ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑ: Υ104 Εκπαιδευτική Πολιτική ΘΕΜΑ: «Ο ρόλος του κράτους και της εξουσίας στη διαμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής » Διδάσκουσα: Ηλιάδου Τάχου Σοφία Φοιτητής: Οδυσσέας Χατζίκας ΑΕΜ: 3250 ΦΛΩΡΙΝΑ,

Εξουσία και σύστημα Εξουσία και σύστημα Το εκπαιδευτικό σύστημα σαν ένα συναφές σύνολο δομών που έχει σκοπό από τη μια πλευρά την πνευματική ανάπτυξη δηλ. τη γνωστική και μέσα από αυτή την επαγγελματική και, κατά προέκταση, παραγωγική ανάπτυξη ενός κοινωνικού συνόλου και από την άλλη πλευρά την πολιτιστική αναβάθμιση που εμπεριέχει το στοιχείο των σχέσεων και των συγκρούσεων μεταξύ των δομών από τις οποίες πηγάζει και η εξέλιξη του. Σε αυτές τις σχέσεις περιλαμβάνονται και οι κοινωνικές σχέσεις παράγωγης όπου εμπλέκονται καθώς και οι σχέσεις μεταξύ των δομών του εκπαιδευτικού συστήματος των κοινωνικών τάξεων στο καθορισμό και τη λειτουργιά αυτού του πολύπλοκου και στρατηγικής σημασίας του συστήματος. Συνεπώς αφού εναποθέτουμε την ανάπτυξη των κοινωνικών σχέσεων μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα, έχουμε παρέμβαση του κράτους, της κεντρικής εξουσίας δεδομένου ότι το κράτος αποτελεί από μαρξιστική σκοπιά ένα κοινωνικό φαινόμενο. Έτσι λοιπόν το κράτος στην περίπτωση του εκπαιδευτικού συστήματος παρουσιάζεται με τη μορφή της εξουσίας σαν μια κοινωνική αναγκαιότητα και σαν μια ανάγκη της άρχουσας τάξης ώστε να εξυπηρετήσει την κοινωνία με τέτοιο τρόπο εξυπηρετώντας τα συμφέροντα της.. 2

Συγκεκριμένα μέσα σε αυτή τη μελέτη μας ενδιαφέρει ο χαρακτήρας της εξουσίας, όπως αυτός βγαίνει από τη συμπεριφορά της στην οικονομική παραγωγική δραστηριότητα. Αυτό γιατί το πρόβλημα της εκπαίδευσης δεν είναι μόνο παιδαγωγικό, αλλά και οικονομικό. Η ανάπτυξη του εκπαιδευτικού συστήματος προκαλεί νέες δομές, νέες ανάγκες που πρέπει να καλυφτούν οικονομικά για να μπορέσει το σύστημα να λειτουργήσει. Η εξουσία λοιπόν καλείται να δράσει ανάλογα σαν να πρόκειται για μια καθαρά οικονομική δραστηριότητα στην όποια οποιαδήποτε δαπάνη γίνεται ώστε κάποτε να αποδώσει οφέλη σε αυτόν που την πραγματοποιεί. 3

Όσον αφόρα στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, έχουμε να αντιμετωπίσουμε την δυναμική του παρέμβαση στο κοινωνικοοικονομικό μας σύστημα, αφού η αλληλεξάρτηση τους είναι άμεση. Ο ρόλος της εξουσίας εδώ είναι σημαντικός αφού χρειάζεται παρέμβαση διπλής κατευθύνσεως. Από τη μια μεριά η εξουσία του εκπ. συστηματος θα πρέπει να φροντίσει την ορθολογική άσκηση του έλεγχου της λειτουργιάς του συστήματος ώστε να το κάνει λιγότερο παραγωγικό. Από την άλλη μεριά θα πρέπει η εξουσία να φροντίσει για την αρμονική και σύγχρονη ανάπτυξη του εκπαιδευτικού συστήματος σε σχέση με το κοινωνικοοικονομικό σύστημα και κυρίως με το οικονομικό από το όποιο προμηθευτεί πόρους κ προμηθεύει εξειδικευμένη πρώτη υλη εργασία. Ουσιαστικά ο ρόλος της εξουσίας στο εκπαιδευτικό σύστημα παρουσιάζεται πιο δύσκολος από αυτόν του οικονομικού, αφού η ανάπτυξη του εκπαιδευτικού θα πρέπει να προηγείται του οικονομικού τουλάχιστον κατά μια δεκαετία έχοντας ταυτόχρονα προβλέψει το ρυθμό ανάπτυξης, τον τρόπο ανάπτυξης και τις νεοδημιουργούμενες ανάγκες από την ανάπτυξη στο οικονομικό σύστημα. 4

Οργάνωση και διοίκηση Το κάθε σύστημα μέσα στον καπιταλιστικό κράτος έχει σαν φορέα οργάνωσης του το κράτος. Η εκπαίδευση σαν μια κρατική λειτουργία και σαν ένα σύστημα έχει σαν στόχο να μεταφέρει την κυρίαρχη λειτουργία ως πρακτική του καπιταλιστικού κράτους στη νεότερη γένια και να αναπαράξει την κοινωνική δομή. Ο ρόλος βέβαια της εκπαίδευσης στο καπιταλιστικό κράτος είναι διπλός. Καταρχήν προσπαθεί να μεταδώσει γνώσεις στα άτομα για να τα κάνει ικανά να παράγουν μέσα στο καπιταλιστικό τρόπο παράγωγης και κατά δεύτερον λόγο να διαδώσει και να επιβάλει την κυρίαρχη ιδεολογία. Όσον αφορά καθαρά στην εκπαιδευτική λειτουργία στο καπιταλιστικό σύστημα αυτή έχει σαν κύριο στόχο της ‘το να αναπαράγει τους φορείς των διαφορετικών κοινωνικών πρακτικών και να τους προσανατολίζει συμφώνα με τις ανάγκες του καπιταλιστικού συστήματος στις θέσεις που παράγει και αναπαράγει ο κοινωνικός καταμερισμός εργασίας’. Το ποσό πετυχαίνει η εξουσία και κατ΄ επέκταση το κράτος τον παραπάνω στόχο εξαρτάται από την αποτελεσματικότητα κ ορθή διαχείριση που αποτελεί το μετρό αξιολόγησης της κρατικής εξουσίας και πολιτικής. 5

Ιστορική επισκόπηση Το 1833 συγκροτήθηκε και οργανώθηκε ο διοικητικός φορέας για τα θέματα της εκπαίδευσης και της εκκλησίας. Με το νόμο περί δημοτικών σχολείων ανατέθηκε στο γραμματέα εκπαίδευσης η διοίκηση και εποπτεία της δημοτικής εκπαίδευσης. Ο υπουργός ασκούσε τη διοίκηση και εποπτεία με πέντε παράλληλα πολυμελή ή μονομελή όργανα. Αποτιμήσεις και επισημάνσεις Το σύστημα διοίκησης και εποπτείας της εκπαίδευσης που καθιερώθηκε από το 1833 ήταν πολύπλευρο κ πολυσύνθετο. Αντιστοιχούσε στο σύστημα διοίκησης ήταν ένας συμβιβασμός ανάμεσα στη αρχή του συγκεντρωτισμού, που είχε φτάσει στην πληρέστερη μορφή του την εποχή του Καποδίστρια και στην αρχή της τοπικής αυτοδιοίκησης που είχε εξυπηρετήσει τον ελληνισμό με τόση επιτυχία την εποχή της τουρκοκρατίας. Στην πραγματικότητα οικοδομήθηκε ένα συγκεντρωτικό σύστημα. Η αντιβασιλεία μπορεί να έδωσε δυνατότητες για άσκηση κάποιου λαϊκού ελέγχου και κάποιων πρωτοβουλιών της τοπικής αυτοδιοίκησης. Όμως οι διαδικασίες ελέγχου και εξισορρόπησης ήταν παρούσες στο σύστημα της περιφερειακής διοίκησης. 6

Στο σύστημα διοίκησης και εποπτείας της εκπαίδευσης σημαντικό ρολό έπαιξαν οι επιθεωρητές. Η αύξηση του εποπτικού προσωπικού και η αύξηση των εκπαιδευτικών περιφερειών αποτελεί μια προσπάθεια εξασφάλισης αποτελεσματικότερου έλεγχου του εκπαιδευτικού έργου. Ο ρόλος του επιθεωρητή στην υλοποίηση της σχολικής γνώσης ήταν ένας ρόλος έλεγχου κ αξιολόγησης της σχολικής εργασίας και ιδιαίτερα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. από την επιθεώρηση αξιολογούνταν ο εκπαιδευτικός. Επίσης η καθοδηγητική δραστηριότητα του επιθεωρητή συνίστατο στην εκπόνηση διαφόρων μεθοδικών οδηγιών που δεν υπήρχαν συνήθως στα αναλυτικά προγράμματα. Η συνύπαρξη διοικητικών και παιδαγωγικών αρμοδιοτήτων που υπεράσπιζε το σώμα των επιθεωρητών ασκήθηκε ως το Η μονολιθικότητα της δομής της διοίκησης της εκπαίδευσης, της προσφέρει μια εσωτερική συνοχή και ενότητα. Αυτό γιατί μανίζεται ως κυριαρχία μιας τάξης ή μερίδων της αλλά εμφανίζεται ως θεσμική ενότητα ιδιωτικών φορέων πέρα από οικονομικούς ανταγωνισμούς. η ενότητα αυτή εμποδίζει τον κατατεμαχισμό της εξουσίας στο θεσμοποιημένο αυτό σύστημα ανάμεσα στις τάξεις ή τις μερίδες του κυριάρχου ταξικού συνασπισμού. Η διοίκηση της εκπαίδευσης λειτουργεί ως ιεραρχία αρμοδιοτήτων που εκχωρούνται εξουσιοδοτικά από την κεντρική εξουσία. Αυτή η λειτουργία βρίσκεται στην κατεύθυνση του γενικού συμφέροντος και της πολιτικής ενότητας του έθνους. 7

Τα χαρακτηριστικά της γραφειοκρατίας της διοίκησης της εκπαίδευσης και οι στόχοι της Η γραφειοκρατία της διοίκησης της εκπαίδευσης και οι μηχανισμοί έλεγχου της στηρίζονται στη εκχώρηση των εξουσιών η οποία νομιμοποιείται με την διαρκή προαγωγή των υπευθυνοτήτων στα ανώτερες κλίμακες..με τη διοικητική οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος το κράτος πετυχαίνει δυο στόχους: Α. Να λειτουργεί προληπτικά για να αποφεύγεται η διαφωνία, αλλά και κατασταλτικά όταν η διαφωνία περνά σε επίπεδο διεκδίκησης. Β. Να ελέγχει και να νομιμοποιεί την ιδεολογική λειτουργία της εκπαίδευσης προς την κατεύθυνση της εξυπηρέτησης των κυριάρχων κοινωνικών δομών. 8

Δηλαδή στοχεύει: 1.Στην ομοιογένεια όλων των σχολικών δομών ώστε να αποκλείεται η διαφοροποίηση που αναγκαστικά θα οδηγήσει στην αμφισβήτηση της ισχύουσας τάξης πραγμάτων στο σχολικό μηχανισμό κ γενικότερα στην κοινωνία. 2.Στην τυποποίηση της συμπεριφοράς των εκπαιδευτικών και των μαθητών και προκαθορίζει τη στάση και το ρολό τους, αποκλείοντας την ύπαρξη άλλων παραγόντων. 3. Στην εκπόρευση από τα ανωτέρα κεντρικά κλιμάκια, τον σχεδιασμό ως την τελευταία λεπτομέρεια, που αποσκοπεί στη χειραγώγηση εκπαιδευτικών και μαθητών.Σε αυτή τη φάση το κοινοβούλιο συρρικνώθηκε σε απλή περιοχή της πολιτικής διαδικασίας στο επίπεδο του κράτους και το βάρος της εξουσίας έχει μετατοπιστεί από το νομοθετικό πεδίο της πολιτικής διαδικασίας του κράτους στο εκτελεστικό. Έτσι οι μακροπρόθεσμοι σχεδιασμοί αποφασίζονται στα γραφειοκρατικά κλιμάκια και στα επιτελεία διοίκησης. 9

Σήμερα πολλές από τις προτάσεις που κατατίθενται για τη διοίκηση από την εποπτεία του εκπαιδευτικού μηχανισμού διατηρούν στην ουσία το σημερινό ιεραρχικό και εξουσιαστικό σχήμα. Οι απόψεις αυτές υποστηρίζουν τη συμμέτοχη των κοινωνικών φορέων και των παραγόντων της σχολικής ζωής, χωρίς να ανατρέπουν την ισχύ της κεντρικής εξουσίας. Διατυπώνουν την ανάγκη για αποκέντρωση σε οργανωτικό επίπεδο. Η υιοθέτηση ενός τέτοιου συστήματος διοίκησης και εποπτείας επιτρέπει: Α. Την ομοιόμορφη άσκηση της εκπαιδευτικής πολιτικής Β. Τη νομιμοποίηση της πολιτικής εξουσίας με τη συμβουλευτική και μειοψηφική συμμέτοχη των κοινωνικών φορέων. Γ. Να παραμείνει άθικτο το ιεραρχικό σχήμα, οι εξουσιοδοτικοί θεσμοί και η μονόδρομη διαδικασία, όπου οι αποφάσεις εκπορεύονται από τα πάνω προς τα κάτω. Δ. Την αποτελεσματικότερη εφαρμογή αποφάσεων της κεντρικής εξουσίας. Εδώ να επισημάνουμε ότι αυτές οι προτάσεις δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να αντικαθιστούν το συγκεντρωτισμό και την ιεραρχία των προσώπων με το συγκεντρωτισμό και την ιεραρχία συμβουλίων, στα οποία οι εκπρόσωποι της κεντρικής εξουσίας πλειοψηφούν. Η εφαρμογή του συστήματος αυτού δεν επιτρέπει την αποσταθεροποίηση της κατασταλτικής πολιτικής λειτουργίας, ώστε να αποτρέπει, στο μετρό του δυνατού τη διαιώνιση της ισχύουσας τάξης πραγμάτων και ούτε εξασφαλίζει τη δυναμική παρέμβαση του σχολείου προς την κατεύθυνση της αλλαγής των γενικότερων κοινωνικών σχέσεων. 10

Προς μια ορθολογική διοίκηση του εκπαιδευτικού συστήματος Σε ότι αφόρα την οργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος μια δομή εύκαμπτη για να μπορεί να ανταποκρίνεται στο δυναμικό χαρακτήρα της σύγχρονης κοινωνίας. όσον αφόρα τις δομές της οργάνωσης του εκπαιδευτικού συστήματος αυτές θα πρέπει να εξαρτώνται από το βαθμό του εθνικού προγραμματισμού μιας χώρας και από το βαθμό αποτελεσματικότητας αυτού του προγραμματισμού. Εδώ οι οικονομικές πολιτικές και οι πολιτικές της εκπαίδευσης βρίσκονται άμεσα συνδεδεμένες. Αποδεχόμενοι λοιπόν ότι η εκπαίδευση αποτελεί μια μακροχρόνια επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό που ευνοεί την οικονομική ανάπτυξη αποδεχόμαστε και τη στενή συνεργασία μεταξύ της εκπαίδευσης και οικονομικής πολιτικής. Η κρατική εξουσία παρεμβαίνει μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος στην παραγωγή και διοχέτευση της κυρίαρχης ιδεολογίας, σύμφωνα με αυτή την ανάλυση η κρατική παρέμβαση θα πρέπει να αναπτύσσεται τόσο όσο και η αντίδραση στην κυρίαρχη τάξη. Αυτήν η ανάγκη της συνεχούς παρέμβασης του κράτους, μέσω της δημόσιας διοίκησης στη διαχείριση του συστήματος προκαλεί πολυπλοκότητα στην άσκηση μιας συγκεκριμένης εκπαιδευτικής πολιτικής. 11

Επίσης σοβαρό πρόβλημα στην οργάνωση και έκφραση της εκπαιδευτικής πολιτικής είναι η έλλειψη της πληροφόρησης που είναι τα βασικά στοιχεία ενός διοικητικού μηχανισμού. Η πληροφορία δεν έχει τη δυνατότητα να διακινηθεί γρήγορα και σωστά με αποτέλεσμα τα γεγονότα και οι καταστάσεις να ξεπερνούν τις αποφάσεις της διοίκησης. Η συμμετοχή στη διοίκηση, οργάνωση και προγραμματισμό του εκπαιδευτικού συστήματος συντελεί στο να αναπτυχτεί αποτελεσματικότερα το εκπ/κό σύστημα, η συμμετοχή στοχεύει στην βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας της εκπαίδευσης (παιδαγωγική μέθοδος, έργο εκπαιδευτικού). 12

Συμπερασματικά η διοίκηση του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Συστήματος είναι άκρως συγκεντρωτική με κάποια μορφή αποσυμπύκνωσης της κεντρικής εξουσίας. Όλες οι αποφάσεις που αφορούν τη λειτουργία των εσωτερικών και εξωτερικών εκπαιδευτικών θεσμών παίρνονται από την κεντρική διοίκηση και αναγκαστικά πρέπει να εφαρμοστούν από όλους σε όλη την επικράτεια άσχετα με τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις της χώρας και τη σχετική αυτοδυναμία που διαθέτουν οι περιφερειακές υπηρεσίες περιορίζεται σε οικονομικά θέματα, αλλά υπόκεινται ουσιαστικά στον έλεγχο του Υπουργείου εκπαίδευσης, αφού αυτό ελέγχει το ύψος της ετήσιας οικονομικής επιχορήγησης. ουσιαστικά η μόνη ελευθερία απόφασης είναι στο που και σε ποιο ύψος θα είναι η διάθεση του συνολικού παραχωρημένου ποσού από το Υπουργείου εκπαίδευσης σε κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα. 13

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ανδρέου Α., Παπακωνσταντίνου Γ. :Οργάνωση και διοίκηση του εκπαιδευτικού συστήματος. Θεωρητική προσέγγιση και Ιστορική επισκόπηση. Έξαντας,