηγοριών όπως: δημαρχεία κτίρια δημοτικών υπηρεσιών, πολιτιστικά κέντρα, σχολεία, κτίρια αθλητικών εγκαταστάσεων, ειδικά κτίρια

ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΔΡΑΣΗ 1.1. Ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους Προσθήκη θερμομόνωσης Αφορά κυρίως : κτίρια κατασκευασμένα μέχρι το 1980, τα οποία δε φέρουν καθόλου θερμομόνωση στα δομικά τους στοιχεία ΚΑΙ κτίρια που έχουν μόνωση αλλά κρίνεται ότι η θερμομόνωσή τους είναι ανεπαρκής. ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ: 10-40% εξοικονόμηση ενέργειας για θέρμανση Αντικατάσταση παλαιών παραθύρων, θυρών και κουφωμάτων Αφορά κυρίως: Αντικατάσταση σιδερένιων κουφωμάτων, παλαιάς κατασκευής, ή χαμηλής αεροστεγανότητας, από θερμομονωτικά κουφώματα αντικατάσταση θυρών αντικατάσταση μονών υαλοπινάκων από διπλούς. ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ: 10-20% εξοικονόμηση ενέργειας για θέρμανση

ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ Φύτευση δωμάτων/στεγών Κάλυψη τουλάχιστον του 60% της οροφής ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ: 20% ΕΞΕ για ψύξη στον υποκείμενο όροφο του κτιρίου. Χρήση ειδικών επιχρισμάτων («ψυχρών» υλικών) σε οροφές και όψεις Σε ήδη θερμομονωμένες οροφές ή σε οροφές όπου δεν γίνεται προσθήκη θερμομόνωσης Σε οροφές όπου μπαίνει θερμομόνωση και τα «ψυχρά υλικά» τοποθετούνται συμπληρωματικά. Σε οροφές όπου (για τεχνικούς, οικονομικούς ή και άλλους λόγους) δεν κρίνεται σκόπιμη η φύτευση ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ: 10-20% ΕΞΕ για ψύξη σε παρακείμενους χώρους

ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ Εγκατάσταση εξωτερικών σκιάστρων Σταθερά ή/και κινητά (στέγαστρα, περσίδες), συμπαγή ή διάτρητα. ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ : 20-30% εξοικονόμηση ενέργειας για ψύξη Φυσικός/Νυχτερινός Αερισμός Κατασκευή ανοιγμάτων αερισμού Σύστημα ελέγχου λειτουργίας ανοιγμάτων (μπορούν και να συνδέονται με το σύστημα ενεργειακής διαχείρισης του κτιρίου (BEMS) ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ : 10-15% εξοικονόμηση ενέργειας για ψύξη Εγκατάσταση/ενσωμάτωση παθητικών ηλιακών συστημάτων Θερμοκήπια Θερμοσιφωνικά πανέλα Τοίχοι μάζας, τοίχοι Trombe, τοίχοι νερού ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ: 10-15% εξοικονόμηση ενέργειας για θέρμανση

ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΔΡΑΣΗ 1.2. Ενεργειακή αναβάθμιση ΗΜ εγκαταστάσεων Αναβάθμιση του συστήματος κεντρικής θέρμανσης Θερμομόνωση της κεντρικής στήλης της θέρμανσης Αντικατάσταση παλαιών καυστήρων και λεβήτων με νέους υψηλής απόδοσης (πετρελαίου ή φυσικού αερίου) Αντικατάσταση συστήματος θέρμανσης πετρελαίου με φυσικό αέριο ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ: 10-15% ΕΞΕ για θέρμανση Αναβάθμιση συστήματος κλιματισμού Αντικατάσταση αυτόνομων συστημάτων κλιματισμού με κεντρικό σύστημα Εγκατάσταση εναλλακτών θερμότητας στα κανάλια απόρριψης και εισαγωγής αέρα Εγκατάσταση γεωθερμικών αντλιών θερμότητας (εναλλάκτες εδάφους- αέρα) ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ: 20-40% ΕΞΕ

ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ Αναβάθμιση στους κυκλοφορητές – κινητήρες Νέας τεχνολογίας κυκλοφορητές Κινητήρες υψηλής απόδοσης ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ: 35-60% εξοικονόμηση ενέργειας Μηχανικός αερισμός (free cooling) free cooling mode ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ: 10-15% εξοικονόμηση ενέργειας για ψύξη Υβριδικός αερισμός με ανεμιστήρες οροφής Εγκατάσταση ανεμιστήρων οροφής ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟ ΟΦΕΛΟΣ: 20-30% εξοικονόμηση ενέργειας για ψύξη

ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΔΡΑΣΗ 1.3 Αναβάθμιση του συστήματος φυσικού/τεχνητού φωτισμού Φυσικός φωτισμός Υαλοπίνακες Ανακλαστήρες/περσίδες, κινητά εξωτερικά συστήματα προστασίας Αισθητήρες σύζευξης τεχνητού /φυσικού φωτισμού Τεχνητός φωτισμός Χρήση κατάλληλων φωτιστικών σωμάτων υψηλής απόδοσης Εγκατάσταση κατάλληλων συσκευών σύνδεσης Εγκατάσταση συστημάτων ελέγχου με δυνατότητα σύζευξης τεχνητού/φυσικού φωτισμού

ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΑΞΟΝΑΣ 1. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΔΡΑΣΗ 1.4. Εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης (BEMS) Σύστημα BEMS Εγκατάσταση συστήματος Ενεργειακής Διαχείρισης (Building Energy Management System – BEMS) Σύστημα BEMS με παρουσίαση στοιχείων στο κοινό ΔΡΑΣΗ 1.5. Ενεργειακή παρακολούθηση/ αποτίμηση Ενεργειακή επιθεώρηση Ενεργειακή επιθεώρηση μετά το πέρας της κατασκευής έργων ενεργειακής αναβάθμισης

Τα έργα του Άξονα 2 είναι δύο κατηγοριών: ΑΞΟΝΑΣ 2: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Τα έργα του Άξονα 2 είναι δύο κατηγοριών: Έργα εξοικονόμησης και διαχείρισης ενέργειας στο δημοτικό φωτισμό και Έργα βελτίωσης του μικροκλίματος Οι Δράσεις του Άξονα 2, αφορούν: Δρόμους Πλατείες Πάρκα Λοιπούς κοινόχρηστους χώρους των δήμων Περιβάλλοντα χώρο δημοτικών κτιρίων και εγκαταστάσεων Στόχος των παρεμβάσεων : Εξοικονόμηση ενέργειας στο Δημοτικό φωτισμό και στα γύρω κτίρια κατά 15-30% Βελτίωση του αστικού μικροκλίματος με συνεπαγόμενα ενεργειακά οφέλη και Μείωση του ηλεκτρικού φορτίου αιχμής σε επίπεδο πόλης.

ΑΞΟΝΑΣ 2: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΔΡΑΣΗ 2.1 Έργα εξοικονόμησης και διαχείρισης ενέργειας στο δημοτικό φωτισμό Αφορά γραμμές ή περιοχές οδοφωτισμού ή και το φωτισμό άλλων κοινόχρηστων χώρων Ολοκληρωμένη παρέμβαση εξοικονόμησης και διαχείρισης ενέργειας Φωτιστικά Λαμπτήρες Σύστημα διαχείρισης

ΔΡΑΣΗ 2.2 Έργα βελτίωσης του μικροκλίματος σε κοινόχρηστους χώρους ΑΞΟΝΑΣ 2: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΔΡΑΣΗ 2.2 Έργα βελτίωσης του μικροκλίματος σε κοινόχρηστους χώρους Διαμόρφωση πεζοδρομίων με κατάλληλα «ψυχρά» υλικά και φύτευση Επίστρωση με κατάλληλα «ψυχρά» υλικά Φύτευση κατάλληλων δέντρων για σκιασμό Φύτευση φυτών που να καλύπτουν δομημένες επιφάνειες Βιοκλιματικός σχεδιασμός πλατειών και άλλων κοινόχρηστων χώρων Τοποθέτηση «ψυχρών» υλικών Τοποθέτηση κατάλληλων συστημάτων ηλιοπροστασίας Προσθήκη στοιχείων νερού Φύτευση δέντρων υψηλής και χαμηλής βλάστησης, χρήση χωμάτινων επιφανειών ή συνδυασμός δομικών υλικών στο έδαφος με οπές, όπου αναπτύσσονται χαμηλά φυτά της περιοχής

ΑΞΟΝΑΣ 3: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Οι Δράσεις του Άξονα 3, αφορούν τον τομέα των μεταφορών Στόχος των παρεμβάσεων : Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των οχημάτων δημοτικών στόλων, Ανάπτυξη σχεδίων αστικής κινητικότητας (urban mobility plans), Υλοποίηση συγκοινωνιακών μελετών.

ΑΞΟΝΑΣ 3: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΔΡΑΣΗ 3.1 Επεμβάσεις σε οχήματα δημοτικών στόλων Μετατροπή βαρέων οχημάτων για χρήση υψηλών μιγμάτων βιοκαυσίμου και εγκατάσταση Diesel Particle Filter (DPF) Εγκατάσταση Diesel Particle Filter (DPF) σε οχήματα δημοτικών στόλων μετά το 1995 Μετατροπή βενζινοκίνητων οχημάτων δημοτικών στόλων σε οχήματα LPG Μετατροπή βενζινοκίνητων οχημάτων δημοτικών στόλων σε οχήματα διπλού καυσίμου με φυσικό αέριο.

ΑΞΟΝΑΣ 3: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΔΡΑΣΗ 3.2. Επεμβάσεις σε οχήματα δημοτικών στόλων Μελέτες αστικής κινητικότητας Κυκλοφοριακή μελέτη του δήμου σχετικά με : προβλήματα στις μετακινήσεις με οχήματα μετακίνηση των πεζών περιβαλλοντική υποβάθμιση (εκπομπές ρύπων, θόρυβος, οπτική ρύπανση) οδικά τροχαία ατυχήματα δυσκολία εξεύρεσης θέσης στάθμευσης εξυπηρέτηση από τις δημόσιες αστικές συγκοινωνίες

ΑΞΟΝΑΣ 3: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΔΡΑΣΗ 3.3 Συγκοινωνιακό δίκτυο Συγκοινωνιακές Μελέτες/ήπιες παρεμβάσεις Πρόταση αναμόρφωσης συγκοινωνιακού δικτύου Κυκλοφοριακή μελέτη του δήμου σχετικά με τα προβλήματα στις μετακινήσεις με οχήματα και την κίνηση των πεζών, την περιβαλλοντική υποβάθμιση, τα οδικά τροχαία ατυχήματα, τη δυσκολία εξεύρεσης θέσης στάθμευσης και την κακή εξυπηρέτηση από τις δημόσιες αστικές συγκοινωνίες Χαμηλού κόστους εφαρμογές (ενδεικτικά: πληροφόρηση χρηστών στις στάσεις, κέντρο πληροφόρησης του δήμου για τον τρόπο μετακίνησης εντός του δήμου και σε διαδημοτικό επίπεδο)

ΑΞΟΝΑΣ 4: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΛΟΙΠΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΣΤΙΚΕΣ (ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ) ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΑΞΟΝΑΣ 4: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΛΟΙΠΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΣΤΙΚΕΣ (ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ) ΥΠΟΔΟΜΕΣ Οι Δράσεις του Άξονα 4, αφορούν: Μελέτες συνοδευόμενες από επιλεγμένες παρεμβάσεις χαμηλού κόστους για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε: Αντλιοστάσια Βιολογικούς καθαρισμούς κ.ά.

ΑΞΟΝΑΣ 4: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΛΟΙΠΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΣΤΙΚΕΣ (ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ) ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΑΞΟΝΑΣ 4: ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΕ ΛΟΙΠΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΣΤΙΚΕΣ (ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ) ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΔΡΑΣΗ 4.1 Βελτίωση ενεργειακής απόδοσης λοιπών εγκαταστάσεων Παρεμβάσεις χαμηλού κόστους Εγκατάσταση σύγχρονων κινητήρων υψηλής ενεργειακής απόδοσης Εγκατάσταση ρυθμιστών στροφών και διατάξεων ομαλής εκκίνησης (soft starters) στους κινητήρες των αντλιών Εγκατάσταση συστήματος διόρθωσης του συντελεστή ισχύος (συνφ) μέσω αντιστάθμισης με διάταξη πυκνωτών

ΑΞΟΝΑΣ 5: ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ, ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ-ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΑΞΟΝΑΣ 5: ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ, ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ-ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΔΡΑΣΗ 5.1 Δικτύωση και ενημέρωση ενεργειακών υπευθύνων και υπαλλήλων Δήμων Ενημέρωση / ευαισθητοποίηση δημοτικών υπαλλήλων Ενημέρωση οδηγών δημοτικών στόλων - ανάπτυξη της οικολογικής οδήγησης Ενημέρωση / ευαισθητοποίηση δημοτικών υπαλλήλων - εκμάθηση της ορθολογικής χρήσης των κτιρίων στα οποία γίνονται παρεμβάσεις μέσω του Προγράμματος ΔΡΑΣΗ 5.2 Δράσεις αλλαγής της ενεργειακής συμπεριφοράς και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας Γενικές και ειδικές δράσεις επικοινωνιακής στρατηγικής

ΑΞΟΝΑΣ 5: ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ, ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ-ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΑΞΟΝΑΣ 5: ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ, ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ-ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΔΡΑΣΗ 5.2 Δράσεις αλλαγής της ενεργειακής συμπεριφοράς και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας Γενικές και ειδικές δράσεις επικοινωνιακής στρατηγικής Καμπάνιες αλλαγής της ενεργειακής συμπεριφοράς δημοτών Συστηματική οργάνωση θεματικών συναντήσεων και σεμιναρίων Αξιοποίηση των διαθέσιμων δικτύων πληροφόρησης για την προσέγγιση των δυνητικά ωφελουμένων Ειδικά ενημερωτικά δελτία και περιοδικά ενημερωτικά έντυπα Έκδοση και διανομή ειδικών ενημερωτικών οδηγών

Χρηματοδότηση ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ (Α’ κύκλος: 2009-2012) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΕΠΙΛΕΞΙΜΟΙ ΔΗΜΟΙ Π/Υ ΣΕ ΕΥΡΩ PHASING OUT (3) 124 57.421.053 PHASING IN (2) 21 7.473.684 ΣΤΟΧΟΥ 1 (8) 58 35.105.263 ΣΥΝΟΛΟ 230 100.000.000

ΕΠΙΛΕΞΙΜΟΤΗΤΑ ΔΗΜΩΝ-Π/Υ-ΑΞΟΝΕΣ Όρια πληθυσμού ΟΤΑ (απογραφή 2001) Μέγιστος Προϋπολογισμός ανά προτεινόμενο ΣΧΥ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΣΧΥ 1 2 3 4 5 6 Α 10.000 – 45.000 κάτοικοι 700.000 x Β 45.001 – 90.000 κάτοικοι 1.000.000 90.001 – 150.000 κάτοικοι 1.500.000 150.001 – 300.000 κάτοικοι 3.000.000 300.001 και πάνω 6.000.000 Ο Προϋπολογισμός των ΣΧΥ θα χρηματοδοτηθεί από πόρους του ΕΣΠΑ κατά 70% 29

ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ (ΟΣΔ) Τεκμηρίωση στρατηγικής ενεργειακής αποδοτικότητας ΟΤΑ 2009-2015+ (min) ΣΧΕΔΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ (ΣΧΥ) Επιλεγμένο “μίγμα” παρεμβάσεων ενεργειακής αποδοτικότητας 2009-2012

ΠΟΣΟΣΤΩΣΗ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ ΣΧΥ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΠΟΣΟΣΤΩΣΗ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ ΣΧΥ «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ» ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΑΞΟΝΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Α ΟΤΑ μέχρι 45.000 πληθυσμό Β ΟΤΑ με πληθυσμό πάνω από 45.000 1 55% - 65% 2 15% - 30% 3 0% - 15% 5% - 15% 4 0% - 4% 5 2% - 5% 6 0% - 10%

ΕΤΗΣΙΑ ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ (kt CO2) ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ 1 Μέση κατανάλωση των Δημοτικών κτιρίων (εκτίμηση) Υπολογιζόμενες παρεμβάσεις 140.000 m2 κτιριακών χώρων 150kWh/m2 Συνολικά εξοικονομούμενη ενέργεια (15-30% της καταναλισκόμενης) 2,2-4,4 GWh θερμική 3,15-6,30 GWh ετησίως 0,95-1,9 GWh ηλεκτρική Μείωση εκπομπών CO2 1,4 - 2,8 kt.

ΕΤΗΣΙΑ ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ (kt CO2) ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ 2 Εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας από Βελτίωση Μικροκλίματος (εκτίμηση) Εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας από Δημοτικό Φωτισμό (εκτίμηση) 500.000-1,500.000 kWh /έτος 180.000-400,000 kWh /έτος Μείωση εκπομπών CO2 0,56-1,65 kt.

Συνολική Άμεση Μείωση εκπομπών CO2 1,02 kt. ΕΤΗΣΙΑ ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ (kt CO2) ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ 3 Αριθμός οχημάτων που αναμένεται να τροποποιηθούν Αναμενόμενες συγκοινωνιολογικές μελέτες Αναμενόμενες μελέτες αστικής κινητικότητας 200 μελέτες 500 οχήματα 30 μελέτες Υποκατάσταση /εξοικονόμηση συμβατικών καυσίμων αναμενόμενο ενεργειακό όφελος αναμενόμενο ενεργειακό όφελος 1.023,9toe 772 toe 1.500toe Συνολική Άμεση Μείωση εκπομπών CO2 1,02 kt. Συνολική Δυνητική Μείωση εκπομπών CO2 4,76 kt.

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΤΗΣΙΑ ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ (kt CO2) ΑΞΟΝΑΣ 1 ΑΞΟΝΑΣ 2 ΑΞΟΝΑΣ 3 -------------- ΣΥΝΟΛΟ 1,40 - 2,80 kt. 0,56 - 1,65 kt. 1,02 - 4.76 kt. 2,98 -9,21 kt.

ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ-ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΤΑ ΜΑΡΤΙΟΣ- ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ-ΙΟΥΛΙΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ- ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ENΑΡΞΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2009

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΕΞΙΜΟΤΗΤΑΣ ΔΗΜΩΝ Πιστοποίηση Διαχειριστικής Επάρκειας (τύπων Α και Β) Πληθυσμιακό κριτήριο (συνδεδεμένο με max ύψος προϋπολογισμού του ΣΧΥ) με βάση την Απογραφή της ΕΣΥΕ 2001 Δέσμευση χρηματοδότησης του 30% του προϋπολογισμού του ΣΧΥ από ίδιους πόρους του Δήμου Ποσόστωση προϋπολογισμού ΣΧΥ ανά Άξονα και υποχρεωτικοί Άξονες (με βάση την κατανομή πληθυσμιακού κριτηρίου)

ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ “ΦΑΚΕΛΟΥ – ΑΙΤΗΣΗΣ” Υποφάκελος 1: Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης 2009-2015 (ΟΣΔ) Υποφάκελος 2: Σχέδιο Υλοποίησης (ΣΧΥ) Υποφάκελος 3: Τεχνικό Δελτίο Προτεινόμενης Πράξης ΕΣΠΑ (ΤΔΠΠ) Υποφάκελος 4: Δικαιολογητικά Συμμετοχής Υποφάκελος 5: Δικαιολογητικά Τεκμηρίωσης (συνοδευτικό υλικό τεκμηρίωσης, ενεργειακές ή άλλες προμελέτες, σχέδια κλπ.) ΤΑ ΟΣΔ – ΣΧΥ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΝΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ (ΓΙΑ ΤΙΣ 5 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ) ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ 8 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΑΜΙΓΟΥΣ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΦΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ 1 Αξιολόγηση ΟΣΔ Αξιολόγηση πληρότητας φακέλου και περιεχομένου Υποφακέλου ΟΣΔ ΚΑΠΕ 2 Αξιολόγηση ΣΧΥ 2α Αξιολόγηση πληρότητας Υποφακέλου ΣΧΥ 2β Αξιολόγηση Φυσικού Αντικειμένου Παρεμβάσεων ανά Άξονα και οργάνωσης της υλοποίησης στο πλαίσιο των Απαιτήσεων του ΕΣΠΑ Μητρώο Εξωτερικών Αξιολογητών - Εμπειρογνωμόνων ΓΙΑ ΝΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΘΕΙ ΕΝΑ ΣΧΥ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙ ΘΕΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟ ΟΣΔ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΠΡΟΤΑΘΕΙ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΑΞΟΝΕΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ (ενδεικτικά) 1 Παρεμβάσεις σε Υφιστάμενα Δημοτικά Κτίρια Πληρότητα και ποιότητα ενεργειακής προμελέτης Εξοικονόμηση ενέργειας ανά τετραγωνικό κτιρίου Εξοικονόμηση ενέργειας ανά κόστος παρεμβάσεων Κριτήριο επιλογής κτιρίου 2 Παρεμβάσεις σε Κοινόχρηστους χώρους του τοπικού περιβάλλοντος (δημοτικός φωτισμός) Πληρότητα ενεργειακής προμελέτης Περιοχής Ποσοστό εξοικονόμησης ενέργειας Συνέργεια-συμπληρωματικότητα με δράσεις βελτίωσης μικροκλίματος

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΑΞΟΝΕΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ (ενδεικτικά) 2 Παρεμβάσεις σε Κοινόχρηστους χώρους του τοπικού περιβάλλοντος (βελτίωση μικροκλίματος) Πληρότητα καταγραφής (ή μελέτης για την περίπτωση παρεμβάσεων σε πλατείες) Ποιότητα πρότασης (ή μελέτης αντίστοιχα) Κριτήριο επιλογής περιοχής 3 Πιλοτικές Παρεμβάσεις στις αστικές μεταφορές Ποσοστό εξοικονόμησης ενέργειας Ποσοστό Μείωση CO2 Αποδοτικότητα επένδυσης

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΑΞΟΝΕΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ (ενδεικτικά) 4 Παρεμβάσεις σε λοιπές τεχνικές (αστικές) Υποδομές Πληρότητα ενεργειακής μελέτης Ποσοστό εξοικονόμησης ενέργειας Εξοικονόμηση ενέργειας ανά κόστος παρεμβάσεων 5 Δράσεις διάδοσης, δικτύωσης και δημοσιότητας- ενημέρωσης Στόχευση σε δράσεις και ομάδες χρηστών / ωφελουμένων Εργαλεία / μέθοδοι επικοινωνίας του Προγράμματος Συνέργεια με συγκεκριμένες παρεμβάσεις άλλων Αξόνων ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΣΧΥ ΜΕ ΕΣΠΑ Πληρότητα και Σαφήνεια στην ανάλυση των προτεινόμενων παρεμβάσεων σε Υποέργα/Συμβάσεις Συμμόρφωση με απαιτήσεις ΣΔΕ-ΕΣΠΑ Αλληλουχία Συμβάσεων/Χρονοδιάγραμμα

ΤΡΟΠΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΧΥ Οι Άξονες 1-5 βαθμολογούνται με άριστα τις 100 μονάδες (ο Άξονας 6 δεν αξιολογείται) Οι μονάδες των Αξόνων 1-5 πολλαπλασιάζονται με το ποσοστό συμμετοχής του προϋπολογισμού του κάθε Άξονα, ως προς τον αντίστοιχο προϋπολογισμό των προτεινόμενων Αξόνων 1 – 5 του ΣΧΥ. Έτσι, για τους Άξονες 1-5 προκύπτει max βαθμολογία ίση με 100 μονάδες Η συμβατότητα – εξειδίκευση του ΣΧΥ με βάση τις απαιτήσεις του ΕΣΠΑ αξιολογείται χωριστά με άριστα τις 20 μονάδες. Η βαθμολογία αυτή προστίθεται στην προηγούμενη. Μέγιστη Βαθμολογία Αξιολόγησης ΣΧΥ: 120 μονάδες Ως “Βάση” θεωρείται η συγκέντρωση 60 μονάδων (στο σύνολο της βαθμολογίας)