e- mail: ftheologh@yahoo.gr ΤΟ ΚΥΜΑ Διδακτική πρόταση για θέματα στη Νεοελληνική Γλώσσα Β΄Λυκείου σχετικά με τον φυλετικό και κοινωνικό ρατσισμό 1ο Συνέδριο Πανελλήνιας Παιδαγωγικής Εταιρείας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης 14-15 Μαρτίου 2015 Θεολόγη Φωτεινή Φιλόλογος, Κλάδος ΠΕ02, 1ο ΕΠΑ.Λ. Κορυδαλλού e- mail: ftheologh@yahoo.gr

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Τίτλος: Το Κύμα Τάξη: Β´ Λυκείου Διδακτικό αντικείμενο: Νεοελληνική Γλώσσα Διδακτική ενότητα: Βιογραφικά Είδη (φυλετικός και κοινωνικός ρατσισμός) Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές: Λογοτεχνία, Ιστορία, ΤΠΕ Μέθοδος διδασκαλίας: Ομαδοσυνεργατική Χρονική διάρκεια: 5 διδακτικές ώρες

ΣΤΟΧΟΙ Α. ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Οι μαθητές επιδιώκεται: Να κατανοήσουν την έννοια του ρατσισμού και να διακρίνουν δύο κύριες μορφές του (φυλετικός, κοινωνικός). Να μπορούν να ερμηνεύουν έννοιες συναφείς με το ρατσισμό, π.χ. εθνικισμός, γενοκτονία, πογκρόμ, ολοκαύτωμα, μέσα από την έρευνα και μελέτη ιστορικών παραδειγμάτων, όπως το ολοκληρωτικό καθεστώς της Γερμανίας του Χίτλερ. Να ενημερωθούν για τις τάσεις ρατσισμού σε διεθνές επίπεδο (πογκρόμ των Ναζί εναντίον των Εβραίων και των τσιγγάνων) και να συνειδητοποιήσουν ότι ο ναζισμός δεν αφορά μια συγκεκριμένη ιστορικά στιγμή αλλά είναι μία ιδεολογία που καταπατά όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα σε κάθε χώρο και χρόνο.

Να αντιληφθούν την ιστορική συνέχεια του φαινομένου και να συνειδητοποιήσουν τους μηχανισμούς εκείνους που το συντηρούν ανά τους αιώνες, εντοπίζοντας, μελετώντας και συγκρίνοντας σύγχρονα παραδείγματα, όπως ομάδες νεοναζιστών, φαινόμενο σκίνχεντ. Να προβληματιστούν για τη στάση υπακοής των ανθρώπων στη ναζιστική ιδεολογία και να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με προβλήματα, που απορρέουν από τέτοιες εκδηλώσεις ρατσιστικής συμπεριφοράς. Να αναλογιστούν για τα αίτια αλλά και τις επιπτώσεις που προκαλεί ο ρατσισμός τόσο σε αυτόν που εκδηλώνει τέτοιες συμπεριφορές όσο και σε αυτούς που υφίστανται ρατσιστική αντιμετώπιση. Να διερευνήσουν και να προβληματιστούν σχετικά με τον τρόπο αντίδρασης απέναντι στο φαινόμενο του ρατσισμού.

Β. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Οι μαθητές αναμένεται: Να ασκηθούν στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών μέσα από ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες (συνεργατική - ομαδική μάθηση). Να οικοδομήσουν τη γνώση μέσω της διερευνητικής και ανακαλυπτικής μάθησης. Να ανιχνεύσουν οι ίδιοι πληροφορίες από το διαδίκτυο (βιωματική μάθηση) και να προσεγγίσουν με κριτική σκέψη τις πηγές των πληροφοριών αναπτύσσοντας την αυτενέργεια. Να μάθουν να εργάζονται μεθοδικά με συγκεκριμένα φύλλα εργασίας που θα συνδυάζουν κειμενικό και εξωκειμενικό ή παρακειμενικό στοιχείο (εικόνες από το διαδίκτυο). Να ασκηθούν σε δραστηριότητες αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης στο πλαίσιο της ανατροφοδότησης τόσο σε επίπεδο ενδοομαδικό όσο και σε αυτό της ολομέλειας, αξιοποιώντας τις επισημάνσεις της ομάδας, των άλλων ομάδων και του εκπαιδευτικού.

Γ. ΣΤΟΧΟΙ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΤΠΕ (ψηφιακός γραμματισμός) Οι μαθητές προσδοκάται: Να εξοικειωθούν με το διαδίκτυο και να ασκηθούν στη χρήση λογισμικών, όπως αυτό του επεξεργαστή κειμένου. Να έρθουν σε επαφή με ηλεκτρονικά λεξικά ώστε να μάθουν να τα χρησιμοποιούν και σε δικές τους αναζητήσεις. Να χρησιμοποιούν τις ηλεκτρονικές πύλες και να πλοηγούνται στο διαδίκτυο με στόχο την εύρεση συγκεκριμένης πληροφορίας (ερευνητική αυτενέργεια).

Να ασκηθούν στην κριτική αντιμετώπιση των πολιτικών, κοινωνικών, πολιτισμικών και ιδεολογικών αποχρώσεων του διαδικτυακού υλικού (κριτικός γραμματισμός). Να εξοικειωθούν με τα χαρακτηριστικά του ψηφιακού κειμένου (υπερκείμενο, πολυτροπικότητα). Να αποκτήσουν δεξιότητες χειρισμού των ηλεκτρονικών βάσεων και επεξεργασίας και ταξινόμησης των δεδομένων με στόχο τη συνεργατική παραγωγή κειμένων απλών και πολυτροπικών (νέος γραμματισμός). Να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι στη χρήση των ΤΠΕ ως βασικό περιβάλλον οικοδόμησης της γνώσης στη μαθησιακή διαδικασία .

ΡΟΛΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

Πορεία υλοποίησης της διδακτικής παρέμβασης Τόπος διεξαγωγής διδασκαλίας: εργαστήριο πληροφορικής σχολείου (12 υπολογιστές). Χωρισμός μαθητών σε ομάδες: 20 μαθητές – 4 ομάδες Κριτήρια Διαφοροποίησης: - γνωστικό επίπεδο παιδιών -ευχέρεια στη χρήση των εργαλείων ΤΠΕ Ρόλοι μαθητών: υπεύθυνος χρήσης του υπολογιστή και διαδικτυακής έρευνας γραμματέας αναγνώστης - συντονιστής της όλης διαδικασίας σύνδεσμος με τον διδάσκοντα παρουσιαστής των αποτελεσμάτων της διερευνητικής μαθησιακής διαδικασίας της ομάδας στην ολομέλεια

Οι φάσεις εξέλιξης της δραστηριότητας Α΄ Φάση (2 ώρες) Παρακολούθηση της ταινίας Το κύμα (DIE WELLE) του Ντένις Γκάνσελ.

Β΄ Φάση (2 ώρες) 1η ώρα: Μοίρασμα σε κάθε ομάδα διαφορετικών αποσπασμάτων της ταινίας σε μορφή dvd και φωτοτυπιών με τα φύλλα εργασίας. Επίλυση από τους μαθητές των επιμέρους δραστηριοτήτων με την αξιοποίηση του διαδικτύου και των απαραίτητων λογισμικών. 2η ώρα: Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της εργασίας κάθε ομάδας στην ολομέλεια.

Γ΄ Φάση (1 ώρα) Μοίρασμα κοινού φύλλου εργασίας στις 4 ομάδες με θέμα τα συμπεράσματα των μαθητών, που προκύπτουν από την τελευταία σκηνή της ταινίας. Αξιολόγηση των εργασιών της κάθε ομάδας αλλά και των αποτελεσμάτων της ομαδικής εργασίας.

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΜΑΔΑ Α΄ Α. Αφού παρακολουθήσετε το απόσπασμα (10.14΄- 27.36΄) από την ταινία: Το Κύμα (DIE WELLE) του Ντένις Γκάνσελ, που αναφέρεται στην 1η ημέρα εφαρμογής του project: Διδασκαλία ολοκληρωτικών καθεστώτων, σε μαθητές λυκείου της Γερμανίας, να απαντήσετε με τη χρήση κειμενογράφου σύντομα στις παρακάτω ερωτήσεις: 1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος; α)…………………………………………………….. β)…………………………………………………….. γ)…………………………………………………….. 2. Ποιος είναι ο ρόλος του ηγέτη σε ένα τέτοιο καθεστώς; α)……………………………………………………. β)…………………………………………………….

3. Πώς καλούνται οι μαθητές να εφαρμόσουν το βίωμα ενός τέτοιου καθεστώτος στο επίπεδο της τάξης τους (ορισμός ηγέτη – κανόνες που πρέπει να ακολουθήσουν οι μαθητές); α)……………………………………………. β)…………………………………………….. 4. Ποιες είναι οι κοινωνικές δομές που ευνοούν την εγκαθίδρυση ενός δικτατορικού καθεστώτος; β)…………………………………………… γ)…………………………………………... δ)…………………………………………. ε)………………………………………….. στ)………………………………………….

Β. Στο 12΄ της ταινίας οι μαθητές αναφέρονται στο παράδειγμα του Γ΄ Ράιχ ως ολοκληρωτικού καθεστώτος. Αφού μεταβείτε στην ιστοσελίδα της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα: http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html να αναζητήσετε τις σημασίες των λέξεων: εθνικισμός, γενοκτονία, πογκρόμ, ολοκαύτωμα.

Γ. Αναζητήστε στις παρακάτω ιστοσελίδες: εγκυκλοπαίδεια http://www.black-tracker.gr/details.php?id=402 πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά του Γ΄ Ράιχ και τη ναζιστική ιδεολογία (1933-1945). Συγκεκριμένα να εστιάσετε στα εξής σημεία: Ποια είναι τα βασικά ιδεολογικά σημεία του Ναζισμού; Ποια μορφή ρατσισμού εντοπίζετε στη θεωρία του Χίτλερ για την κατηγοριοποίηση των ανθρώπων; Ποιοι ανήκουν στην Άρια φυλή και ποιοι θεωρούνται ‘υπάνθρωποι’; Πώς εφαρμόστηκε η επιχείρηση εξόντωσης των ‘κατώτερων φυλών’ από το ναζιστικό καθεστώς; Στη συνέχεια να δημιουργήσετε ένα πρόγραμμα παρουσίασης (PowerPoint), το οποίο να αναφέρεται στον τρόπο εξόντωσης των Εβραίων - Αθίγγανων. Το κείμενό σας να περιέχει εικόνες, χάρτες και αριθμητικά στοιχεία (αναζήτηση στο διαδίκτυο), που να μαρτυρούν το μέγεθος της καταστροφής που έπληξε την ανθρωπότητα.

ΟΜΑΔΑ Β΄ Α. Αφού παρακολουθήσετε το απόσπασμα (27.37΄- 34.53΄) από την ταινία: Το Κύμα (DIE WELLE) του Ντένις Γκάνσελ, που αναφέρεται στην 2η ημέρα εφαρμογής του project: Διδασκαλία ολοκληρωτικών καθεστώτων, σε μαθητές λυκείου της Γερμανίας, να απαντήσετε με τη χρήση κειμενογράφου σύντομα στις παρακάτω ερωτήσεις: 1. Πώς αρχίζει να διαμορφώνεται η εξουσία μέσα από την ομαδικότητα και τη δύναμη της ενότητας στα πλαίσια της τάξης; α)………………………………………….. β)………………………………………….. 2. Με βάση ποιο κριτήριο κατηγοριοποιούνται οι μαθητές; Ποιος ο στόχος αυτής της διαφοροποίησης; Κριτήριο κατηγοριοποίησης:………………………………….. Στόχος: 1)……………………………………………………… 2)………………………………………………………

3. Τι συναισθήματα διαμορφώνονται στους μαθητές για την τάξη στην οποία διδάσκεται το αντίθετο project περί αναρχικών καθεστώτων; α)…………………………………… β)……………………………………. γ)……………………………………. 4. Με ποιο μέσο αισθητοποιείται η διαφοροποίηση της συγκεκριμένης τάξης από τις υπόλοιπες; Υπάρχουν αντιδράσεις; Αν ναι, γιατί; Μέσο διαφοροποίησης:………………………………. Μαθητές που αντιδρούν: 1)……………………… 2)……………………… Αιτία αντίδρασης: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Β. Ανατρέξτε στις εικόνες της μηχανής αναζήτησης https://www. google Β. Ανατρέξτε στις εικόνες της μηχανής αναζήτησης https://www.google.gr/ με θέμα τις στολές των κρατούμενων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Δημιουργείστε έναν φάκελο στην επιφάνεια εργασίας και σώστε εκείνες που κατά τη γνώμη σας αισθητοποιούν καλύτερα το φαινόμενο. Γ. Αφού διαβάσετε τα παρακάτω αποσπάσματα από το Μαουτχάουζεν του Ιάκ. Καμπανέλλη (σ. 52 - 54) και αντλήσετε πληροφορίες από την ιστοσελίδα: http://users.sch.gr/pchaloul/nazi-eglima.htm να γράψετε χρησιμοποιώντας τον επεξεργαστή κειμένου Word, ένα άρθρο για τη σχολική σας εφημερίδα, στο οποίο θα αναλύετε πώς επηρεάζει η ενδυμασία στην κατάργηση της ατομικότητας, στο στιγματισμό και την περιθωριοποίηση κοινωνικών ομάδων και κατά συνέπεια στη διαμόρφωση ρατσιστικών συμπεριφορών.

ΟΜΑΔΑ Γ΄ Α. Αφού παρακολουθήσετε το απόσπασμα (34.54΄- 54.15΄) από την ταινία: Το Κύμα (DIE WELLE) του Ντένις Γκάνσελ, που αναφέρεται στην 3η ημέρα εφαρμογής του project: Διδασκαλία ολοκληρωτικών καθεστώτων, σε μαθητές λυκείου της Γερμανίας, να απαντήσετε με τη χρήση κειμενογράφου σύντομα στις παρακάτω ερωτήσεις: 1. Ποια είναι η ονομασία της ομάδας; Γιατί πιστεύετε ότι οι μαθητές διάλεξαν αυτό το όνομα; Όνομα ομάδας:…………………………………. Αίτια επιλογής ονόματος: α)……………………………………………………………………………………… β)………………………………………………………………………………………. 2. Με ποιο τρόπο αρχίζουν οι μαθητές να διαφημίζουν την ομάδα τους και να την κάνουν γνωστή στην ευρύτερη κοινωνία; α)………………………………. β)………………………………… γ)………………………………. δ)…………………………………. 3. Ποιες αξίες της Δημοκρατίας εντοπίζετε στη συγκεκριμένη σκηνή να συνδέονται με την ανάδυση της φασιστικής ομάδας ‘ΤΟ ΚΥΜΑ’; α)……………………………… β)………………………………… γ)……………………………… δ)………………………………….

Β. Κάρο – Τιμ: δύο αντίθετοι χαρακτήρες μαθητών Β. Κάρο – Τιμ: δύο αντίθετοι χαρακτήρες μαθητών. Πώς νιώθουν οι μαθητές αυτοί στα πλαίσια της ομάδας ‘ΤΟ ΚΥΜΑ’; Να αποδώσετε δύο καταγραφές ημερολογίου (μία για τον καθένα), όπου βάσει συγκεκριμένων περιστατικών θα αιτιολογείται η συναισθηματική τους κατάσταση και η συμπεριφορά τους γενικότερα. Γ. Μεταβείτε στην ιστοσελίδα της Βικιπαίδεια και διαβάστε τα 25 σημεία του προγράμματος του κόμματος των Ναζί, όπως διατυπώθηκαν το 1920: εγκυκλοπαίδεια. Στη συνέχεια να το αποθηκεύσετε σε μορφή Word και με τη βοήθεια του επεξεργαστή κειμένου, να επισημάνετε με κόκκινο χρώμα τη λέξη ‘απαιτούμε’ και με πράσινο τις φράσεις που αναφέρονται σε βασικές αρχές φιλελεύθερων – δημοκρατικών καθεστώτων, όπως η αρχή της αξιοκρατίας, η ισότητα, η εθνική ανεξαρτησία, η ανεξιθρησκία και η ελευθερία. Πίσω από ποιες αξίες και ιδανικά κρύβεται το πρόσωπο του Ναζισμού; Ποια μέσα χειρίζεται ο Φασισμός για να πείσει; (120- 150 λέξεις)

ΟΜΑΔΑ Δ΄ Α. Αφού παρακολουθήσετε το απόσπασμα (54.16΄- 1.25.00΄) από την ταινία: Το Κύμα (DIE WELLE) του Ντένις Γκάνσελ, που αναφέρεται στην 4η και 5η ημέρα εφαρμογής του project: Διδασκαλία ολοκληρωτικών καθεστώτων, σε μαθητές λυκείου της Γερμανίας, να απαντήσετε με τη χρήση κειμενογράφου σύντομα στις παρακάτω ερωτήσεις: 1. Ποιο καινούριο αναγνωριστικό στοιχείο προστίθεται στην ταυτότητα της ομάδας: ΤΟ ΚΥΜΑ; Θυμηθείτε αντίστοιχο ιστορικό παράδειγμα. Στη συνέχεια αφού παρατηρήσετε προσεκτικά την παρακάτω εικόνα, καταγράψτε τα συναισθήματα που σας προκαλεί η στάση του ανθρώπου που απέχει από το ναζιστικό χαιρετισμό. Ποιο είναι το μήνυμα για τη δική μας στάση απέναντι στα φασιστικά κρούσματα των καιρών μας;

2. Καταγράψτε τα περιστατικά εκείνα που αποδεικνύουν ότι η κατάσταση παρά την προσπάθεια του καθηγητή αρχίζει να ξεφεύγει και να αγγίζει τα όρια της υπερβολής και του κινδύνου. α)…………………………………… β)………………………………….. γ)…………………………………… δ)…………………………………... 3. Περιγράψτε τις μεταβολές που παρατηρούνται στον ψυχικό κόσμο και τη συμπεριφορά των άμεσα (καθηγητής Βένγκερ, μαθητές: Τιμ, Μάρκο, Κάρο, Μόνα) αλλά και έμμεσα (Άγκνε, σύντροφος καθηγητή) εμπλεκομένων με το project της Απολυταρχίας / ομάδα ‘ΤΟ ΚΥΜΑ’. Με τη βοήθεια του επεξεργαστή κειμένου, δημιουργείστε έναν πίνακα (6 σειρές, 3 στήλες), όπου θα συγκεντρώσετε επιγραμματικά τα εξής δεδομένα: ονόματα καθηγητών - μαθητών / συναισθήματα απέναντι στο ΚΥΜΑ / αιτιολόγηση συμπεριφοράς - συναισθημάτων.

Β. Να γράψετε δύο ειδήσεις με θέμα την έκβαση του αγώνα πόλο μεταξύ των δύο ομάδων. Υποθέστε ότι η μία θα αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα των υπέρμαχων του Κύματος και η άλλη στην αντίπαλη ιστοσελίδα. Γ. Αφού επισκεφτείτε τις συγκεκριμένες διαδικτυακές σελίδες για την εμφάνιση νεοναζιστικών ομάδων σε χώρες όπως η Ισπανία, η Γερμανία και η Ρωσία: http://www.youtube.com/watch?v=ONplJ1FzlVU http://www.youtube.com/watch?v=HENFosLJlko (2.50΄ – 8.00΄, Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα: Η απειλή των Νεοναζί), να καταγράψετε τα πλέον ενδιαφέροντα σημεία και βάσει αυτών να υποθέσετε ότι απαντάτε σε μία δημοσιογραφική συνέντευξη που θα έχει ως κεντρικούς άξονες τα εξής σημεία (δημοσιογράφος – κοινωνικός ψυχολόγος): Ποια τα βασικά χαρακτηριστικά του προφίλ των νεοναζί; Βρίσκετε ομοιότητες με ναζιστικά κινήματα του παρελθόντος; Ποια μέσα χρησιμοποιούν για την προσέλκυση ατόμων σε νεοναζιστικές οργανώσεις;

Γιατί ελκύει η φασιστική ρητορική και πρακτική τα μέλη τέτοιων ομάδων; Πώς τους κάνει να νιώθουν (ξεχωριστοί, δυνατοί, όμορφοι, ασφαλείς, κυρίαρχοι, ήρωες…;;;); Πώς δικαιολογείται η εμφάνιση νεοναζιστικών ομάδων σε καιρούς ειρήνης; Ποια θεωρούν ότι είναι η βασική τους αποστολή – καθήκον απέναντι στην κοινωνία; Πώς δικαιολογείται η ευκολία με την οποία καθημερινοί άνθρωποι οδηγούνται στη διάπραξη φόνων; Ποιες εθνικές – κοινωνικές ομάδες υφίστανται συνήθως ρατσισμό και γιατί; Με τι προσόντα πρέπει να είναι εφοδιασμένοι οι νέοι ώστε να μην υπακούσουν στις ναζιστικές επιταγές της εποχής μας;

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΟΙΝΟ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ Α. Αφού παρακολουθήσετε το απόσπασμα (1.25.00΄- 1. 42.20΄) της ταινίας, όπου εκτυλίσσονται τα γεγονότα της τελευταίας ημέρας διεξαγωγής του project για τα απολυταρχικά καθεστώτα, να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα προκειμένου να ακολουθήσει δεκάλεπτη συζήτηση μεταξύ των ομάδων: 1. Τι κλίμα επικρατεί στο αμφιθέατρο κατά την ανάγνωση των εκθέσεων των μαθητών από τον καθηγητή; 2. Πώς παρουσιάζεται στη συγκεκριμένη σκηνή ο καθηγητής; Τι αποτελεί για τους μαθητές; 3. Κρίνετε την τελευταία σκηνή της ταινίας και καταγράψτε τα συμπεράσματά σας ώστε να ακολουθήσει σύντομη συζήτηση επ’ αυτών.

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΠΕΚΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Να συγκεντρώσετε υλικό από την ιστοσελίδα εικαστικών αντιρατσιστικών μηνυμάτων: http://tinyurl.com/6ft9un4, με στόχο τη δημιουργία αφίσας με τη βοήθεια του λογισμικού Wordle. Συγκεκριμένα η αφίσα – πρόσκληση θα προβάλλει τη διοργάνωση αντιρατσιστικής γιορτής στα πλαίσια του δήμου σας και θα έχει ως κεντρικό σύνθημα: Ο φασισμός έρχεται πρώτα για τους ‘άλλους’ μετά για όλους.

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!