Η ένταξη του Περιβάλλοντος στην Εκπαίδευση

Η ευρύτερη δυνατή έννοια που θα μπορούσε να αποδοθεί στον όρο ΠΕ είναι της εκπαίδευσης σχετικής με το περιβάλλον Οι διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα αναπτύσσεται η παραπάνω σχέση, η μορφή και το περιεχόμενο που θα έχει, οδήγησαν στην εφαρμογή τριών διαφορετικών πρακτικών προσεγγίσεων στην Π.Ε.

Οι τρεις όψεις που χαρακτηρίζουν την ΠΕ είναι Εκπαίδευση δια μέσου του περιβάλλοντος. Εκπαίδευση για το περιβάλλον. Εκπαίδευση για χάρη του περιβάλλοντος.

Εκπαίδευση δια μέσου του περιβάλλοντος Εκπαίδευση δια μέσου του περιβάλλοντος. Το περιβάλλον χρησιμοποιείται ως οικείο πεδίο απόκτησης γνώσεων και δεξιοτήτων και δίνεται σημασία στην ανάπτυξη συναισθημάτων, ενδιαφέροντος και σεβασμού προς αυτό. Εκπαίδευση για το περιβάλλον. Αποτελεί τη μετάδοση γνώσεων σχετικών με τις λειτουργίες του περιβάλλοντος αλλά και όλων των άλλων όψεων της ζωής, οικονομική, πολιτισμική, κοινωνική, που επηρεάζουν τις αποφάσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον.

Εκπαίδευση για χάρη του περιβάλλοντος Εκπαίδευση για χάρη του περιβάλλοντος. Βασικός στόχος είναι η ανάπτυξη στάσεων και αξιών σχετικών με το περιβάλλον που οδηγούν σε μια Υπεύθυνη Περιβαλλοντική Συμπεριφορά. Βέβαια, το «για χάρη του περιβάλλοντος» σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι αγνοείται ο πρωταγωνιστικός ρόλος της ικανοποίησης των ανθρώπινων αναγκών

Αντίστοιχες περιοχές ανάπτυξης της ανθρώπινης προσωπικότητας Συναισθηματική, δηλαδή την άμεση εμπειρία του περιβάλλοντος, την αισθητική και οπτική επίγνωση και τη δημιουργία θετικών συναισθημάτων προς τον «τόπο». Γνωστική, δηλαδή τη διανοητική ανάπτυξη, το σχηματισμό εννοιών, με εξηγήσεις προτύπων, διαδικασιών, μορφών και σχέσεων. Ηθική, δηλαδή τις στάσεις προς το περιβάλλον, τις κοινωνικές και πολιτικές επιρροές που τις μορφοποιούν και τη δημιουργία αξιών.

Μορφές Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Μορφές Εκπαίδευσης ΤΥΠΙΚΗ ΜΗ-ΤΥΠΙΚΗ ΑΤΥΠΗ

Μορφές Εκπαίδευσης Τυπική εκπαίδευση (formal education) είναι το ιεραρχικά δομημένο και χρονολογικά διαβαθμισμένο εκπαιδευτικό σύστημα από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση ως το πανεπιστήμιο, συμπεριλαμβανομένων γενικών ακαδημαϊκών σπουδών και μια ποικιλία ειδικών προγραμμάτων και ιδρυμάτων για πλήρους απασχόλησης τεχνικής και επαγγελματικής κατάρτισης. (π.χ. σχολεία, πανεπιστήμια, κπε)

Μορφές Εκπαίδευσης Μη-τυπική εκπαίδευση (non-formal education) είναι κάθε οργανωμένη εκπαιδευτική διαδικασία έξω από το καθιερωμένο τυπικό σύστημα – η οποία λειτουργεί είτε ανεξάρτητα είτε σαν κομμάτι μιας ευρύτερης διαδικασίας – που σκοπεύει στην εξυπηρέτηση συγκεκριμένων μαθησιακών στόχων και συγκεκριμένων ατόμων» (μουσεία, ενυδρεία, ζωολογικοί κήποι, κέντρα ενημέρωσης-ευαισθητοποιήσης)

Μορφές Εκπαίδευσης Άτυπη εκπαίδευση (informal education) είναι η δια βίου διαδικασία με την οποία κάθε άτομο αποκτά στάσεις, αξίες, δεξιότητες και γνώσεις από την καθημερινή εμπειρία και τις εκπαιδευτικές επιρροές του περιβάλλοντός του. (π.χ. ΜΜΕ, κινηματογράφος κ.λ.π)

Μορφές της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Τυπική Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Περιβαλλοντική Εκπαίδευση που αναπτύσσεται αποκλειστικά και μόνο μέσα στα όρια του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος, από το νηπιαγωγείο έως και τη τριτοβάθμια εκπαίδευση, σε σεμινάρια, καθώς και σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης. Το κοινό στο οποίο απευθύνεται είναι ήδη ορισμένο, με κοινά γνωρίσματα και εντάσσεται στη διαδικασία της ΠΕ χωρίς δική του πρωτοβουλία, μιας και η ΠΕ γι' αυτό ενσωματώνεται στο γενικότερο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που πρέπει υποχρεωτικά να ακολουθήσει.

Τυπική Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Η μορφή, το είδος και η ποιότητα της περιβαλλοντικής γνώσης, που μεταδίδεται, βρίσκεται αποκλειστικά κάτω από τον έλεγχο και τη κρίση του διδάσκοντα ή του εκπαιδευτικού ιδρύματος ή γενικότερα, στην περίπτωση της Ελλάδας, του Υπουργείου Παιδείας. Έχει καθορισμένους εκπαιδευτικούς στόχους και οι διδασκόμενοι καλούνται, μέσα από τις ήδη θεσμοθετημένες διαδικασίες και του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος να αφομοιώσουν τους συγκεκριμένους στόχους.

Τυπική Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Η επικράτησή της οφείλεται: Στη δυνατότητα εύκολης πρόσβασης σε σχολεία, σε πανεπιστήμια και σε χώρους που πραγματοποιούνται σεμινάρια και προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης. Η υποχρεωτική και άρα σταθερή παρουσία των διδασκόμενων, επιτρέπει μια καλύτερη στρατηγική στα προγράμματα ΠΕ. Οι διδασκόμενοι στην τυπική εκπαίδευση μπορούν εύκολα να αντιμετωπιστούν σαν ένα πολύτιμο υποσύνολο του κοινωνικού συνόλου, παρόλο που το συγκεκριμένο κοινό στις περισσότερες περιπτώσεις δεν συμμετέχει σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

Μη-Τυπική Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Εκείνο το είδος της σκόπιμης εκπαίδευσης, η οποία στοχεύει στην ανάπτυξη, σε διάφορους τομείς της κοινωνίας, περιβαλλοντικών εννοιών, δεξιοτήτων, στάσεων και περιβαλλοντικού ήθους. Πραγματοποιείται σε διάφορα ιδρύματα (Institutions) συμπεριλαμβάνονται τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Επεκτείνεται πέρα από τα όρια του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος, σε ανθρώπους κάθε ηλικίας, κάθε εισοδήματος και μορφωτικού επιπέδου. Κατά κύριο λόγο, πραγματοποιείται σε κέντρα διαφόρων κοινωνικών και επαγγελματικών ομάδων, σε περιοχές φυσικού κάλλους και σε ιδρύματα όπως μουσεία, ζωολογικοί κήποι, ενυδρεία κ.α. Η συμμετοχή του κοινού είναι εθελοντική.

Μη-Τυπική Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Το πλεονέκτημα της μη-τυπικής Π.Ε. έγκειται στο γεγονός ότι δεν λειτουργεί μέσα σε ένα ήδη θεσμοθετημένο πλαίσιο κανόνων και σε ένα αυστηρά ιεραρχημένο εκπαιδευτικό σύστημα, που στηρίζεται στη συνεχή εξέταση και αξιολόγηση των διδασκομένων, όπως η τυπική Π.Ε. Στα πλαίσια της μη-τυπικής Π.Ε. εφαρμόζονται διάφορες μέθοδοι, οι οποίες μπορεί να διακρίνονται σε εκείνες που ο εκπαιδευόμενος συμμετέχει ενεργά και σε εκείνες που είναι παθητικός. Ειδικά όσο αφορά τις επισκέψεις σε κέντρα, ένας όρος που χρησιμοποιείται πάρα πολύ είναι εκείνος της περιβαλλοντικής διερμηνείας (Π.Δ.).

Περιβαλλοντική Διερμηνεία Θεωρητικά Ερμηνεύω ερμηνεία: ενέργεια κατά την οποία κάτι το άγνωστο και ακατανόητο επιδιώκεται να αναλυθεί, εξηγηθεί και να γίνει κατανοητό Πρακτικά 1 Εργαλείο επικοινωνίας 2 Επιμορφωτική και ψυχαγωγική διαδικασία η οποία λαμβάνει χώρα σε μουσεία, δρυμούς, πάρκα ζωολογικούς κήπους, φυσικές περιοχές, πολιτιστικούς χώρους

Περιβαλλοντική Διερμηνεία 3 …μια εκπαιδευτική τεχνική για την επίτευξη της συνειδητοποίησης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Η τεχνική βασίζεται στην ανάδειξη και αποκάλυψη των μηνυμάτων και νοημάτων των περιβαλλοντικών πόρων, φυσικών και πολιτιστικών, όπου στοιχεία του περιβάλλοντος χρησιμοποιούνται προκειμένου να αναπτυχθεί μια ολοκληρωμένη κατανόηση του συνόλου δηλαδή του φυσικού και πολιτιστικού μας περιβάλλοντος

Διαφορές μη-τυπικής ΠΕ και Περιβαλλοντικής Διερμηνείας Η ΠΔ βασίζεται σε σύντομα χρονικά προγράμματα, τα οποία πραγματοποιούνται εξ ορισμού έξω από την τυπική εκπαίδευση. Η ΠΔ βασίζεται κυρίως σε 6 αρχές του Tilden και δεν υπάρχει κάποιο μοντέλο για την επίτευξη του στόχου της περιβαλλοντικά υπεύθυνης συμπεριφοράς. Αν και η ΠΔ συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη του στόχου της μετάδοσης γνώσεων, εντούτοις είναι πιο δύσκολο να αποδειχθεί ότι η ΠΔ συμβάλει στην αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών.

Αρχές Περιβαλλοντικής Διερμηνείας Κάθε διερμηνεία που δεν συσχετίζει αυτό που παρουσιάζει ή περιγράφει με κάτι από την προσωπικότητα ή τις εμπειρίες του επισκέπτη, είναι μια στείρα παρουσίαση Οι πληροφορίες από μόνες τους δεν είναι διερμηνεία. Η διερμηνεία είναι μια αποκάλυψη που βασίζεται στη πληροφορία, ωστόσο διερμηνεία και πληροφορία είναι δυο διαφορετικά πράγματα. Η διερμηνεία εμπεριέχει τη πληροφορία

Αρχές Περιβαλλοντικής Διερμηνείας Η διερμηνεία είναι μια τεχνική που συνδυάζει πολλές τέχνες, μιας και αντικείμενα παρουσιάζονται επιστημονικά, ιστορικά ή αρχιτεκτονικά Βασικός σκοπός της διερμηνείας δεν είναι να διδάξει, αλλά να ευαισθητοποιήσει

Αρχές Περιβαλλοντικής Διερμηνείας Η διερμηνεία πρέπει να παρουσιάζει ένα θέμα ολοκληρωμένο και όχι σε αποσπασματική μορφή. Πρέπει, επίσης να απευθύνεται στο σύνολο του κοινού και όχι σε μέρος αυτού Η διερμηνεία που απευθύνεται σε παιδιά δεν πρέπει να είναι μια συντομευμένη εκδοχή αυτών που παρουσιάζονται στους ενήλικους, αλλά να ακολουθεί μια ριζικά διαμορφωμένη προσέγγιση

Άτυπη Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Η άτυπη Περιβαλλοντική Εκπαίδευση εξελίσσεται σε όλη τη ζωή ενός ανθρώπου. Γενικά, η άτυπη Π.Ε. υπερβαίνει τις έννοιες του χρόνου και του χώρου. Περιλαμβάνει οποιαδήποτε διάχυση πληροφορίας και γνώσης, μέσα από τα Μ.Μ.Ε., βιβλιοθήκες, κοινωνικές επαφές ή το διαδίκτυο. Κοινό: Εθελοντική συμμετοχή Δεν είναι καθορισμένο Δεν απαιτείται η συνεχής και υποχρεωτική παρουσία του.

Ο Ρόλος του Περιβαλλοντικού Εκπαιδευτή

Περιβαλλοντικός εκπαιδευτής Το πρόσωπο εκείνο που αναλαμβάνει να εφαρμόσει τη διαδικασία της τυπικής, μη-τυπικής ή άτυπης Π.Ε..

Ο Ρόλος του Περιβαλλοντικού Εκπαιδευτή περιβαλλοντικός εκπαιδευτής μπορεί να ονομαστεί ο δάσκαλος, ο καθηγητής, ο δημοσιογράφος, ο ξεναγός ή ο ειδικός που ενημερώνει επισκέπτες σε μουσεία, πάρκα, περιοχές φυσικού κάλλους, καταφύγια άγριων ζώων κτλ

Ο Ρόλος του Περιβαλλοντικού Εκπαιδευτή Κεντρικός και καταλυτικός ρόλος που διαθέτει ο περιβαλλοντικός εκπαιδευτής στη διαδικασία της τυπικής, της μη-τυπικής και της άτυπης ΠΕ. Η επιτυχία της ΠΕ στηρίζεται κατά κύριο λόγο σε αυτόν και στις ικανότητες του να μεταδίδει με σαφήνεια και ευκρίνεια τα μηνύματα της ΠΕ στο κοινό του, αλλά και να το ενθαρρύνει παράλληλα για δράση και κινητοποίηση.

Ο Ρόλος του Περιβαλλοντικού Εκπαιδευτή Η ΠΕ έρχεται σε αντίθεση με την επικρατούσα πρακτική του εκπαιδευτικού συστήματος υπάρχουν κάποιες επιπλέον απαιτήσεις από τους εκπαιδευτικούς.

εξίσου σημαντική γίνεται και η εκπαίδευση των ίδιων των περιβαλλοντικών εκπαιδευτών πρέπει να προσανατολίζεται στη πλήρη και σε βάθος κατανόηση από τους περιβαλλοντικούς εκπαιδευτές, των σκοπών, των στόχων, των χαρακτηριστικών και των μηνυμάτων της ΠΕ.

Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να διαθέτουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά: Να γνωρίζουν τι σημαίνει ΠΕ. (βασικά χαρακτηριστικά, στόχοι, εφαρμογή, εξέλιξη). Να έχουν το απαιτούμενο γνωστικό υπόβαθρο (περιβαλλοντικά συστήματα και διεργασίες) και να ενημερώνονται τακτικά σχετικά με τις εξελίξεις στον τομέα. Να χαρακτηρίζονται από υπευθυνότητα απέναντι στο καθήκον που αναλαμβάνουν.

Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να διαθέτουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά: Να είναι ικανοί να αξιοποιούν πληροφορίες και τεχνολογία, έχοντας παράλληλα τη δυνατότητα σχεδιασμού του προγράμματος εκπαίδευσης. Να μπορούν να διδάσκουν δεξιότητες και να παρέχουν τα κατάλληλα εφόδια για τη λύση προβλημάτων, έχοντας την ικανότητα διεπιστημονικής διδασκαλίας.

επιπλέον χαρακτηριστικά για αποδοτική εφαρμογή της ΠΕ Να ακούν τους εκπαιδευόμενους και να σέβονται τις απόψεις τους Να μοιράζονται τις γνώσεις τους, αλλά να αναγνωρίζουν και τις ελλείψεις τους, ενθαρρύνοντας την κάλυψή τους Να δημιουργούν ένα περιβάλλον που θα προτρέπει τους εκπαιδευόμενους να μάθουν για το περιβάλλον, θα τους κάνει να νιώθουν άνετα και θα ευνοεί τη συνεργασία μεταξύ τους Να προωθούν τη συμμετοχή των εκπαιδευομένων και να παρέχουν εμπειρίες

ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι να δημιουργούν ένα περιβάλλον, το οποίο θα ενθαρρύνει τη μάθηση, να βοηθούν τους διδασκόμενους στην απόκτηση πληροφορίας, να τους καθοδηγούν και να συμμετέχουν μαζί τους στην εκπαιδευτική διαδικασία

Επιπλέον οφείλουν Να μεταφέρουν τις κατευθυντήριες οδηγίες της ΠΕ στους συναδέλφους τους. Να ενθαρρύνουν τους συναδέλφους τους να γίνουν περιβαλλοντικά πιο ενήμεροι. Να υποστηρίζουν ξεκάθαρα διατυπωμένους στόχους για την επιθυμητή συμπεριφορά των διδασκόμενων. Να αντιμετωπίζουν τα επίμαχα ζητήματα δίκαια και τίμια. Να διδάσκουν στους μαθητές πώς να σκέφτονται και όχι τι να σκέφτονται.

Οι εκπαιδευτικοί Πρέπει να είναι ικανοί να διδάξουν τους μαθητευόμενους πως είναι ο κόσμος μας και πως θα μπορούσε να ήταν, καθώς και τις ανθρώπινες σχέσεις μέσα στα κοινωνικά συστήματα. Πρέπει να δουλεύουν με τους μαθητές τους, για να τους αναπτύξουν αναλυτικές, κριτικές και δημιουργικές δεξιότητες. Δεν πρέπει να κάνουν προπαγάνδα για καμία άποψη υπέρ η ενάντια του περιβάλλοντος, υπέρ η κατά της ανάπτυξης ή να διδάσκουν τους εκπαιδευόμενους πώς να είναι

Προβλήματα με την επιτυχή εφαρμογή της ΠΕ Η επένδυση στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών είναι ελάχιστη, παρόλο που ο ρόλος τους στην προώθηση της ΠΕ είναι τεράστιας σημασίας Λιγοστή έρευνα έχει εκπονηθεί στον τομέα της κατανόησης και καθορισμού της παιδαγωγικής φιλοσοφίας, των απόψεων, στάσεων, αντιλήψεων και της τεχνικής υποστήριξης τους, ώστε να υποστηριχτούν ουσιαστικά στο έργο τους στην ΠΕ

Οι παράγοντες που εμποδίζουν τους εκπαιδευτικούς να εφαρμόσουν επιτυχώς την ΠΕ Εννοιολογικοί: Αφορούν την αντίληψη των εκπαιδευτικών για το περιεχόμενο, τη φύση και τη θέση της ΠΕ στο σχολικό πρόγραμμα. Εκπαιδευτικοί: Αφορούν την αίσθηση που έχουν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί για το κατά πόσο είναι προετοιμασμένοι να υλοποιήσουν προγράμματα ΠΕ

Οι παράγοντες που εμποδίζουν τους εκπαιδευτικούς να εφαρμόσουν επιτυχώς την ΠΕ Οργανωτικοί: Αφορούν τα θέματα οργάνωσης όπως έλλειψη χρημάτων, χρόνου, δυσκολίες μετακίνησης κ.λ.π. Στάσεων: Αφορούν τη στάση των εκπαιδευτικών απέναντι στην ΠΕ σε σχέση με τις άλλες δραστηριότητες του σχολικού προγράμματος.