Διδακτικό Σενάριο Νεοελληνική Λογοτεχνία Β΄ Λυκείου ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ Τα πάθη, άσμα η΄ Γκούμα Στέλλα

Προσέγγιση Διαθεματική Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα Λογοτεχνία Νεοελληνική Γλώσσα Ιστορία Θρησκευτικά Μουσική

Στόχοι σχετικοί με τις ΤΠΕ Να εξοικειωθούν με τη χρήση του διαδικτύου ως περιβάλλοντος μάθησης. Να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης, αποτίμησης και αξιοποίησης πληροφοριών από το  διαδίκτυο. Να αναπτύξουν δεξιότητες αναζήτησης της γνώσης σε ανοιχτά διερευνητικά περιβάλλοντα ( π.χ. ηλεκτρονικά λεξικά). Να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες του επεξεργαστή κειμένου Word ή του λογισμικού παρουσιάσεων  Power Point για τη συνεργατική παραγωγή πολυτροπικού κειμένου.

Παιδαγωγικοί στόχοι Να ασκηθούν οι μαθητές στη συνεργατική μάθηση. Να εντοπίσουν και να αξιοποιήσουν τις «ικανότητες» του καθενός μέσα στην ομάδα. Να αναπτύξουν αυτενέργεια στη διαδικασία της έρευνας. Να ασκήσουν την κριτική τους ικανότητα, αφού πρέπει μέσα από την πληθώρα του υλικού να επιλέξουν το κατάλληλο. Να ασκηθούν στη διαχείριση του χρόνου, για να φτάσουν σε αποτελέσματα έρευνας μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Να δουλέψουν με διερευνητική / ανακαλυπτική μάθηση, αφού ψάχνουν, προβληματίζονται, ανακαλύπτουν και φτάνουν σε συμπεράσματα με τη βοήθεια / καθοδήγηση του δασκάλου κι όχι με την παροχή έτοιμης γνώσης από την πλευρά του.

Ειδικότεροι στόχοι (1/4) Να γνωρίσουν τη ζωή και το έργο του ποιητή με τη μελέτη της βιογραφίας του. Να συνειδητοποιήσουν ότι η ποίηση αλλάζει, τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη μορφή της, από εποχή σε εποχή. Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες, αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και πολιτισμικών ρευμάτων. Να γνωρίσουν το κίνημα του υπερρεαλισμού και να εντοπίσουν υπερρεαλιστικές επιδράσεις στο συγκεκριμένο απόσπασμα ( απροσδόκητα λεκτικά σχήματα και εικόνες).

Ειδικότεροι στόχοι (2/4) Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης (ελεύθερος στίχος, άλογο στοιχείο, δραματικότητα, καθημερινό λεξιλόγιο). Να αντιληφθούν τον συνδυασμό στοιχείων της παραδοσιακής και της σύγχρονης ποίησης στο έργο του Ελύτη. Να αντιληφθούν οι μαθητές ότι το απόσπασμα του σχολικού εγχειριδίου είναι μέρος μιας μεγάλης ποιητικής σύνθεσης. Να γνωρίσουν τα μέρη αυτής της σύνθεσης (Η Γένεσις, Τα Πάθη, Δοξαστικό) και τον τρόπο της οργάνωσής της που μιμείται εκείνο της βυζαντινής λειτουργικής παράδοσης (ψαλμοί, ωδές, αναγνώσματα).

Ειδικότεροι στόχοι (3/4) Να εντοπίσουν τα στοιχεία στα οποία αποτυπώνεται η εκκλησιαστική επίδραση (τίτλοι, στιχουργία, προφητικός τόνος). Να γίνει αντιληπτό ότι ο ποιητής επιδιώκει τον παραλληλισμό των παθών του ελληνικού λαού κατά την περίοδο της κατοχής με τα πάθη του Χριστού. Να γνωρίσουν οι μαθητές μέσα από πηγές την ιστορική εποχή της Κατοχής, στην οποία αναφέρεται το άσμα η΄, και να επισημανθούν οι εικόνες που επιλέγει ο ποιητής για να παρουσιάσει την Κατοχή. Να αντιληφθούν ότι ο ποιητής και το έργο του επηρεάζονται από τις ιστορικές συνθήκες και τα γεγονότα της εποχής τους και συνεπώς και η ποίηση μπορεί να αποτελέσει ιστορική πηγή.

Ειδικότεροι στόχοι (4/4) Να μελετήσουν το ποίημα «Η τρελή ροδιά» της α΄ περιόδου της ποιητικής δημιουργίας του Ελύτη και μέσα από τη σύγκριση με το άσμα η΄ του «Άξιον εστί» να αντιληφθούν τις αλλαγές της ποιητικής διάθεσης. Να γνωρίσουν τη μελοποιημένη ποίηση και να την απολαύσουν. Να εξασκηθούν στην παραγωγή γραπτού λόγου με ποικίλες μορφές (βιογραφικό σημείωμα, περίληψη, παραγωγή τίτλου, παραγωγή σημειώσεων από γραπτό και προφορικό λόγο, παραγωγή ιστοριογραφικού κειμένου) Να πειραματιστούν στην παραγωγή ποιητικού λόγου.

Τεχνολογικά εργαλεία: Βιντεοπροβολέας Εργαστήριο πληροφορικής Επεξεργαστής κειμένου Φυλλομετρητής

Διδακτική προσέγγιση: Το σχέδιο μαθήματος επιδιώκει τη διερευνητική μάθηση και βασίζεται στις αρχές της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας. Οι μαθητές (26 στο σύνολό τους) θα δουλέψουν σε 7 ομάδες (5 ομάδες των 4 μαθητών και 2 ομάδες των 3 μαθητών), Κάθε ομάδα των τεσσάρων ατόμων θα δουλεύει με δύο υπολογιστές, ενώ κάθε ομάδα των τριών ατόμων θα δουλεύει με έναν υπολογιστή. Χρονική Διάρκεια : 7 ώρες

Ομάδες μαθητών 1η ομάδα (Βιογράφοι) 2η ομάδα (Κριτικοί φιλόλογοι -Ο Ελύτης και ο Υπερρεαλισμός 3η ομάδα (Κριτικοί φιλόλογοι -Η αρχιτεκτονική του «Άξιον εστί») 4η ομάδα (Κριτικοί φιλόλογοι - Στοιχεία της παραδοσιακής και μοντέρνας ποίησης στο έργο του Ελύτη) 5η ομάδα (Ιστορικοί) 6η ομάδα (Μουσικολόγοι) 7η ομάδα (Κριτικοί φιλόλογοι - Συγκριτική θεώρηση της πρώιμης και ώριμης περιόδου του ποιητικού έργου του Ελύτη)

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

(κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) Α’ Φάση (κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) Α΄ Φάση Ακούστε και μελετήστε το Ανάγνωσμα Τέταρτο και το η΄ άσμα από το «Άξιον εστί» του Οδυσσέα Ελύτη Για τις άγνωστες λέξεις χρησιμοποιήστε τα ηλεκτρονικά λεξικά της Πύλης για την Ελληνική γλώσσα. http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html Ανταλλάξτε απόψεις σχετικά με τη σημασία και τη χρήση τους μέσα στο ποίημα.

Φύλλο εργασίας 1ης ομάδας (βιογράφοι) Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 1ης ομάδας (βιογράφοι) Επισκεφτείτε τις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις. Δομή βιογραφικού σημειώματος - Έκθεση -Έκφραση Β΄Λυκείου - ψηφιακό σχολείο Ανεπίσημος ιστότοπος του Οδυσσέα Ελύτη Η ζωή του νομπελίστα ποιητή - Εφημερίδα "Καθημερινή" Μνήμη του Οδυσσέα Ελύτη - Πατάρι λογοτεχνών Οδυσσέας Ελύτης - Βικιπαίδεια Φάκελος Ελύτη - Φωτογραφίες, κολλάζ Μελετήστε τα βιογραφικά σημειώματα του Οδυσσέα Ελύτη. Συνθέστε ένα δικό σας βιογραφικό σημείωμα για τον ποιητή, ακολουθώντας τη δομή που δίνεται στο σχολικό εγχειρίδιο της «Έκθεσης Έκφρασης» στο κεφάλαιο «Βιογραφικά είδη» σελ.82 (Λεξιλόγιο βιογραφικού σημειώματος). Υπογραμμίστε στο κείμενό σας ό τι θα βοηθούσε στην κατανόηση του «Άξιον εστί» (π.χ. εποχή που γράφτηκε το ποίημα, περίοδος της ποιητικής δημιουργίας στην οποία ανήκει, επιρροές που δέχτηκε ο καλλιτέχνης κ.λ.π.). Αναζητήστε φωτογραφικό υλικό για να πλαισιώσετε το βιογραφικό σημείωμα μετατρέποντάς το σε πολυτροπικό κείμενο ή για να δημιουργήσετε μια παρουσίαση power point.

Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 2ης ομάδας (Κριτικοί φιλόλογοι Ο Ελύτης και ο Υπερρεαλισμός) Αφού επισκεφτείτε τις παρακάτω ιστοσελίδες: Υπερρεαλισμός - Βικιπαίδεια Εισαγωγικά για τον υπερρεαλισμό – Ανδρέας Εμπειρίκος 2001 Ο σουρεαλισμός και ο ελληνικός σουρεαλισμός του Νίκου Εγγονόπουλου http://www.fhw.gr/chronos/14/gr/1923_1940/civilization/sources/03.html http://www.engonopoulos.gr/_homeEL/ Μνήμη του Οδυσσέα Ελύτη - Πατάρι λογοτεχνών Της πατρίδας μου πάλι ομοιώθηκα - Οδυσσέας Ελύτης -Αρχείο της ΕΡΤ Μελετήστε το ρεύμα του υπερρεαλισμού Συνθέστε ένα κείμενο με τα κύρια χαρακτηριστικά του υπερρεαλισμού. Επιλέξτε ένα από τα ποιήματα του Ν. Εγγονόπουλου που θεωρείται ότι είναι αντιπροσωπευτικό της υπερρεαλιστικής ποίησης , όπως και κάποιους πίνακες ζωγραφικούς για να τα παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας. Ποια είναι η σχέση του Ελύτη με τον υπερρεαλισμό; Εντοπίστε υπερρεαλιστικούς στίχους στο άσμα η΄ του «Άξιον εστι» και χρωματίστε τους. Δημιουργήστε μια παρουσίαση power point στην οποία θα τα παρουσιάζετε όλα αυτά.

Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 3ης ομάδας (Κριτικοί φιλόλογοι Η αρχιτεκτονική του «Άξιον εστί») Αφού περιηγηθείτε στις παρακάτω ιστοσελίδες, να απαντήσετε στα ερωτήματα που ακολουθούν : Ανεπίσημος ιστότοπος του Οδυσσέα Ελύτη Οδυσσέας Ελύτης - Αναλυτικό ευρετήριο ποιημάτων Παλαιά Διαθήκη -Μυριόβιβλος Μνήμη του Οδυσσέα Ελύτη - Πατάρι λογοτεχνών Της πατρίδας μου πάλι ομοιώθηκα - Οδυσσέας Ελύτης -Αρχείο της ΕΡΤ Ποια είναι η δομή ολόκληρης της ποιητικής σύνθεσης «Άξιον εστί»; Σε ποιες ενότητες χωρίζεται το έργο, ποιος είναι ο τίτλος της κάθε μιας και σε τι είδους κείμενα παραπέμπουν τόσο οι τίτλοι των επιμέρους ενοτήτων όσο και ο τίτλος ολόκληρου του έργου; Γιατί ο ποιητής επέλεξε να δώσει αυτή τη μορφή στο έργο του; Αποδώστε πολύ περιληπτικά τον νοηματικό πυρήνα κάθε ενότητας. Υπογραμμίστε ή χρωματίστε στο άσμα η΄ τις φράσεις που παραπέμπουν σε εκκλησιαστικά κείμενα Δημιουργήστε μια παρουσίαση power point στην οποία θα τα παρουσιάζετε όλα αυτά.

Στοιχεία της παραδοσιακής και μοντέρνας ποίησης στο έργο του Ελύτη) Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 4ης ομάδας Κριτικοί φιλόλογοι Στοιχεία της παραδοσιακής και μοντέρνας ποίησης στο έργο του Ελύτη) Στην ποίησή του ο Ελύτης συνδυάζει στοιχεία της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης. Αφού μελετήσετε τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και μοντέρνας ποίησης στις παρακάτω ιστοσελίδες: Χαρακτηριστικά της νεότερης ή μοντέρνας ποίησης χαρακτηριστικά νεότερης ποίησης - ψηφιακό σχολείο Κατασκευάστε έναν πίνακα όπου θα δίνετε επιγραμματικά τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και μοντέρνας ποίησης. Αναζητήστε στη διεύθυνση http://www.snhell.gr/anthology/writers.asp (Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού) τα ποιήματα «Ανατολή» του Κ. Παλαμά και «Αμοργός» του Ν. Γκάτσου. Μελετήστε τα ποιήματα και κατατάξτε τα στην παραδοσιακή ή τη μοντέρνα ποίηση. Εντοπίστε παραδοσιακά και μοντέρνα στοιχεία στο άσμα η΄ του «Άξιον εστί». Δημιουργήστε μια παρουσίαση power point για να παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας τα πορίσματά σας.

Φύλλο εργασίας 5ης ομάδας Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 5ης ομάδας Ιστορικοί 1. Αντλώντας ιστορικό υλικό από τις παρακάτω ιστοσελίδες αλλά και από το άσμα η΄ του «Άξιον εστί» το οποίο θα αντιμετωπίσετε ως ιστορική πηγή, συνθέστε ένα κείμενο στο οποίο θα περιγράφετε την ιστορική περίοδο της Κατοχής. 2. Οπτικοποιήστε το ποίημα, δημιουργώντας μια παρουσίαση power point με φωτογραφίες της εποχής. Κάτω από κάθε φωτογραφία γράψτε ως λεζάντα ένα στίχο του ποιήματος. Γερμανική κατοχή της Ελλάδας - Βικιπαίδεια Γερμανική κατοχή http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1940_1945/occupation/index.html Φωτογραφικό Αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α. http://eliaserver.elia.org.gr/elia/site/content.php?sel=22 Κώστας Μπαλάφας – Λευκώματα http://www.costasbalafas.gr/index.php?view=category&catid=1&page=1&catpage=5&option=com_joomgallery&Itemid=4#category

Φύλλο εργασίας 6ης ομάδας Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 6ης ομάδας Μουσικολόγοι Αφού επισκεφτείτε τις παρακάτω ιστοσελίδες, απαντήστε στα ερωτήματα: Της πατρίδας μου πάλι ομοιώθηκα - Οδυσσέας Ελύτης -Αρχείο της ΕΡΤ Η ιστορία των χρόνων μου – Μίκης Θεοδωράκης – Αρχείο της ΕΡΤ http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=8100&autostart=0 Συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού 1993 http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=7896&autostart=0 Ανοίγω το στόμα- Ερμηνεύει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης http://www.youtube.com/watch?v=cftVsHSI9No&feature=related Θεία λειτουργία http://www.youtube.com/watch?v=ys7CyBu9VJM&feature=related Αι γενεαί πάσαι –Βυζαντινή χορωδία- Πρωτοψάλτης Καβαρνός Πάνος http://www.youtube.com/watch?v=qoC7xWQ4j0U Ω γλυκύ μου έαρ – ορχηστρικό http://www.youtube.com/watch?v=aCcASzvKeyY&feature=related Στίχοι δημοτικών τραγουδιών και εγκωμίων

Ποια είδη μουσικής «παντρεύει» ο συνθέτης στο έργο του; Ποιες ομοιότητες υπάρχουν ανάμεσα στη θεία λειτουργία και στο μελοποιημένο «Άξιον εστί»; Σέβεται ο συνθέτης το εκκλησιαστικό ύφος του ποιητή; Συγκρίνετε τη στιχουργική και τη μετρική του άσματος του Ελύτη με εκείνη του «Αι γενεαί πάσαι». Τι παρατηρείτε; Επιλέξτε μουσικά αποσπάσματα από το «Άξιον εστί», τη θεία λειτουργία και τα εγκώμια για να τα παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας μαζί με τα συμπεράσματά σας. Στην ίδια παρουσίαση να ψαλθεί ως εγκώμιο το άσμα η΄ του Ελύτη με τη μουσική του εγκωμίου «Αι γενεαί πάσαι».

Φύλλο εργασίας 7ης ομάδας Β’ Φάση Φύλλο εργασίας 7ης ομάδας Κριτικοί φιλόλογοι. Συγκριτική θεώρηση της πρώιμης και ώριμης περιόδου του ποιητικού έργου του Ελύτη. Επισκεφτείτε τις παρακάτω ιστοσελίδες: "Η τρελή ροδιά" του Οδυσσέα Ελύτη – Κ.Ν.Λ. Β΄Λυκείου - ψηφιακό σχολείο Εποχές και συγγραφείς - Αρχείο της ΕΡΤ Μνήμη του Οδυσσέα Ελύτη - Πατάρι λογοτεχνών Μελετήστε το ποίημα « Η τρελή ροδιά» από τη συλλογή του Ελύτη "Η θητεία του καλοκαιριού". Η συλλογή αυτή ανήκει σε μια γενικότερη ποιητική συλλογή με τίτλο "Προσανατολισμοί", που εκδόθηκε το 1940. Συγκρίνετε το ποίημα «Η τρελή ροδιά» με το άσμα η΄ του «Άξιον εστί». Ποιες διαφορές διαπιστώνετε ως προς το ύφος και τα συναισθήματα που εκφράζονται; Συνθέστε ένα κείμενο στο οποίο θα καταγράφετε και θα ερμηνεύετε αυτές τις διαφορές αφού πρώτα μελετήσετε τις ποιητικές περιόδους του έργου του Ελύτη

(κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) Γ’ Φάση (κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) (σκεπτικό: στην Τρίτη φάση επιδιώκεται η κάθε ομάδα να γίνει κοινωνός των γνώσεων που αποκόμισαν οι άλλες ομάδες.) Παρουσιάστε το υλικό σας στην ολομέλεια των ομάδων και ανταλλάξτε απόψεις. Συγκεντρώστε σε Memory Stick τις εργασίες όλων των ομάδων. Κρατήστε σημειώσεις από τις παρουσιάσεις των άλλων ομάδων και από τη συζήτηση της ολομέλειας, ώστε να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις: Σε ποια ιστορική περίοδο αναφέρεται το άσμα η΄; Αυτή η αναφορά γίνεται με άμεσο τρόπο ή υπαινικτικά; Προβληματιστείτε και δικαιολογήστε την επιλογή του ποιητή. Σε ποια ενότητα της ποιητικής σύνθεσης «Άξιον εστί» ανήκει το άσμα η΄; Στο άσμα η΄ ο ποιητής δανείζεται στοιχεία από την εκκλησιαστική υμνογραφία και συγκεκριμένα από τα εγκώμια του επιτάφιου θρήνου. Πώς συνάδει αυτή η επιλογή του με το περιεχόμενο και το ύφος του άσματος; Ποιος παραλληλισμός γίνεται; Ο Ελύτης στο «Άξιον εστί» μιλά συχνά ως εθνικός ποιητής. Τεκμηριώστε την παραπάνω άποψη με στίχους και εκφράσεις του ποιήματος.

Δώστε έναν δικό σας τίτλο στο άσμα η΄. Σε ποια περίοδο της ποιητικής δημιουργίας του Ελύτη ανήκει το «Άξιον εστί»; Από ποιο λογοτεχνικό ρεύμα δέχτηκε επιρροές ο Ελύτης; Γράψτε δικούς σας παραδοσιακούς ή μοντέρνους στίχους. Ποιος συνθέτης μελοποίησε το «Άξιον εστί»; Σέβεται ο συνθέτης το εκκλησιαστικό ύφος του ποιήματος; Το «Άξιον εστί» είναι μια ποιητική σύνθεση ιδιαίτερα δύσκολη για τον αμύητο στα μονοπάτια της ποίησης, ωστόσο ο ελληνικός λαός γνώρισε και αγάπησε αυτό το έργο. Ποιοι παράγοντες πιστεύετε ότι συνέβαλαν σ’ αυτό; Συνθέστε μια παράγραφο στην οποία θα σχολιάζετε τη σχέση του κάθε ποιητή με την εποχή του.

(κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) Δ’ Φάση (κοινή για όλα τα φύλλα εργασίας) Οι απαντήσεις της Γ΄ φάσης ανακοινώνονται στην ολομέλεια. Ακολουθεί αξιολόγηση, διόρθωση και συμπλήρωση των απαντήσεων από την ολομέλεια των ομάδων.