ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΠΟΔΟΜΩΝ & ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜOΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΠΟΔΟΜΩΝ & ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Κατασκευής Έργων με Σύμβαση Παραχώρησης Πελοποννήσου και Βορείου Ελλάδος

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Το έτος 1999 η τότε Κυβέρνηση υπό την πίεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που επιζητούσε την συμμετοχή και ιδιωτικών κεφαλαίων στην χρηματοδότηση της κατασκευής των μεγάλων έργων υποδομής συναίνεσε στην δημοπράτηση των Έργων κατασκευής των Μεγάλων Οδικών Αξόνων με Συμβάσεις Παραχώρησης. Τα Έργα αυτά ήταν: Ο αυτοκινητόδρομος ΠΑΘΕ στο τμήμα Ράχες – Κλειδί (η κατασκευή αφορούσε το τμήμα από Ευαγγελισμό μέχρι την Σκοτίνα, μήκους 25 χλμ με τις οδικές παρακάμψεις της κοιλάδας των Τεμπών και του Πλαταμώνα). Ο αυτοκινητόδρομος Ελευσίνα – Κόρινθος – Πάτρα – Πύργος – Τσακώνα (η κατασκευή αφορούσε τα τμήματα Κόρινθος – Πάτρα και Πάτρα – Πύργος – Τσακώνα. Ο αυτοκινητόδρομος Κόρινθος – Τρίπολη - Καλαμάτα και Λεύκτρο – Σπάρτη (η κατασκευή αφορούσε κύρια τα τμήματα Τρίπολη – Καλαμάτα και Λεύκτρο – Σπάρτη και δευτερευόντως στην αναβάθμιση του τμήματος Κόρινθος - Τρίπολη) .

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Ο αυτοκινητόδρομος Ιόνιας Οδού σε συνδυασμό με το τμήμα του ΠΑΘΕ Αθήνα – Σκάρφεια και το τμήμα Σχηματάρι – Χαλκίδα (η κατασκευή αφορούσε κύρια το τμήμα της Ιόνιας Οδού από Αντίρριο έως Ιωάννινα) και δευτερευόντως στην αναβάθμιση του τμήματος Αθήνα – Σκάρφεια) . Ο αυτοκινητόδρομος Ε65 σε συνδυασμό με το τμήμα ΠΑΘΕ από Σκάρφεια μέχρι Ράχες (η κατασκευή αφορούσε τον Ε65 από Λαμία μέχρι τον Κόμβο Παναγιάς της Εγνατίας οδού). Η υποθαλάσσια αρτηρία Θεσσαλονίκης. Το έτος 2001 δημοσιεύθηκε η Προκήρυξη της Α! Φάσης που αφορούσε την υποβολή Αίτησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος για Προεπιλογή των ενδιαφερομένων σχημάτων, η οποία ολοκληρώθηκε το έτος 2002. Κατά τα έτη 2003 έως 2005 έγινε, σταδιακά για κάθε Έργο, η ωρίμανση των μελετών προκειμένου να εκδοθούν οι Αποφάσεις Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων για την κατασκευή κάθε Έργου.

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Η διαδικασία αυτή με βάση τη διακήρυξη της Προεπιλογής προβλέπονταν να διενεργηθεί στα πρότυπα του Ανταγωνιστικού Διαλόγου. Οι προεπιλεγέντες όμιλοι θα υπέβαλαν τις μελετητικές προτάσεις τους και θα επιλέγονταν εκ μέρους του Δημοσίου η βέλτιστη τεχνική λύση. Για την Λύση αυτή με πρωτοβουλία του Δημοσίου θα εκδίδονταν οι Περιβαλλοντικοί Όροι. Στην συνέχεια οι προεπιλεγέντες θα διαγωνίζονταν επί της επιλεγείσας Λύσης. Η εφαρμογή της διαδικασίας αυτής του Ανταγωνιστικού Διαλόγου κρίθηκε από το Δημόσιο ως επισφαλής νομικά. Αντί αυτής επιλέχθηκε τελικά η κλασσική διαδικασία ωρίμανσης των μελετών εκ μέρους του Δημοσίου για τον τεχνικό και οικονομικό προσδιορισμό της βέλτιστης Λύσης. Με ελάχιστες εξαιρέσεις η διαδικασία ωρίμανσης των μελετών διενεργήθηκε μέσω αυτοτελών συμβάσεων στις παρακάτω κατηγορίες μελετών : Οδοποιία (σε επίπεδο Προωθημένης Αναγνωριστικής Μελέτης ή Προμελέτης μειωμένων απαιτήσεων) Περιβαλλοντικές Μελέτες

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Γεωλογικές Μελέτες (επί της επιλεγείσας λύσης και σε τμήματα των εναλλακτικών χαράξεων) Τοπογραφικές Μελέτες επί υπόβαθρου ορθοφωτοχαρτών (επί της επιλεγείσας λύσης και σε τμήματα των εναλλακτικών χαράξεων) Γεωτεχνικές Μελέτες και έρευνες (επί της επιλεγείσας λύσης και σε τμήματα των εναλλακτικών χαράξεων) Στην φάση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης του Βασικού Σχεδιασμού δεν εκπονήθηκαν μελέτες τεχνικών έργων με δεδομένη την ανάληψη του κατασκευαστικού κινδύνου από τους Παραχωρησιούχους. Η εργώδης αυτή προσπάθεια απαίτησε διάστημα τριών περίπου ετών (2003, 2004 και 2005) και ολοκληρώθηκε με την έγκριση των Περιβαλλοντικών Όρων για κάθε έργο. Σε ελάχιστες περιπτώσεις κατά την δημόσια διαβούλευση που προηγούνταν της έγκρισης των Περιβαλλοντικών Όρων, οι τοπικές κοινωνίες μέσω των θεσμοθετημένων οργάνων και εκπροσώπων τους στήριξαν τις προτάσεις του Υπουργείου.

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Χαρακτηριστικές περιπτώσεις : Τα Νομαρχιακά Συμβούλια Αχαΐας και Κορινθίας απέρριψαν την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τον Αυτοκινητόδρομο Κόρινθος – Πάτρα (που προέβλεπε την μετατροπή της υπάρχουσας Νέας Εθνικής Οδού σε αυτοκινητόδρομο) ζητώντας την υιοθέτηση νέας χάραξης με διατήρηση υπάρχουσας της Νέας Εθνικής Οδού ως δρόμου για «τοπικές» μετακινήσεις. Το που θα οδηγούσε αυτή η επιλογή αν υιοθετούνταν μπορεί εύκολα να το φανταστεί κανείς σήμερα. Μέσα από τη διαδικασία ωρίμανσης των μελετών κατέστη δυνατή η διόρθωση μερικών κραυγαλέα λανθασμένων επιλογών που είχαν γίνει παλαιότερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μελέτη του αυτοκινητόδρομου Λεύκτρο – Σπάρτη (η οποία είχε ολοκληρωθεί το έτος 2002 (με έγκριση των περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή του έργου) και προέβλεπε την κατασκευή αυτοκινητοδρόμου με ταχύτητα μελέτης 110 χλμ/ώρα με δύο λωρίδες ανά κατεύθυνση λωρίδα έκτακτης ανάγκης και κεντρική νησίδα .

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Αυτοκινητόδρομος Λεύκτρο – Σπάρτη / ανασχεδιασμός για μείωση ταχύτητας – διατομής

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Στα πλαίσια του ανασχεδιασμού του έργου την περίοδο 2004-2005, η ταχύτητα μελέτης μειώθηκε σε 90 χλμ/ώρα με δύο λωρίδες ανά κατεύθυνση κυκλοφορίας και αμφίπλευρο κεντρικό στηθαίο από σκυρόδεμα. Η τροποποίηση αυτή που μείωσε και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή του Εργου στην κοιλάδα του Ευρώτα ήταν μια από τις ελάχιστες περιπτώσεις που έγινε αποδεκτή από την τοπική κοινωνία κατά τη διαδικασία τροποποίησης των εγκεκριμένων περιβαλλοντικών όρων. Όπως ήταν φυσικό και αναμενόμενο έγιναν και σημαντικά λάθη στην περίοδο αυτή. Κάνοντας αυτοκριτική θεωρώ ότι το βασικότερο λάθος ήταν ο υπερσχεδιασμός των έργων και η ένταξη σε αυτά οδικών τμημάτων στα οποία αναμένονταν πολύ χαμηλοί κυκλοφοριακοί φόρτοι ακόμα και για τα δεδομένα της περιόδου εκείνης. Άλλωστε αυτή ήταν και η βασική αιτία που στην συνέχεια και μετά την εκδήλωση της δημοσιονομικής κρίσης οδήγησε στην αναθεώρηση των Συμβάσεων Παραχώρησης το 2013.

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Ένα πολύ σημαντικό λάθος επίσης ήταν το ότι δεν μελετήθηκε και προγραμματίστηκε εξ αρχής η κατασκευή από τον Παραχωρησιούχο των αναγκαίων παραλλαγών των δικτύων των ΟΚΩ στις θέσεις στις θέσεις εμπλοκής με τον υπό κατασκευή Αυτοκινητόδρομο . Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη σώρρευση καθυστερήσεων και τον ουσιαστικό ανασχεδιασμό των έργων στις θέσεις εμπλοκής με τα υπόψη δίκτυα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν: Η εμπλοκή του αυτοκινητοδρόμου Ευαγγελισμός – Σκοτίνα με την εν λειτουργία Σιδηροδρομική Γραμμή Υψηλών Ταχυτήτων στις περιοχές Ευαγγελισμού και Ραψάνης και με τον κύριο αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου στις περιοχές Πλαταμώνα και Ευαγγελισμού. Η εμπλοκή του αυτοκινητοδρόμου Κόρινθος – Πάτρα με την υπό κατασκευή Σιδηροδρομική Γραμμή Υψηλών Ταχυτήτων. Η εμπλοκή του αυτοκινητοδρόμου Κόρινθος – Πάτρα με την υπό κατασκευή Σιδηροδρομική Γραμμή Υψηλών Ταχυτήτων αποτέλεσε σίγουρα το δυσχερέστερο πρόβλημα έπρεπε να επιλυθεί για την ολοκλήρωση και των δύο έργων.

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Το πρόβλημα αυτό δημιουργήθηκε κύρια από την πλήρη ανατροπή του χρονοδιαγράμματος υλοποίησης του έργου κατασκευής της Σιδηροδρομικής Γραμμής Υψηλών Ταχυτήτων στο τμήμα Κιάτο – Ροδοδάφνη, όπου λόγω της στενότητας του διαθέσιμου χώρου μεταξύ του νότιου ορεινού όγκου και της βόρειας έντονα αναπτυγμένης οικιστικά ακτής της Πελοποννήσου ενυπήρχαν τα περισσότερα και κρισιμότερα σημεία εμπλοκής των δύο έργων. Και τούτο διότι η αρχική φιλοσοφία εκπόνησης των μελετών του Βασικού Σχεδιασμού του Οδικού έργου που προέβλεπε την ολοκλήρωση της ΣΓΥΤ το έτος 2009 πριν δηλαδή την έναρξη κατασκευής του αυτοκινητοδρόμου. Η θεμελιώδης αυτή παραδοχή σχεδιασμού ανατράπηκε πλήρως με αποτέλεσμα σήμερα με ολοκληρωμένο τον αυτοκινητόδρομο ακόμα να υπολείπεται η ολοκλήρωση της κατασκευής του έργου της ΣΓΥΤ. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε ανασχεδιασμό και των δύο έργων στις θέσεις εμπλοκής όπως το Δερβένι Κορινθίας. Επίσης οδήγησε στην ανάληψη εκ μέρους του Παραχωρησιούχου της εκτέλεσης έργων της ΣΓΥΤ, όπως το σύνθετο τεχνικό άνω διάβασης της ΣΓΥΤ πάνω από τον αυτοκινητόδρομο στην περιοχή Καμάρες Αιγιαλείας, του οποίου η κατασκευή θα ήταν εξαιρετικά δαπανηρή μετά την ολοκλήρωση του οδικού έργου απαιτώντας καλωδιωτή γέφυρα ανοίγματος 300 μέτρων περίπου.

ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΡΓΩΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗΣ

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Σε όσες περιπτώσεις εφαρμόστηκε εκ μέρους του Παραχωρησιούχου η δυνατότητα τροποποίησης του Βασικού Σχεδιασμού σε τμήμα του έργου ακολουθήθηκε κατά κανόνα η υποβολή Φακέλου Τροποποίησης στην αρμόδια περιβαλλοντική Υπηρεσία. Ανάλογα με το είδος της τροποποίησης αυτή γίνονταν : Με έγγραφο της αρμόδια Υπηρεσίας του ΥΠΕΚΑ. Με απόφαση του Γενικού Διευθυντή Περιβάλλοντος (χωρίς διαβούλευση) αλλά με ενημέρωση των αρμοδίων φορέων. Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος ύστερα από δημόσια διαβούλευση. Μέσω της διαδικασίας αυτής το τελικά κατασκευασμένο έργο είναι πλήρως αδειοδοτημένο περιβαλλοντικά. Επίσης μέσω των Συμβάσεων Παραχώρησης αδειοδοτήθηκαν περιβαλλοντικά οδικά έργα τα οποία ουδέποτε είχαν αδειοδοτηθεί όπως π.χ. ο αυτοκινητόδρομος Ελευσίνας – Κορίνθου (πλην του οδικού τμήματος της Κακιάς Σκάλας).

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Άλλη χαρακτηριστική περίπτωση ανατροπής προϋποθέσεων ήταν η ολοκλήρωση της κατασκευής του τμήματος του αυτοκινητοδρόμου Παραδείσια – Τσακώνα (Τρίπολη – Καλαμάτα) του οποίου η ανακατασκευή και ολοκλήρωση είχε προγραμματιστεί μέχρι το πέρας του 2009. Η ανακατασκευή του πολύπαθου αυτού έργου είχε περιέλθει στην ευθύνη του Υπουργείου Υποδομών μετά το έτος 2003 όταν καταστράφηκε ολοσχερώς από την κατολίσθηση του Φεβρουαρίου του 2003 και αφού προηγουμένως βρίσκονταν σε λειτουργία για δύο και πλέον έτη, «ολοκληρωμένο» από την Περιφέρεια Πελοποννήσου. Στο υπόψη τμήμα μετά την ανάληψη της ευθύνης της μελέτης και κατασκευής από το Υπουργείο Υποδομών το έτος 2003 έγινε εκτεταμένος ανασχεδιασμός. Δυστυχώς λόγω της οικονομικής κρίσης, η ολοκλήρωση της κατασκευής επιτεύχθηκε τελικά το έτος 2016. Όμως αν αναλογιστεί κάποιος τι παραλήφθηκε από το Υπουργείο το έτος 2003 και τι αποδόθηκε τελικά σε κυκλοφορία, μπορεί να μιλήσει και για ένα επίτευγμα λαμβάνοντας υπόψη ότι το κύριο μέρος της μελέτης ανασχεδιασμού και της ανακατασκευής του έργου χρηματοδοτήθηκε από Εθνικούς Πόρους.

Παραδείσια - Τσακώνα Φεβρουάριος 2003

Παραδείσια - Τσακώνα Φεβρουάριος 2003

Παραδείσια - Τσακώνα σήμερα

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Η εκπόνηση των μελετών του οριστικού σχεδιασμού κάθε έργου έγινε στην συντριπτική πλειονότητα από ελληνικά μελετητικά γραφεία ανώτατης τάξης στην κατηγορία τους. Τα γραφεία αυτά απέκτησαν σημαντική πρόσθετη εμπειρία μέσω των συμβάσεων παραχώρησης. Κάθε Σύμβαση Παραχώρησης όριζε ότι ο έλεγχος και η έγκριση των μελετών θα διενεργούνταν από τον Ανεξάρτητο Μηχανικό του έργου. Το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού που στελέχωσε τον Ανεξάρτητο Μηχανικό κάθε έργου αποτελούνταν από έλληνες μηχανικούς. Η διαδικασία ελέγχου των μελετών διαρκούσε κατά μέσο όρο 21 ημέρες από την υποβολή της μελέτης στον Ανεξάρτητο Μηχανικό και ολοκληρώνονταν με την έκδοση πιστοποιητικού ελέγχου της κάθε μελέτης εκ μέρους του Ανεξάρτητου Μηχανικού. Οι έλληνες μηχανικοί που στελέχωσαν το τμήμα ελέγχου μελετών του Ανεξάρτητου Μηχανικού απέκτησαν σημαντική εμπειρία και σε θέματα κατασκευής. Ανάλογη σημαντική εμπειρία έχουν αποκτήσει και τα υπηρεσιακά στελέχη του Υπουργείου που επόπτευσαν την διαδικασία ελέγχου και έγκρισης των μελετών.

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Αδειοδότηση σηράγγων. Μετά την εφαρμογή της Οδηγίας 54/2004 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τη σύσταση της Διοικητικής Αρχής Σηράγγων, οι Παραχωρησιούχοι όφειλαν να υποβάλουν τις αναγκαίες μελέτες ανάλυσης για την πλήρη αδειοδότηση τόσο των νέων σηράγγων όσο και αυτών που ήταν ήδη σε λειτουργία κατασκευασμένες παλαιότερα από το Δημόσιο. Μετά την έγκριση τους από τον Ανεξάρτηο Μηχανικό οι μελέτες αυτές υποβλήθηκαν στη Διοικητική Αρχή Σηράγγων. Στα πλαίσια αυτά έχουν ήδη αδειοδοτηθεί επίσημα από τη Διοικητική Αρχή Σηράγγων όλες οι σήραγγες των έργων Παραχώρησης τόσο στα νέα όσο και στα παλαιότερα τμήματα. Για τις σήραγγες αυτές έχουν εκπονηθεί εγχειρίδια εκτάκτων αναγκών τα οποία και εφαρμόζονται από τους Διαχειριστές και τον Παραχωρησιούχο. Σημειώνεται ότι οι μόνες σήραγγες στην Ελλάδα που πληρούν σήμερα τις απαιτήσεις της Οδηγίας 54/2004 της Ευρωπαικής Επιτροπής και έχουν αδειοδοτηθεί από τη Διοικητική Αρχή Σηράγγων είναι οι σήραγγες των έργων Παραχώρησης.

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΛΕΤΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΤΙΚΩΝ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑ ΟΔΟΣ (*) 2.500 87 ΜΟΡΕΑΣ 1.600 27 ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ ΑΙΓΑΙΟΥ 800 40 (*) Περιλαμβάνονται και οι οριστικές μελέτες για την δημοπράτηση, ως κλασσικό δημόσιο έργο, της ολοκλήρωσης του αυτοκινητοδρόμου Πάτρα – Πύργος.

Ο ρόλος του Μελετητικού – Συμβουλευτικού κλάδου στα έργα παραχώρησης Μετά την ολοκλήρωση της κατασκευαστικής περιόδου των νέων τμημάτων των έργων Παραχώρησης ξεκίνησε η επιθεώρησης των τεχνικών στα Υφιστάμενα Τμήματα. Δυστυχώς η διαδικασία αυτή αποκάλυψε σοβαρά θέματα ενίσχυσης τεχνικών ακόμα και σε πρόσφατα κατασκευασμένα τεχνικά έργα όπως αυτό της Γέφυρας 601 του Κόμβου Κ1 της Ευρείας Παράκαμψης Πάτρας, αλλά και τεχνικών στα τμήματα Ελευσίνα – Κόρινθος και Ράχες – Κλειδί. Μέσω αυτής της διαδικασίας ελέχθηκαν ή θα ελεγχθούν πάνω από 350 τεχνικά έργα και πρώτα αποτελέσματα δείχνουν την αναγκαιότητα αρκετά σημαντικών παρεμβάσεων σε κάποια από αυτά. Ενα από τα σημαντικότερα ευρήματα στα πλαίσια αυτής της διαδικασίας είναι τα κατεστραμμένα εγκάρσια προεντεταμένα διαφράγματα στην γέφυρα 601 της Ευρείας Παράκαμψης Πάτρας (Κόμβος Κ1) . Αυτή την περίοδο μελετάται η αποκατάσταση της στατικής λειτουργίας της υπόψη γέφυρας.

Φωτογραφίες από τη Γέφυρα 601 στην ευρεία Παράκαμψη Πάτρας

Ευχαριστώ για την προσοχή σας Ιωάννης Καρνέσης Πολιτικός Μηχανικός Προϊστάμενος της ΕΥΔΕ