ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΜΑΘΗΤΕΣ Ελένη Σιώμου Σπύρος Σκαφίδας Παρασκευή Πασχαλίδου Άγγελος Τσαντζάλης

ΛΙΜΝΗ ΒΟΛΒΗ Η λίμνη Βόλβη (παλιό όνομα Μπεσίκ), βρίσκεται στον Νομό Θεσσαλονίκης ανατολικά από την πόλη της Θεσσαλονίκης σε απόσταση 35 χλμ. και 8 χλμ. δυτικά από την θάλασσα του Στρυμονικού κόλπου, στη λεκάνη της Μυγδονίας, στον Δήμο Βόλβης. Αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας και είναι διατεταγμένη σε σειρά με την λίμνη Κορώνεια σε απόσταση 11,5 χλμ. από αυτήν. Μαζί οι δυο λίμνες σύμφωνα με τη συνθήκη Ραμσάρ αποτελούν υγρότοπο διεθνούς σημασίας με την ονομασία «Λίμνες Κορώνεια - Βόλβη». Από τη βόρεια πλευρά της διέρχεται η Εγνατία οδός (ενώ η παλιά εθνική οδός διέτρεχε την νότια πλευρά της), και στα ανατολικά της ο Ρήχειος ποταμός, ο οποίος λειτουργεί και ως υπερχείληση της λίμνης δια μέσω των στενών της Ρεντίνας προς τον Στρυμωνικό κόλπο.

Η λίμνη Βόλβη έχει σχήμα επίμηκες με διεύθυνση από ανατολή προς δύση ή και το αντίστροφο. Το μέσο μήκος της είναι 19,5 χλμ. και το μέσο πλάτος της 3,4 χλμ. Η επιφάνεια της λίμνης, για μέση στάθμη 37 μέτρα, έχει έκταση 70,8 τετ. χλμ. αντιστοιχώντας σε συνολικό μήκος οχθογραμμής 54,4 χλμ. Στοιχείο που την καθιστά τη μεγαλύτερη λίμνη της Μακεδονίας και τη δεύτερη μεγαλύτερη της Ελλάδας με μέγιστο βάθος 36-37 μέτρα.

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ Η περιοχή αρχικά καλυπτόταν από την θάλασσα και η γέννηση της λίμνης Βόλβης προήρθε τεκτονικά. Η σημερινή γεωμορφολογία του χώρου διαμορφώθηκε πριν από 1.800.000 έτη (κατώτερο Πλειστόκαινο), όταν ρήγματα στην προ-μυγδονική λεκάνη προκάλεσαν τη βύθισή της. Κατ' αυτό τον τρόπο διακόπηκε η επικοινωνία της με τη θάλασσα και δημιουργήθηκε μια μεγάλη λίμνη, η λίμνη της Μυγδονίας. Οι τεκτονικές διεργασίες συνεχίστηκαν διοχετεύοντας πολλά από τα νερά της στον Στρυμονικό κόλπο. Όσα από αυτά έμειναν, περιορίσθηκαν στα βαθύτερα σημεία της λεκάνης σχηματίζοντας τις δύο μικρότερες λίμνες, την Κορώνεια και την Βόλβη.Αποτέλεσμα του γεωτεκτονικού αυτού ρήγματος είναι η λίμνη να διαθέτει στο εσωτερικό της πάρα πολλές θερμές πηγές, εκ των οποίων μία μεγάλη ακριβώς στη νότια όχθη της, και στο σημείο που σήμερα λειτουργούν τα θειούχα θερμά Λουτρά της Νέας Απολλωνίας.

Ένεκα των πηγών αυτών η στάθμη της δεν πέφτει ποτέ (υπερχείληση του Ρηχείου ποταμού), κάποιες φορές μάλιστα, με πολλές βροχές ή πολλά χιόνια, η στάθμη της ανεβαίνει επικίνδυνα, όπως τον χειμώνα του 2015, που η άνοδός της ξεπέρασε τα 2 μέτρα. Λόγω και πάλι αυτής της γεωτεκτονικής μορφής της, η λίμνη είναι γενέτειρα σεισμών μικρών και μεγάλων, με αποτέλεσμα την εκδήλωση καθημερινών μικροσεισμών που δεν γίνοται αισθητοί από τον άνθρωπο. Αυτός, ίσως, είναι καί ο λόγος που η προηγούμενη ονομασία της ήταν Μπεσίκ (από τό τουρκικό beşik, που σημαίνει λίκνο, παιδική κούνια). Το 1978 εκδηλώθηκε με επίκεντρο τη λίμνη ισχυρός 6,5 ρίχτερ, ο οποίος δοκίμασε σκληρά τη Θεσσαλονίκη.

ΟΝΟΜΑΣΙΑ Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση, η Βόλβη ήταν Νύμφη, κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος, που ζούσε στα νερά της λίμνης, την οποία και προστάτευε[1]. Σύμφωνα με τον Αθήναιο, απέκτησε με τον Ηρακλή έναν γιό, τον Όλυνθο. Από αυτήν την Νύμφη πήρε το όνομά της η λίμνη Βόλβη , η οποία αναφέρεται από το Στράβωνα. Ο Ξενοφών την αναφέρει με το όνομα Βολυκή. Ο Αισχύλος στην τραγωδία Πέρσαι αναφέρει τη λίμνη Βόλβη στην περιγραφή της πορείας που ακολούθησαν οι ηττημένοι Πέρσες: « ἔς τε Μακεδόνων χώραν ἀφικόμεσθ᾽, ἐπ᾽ Ἀξιοῦ πόρον, Βόλβης θ᾽ ἕλειον δόνακα, Πάγγαιόν τ᾽ ὄρος » ( «φτάσαμε στη Μακεδονία, στον Αξιό, και στους βάλτους και τις καλαμιές της Βόλβης και στο Παγγαίο όρος»)

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Η λίμνη Βόλβη διαθέτει πλούσια ιχθυοπανίδα, που περιλαμβάνει 24 είδη ψαριών, ανάμεσά τους το ψάρι λιπαριά[3] που είναι ενδημικό της λίμνης και δεν συναντάται σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου. Επίσης ιδιαίτερα σπάνια είναι τα ψάρια γκελάρτσα και λακόψαρο ή τυλινάρι[4]. Ο βασιλιάς της όμως είναι το γριβάδι, κι ακολουθούν η πέρκα (πρικί), το λεστί, η τούρνα, η πεταλούδα, το χέλι κ.ά. Στην περιοχή υπάρχουν 245 είδη πτηνών[5] μεταξύ αυτών και πολλά αποδημητικά. Στη νότια πλευρά της λίμνης υπάρχει το μοναδικής οικολογικής αξίας παραλίμνιο δάσος της Απολλωνίας. Η λίμνη Βόλβη είναι ένας από τους 11 ελληνικούς υγροτόπους που προστατεύονται από τη συνθήκη Ραμσάρ.

Λίμνη Κορώνεια Η λίμνη Κορώνεια (ή Λίμνη Λαγκαδά) βρίσκεται στο Νομό Θεσσαλονίκης, στην λεκάνη της Μυγδονίας, στην επαρχία Λαγκαδά. Ονομάζεται επίσης και λίμνη Αγίου Βασιλείου (από το ομώνυμο χωριό). Βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα ανατολικά από τη Θεσσαλονίκη και από την βόρεια πλευρά της περνάει η Εγνατία οδός. Η λίμνη τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζει έντονα προβλήματα αποξήρανσης. Πριν αρχίσει να έχει σοβαρές απώλειες υδάτων καταλάμβανε έκταση 42,5 km² και ήταν η 5η μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας σε έκταση.

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΛΙΜΝΗΣ Κατά την Πλειστόκαινο εποχή, η Λίμνη Κορώνεια μαζί με τη Λίμνη Βόλβη και όλη τη λεκάνη της Μυγδονίας, αποτελούσαν την μεγάλη Πλειστοκαινική Μυγδόνια λίμνη, που είχε βάθος 110m. Σταδιακά η έκταση της συνεχώς μίκραινε, ώσπου έμειναν οι δύο υπολειμματικές μορφές που είναι η Λίμνη Κορώνεια και η Λίμνη Βόλβη.

Μεταβολές στην στάθμη της λίμνης Τη δεκαετία του 1950 ήταν από τις πιο παραγωγικές λίμνες της Ελλάδας σε αλιεύματα. Τη δεκαετία του 1970 είχε έκταση 45.000 στρέμματα και μέσο βάθος 5 μέτρα. Στις αρχές της δεκαετίας του νέου αιώνα η έκτασή της είχε μειωθεί σε 10.000 στρέμματα και μέσο βάθος 0,5-1 μέτρο. Η τελευταία εμφάνιση ψαριών έγινε το 1995. Το καλοκαίρι του 1999 (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος) η λίμνη ήταν πλέον εντελώς αποξηραμένη. Τα επόμενα χρόνια πήρε κάποια ποσότητα νερού. Το καλοκαίρι του 2007, 30.000 πουλιά πέθαναν και το 2008 αποξηράνθηκε για μια ακόμη φορά. Για μεγάλο χρονικό διάστημα κανένα αποδημητικό πουλί δεν ερχόταν στην λίμνη, προτιμώντας την λίμνη Βόλβη, που όμως η εκεί τροφή δεν επαρκεί για τόσο μεγάλο αριθμό αποδημητικών πουλιών.

Για να αυξηθεί η στάθμη των υδάτων της λίμνης, έχουν γίνει έργα εκτροπής των νερών από τους χειμάρρους στο Σχολάρι και στα Λαγκαδίκια. Σε φυσιολογικές συνθήκες τα νερά της λίμνης κατευθύνονται ανατολικά, μέσω τάφρου μήκους 4,5χλμ., και φτάνουν σε μικρό τεχνητό φράγμα. Από εκεί συνεχίζουν ανατολικά για άλλα 11χλμ. μέχρι την Λίμνη Βόλβη, απ' την οποία χύνονται στη θάλασσα μέσω του Ρήχιου ποταμού. Όταν υπάρχουν έντονες βροχοπτώσεις, τα πλεονάζοντα νερά των δύο χειμάρρων συγκεντρώνονται στο φράγμα και καθώς η στάθμη των νερών ανεβαίνει, ακολουθούν αντίθετη πορεία στην τάφρο και χύνονται στην λίμνη Κορώνεια.

Η κατάστασή της σήμερα Τόσο κατά την φθινοπωρινή και χειμερινή περίοδο του 2014 όσο και κατά την διάρκεια της επερχόμενης άνοιξης, λόγω των έντονων χιονοπτώσεων και βροχοπτώσεων, η στάθμη στη λίμνη Κορώνεια έφτασε τα 2 μέτρα σε ορισμένα σημεία, ενώ νερό υπάρχει και σε σημεία που δεν υπήρχε καθόλου. Οι υπεύθυνοι μελετών και έργων του Εθνικού Πάρκου Κορώνειας και Βόλβης χαρακτηρίσαν το 2015 ως εξαιρετικά υδρολογικό έτος. Έπειτα από διάστημα περίπου 10 ετών η περιοχή της λίμνης φιλοξένησε αρκετές χιλιάδες άγριων πτηνών που έμειναν στην περιοχή μέχρι την άνοιξη.

ΤΕΛΟΣ