ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΒΡΑΝΙΔΗΣ Υπ. Διδάκτορας Φ.Π.Ψ. Παρουσίαση Εκπαιδευτικού Λογισμικού για Δυσλεξία και ΤΠΕ στην Ειδική Αγωγή ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΒΡΑΝΙΔΗΣ Υπ. Διδάκτορας Φ.Π.Ψ.

ΤΠΕ στην Ε.Α. Γύρω στα 10% του πληθυσμού στην Ευρώπη έχει κάποια μορφή αναπηρίας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 1999) και υπολογίζεται ότι υπάρχουν 84 εκατομμύρια μαθητές – περίπου 22% ή 1 στους 5 του συνολικού πληθυσμού σχολικής ηλικίας – που χρειάζονται ειδική εκπαίδευση είτε μέσα σε κοινές τάξεις, σαν μέρος μιας ειδικής τάξης, είτε σε ένα ξεχωριστό ίδρυμα (Ευρυδίκη, 2000). Ανάλογα με τον τρόπο που ένα παιδί αναγνωρίζεται και αξιολογείται στις ευρωπαϊκές χώρες, οι μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες αποτελούν το 2% με 18% του πληθυσμού σχολικής ηλικίας (Ευρωπαϊκός Οργανισμός / Meijer, 1998).

Οι ΤΠΕ στις πολιτικές Ειδικής Αγωγής Οι διάφορες υποστηρικτές δομές στα κράτη της Ε.Ε. παρουσιάζουν συνδυασμούς ενός ή περισσοτέρων από τα κάτωθι: Εθνικοί φορείς ειδικοί για τις ΤΠΕ στην εκπαίδευση Υπηρεσίες άμεσης υποστήριξης σε εκπαιδευτικούς και μαθητές μέσα στο χώρο της Ειδικής Αγωγής Ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες πολλαπλών χρήσεων όπου οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αντλήσουν συμβουλές, πληροφορίες και υλικό Εξειδικευμένες ομάδες εργασίας σε περιφερειακό επίπεδο Ειδικοί ηλεκτρονικοί τόποι και δίκτυα διασύνδεσης Ενδοσχολική υποστήριξη

Οι ΤΠΕ στην κατάρτιση Ειδικής Αγωγής Οι ΤΠΕ στην κατάρτιση Ειδικής Αγωγής Οι ΤΠΕ φαίνεται πως αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της αρχικής εκπαίδευσης των δασκάλων/καθηγητών στις περισσότερες χώρες – το γεγονός αυτό τονίζει η μελέτη του δικτύου «Ευρυδίκη» (2000), όπως και τα συμπεράσματα του προγράμματος αυτού. Σχετικά με την κατάρτιση των εν ενεργεία εκπαιδευτικών, οι περισσότερες χώρες προσφέρουν γενικά μαθήματα για τις ΤΠΕ. Η ενδοσχολική κατάρτιση εκπαιδευτικών που να επικεντρώνεται στη χρήση ΤΠΕ στο χώρο της Ειδικής Αγωγής διαπιστώθηκε ότι υπήρχε σε λιγότερες από τις μισές χώρες. Όμως, οι ΤΠΕ είναι αναπόσπαστο μέρος του κύκλου μαθημάτων εξειδίκευσης των εκπαιδευτικών Ειδικής Αγωγής στις περισσότερες χώρες.

Στόχοι ΤΠΕ στην Ε.Α. Στόχος των υπευθύνων για τη χάραξη πολιτικής είναι : Η προώθηση της βασικής κατάρτισης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στη χρήση των ΤΠΕ Η εξασφάλιση επαρκούς υποδομής σε μηχανικό εξοπλισμό και λογισμικό για όλους τους μαθητές Η προώθηση της έρευνας, καινοτομιών και της ανταλλαγής γνώσεων και εμπειριών Η συνειδητοποίηση των πλεονεκτημάτων των ΤΠΕ στην Ειδική Αγωγή από την εκπαιδευτική κοινότητα και την ευρύτερη κοινωνία

Ανάπτυξη λογισμικού και εξοπλισμού Οι καινοτομίες των ΤΠΕ ως μια λύση στα προβλήματα επικοινωνίας και πρόσβασης στις κύριες δραστηριότητες Ρομπότ παιδαγωγικής στήριξης όπως Valiant Robot ή Jeulin' Turtle Παιδαγωγικές συσκευές όπως Lego Dacta ή Electronics Lego Ανάπτυξη συσκευών αναγνώρισης χειρονομιών - κινήσεων Ανάπτυξη ατομικών λύσεων εξοπλισμού και λογισμικού για παιδιά με σοβαρές αναπηρίες Ανάπτυξη λογισμικού για διαγνωστικούς λόγους Ανάπτυξη φορητών/φορετών υπολογιστών.

Πρόσβαση στο διαδίκτυο Ε-mail με έξοδο/είσοδο με λόγο Φυλομετρητής για μαθητές με σοβαρές δυσκολίες μάθησης , με εύχρηστους μηχανισμούς ελέγχου (π.χ. χρησιμοποιώντας μόνο μερικές εικόνες ) Βελτίωση των διευκολύνσεων του δικτύου ούτως ώστε να υπάρξει πιο αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των διαφόρων φορέων Κατασκευή ενός on-line δικτύου ( ομάδες συζήτησης , χρήστες) στην Ευρώπη ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς που δουλεύουν με μαθητές που έχουν διαφορετικές ειδικές ανάγκες Δημιουργία ενός απλού συστήματος εγκατάστασης ιστοσελίδων Ανάπτυξη ενός διεθνούς εικονικού κέντρου πληροφοριών με όλες τις Πληροφορίες που σχετίζονται με τις ΤΠΕ στην Ειδική Αγωγή.

Συμβατότητα / θέματα εφαρμογής Προσαρμογή ενός κοινού λογισμικού στις ανάγκες των παιδιών με διαφορετικές Ειδικές Ανάγκες Μοντέλα που μπορούν να απλουστεύσουν τα πλαίσια των προγραμμάτων που βασίζονται στα windows Συνεργασία για να υπάρξει μια συγκεκριμένη μορφοποίηση του κειμένου , εικόνες και ήχοι σε διαφορετικά εκπαιδευτικά υλικά και λογισμικά σύμφωνα με τις ανάγκες των μαθητών με Ειδικής Αγωγής. Εισαγόμενη έρευνα εξοπλισμού και λογισμικού για να εξασφαλιστεί η συμβατότητα.

Πλεονεκτήματα χρήσης των ΤΠΕ Τα κύρια πλεονεκτήματα για τους μαθητές με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες, τα οποία πηγάζουν από τη χρήση των ΤΠΕ: Α) Ενίσχυση της στοχοθεσίας Β) Οι ΤΠΕ προσφέρουν καλύτερες ευκαιρίες να δουλέψει κανείς σε μικρές ομάδες Γ) Βελτιώνουν την εμφάνιση και την ακρίβεια της δουλειάς Δ) Παρέχουν καλύτερη πρόσβαση στην πληροφόρηση Ε) Αναπτύσσουν τη δημιουργικότητα.

Λογισμικό για Δυσλεξία 1. Επεξεργαστές κειμένου (word processors): ο επεξεργαστής κειμένου παρακινεί τον μαθητή να γράψει, ενώ ενισχύει τους διστακτικούς μαθητές να είναι πιο τολμηροί και πιο κριτικοί στη δουλειά τους. Αυτό συμβαίνει γιατί ο επεξεργαστής του κειμένου ελαχιστοποιεί τα προβλήματα της ορθογραφίας και της γραφής με το χέρι και έτσι είναι ευκολότερο στους μαθητές να εστιάσουν την προσοχή τους στις ιδέες και γενικά σε ό,τι θέλουν να εκφράσουν.

Λογισμικό για Δυσλεξία 2. “Προφητικοί” επεξεργαστές κειμένου (predictive word processors): ο τρόπος που λειτουργούν αυτού του είδους οι επεξεργαστές κειμένου είναι ο εξής: όταν κάποιος πληκτρολογεί ένα γράμμα τότε ένα μικρό παράθυρο στην οθόνη εμφανίζεται και εξηγεί τις 5 λέξεις ή φράσεις που ο υπολογιστής "νομίζει" ότι ο χρήστης θα γράψει. Οι λέξεις αυτές ή οι φράσεις είναι βασισμένες πάνω στο γράμμα που είναι ήδη πληκτρολογημένο. Εάν η κατάλληλη λέξη δεν συμπεριλαμβάνεται στην παραπάνω λίστα, τότε το μικρό παράθυρο εξακολουθεί να εμφανίζει τις πιθανές λέξεις στηριγμένο στα πληκτρολογημένα γράμματα. Φυσικά υπάρχει ο κίνδυνος ο μαθητής να επιλέξει τη λανθασμένη λέξη από τη λίστα αντί για τη σωστή που ψάχνει, όμως αυτό δεν αναιρεί σε γενικές γραμμές τα αναμφισβήτητα θετικά αποτελέσματα αυτών των επεξεργαστών.

Λογισμικό για Δυσλεξία 2. “Προφητικοί” επεξεργαστές κειμένου (predictive word processors): ο τρόπος που λειτουργούν αυτού του είδους οι επεξεργαστές κειμένου είναι ο εξής: όταν κάποιος πληκτρολογεί ένα γράμμα τότε ένα μικρό παράθυρο στην οθόνη εμφανίζεται και εξηγεί τις 5 λέξεις ή φράσεις που ο υπολογιστής "νομίζει" ότι ο χρήστης θα γράψει. Οι λέξεις αυτές ή οι φράσεις είναι βασισμένες πάνω στο γράμμα που είναι ήδη πληκτρολογημένο. Εάν η κατάλληλη λέξη δεν συμπεριλαμβάνεται στην παραπάνω λίστα, τότε το μικρό παράθυρο εξακολουθεί να εμφανίζει τις πιθανές λέξεις στηριγμένο στα πληκτρολογημένα γράμματα. Φυσικά υπάρχει ο κίνδυνος ο μαθητής να επιλέξει τη λανθασμένη λέξη από τη λίστα αντί για τη σωστή που ψάχνει, όμως αυτό δεν αναιρεί σε γενικές γραμμές τα αναμφισβήτητα θετικά αποτελέσματα αυτών των επεξεργαστών.

Λογισμικό για Δυσλεξία 3. Πρόγραμμα για τον αυτόματο έλεγχο της ορθογραφίας (spell checkers): το θέμα της ορθογραφίας είναι μια βασική τροχοπέδη για τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες. Σε αυτό το σημείο ο spell checker (ορθογράφος) παίζει αποφασιστικό ρόλο στη διευκόλυνση της διαδικασίας της γραφής. Ένας spell checker μπορεί να είναι μέρος ενός προγράμματος επεξεργασίας κειμένου ή μπορεί ακόμη να αποτελεί ξεχωριστή συσκευή. Κατά βάση, οι spell checkers προστατεύουν τους χρήστες από περιττή δουλειά ενώ ταυτόχρονα βοηθούν στην οικονομία χρόνου.

Λογισμικό για Δυσλεξία 4. Τεχνολογία Σύνθεσης/Αναγνώρισης φωνής (speech technology): τα προγράμματα της τεχνολογίας φωνής επιτρέπουν στους μαθητές να ακούν ό,τι έχουν γράψει. Υπάρχουν δύο τύποι αναπαραγωγής του λόγου: ο μαγνητοφωνημένος λόγος (recorder speech) κείμενο για λόγο/λόγος για σύνθεση κειμένου (text to speech/speech to text synthesis). Ο μαγνητοφωνημένος ήχος χρησιμοποιεί ένα μικρόφωνο και παράγει εξαιρετική ποιότητα ήχου, όμως η χρήση του είναι περιορισμένη στις λέξεις που ο μαθητής/χρήστης έχει πει, αν και αυτή η χρήση αυξάνει τις οργανωτικές ικανότητες σε έναν δυσλεξικό μαθητή. Το κείμενο για σύνθεση λόγου είναι το δεύτερο σύστημα, όπου ένα synthesizer επιχειρεί να αναπαραγάγει φωνητικά οτιδήποτε είναι γραμμένο, ασχέτως αν είναι λέξη, νούμερο ή οποιοδήποτε άλλο σύμβολο.

Οι ΤΠΕ δεν είναι πανάκεια Θα πρέπει να τονιστεί πως οι ΤΠΕ δεν είναι πανάκεια για όλα τα προβλήματα των μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες. Οι ΤΠΕ είναι ένα πολύτιμο εργαλείο που βοηθάει τα δυσλεξικά παιδιά να ξεπεράσουν προβλήματα όπως αυτά της ορθογραφίας, της γραφής και της ανάγνωσης, και να βελτιώσουν την αυτο-εικόνα και την αυτο-εκτίμησή τους. Υπάρχει όμως ο κίνδυνος της στέρησης της προσωπικής επαφής και αλληλεπίδρασης με τους εκπαιδευτικούς και τους υπόλοιπους μαθητές, αν γίνεται άλογη χρήση των ΤΠΕ. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι ο εκπαιδευτικός είναι αναντικατάστατος, γιατί μόνο αυτός μπορεί να γεμίσει το ανθρώπινο συναισθηματικό κενό, κάτι που δεν μπορεί να κάνει κανένας υπολογιστής.