ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Αιγαίου Μάρτης 2010 ΤΣΑΜΠΙΚΑ ΚΑΡΑΚΙΖΑ

Διδακτικοί στόχοι: ικανότητα για Αναγνώριση τεχνικών Διάκριση παραδοσιακών και σύγχρονων τεχνικών Επιλογή τεχνικών ανάλογα με την χρήση Δημιουργικό συνδυασμό των τεχνικών Ανατροφοδότηση: προσαρμογή και αναπροσαρμογή των τεχνικών Σχολιασμό και κριτική της χρήσης Αξιολόγηση της χρήσης, εξαγωγή συμπερασμάτων, μεταγνώση

Βασικές έννοιες θεωρία – μοντελοποίηση – εφαρμογή ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ

Οι θεωρίες για την μάθηση…. Συμπεριφορισμός Γνωστικές θεωρήσεις Κοινωνικοπολιτισμικές θεωρήσεις Εποικοδομητισμός Ψυχοκοινωνικές θεωρήσεις Ανθρωπιστικές προσεγγίσεις

…οι σύγχρονες στρατηγικές διδασκαλίας… Διερευνητική διδακτική στρατηγική Εποικοδομητική διδακτική προσέγγιση Η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση Η διαθεματική / διεπιστημονική προσέγγιση Η άμεση διδασκαλία

…..τα μοντέλα διδασκαλίας….. Δασκαλοκεντρικά Μαθητοκεντρικά Γνωσιοκεντρικά Μικτά

…..και οι διδακτικές τεχνικές. (1από 2) Παραδοσιακές Κυρίως στα δασκαλοκεντρικά μοντέλα μονόλογος, μοντέλο μεταφοράς αποδοχή απόψεων, μη δημιουργική δραστηριοποίηση ευρύτατη χρήση μονόλογος, ασφάλεια από το κύρος του διδασκόμενου αντικειμένου Αποτελεσματικές σε ειδικές περιπτώσεις (εισαγωγή, μετάδοση βιώματος κλπ)

…..και οι διδακτικές τεχνικές. (2από2) Σύγχρονες Ο μαθητής στο κέντρο του μαθήματος Έκφραση και καλλιέργεια ατομικότητας, ομάδες Ελεύθερη δραστηριότητα Μάθηση μέσα από την εμπειρία Κατάκτηση δεξιοτήτων και τεχνικών μέσα από ζωντανή διαδικασία Εκπαιδευτικό υλικό δυναμικό (γνωριμία με ένα κόσμο που αλλάζει) και όχι στατικό

Σύγχρονες διδακτικές τεχνικές και διδακτικά μοντέλα (1 από 3) Σύγχρονες διδακτικές τεχνικές και διδακτικά μοντέλα (1 από 3) Διδακτικό μοντέλο του Glaser Διδακτικοί σκοποί (με βάση τα ενδιαφέροντα του μαθητή, τα κίνητρά του, τη νοητική του ικανότητα, τη στάση στο μάθημα, το κοιν. περιβάλλον του) Επινόηση συγκεκριμένων τεχνικών Αξιολόγηση της διαδικασίας

Σύγχρονες διδακτικές τεχνικές και διδακτικά μοντέλα (2 από 3) Σύγχρονες διδακτικές τεχνικές και διδακτικά μοντέλα (2 από 3) Βρετανικό μοντέλο διδασκαλίας Καθορισμός σκοπών Ολιγόλεπτη εισαγωγή για πρόκληση ενδιαφέροντος Ανάπτυξη (εποπτικά και τεχνολογικά μέσα) Ανακεφαλαίωση Εφαρμογή με ασκήσεις και εργασίες Έλεγχος του βαθμού κατανόησης

Σύγχρονες διδακτικές τεχνικές και διδακτικά μοντέλα (3 από 3) Σύγχρονες διδακτικές τεχνικές και διδακτικά μοντέλα (3 από 3) Αμερικάνικο μοντέλο διδασκαλίας Προπαρασκευή-παρουσίαση-προσανατολισμός Ομαδική ή ατομική έρευνα Μελέτη πηγών πληροφόρησης Πρακτική εφαρμογή: απορίες και νέοι προβληματισμοί Συζήτηση, ανακεφαλαίωση, επισήμανση κανόνων Διερεύνηση για εξακρίβωση της επιτυχίας των σκοπών

Διδακτικές τεχνικές και φάσεις της διδασκαλίας Σχεδιασμός: μετά τους διδακτικούς σκοπούς και την μορφή οργάνωσης της τάξης, επιλέγονται οι τεχνικές και εξασφαλίζονται τα υλικά μέσα και οι υποδομές. Διεξαγωγή: στη φάση της επαφής με τα δεδομένα του μαθήματος και σε αυτήν της επεξεργασίας, εφαρμόζονται τεχνικές που προκαλούν το ενδιαφέρον και κινητοποιούν γνωστικές λειτουργίες. Αξιολόγηση: μέρος της πρέπει να αποτελεί και η έμμεση αξιολόγηση των τεχνικών που χρησιμοποιήθηκαν, ως συνάρτηση του βαθμού εκπλήρωσης των διδακτικών στόχων.

Ποιες είναι οι σύγχρονες διδακτικές τεχνικές; ΤΙ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΕ;;;; Παρουσίαση Περιγραφή και εξήγηση Ερωτήσεις και συζήτηση Χιονοστιβάδα, Ιδεοθύελλα (brainstorming) Εργασίες γραφής και μελέτης Μέθοδος project, διαθεματική διδασκαλία Επίδειξη, πείραμα Δραματοποίηση, παιχνίδι ρόλων, παιχνίδι Μελέτη περίπτωσης Επισκέψεις, παρακολούθηση θεάτρου, κινηματογράφου Ομάδες

Με ποια κριτήρια θα επιλέξω ή/και θα συνδυάσω; Ηλικία των μαθητών Επίπεδο γνώσεων των μαθητών Ενδιαφέροντα των μαθητών Υποδομές Περιεχόμενο – αναλυτικό πρόγραμμα Σκοποί της διδασκαλίας Στρατηγική διδασκαλίας Διαθέσιμος χρόνος

Παρουσίαση (μονολογική τεχνική) Ο δάσκαλος εκθέτει-παρουσιάζει, οι μαθητές μαθαίνουν ακούγοντας Εφαρμόζεται σε πολλά αντικείμενα Απαιτεί καλή οργάνωση (σαφήνεια στη δομή και στους στόχους, εξήγηση βασικών σημείων, χρήση ερωτήσεων) Προοργανωτές στην αρχή (Ausubel) και επισκοπήσεις στο τέλος Κατάδειξη της αξίας και της χρησιμότητας της διδακτ. ενότητας

Περιγραφή και εξήγηση (μονολογική τεχνική) Μικρή διάρκεια Έλεγχος της τάξης Τακτικός έλεγχος του βαθμού κατανόησης Κατανοητή γλώσσα: καθαρότητα, απλότητα, σαφήνεια Σαφής δόμηση του θέματος Συνδυασμός με ερωτήσεις κ άλλες τεχνικές Για πολλούς μαθητές: αποτελεσματική διδασκαλία = αποτελεσματική εξήγηση

Τα + και – των τεχνικών εισήγησης Πλεονεκτήματα Μετάδοση δομημένων γνώσεων και ανάλυση εννοιών σε σύντομο χρόνο Μικρή προετοιμασία Αίσθημα ασφάλειας στους μαθητές Μειονεκτήματα Αδράνεια, ανία και απραξία των μαθητών Δεν καλλιεργεί την κριτική σκέψη και δημιουργικότητα Δεν ανατροφοδοτεί Συντομία, δόμηση, εισαγωγή-γνωστοποίηση, εμπλουτισμός

Ερωτήσεις και συζήτηση (1 από 2) Ερωτήσεις και συζήτηση (1 από 2) Αντίφαση: Ρωτάμε επίμονα κάτι που ήδη ξέρουμε Μαιευτική μέθοδος - Σωκράτης Ο ρόλος της ερώτησης (ενεργοποίηση ενδιαφέροντος, τροφοδοσία, έλεγχος κατανόησης, σύνδεση με προηγ. γνώση, έλεγχος παρακολούθησης, αξιολόγηση, έκφραση συμμετοχής, εντυπώσεων, συναισθημάτων) Απαντήσεις, ερωτήσεις μαθητών = ανατροφοδότηση για τον εκπ/κό. Ανατροφοδότηση για τους μαθητές (αξιοποίηση) Κατηγορίες ερωτήσεων (υψηλού-χαμηλού, ανοικτού-κλειστού, συγκλίνουσας ή αποκλίνουσας σκέψης)

Ερωτήσεις και συζήτηση (2 από 2) Ερωτήσεις και συζήτηση (2 από 2) Η «καλή» ερώτηση: σαφής, σύντομη, περιεκτική, πλήρης, απευθύνεται σε όλους, μέτρια δυσκολία Ερωτήσεις με κοινωνικό και όχι μόνο γνωστικό προσανατολισμό: υπολογίζεται η γνώμη των μαθητών, τους κάνει συμμέτοχους, διαμορφώνει θετικό συναισθηματικό κλίμα. Συζήτηση: δυνατότητα ενεργού συμμ/χής, αλληλεπίδρασης με άλλους, ανάπτυξης δεξιοτήτων και στάσεων ανοχής και υποστήριξης απόψεων. Ο ρόλος του δασκάλου: Οργανωτής, συντονιστής, πάροχος ενθάρρυνσης Μειονεκτήματα: Γνώση θέματος, απειρία, προσανατολισμός

Χιονοστιβάδα Ανταλλαγή απόψεων όπως στη συζήτηση αλλά με άλλη μεθοδολογία: Το θέμα αποφασίζεται από την ομάδα των μαθητών. Κάθε μαθητής ατομικά σχολιάζει γραπτά το ζήτημα. Μετά συγκρίνει τα σχόλιά του με άλλου μαθητή εντοπίζοντας κοινά σημεία, συμπληρώσεις κλπ Αυτό επαναλαμβάνεται μέσα σε ομάδες περισσότερων ατόμων και οι τελικές απόψεις παρουσιάζονται στην ολομέλεια της ομάδας. Πλεονεκτήματα: Χωρίς προετοιμασία, χωρίς εκτροπές από το θέμα, δεν απαιτεί χρόνο.

Ιδεοθύελλα Πολυεπίπεδη εξέταση θέματος με υποκίνηση των μαθητών για ελεύθερη αυθόρμητη έκφραση ιδεών. Οι ιδέες καταγράφονται όλες, χωρίς κριτική. Ο δάσκαλος διεγείρει με χρήση πηγών. Έπονται εξηγήσεις και σχολιασμός με σκοπό την αποκάλυψη πολλαπλών πτυχών του θέματος. Ευνοεί κατηγοριοποίηση ιδεών, επίλυση προβλήματος, διαδικασίες αξιολόγησης μαθήματος. Κίνδυνος για διολίσθηση σε επίδειξη φαντασίας.

Εργασίες γραφής και μελέτης Ατομικές ή ομαδικές, Στην τάξη ή στο σπίτι Οι πιο συνήθεις – τελευταία επικρίνονται ως μη ανακαλυπτικές και άρα δεν βοηθούν στην ανάπτυξη της κρίσης. Μια εποικοδομητική χρήση: Διατύπωση προβλήματος Υπόδειξη πιθανών πηγών για χρήση Ατομική ή ομαδική εργασία των μαθητών, με ή χωρίς συνεργασία με το δάσκαλο, για τη διατύπωση υποθέσεων που θα βοηθούσαν στη λύση. Παρουσίαση / αξιολόγηση των λύσεων που θα προκύψουν

Μέθοδος project Επιλογή θέματος από μαθητές και εκπ/κό Σχεδιασμός, χρονοδιάγραμμα Ορισμός ομάδων εργασίας και κατανομή εργασιών Προσδιορισμός πηγών (ειδικοί, φορείς, τύπος, διαδίκτυο) Ταξινόμηση και ανάλυση πληροφοριών Συγγραφή αναφοράς από κάθε ή όλη την ομάδα. Παρουσίαση του project.

Διαθεματική διδασκαλία Με τη συνδρομή εκπαιδευτικών διαφορετικών ειδικοτήτων Ανάλογα με τον προσανατολισμό του εκπαιδευτικού μπορεί να: Είναι Ενιαία συγκεντρωτική διδασκαλία (επιλογή θέματος από το δάσκαλο ή το αναλυτικό πρόγραμμα). Μετατραπεί σε project (επιλογή θέματος από τους μαθητές).

Επίδειξη Ο δάσκαλος εκτελεί, οι μαθητές παρακολουθούν και μετά επαναλαμβάνουν με την καθοδήγησή του. Ευνοεί απόκτηση πρακτικών γνώσεων ή δεξιοτήτων. Ενεργοποιεί τις αισθήσεις. Μεταφορά ρόλου από τον δάσκαλο στο μαθητή. Δεν προσφέρεται για θεωρητικά μαθήματα και για μεγάλο αριθμό μαθητών

Πείραμα Χρησιμοποιείται κυρίως στις φυσικές επιστήμες Για να αποδείξει κάποια θεωρία (παραδοσιακή προσέγγιση) Για να προκαλέσει γνωστική σύγκρουση (εποικοδομιστική προσέγγιση) και να οδηγήσει σε αναδόμηση της γνώσης. Δεν πρέπει να εξαντλείται στον εντυπωσιασμό. Να αποτελεί αντικείμενο σχολιασμού, διερεύνησης, διατύπωσης υποθέσεων και μελέτης.

Δραματοποίηση Ο εκπαιδευτικός μπορεί να ζητήσει από τους μαθητές να μετατρέψουν το γνωστικό υλικό μιας διδακτικής ενότητας σε δραματοποιημένο κείμενο που αποδίδει τα βασικά νοήματα. Οι μαθητές συνεργάζονται μεταξύ τους ή/και με το δάσκαλο για να ερμηνεύσουν τους ρόλους που προκύπτουν. Λογοτεχνικά κείμενα, ιστορικά, κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας προσφέρονται για δραματοποίηση.

Παιχνίδι ρόλων, παιχνίδι Οι μαθητές υποδύονται ρόλους που συνδέονται με μια εξεταζόμενη κατάσταση. Στόχος είναι η βαθύτερη κατανόηση της κατάστασης μέσω του βιώματος. Αξιοποίηση ποικίλων εκφραστικών μέσων Ο δάσκαλος εμψυχωτής, καθοδηγητής. Προηγείται συζήτηση για τον προσδιορισμό και την αναγκαιότητα κάθε ρόλου. Παραδείγματα Εκπαιδευτικό παιχνίδι στον υπολογιστή

Μελέτη περίπτωσης Πραγματικό ή υποθετικό παράδειγμα - πρόβλημα, που αντιπροσωπεύει μια ευρύτερη κατάσταση. Αναλύεται σε βάθος από τους μαθητές και διερευνώνται εναλλακτικές λύσεις Εφαρμόζονται οι υπάρχουσες θεωρητικές γνώσεις. Υποκινείται η ευρετική πορεία προς τη μάθηση. Μέσα από την ενδελεχή διερεύνηση της επιμέρους περίπτωσης, εξάγονται συμπεράσματα για τη λειτουργία του όλου. Απαιτεί μεγάλη προσπάθεια από όλους.

Επισκέψεις, παρακολουθήσεις Επισκέψεις σε μουσεία, πινακοθήκες, αρχαιολογ. χώρους, επιστημονικές εκθέσεις κλπ Παρακολούθηση ταινιών, ντοκυμαντέρ, θεατρικών παραστάσεων Ενίσχυση του πολιτισμικού κεφαλαίου των μαθητών (ειδικά αυτών που έρχονται από χαμηλά κοινωνικά στρώματα) Τι προηγείται και τι έπεται; Συνδυασμός με άλλες τεχνικές. Παραδείγματα.

Ομάδες Δημιουργία μικρών ομάδων εργασίας Ενίσχυση της συμμετοχής και ελεύθερης έκφρασης όλων Ενίσχυση της αμοιβαιότητας & συνευθύνης στη μάθηση Καλλιέργεια επικοινωνιακών, συνεργατικών δεξιοτήτων Κοινωνικοποίηση των μαθητών, θετικό κλίμα Ομάδες μη ομοιογενείς Οι αδύνατοι δεν συμμετέχουν πάντα, οι άριστοι προσπαθούν να υπερβούν τα όριά τους. Απαιτείται προσχεδιασμός, υπομονή, εμπιστοσύνη και ανατροφοδότηση από τους μαθητές

Τα εποπτικά μέσα στην υπηρεσία των τεχνικών διδασκαλίας Κλασικοί πίνακες Χαρτοπίνακας Πίνακας ανακοινώσεων Διάφορα έντυπα (βιβλία, φωτοτυπίες, χάρτες, σχέδια κλπ) Προβολέας, video-προβολέας Εκπ/κές βιντεοταινίες και dvd Ντοκυμαντέρ Μαγνητόφωνο Ηλ. Υπολογιστής και διαδίκτυο Διάφορα βοηθητικά αντικείμενα

Τα μέσα αποδίδουν όταν: Υπηρετούν τους εκπ/κούς στόχους και τις εκπ/κές τεχνικές. Χρησιμοποιούνται με ευελιξία, εναλλακτικά, χωρίς κατάχρηση. Χρησιμοποιούνται όσο πιο συχνά γίνεται από τους δισασκόμενους.

Συμπερασματικά (1 από 2) Ο δάσκαλος έχει στη διάθεσή του πληθώρα εκπαιδευτικών τεχνικών, με πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα κατά περίπτωση. Η επιλογή της κατάλληλης κάθε φορά τεχνικής είναι βασικό ζήτημα για την επιτυχία της διδασκαλίας Σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις για τη μάθηση (διερευνητική, συμμετοχική) πρέπει να προτιμώνται τεχνικές που ευνοούν την ενεργοποίηση και συμμετοχή των διδσκομένων (πχ ερωτήσεις-απαντήσεις, συζήτηση, ιδεοθύελλα), σε αντίθεση με τις πιο παραδοσιακές

Συμπερασματικά (2 από 2) τεχνικές (εισήγηση, επίδειξη), που συνήθως χρησιμοποιούνται όταν οι γνώσεις των μαθητών δεν επαρκούν για εισαγωγή στη νέα γνώση. Ο δάσκαλος μπορεί να συνδυάσει 2 ή περισσότερες τεχνικές, ανάλογα με τις ανάγκες. Δεν υπάρχουν αυστηροί κανόνες. Να γίνεται προετοιμασία για τη σωστή εφαρμογή της τεχνικής, ώστε να υπάρχει το καλύτερο μαθησιακό αποτέλεσμα.

Η αντίφαση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος Μαθητοκεντρική προοπτική Δασκαλοκεντρικό σύστημα Εκπαιδευτικοί προερχόμενοι από δασκαλοκεντρικό αυταρχικό σύστημα Προοδευτικός Θεσμός και Συντηρητικές Διαθέσεις; Συνύπαρξη προοδευτικού θεσμού (παιδ. κατεύθ. αναλυτικού) και αναγχρονιστικού θεσμού (εξετασοκεντρικό λύκειο)