Ως αξιολόγηση ενός προγράμματος περιφερειακής ανάπτυξης θεωρείται η διαδικασία με την οποία καθορίζονται συστηματικά και αντικειμενικά η σχετικότητα, αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα και οι επιπτώσεις των διαφόρων δραστηριοτήτων του σε σχέση με τους συγκεκριμένους σκοπούς και στόχους του προγράμματος.

Είναι μία διαδικασία που αποβλέπει αφ’ ενός στη βελτίωση των δραστηριοτήτων που βρίσκονται σε εξέλιξη και αφ’ ετέρου στην υποβοήθηση της διαδικασίας για μελλοντικές αποφάσεις και προγραμματισμό.

Oι κύριες συνιστώσες της αξιολόγησης είναι : α) Η εκτίμηση της αποδοτικότητας των παρεμβάσεων σε σχέση με τους στόχους που έχουν τεθεί. β) Η ανάλυση των επιπτώσεων στα συγκεκριμένα προβλήματα που επιδιώκει να επιλύσει το αναφερόμενο πρόγραμμα.

Η αξιολόγηση δεν είναι μία στατική διαδικασία, αλλά έχει δυναμικό χαρακτήρα και διεξάγεται σε όλες τις φάσεις του προγραμματισμού και διακρίνεται σε : 1. Εκ των προτέρων αξιολόγηση (ex-ante evaluation) 2. Τρέχουσα αξιολόγηση (on-going evaluation) 3. Εκ των υστέρων αξιολόγηση (ex-post evaluation)

Η εκ των προτέρων αξιολόγηση (ex-ante evaluation) (άρθρα 41 και 26 του Καν.(ΕΚ) 1260/99) Η εκ των προτέρων αξιολόγηση γίνεται πριν από την εφαρμογή του προγράμματος και αφορά ουσιαστικά την αιτιολόγηση και τεκμηρίωση των στρατηγικών επιλογών, βάσει ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων καθώς και την εκτίμηση των μέσων που διατίθενται για την επίτευξη των στόχων. Η εκ των προτέρων αξιολόγηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της φάσης κατάρτισης και προετοιμασίας ενός προγράμματος.

Η εκ των προτέρων αξιολόγηση συνεισφέρει: στην ποσοτικοποίηση των στόχων που τίθενται από τις αρχές διοίκησης του προγράμματος, υποβοηθά στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη σωστή επιλογή των δράσεων και των τρόπων που θα εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη εξέλιξη του προγράμματος και προτείνει εναλλακτικές λύσεις για την επίτευξη των στόχων.

Η εκ των προτέρων αξιολόγηση δημιουργεί τις βάσεις πάνω στις οποίες θα στηριχθεί η σωστή παρακολούθηση και αξιολόγηση των επόμενων φάσεων του προγράμματος.

Η τρέχουσα αξιολόγηση (on-going evaluation) Άρθρο 42 παρ. 3 του Καν.(ΕΚ) 1260/99 Η τρέχουσα αξιολόγηση αποτελεί μέρος της παρακολούθησης των προς υλοποίηση ενεργειών. Βάσει δεικτών και κριτηρίων, που έχουν προσδιοριστεί στην εκ των προτέρων αξιολόγηση, εκτιμά και αναλύει το βάσιμο των υποθέσεων και την πρόοδο ως προς την υλοποίηση των στόχων προτείνοντας ταυτόχρονα διαρθρωτικές ενέργειες.

Η τρέχουσα αξιολόγηση είναι απαραίτητη για την ομαλή συνέχιση της πορείας του προγράμματος και αυτό διότι πολλές φορές αρκετοί παράγοντες που δεν είχαν υπολογιστεί στη φάση του σχεδιασμού επιδρούν αρνητικά στην πορεία υλοποίησής του. Έτσι, γίνεται αναγκαίος ο προσδιορισμός και η αξιολόγηση των αιτιών αυτών ούτως ώστε να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα για την επίλυση των διαφόρων προβλημάτων και ακόμη να δικαιολογηθεί ένας μερικός επαναπροσανατολισμός του προγράμματος ή ακόμη και η αναμόρφωσή του.

Έτσι με βάση τα παραπάνω είναι δυνατόν να διατυπωθούν προτάσεις για τη λήψη των απαραίτητων διαρθρωτικών μέτρων για την αποτελεσματική πορεία του προγράμματος.

Η εκ των υστέρων αξιολόγηση (Άρθρο 43 του Καν. (ΕΕ) 1260/99) Η εκ των υστέρων (ex post) αξιολόγηση αφορά τις παρεμβάσεις και υπάγεται στην ευθύνη της Επιτροπής ΕΕ σε συνεργασία με το κράτος μέλος και τη διαχειριστική αρχή. Έχει ως στόχο την ανάλυση σχετικά με τη χρήση των πόρων, την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα των παρεμβάσεων και των επιπτώσεων τους καθώς και τη χρησιμότητα και διάρκεια αυτών.

Διεξάγεται βάσει μεθοδολογικών προτάσεων της Επιτροπής, σε συνεννόηση με τα κράτη μέλη, κατά τρόπο συντονισμένο και ομοιογενή, για την άντληση διδαγμάτων τόσο σχετικά με τις παρεμβάσεις όσο και με την πολιτική της οικονομικής και κοινωνικής Συνοχής στο σύνολο της. Διεξάγεται από ανεξάρτητους αξιολογητές και πρέπει να ολοκληρωθεί το αργότερο τρία χρόνια μετά το πέρας της προγραμματικής περιόδου.

Αποτίμηση των επιτευγμάτων των αναπτυξιακών παρεμβάσεων στην Ελλάδα Η πορεία των Προγραμματικών Περιόδων 1989 –1993, 1994 – 1999 και 2000 – 2006 μπορεί να αποτιμηθεί συνοπτικά ως εξής:

1. Α ΄ ΚΠΣ (1989 – 1993) Γενικά διαπιστώνεται πως οι πόροι του Α΄ ΚΠΣ στον Τομέα του Περιβάλλοντος δαπανήθηκαν κυρίως σε: προμήθειες εξοπλισμού μετρήσεων περιβαλλοντικών παραμέτρων σχετικών με ρύπανση ατμόσφαιρας και υδάτων εκπόνηση μελετών περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και σε πολύ περιορισμένες παρεμβάσεις είτε στις πηγές των προβλημάτων είτε στην αποκατάσταση των περιβαλλοντικών βλαβών και την προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος.

2. Β΄ ΚΠΣ (1994 – 1999) Η Γενική κατεύθυνση των πόρων του Α΄ΚΠΣ επαναλήφθηκε και στη Β΄ Προγραμματική Περίοδο με την προσθήκη έργων υποδομής: στον τομέα της Επεξεργασίας αστικών λυμάτων στον Τομέα της Διαχείρισης Αστικών Αποβλήτων Ακόμη σε σχέση με το Α΄ ΚΠΣ διευρύνθηκε: η χρηματοδότηση παρεμβάσεων ανάπλασης του οικιστικού περιβάλλοντος και η χρηματοδότηση εκπόνησης χωροταξικών & πολεοδομικών μελετών.

Ακόμη για πρώτη φορά ενισχύθηκαν: επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, στον Τομέα Βιομηχανίας & Ενέργειας και Στο Τομέα της Γεωργίας, Για τη βελτίωση των ενεργειακών και περιβαλλοντικών επιδόσεων των επιχειρήσεων και για την ανάπτυξη περιβαλλοντικά φιλικών καλλιεργειών αντίστοιχα

3. Γ´ ΚΠΣ (2000 – 2006) Στην 3η Προγραμματική Περίοδο δόθηκε μία κρίσιμη ώθηση στην ικανοποίηση των αναγκών της χώρας σε βασικές υποδομές διαχείρισης και κυρίως: αστικών λυμάτων και στερεών αποβλήτων, ενώ σημαντικοί πόροι διετέθησαν για τη χρηματοδότηση έργων ανάπλασης αστικού περιβάλλοντος και έργων προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, μεταξύ των οποίων και η ανασύσταση της Λίμνης Κάρλας στη Θεσσαλία.

Ιδιαίτερη μέριμνα δόθηκε επίσης: Στην ενίσχυση περιβαλλοντικών και ενεργειακών επενδύσεων από τις επιχειρήσεις Επίσης στην προσπάθεια συστηματοποίησης της περιβαλλοντικής παρέμβασης στον Τομέα της Γεωργίας. Ακόμη πόροι διετέθησαν και μέσω των δράσεων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) για Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μαθητών και για Κατάρτιση Εργαζομένων & Ανέργων σε θέματα Περιβάλλοντος καθώς και για, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στον Τομέα του Περιβάλλοντος.

Η κατάρτιση του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) Κύριος στόχος κατά τη νέα προγραμματική περίοδο είναι η διασφάλιση των προϋποθέσεων για την επιτυχημένη προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας στις παγκοσμιοποιημένες ανοιχτές αγορές. Κυρίαρχο ζητούμενο είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, καθώς και η προαγωγή της απασχόλησης, του σεβασμού του περιβάλλοντος, της ολοκλήρωσης των υποδομών για την ανάπτυξη του ελληνικού χώρου σε όρους πραγματικής σύγκλισης.

Προτείνονται δύο κατευθύνσεις για την επίτευξη των στόχων αυτών: η διεύρυνση και εντοπισμός κύριων στοιχείων του αναπτυξιακού περιβάλλοντος, ο προσδιορισμός των στρατηγικών στόχων και των προτεινομένων δράσεων της αναπτυξιακής πολιτικής.

Το ΕΣΠΑ αποτελεί το έγγραφο αναφοράς για τον προγραμματισμό των Ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε εθνικό επίπεδο για την περίοδο

Εκπονήθηκε στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής προσέγγισης για την Πολιτική Συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με την οποία το ΕΣΠΑ «..εξασφαλίζει ότι η συνδρομή από τα Ταμεία συμβαδίζει με τις κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για τη συνοχή και προσδιορίζει το σύνδεσμο μεταξύ των κοινοτικών προτεραιοτήτων αφενός και του εθνικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων αφετέρου».