Το σχολείο ως χώρος εργασίας και επαγγελματικής ανάπτυξης του εκπαιδευτικού Δρ. Παρασκευή Χατζηπαναγιώτου Επίκουρη Καθηγήτρια Εκπαιδευτικής Διοίκησης Τμήμα Επιστημών της Αγωγής Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου P.Chatzipanagiotou@euc.ac.cy

ΟΙ…ΠΥΛΩΝΕΣ της εισήγησης Στις μέρες μας οι εκπαιδευτικοί καλούνται  να λειτουργήσουν ως ικανοί διαχειριστές ενός πρωτόγνωρου και καταιγιστικού πλαισίου αλλαγών, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό περιβάλλον του σχολείου. Μέσα από το σύνθετο (οικονομικό, πολιτικό & κοινωνικό) συγκείμενο  ξεπροβάλλουν  ζητήματα που αφορούν στον επαγγελματισμό, την επαγγελματική ταυτότητα και την επαγγελματική  ανάπτυξη του εκπαιδευτικού,  τα οποία  συνθέτουν την επαγγελματική οντότητα  του εκπαιδευτικού και προσδιορίζουν την επαγγελματική του υπόσταση.

ΑΝΟΙΚΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΙΣΡΟΕΣ ΠΟΡΟΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΕΚΡΟΕΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - profession μόνιμη εργασία για βιοπορισμό» (Τεγόπουλος-Φυτράκης, 2004), «μόνιμη βιοποριστική απασχόληση» (Κριαράς, 2003) και «κάθε εργασία κοινωνικά ή νομικά αποδεκτή, που ασκείται επί μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα για βιοπορισμό» (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, 1999). απαιτεί προχωρημένη εκπαίδευση και ειδική κατάρτιση

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ - profession Ο Hoyle (1982) αναφέρει ότι ο όρος επάγγελμα χρησιμοποιείται τόσο περιγραφικά όσο και ρυθμιστικά. Η περιγραφική του χρήση βασίζεται στην παραδοχή ότι τα επαγγέλματα (professions) έχουν διακριτά χαρακτηριστικά γνωρίσματα που τα ξεχωρίζουν από τις υπόλοιπες «ασχολίες» (occupations). Υποστηρίζει ότι οι «ασχολίες» (occupations) βρίσκονται σε μια συνεχή γραμμή, πάνω στην οποία στο ένα άκρο είναι οι ασχολίες που θεωρούνται «επαγγέλματα» και στο άλλο άκρο βρίσκονται τα αναδυόμενα επαγγέλματα ή τα «ημι-επαγγέλματα» ή τα «οιονεί» επαγγέλματα.

Χαρακτηριστικά επαγγελμάτων Τα επαγγέλματα έχουν πέντε κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα, τα οποία πρέπει να συνυπάρχουν προκειμένου μια ασχολία ή απασχόληση (occupation) να χαρακτηριστεί ως επάγγελμα (profession). Αυτά είναι η διαπίστευση, η ένταξη, η επαγγελματική ανάπτυξη, η εξουσία και η αποζημίωση. (National Centre for Education Statistics, 1997) Στοιχεία του «επαγγέλματος» θεωρούνται επίσης η αναγνώριση (κύρος), τα προσόντα, οι κανόνες (νόρμες), η δημιουργία επαγγελματικού σώματος (συνδέσμου) και ο κώδικας συμπεριφοράς.

Επαγγελματίας (professional) Αυτός που «ασκεί επάγγελμα» και «το πρόσωπο που κάνει σωστά τη δουλειά του, που εργάζεται σκληρά και μεθοδικά» (Μπαμπινιώτης, 2006). Υπεισέρχονται οι έννοιες της «επαγγελματικής ευσυνειδησίας», «επαγγελματικής συνείδησης», «επαγγελματικής δεοντολογίας» «επαγγελματικού κώδικα» «επαγγελματικής ηθικής» «επαγγελματικής συμπεριφοράς» και «επαγγελματικών αξιών»

Επαγγελματισμός (professionalism) Σύμφωνα με τον Hoyle (1982) ο όρος κατανοείται ως η διαδικασία μέσω της οποίας μια ασχολία ή απασχόληση (occupation) βαθμιαία ικανοποιεί τα κριτήρια που αποδίδονται σε ένα επάγγελμα (profession) και ότι εμπλέκεται σ’ αυτή τη διαδικασία η επαγγελματική ανάπτυξη, από την οποία επωφελείται ο πελάτης.

Επαγγελματοποίηση ορισμός των λειτουργιών του επαγγέλματος, κατοχή των θεωρητικών γνώσεων, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, χρήση πρακτικών γνώσεων, ενδυνάμωση (αυτοβελτίωση), τυπική κατάρτιση, διαπίστευση, δημιουργία ιδιαίτερης κουλτούρας νομική ενίσχυση, δημόσια αποδοχή, ηθική πρακτική, κυρώσεις, σχέσεις με άλλα επαγγέλματα, σχέσεις με τους χρήστες της υπηρεσίας

Επαγγελματοποίηση (Professionalization) Mια στρατηγική προστασίας του επαγγέλματος από τον εξωτερικό ανταγωνισμό, μέσω του καθορισμού των απαιτούμενων δεξιοτήτων και ικανοτήτων προκειμένου κάποιος να έχει πρόσβαση στο επάγγελμα. Συνδέεται με τις προσπάθειες για την ενημέρωση, την αναβάθμιση και την ανάπτυξη των ικανοτήτων των μελών του, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το επάγγελμά τους και να ενεργούν επαγγελματικά στην καθημερινή τους εργασία. Είναι απόλυτα συνυφασμένη με τη βελτίωση της ποιότητας και την αποτελεσματικότητα των συστημάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς επίσης και με την προετοιμασία των επαγγελματιών για αντιμετώπιση της αλλαγής (CEDEFOP, 2004).

Επαγγελματική Ανάπτυξη Εκπαιδευτικών Ο όρος «επαγγελματική ανάπτυξη» περιλαμβάνει την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων σε καινούρια θέματα, τη συμπλήρωση γνώσεων που έχουν αποκτηθεί από παλιά, την προώθηση της διδακτικής ικανότητας, την ανάπτυξη της ικανότητας συνεργασίας και τη βαθύτερη συνειδητοποίηση του επαγγέλματος του εκπαιδευτικού (Fullan & Hargreaves, 1992). Η επαγγελματική ανάπτυξη περιλαμβάνει όλες τις φυσικές μαθησιακές εμπειρίες, καθώς κι εκείνες τις συνειδητές και σχεδιασμένες δραστηριότητες, που σκοπεύουν στο άμεσο ή έμμεσο όφελος του ατόμου, της ομάδας ή του σχολείου και οι οποίες συμβάλλουν, μέσω αυτών, στην ποιότητα της εκπαίδευσης μέσα στην τάξη… Είναι η διαδικασία μέσω της οποίας αποκτούν και αναπτύσσουν κριτικά τη γνώση, τις δεξιότητες και τη συναισθηματική νοημοσύνη που είναι απαραίτητες για το σωστό τρόπο επαγγελματικής σκέψης, το σχεδιασμό και την πρακτική άσκηση με τα παιδιά, τους νέους ανθρώπους και τους συναδέλφους σε κάθε στάδιο της επαγγελματικής τους ζωής (Day, 2003). Πλέον χρησιμοποιείται ο όρος συνεχής/συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη και εντάσσεται στη φιλοσοφία της διαβίου εκπαίδευσης, τον ακρογωνιαίο λίθο της κοινωνίας της μάθησης.

Επαγγελματική ανάπτυξη/μάθηση Η επαγγελματική ανάπτυξη έχει στόχο να προστατεύσει το δημόσιο συμφέρον, διασφαλίζοντας ότι: α. όλα τα άτομα που έχουν διασφαλίσει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος έχουν προετοιμαστεί επαρκώς, β. οι εκπαιδευτικοί θα επιζητούν συνεχώς να ανακαλύπτουν την περισσότερο υπεύθυνη πορεία δράσης και γ. θα αναλαμβάνουν πρώτιστα την ευθύνη για την ευημερία των πελατών τους μέσω της διερευνητικής ικανότητας και της ηθικής συμπεριφοράς (L. Darling-Hammond, 1988, 66)

Εκπαιδευτικός Ακεραιότητα χαρακτήρα Ενθουσιασμός, Χιούμορ Ορθή κρίση Καλή οργάνωση της τάξης Γνώση του αντικειμένου Επανατροφοδότηση μαθητών Σχεδιασμός μαθήματος Επικοινωνία Εξατομίκευση διδασκαλίας Χρήση ΤΠΕ

ΚΑΛΟΣ Ή/ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΣ Το ερώτημα δεν είναι ποια διδασκαλία είναι πιο αποτελεσματική, αλλά ποιο νόημα αποδίδεται στη διδασκαλία και στα συμβάντα της σχολικής ζωής από εκπαιδευτικούς και μαθητές Ποια η κουλτούρα της διδασκαλίας Ποιες οι σκέψεις των εκπαιδευτικών, οι λανθάνουσες νοητικές & συναισθηματικές καταστάσεις, οι παρατηρήσιμες δράσεις, οι ικανότητές τους για επίλυση διλημμάτων

Φάσεις Επαγγελματικής Ανάπτυξης Huberman’s teachers life cycle (2001) Φάση Προσαρμογής: (1-3 χρόνια) - Άγχος- Αδυναμία Συσχέτισης Θεωρίας και Πράξης. - Συμβιβασμός με «παιδαγωγικό ιδεαλισμό» και «ωμή» πραγματικότητα της τάξης. - Προγράμματα Επιμόρφωσης - Διδακτικές Ικανότητες Φάση Ένταξης: (4-6 χρόνια) -Μεγαλύτερη Άνεση σε θέματα Διδασκαλίας -Προσπάθεια Επαγγελματικής Κοινωνικοποίησης -Προγράμματα Επιμόρφωσης- Διαφοροποίηση Διδασκαλίας Φάση Πειραματισμού: (7-11 χρόνια) - Εμπλουτισμός της διδακτικής ρουτίνας -Συνεργασία με συναδέλφους - Προγράμματα Επιμόρφωσης - Εναλλακτικές Προσέγγισης

Φάσεις Επαγγελματικής Ανάπτυξης Huberman’s teachers life cycle (2001) Φάση Επαγγελματικής Κρίσης : (12-19 χρόνια) -Προσωπική Ματαίωση και Αμφισβήτηση Επαγγελματικής Αξίας -α)’Eξοδος από το επάγγελμα β) αποδοχή της υφιστάμενης κατάστασης γ) επανεξέταση -Προγράμματα Επιμόρφωσης - Συσχέτιση Εκπαιδευτικών Θεμάτων –Προβλημάτων και συμμετοχή σε συλλογική δράση Φάση Επαγγελματικής Ωριμότητας : (20-30 χρόνια) - Εξαρτάται αν πέρασε την προηγούμενη φάση ο εκπαιδευτικός και πώς - Εξουθένωση, Συντηρητισμός ή Επαγγελματική Ειδημοσύνη /Επαγγελματική Αυτοεκτίμηση - Προγράμματα Επιμόρφωσης - Εμπλουτισμός και Στοχαστικοκριτική Ανάλυση Φάση Ψυχολογικής Αποστασιοποίησης : (31-35 χρόνια) -Αποστασιοποίηση ή Απόσυρση - Θετικά ή Αρνητικά Συναισθήματα ανάλογα με την προηγούμενη πείρα

Μορφές Επαγγελματικής Ανάπτυξης Αναστοχασμός Ανατροφοδότηση - Αξιολόγηση Επιμόρφωση Μεταπτυχιακές Σπουδές Βιβλιοθήκη προσωπικού - Τράπεζα πληροφοριών Ομάδες συζήτησης, εργασίας και αξιολόγησης Συνεδρίες προσωπικού Σεμινάρια, συνέδρια, διαλέξεις, εργαστήρια Μαθητεία Παρατηρήσεις διδασκαλίας συναδέλφων και ανταλλαγή απόψεων Θεσμός μέντορα Κοινότητες Μάθησης

Το …ζητούμενο; Ο ΕΝΕΡΓΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙAΣ Α. Εξειδικευμένη γνώση Β. Ηθικό ενδιαφέρον για τους πελάτες Γ. Αυτονομία Δ. Συνεργατική δράση Ε. Μεταβίβαση εξουσίας στον εκπαιδευτικό

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ