Η ΧΑΒΑΗ Η Χαβάη αποτελεί ηφαιστειογενές νησιωτικό σύμπλεγμα, το οποίο συνεχίζει να αυξάνει σε έκταση λόγω της συνεχιζόμενης ροής λάβας, ειδικότερα από το ηφαίστειο Κιλαουέα (Kilauea). Καθώς βρίσκεται καταμεσής του Ειρηνικού Ωκεανού θεωρείται, όπως εξάλλου και το Νησί του Πάσχα, μεταξύ των πιο απομονωμένων κατοικημένων περιοχών σε όλο τον κόσμο. Το υψηλότερο όρος της Χαβάης, το ηφαίστειο Μάουνα Κέα, φτάνει σε ύψος τα 4.205 μ.

Το αρχιπέλαγος της Χαβάης περιλαμβάνει δεκαοκτώ (18) νησιά και ατόλλες, και εκτείνεται σε μήκος άνω των 1.500 μιλίων (περίπου 2.400 χιλιομέτρων). Από αυτά τα νησιά, τα οκτώ (8) θεωρούνται «κύρια νησιά» και βρίσκονται στο νοτιοανατολικό μέλος του αρχιπελάγους. Αυτά είναι, σε σειρά από το βορειοδυτικό προς το νοτιοανατολικό σημείο, τα Νιιχάου (Niihau), Καουάι (Kauai), Οάχου (Oahu), Μολοκάι (Molokai), Λανάι (Lānai), Καχοολάβε (Kahoolawe), Μάουι (Maui) και Χαβάη (Hawaii). Το τελευταίο είναι με σημαντική διαφορά το μεγαλύτερο νησί, και συχνά ονομάζεται από τους ντόπιους και τους Αμερικανούς το Μεγάλο Νησί (αγγλ. Big Island) για να μην υπάρχει σύγχυση με την πολιτεία ως σύνολο

Όλα τα νησιά της Χαβάης διαμορφώθηκαν από ηφαίστεια αναδυόμενα από τον πυθμένα της θάλασσας από μια πηγή μάγματος, που περιγράφεται στη γεωλογική θεωρία ως θερμό σημείο (hotspot). Η θεωρία υποστηρίζει ότι ενώ η τεκτονική πλάκα κάτω από ένα μεγάλο μέρος του Ειρηνικού Ωκεανού κινείται με βορειοδυτική κατεύθυνση, το θερμό σημείο παραμένει στάσιμο, δημιουργώντας αργά τα νέα ηφαίστεια. Αυτό εξηγεί γιατί μόνο τα ηφαίστεια στο νότιο μισό του νησιού Χαβάη είναι, στην παρούσα φάση, ενεργά. Η τελευταία ηφαιστειακή έκρηξη εκτός του νησιού της Χαβάης συνέβη στο Haleakala του Μάουι (Maui) προς το τέλος του 18ου αιώνα (αν και πρόσφατη έρευνα υποστηρίζει ότι η πιο πρόσφατη εκρηκτική δραστηριότητα στο Haleakala θα μπορούσε να είναι εκατοντάδες έτη παλιότερη). Το νεώτερο ηφαίστειο που διαμορφώνεται είναι το Loihi Seamount, στην υποθαλάσσια περιοχή νότια του νησιού Χαβάη.

Δεν υπάρχουν γραπτές καταγραφές για την ιστορία του νησιού πριν την επίσκεψη του Τζέιμς Κουκ, τα τέλη του 18ου αιώνα. Μία από τις πηγές που χρησιμοποιούνται για την κατανόηση της ιστορίας του νησιού είναι οι τοπικοί θρύλοι. Οι θρύλοι αυτοί αφηγούνται γεγονότα, ενώ επίσης είναι και σημαντική πηγή για γενεολογικά δέντρα. Όμως αρκετές ιστορίες παρουσιάζουν το ίδιο γεγονός με διαφορετικό τρόπο δυσκολεύοντας τη μελέτη της πρώιμης ιστορίας του νησιού. Χρήσιμα για τη μελέτη της ιστορίας είναι και τα κατάλοιπα εγκατάστασης που άφησαν πίσω τους οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού, ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί και υπολογιστικά μοντέλα, κυρίως για τον υπολογισμό του μεγέθους των πληθυσμών

ΤΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΤΗΣ ΧΑΒΑΗΣ Η ηφαιστειακή δραστηριότητα και η συνεχής διάβρωση δημιούργησαν εντυπωσιακά γεωλογικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Το νησί Χαβάη είναι διακεκριμένο ως το πέμπτο υψηλότερο νησί στον κόσμο. Εάν το ύψος του νησιού μετριόταν από τη βάση του, βαθιά μέσα στον ωκεανό, ως την χιονισμένη κορυφή του Μαούνα Κι (Mauna Kea), θα μπορούσε να θεωρηθεί υψηλότερο και από το Έβερεστ. Η απομόνωση των νησιών της Χαβάης και το ευρύ φάσμα των περιβαλλόντων που βρίσκονται στα ορεινά νησιά που βρίσκονται κοντά στους τροπικούς κύκλους, έχουν οδηγήσει σε μια απέραντη σειρά ενδημικών ειδών χλωρίδας και πανίδας. Η Χαβάη έχει τα περισσότερα απειλούμενα με εξαφάνιση είδη πουλιών και ζώων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο από οποιαδήποτε άλλη περιοχή του πλανήτη.