ΠANEΠIΣTHMIO AIΓAIOY ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΘΕΜΑ «ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ» ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ ΖΩΗ ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Κα. ΚΑΡΑΝΤΖΟΛΑ ΕΛΕΝΗ ΡΟΔΟΣ 2012

ΣΚΟΠΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ Κύριος στόχος είναι να μελετήσει τις απόψεις των γονέων για τα προγράμματα οικογενειακού γραμματισμού και να αποτελέσει μια κατευθυντήρια ιδέα για περαιτέρω έρευνα, για πληροφορίες, συμβουλές, ιδέες και απόψεις για τη δημιουργία ενός προγράμματος οικογενειακού γραμματισμού βασισμένου στις ανάγκες των γονέων των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Παλαιότερα: Ο όρος γραμματισμός ήταν ταυτόσημος με τον αλφαβητισμό και υποδήλωνε την ικανότητα ανάγνωσης και γραφής. Σήμερα: Στην έννοια αυτή προστέθηκε και η ικανότητα παραγωγής και ερμηνείας γραπτού κειμένου και περιγράφεται πλέον ως η ικανότητα επικοινωνιακών συναλλαγών -με χρήση γραπτού ή προφορικού λόγου - σε διάφορα επικοινωνιακά πλαίσια . Στη χώρα μας μάλιστα, ο όρος είναι σχετικά νέος και πολύ συχνά αποδίδεται και με τους όρους «εγγραμματισμός» και «εγγραμματοσύνη» ενώ στην αγγλική γλώσσα αποδίδεται ως literacy.

Υπάρχουν δυσκολίες στη διατύπωση πρόχειρων ορισμών για σύνθετες έννοιες όπως είναι ο γραμματισμός, γιατί στην προσπάθεια ορισμού του, πρέπει να καταστεί σαφές ένα σύνολο σχετικών ιδεολογικών θέσεων όχι μόνο για τον γραμματισμό ως έννοια, αλλά και για το σημείο σύνδεσής του με την κοινωνική ζωή και τον ρόλο του στην κατασκευή της κοινωνικής ζωής.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Γλωσσικός Γραμματισμός : Αποτελεί μια ιδιότητα και μια δεξιότητα. Ως ιδιότητα, αφορά στον έλεγχο των χρήσεων της γλώσσας και ως δεξιότητα περιέχει ορισμένες ικανότητες ( π.χ η ικανότητα κατανόησης του νοήματος των λέξεων και των κειμένων). Σχολικός γραμματισμός: Αφορά στην ανάπτυξη των γνωστικών δεξιοτήτων αλλά και στην ανάπτυξη επικοινωνιακών και άλλων διανοητικών δεξιοτήτων. Οι ταχύτατες κοινωνικές αλλαγές επιφέρουν μεταβολές στη μορφή του. Για παράδειγμα, η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στη ζωή μας απαιτεί πλέον την ανάπτυξη δεξιοτήτων γραμματισμού στις νέες τεχνολογίες. ΤΡΙΑ ΕΙΔΗ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΓΓΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ Ο ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ Ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ

Κοινωνικός εγραμματισμός Αφορά στην ικανότητα του ατόμου να κατανοεί και να παράγει διαφορετικά είδη λόγου και κειμένων, προκειμένου να μπορεί να λειτουργεί και να επικοινωνεί αποτελεσματικά στην ιδιωτική, κοινωνική και επαγγελματική του ζωή. Πληροφοριακός/ψηφιακός εγγραμματισμός Εννοείται η ικανότητα κατανόησης της πληροφορίας. Στοχεύει στην εξοικείωση με τον ψηφιακό λόγο, ο οποίος έχει σημαντικές διαφορές από τον έντυπο, όπως την πολυτροπικότητα στα κειμενικά είδη.

Πολυγραμματισμός Υποδηλώνει την ποικιλία των μορφών κειμένου που έχουν σχέση με τις τεχνολογίες της πληροφορίας και των πολυμέσων, αλλά και την ποικιλία μορφών κειμένου που παράγονται μέσα σε μια πολύγλωσση και πολυπολιτισμική κοινωνία, αποτυπώνοντας τη γλωσσική πολυμορφία τόσο σε γεωγραφικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Οικογενειακός εγραμματισμός Ο οικογενειακός γραμματισμός φανερώνει τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν τα μέλη της οικογένειας τον γραπτό λόγο. Στη διεθνή βιβλιογραφία, υποδηλώνει τις καθημερινές δραστηριότητες όλων των μελών της οικογένειας, που σχετίζονται με την ανάγνωση και τη γραφή.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Τα πλέον αξιοσημείωτα προγράμματα οικογενειακού γραμματισμού είναι τα προγράμματα δωρεάς βιβλίων όπως το 'Bookstart‘ Τα προγράμματα αυτά είναι μακράς πνοής και προχωρούν βαθμιαία, αρχίζοντας με το Bookstart για μωρά, για μικρά που μόλις αρχίζουν τα πρώτα τους βήματα και για παιδιά προσχολικής ηλικίας, 'Booktime' για παιδιά που μόλις άρχισαν τη σχολική τους σταδιοδρομία, και 'Booked Up' για παιδιά στην πρώτη τάξη της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το 'Letterbox Club' αφορά σε παιδιά τα οποία βρίσκονται υπό την φροντίδα των τοπικών αρχών. Άλλα προγράμματα οικογενειακού γραμματισμού αφορούν εξ’ ολοκλήρου στη συνδρομή των γονέων με στρατηγικές υποστήριξης γραμματισμού για τα παιδιά τους μέσω δράσεων κατάρτισης

ΟΙ ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΟΜΑΔΕΣ Οι ευπαθείς κοινωνικές ομάδες αποτελούν κατηγορίες του γενικού πληθυσμού μιας χώρας, οι οποίες λόγω δυσκολιών που συναντούν σε διάφορους τομείς της ζωής τους, κινδυνεύουν να υποστούν τις συνέπειες του κοινωνικού αποκλεισμού. Συνήθως ως «ευπαθείς κοινωνικές ομάδες» είναι οι παρακάτω κατηγορίες: ανειδίκευτοι εργάτες (μαύρη εργασία) ενήλικες που ανήκουν σε γλωσσικές ή φυλετικές μειονότητες (π.χ. Ινδιάνοι, Ισπανόφωνοι Αμερικής - γαλλόφωνοι, ιθαγενείς του Καναδά) μετανάστες - αλλόγλωσσοι (π.χ. Κινέζοι, Ινδοί κλπ) άγαμες μητέρες λειτουργικά αναλφάβητοι ενήλικες με μαθησιακές ή κινητικές δυσκολίες

ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΤΙΓΜΑ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΠΟΙΗΣΗ Το κοινωνικό στίγμα που φέρουν τα άτομα που προέρχονται από τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις : Στην αυτοεκτίμηση και τις κοινωνικές συναναστροφές για τους ασθενείς με διανοητικές ασθένειες Στις κοινωνικές σχέσεις για άτομα με σοβαρές μορφές ασθενειών, όπως aids ή καρκίνο Στον χώρο εργασίας, στα κοινωνικά δίκτυα, στις ευκαιρίες απασχόλησης, στα επίπεδα αυτοσεβασμού, και στην ποιότητα της ζωής τους Δύο γενικοί τύποι στιγμάτων υπάρχουν: 1)Τα ορατά, τα οποία περιλαμβάνουν ένα προφανές δυσφημιστικό χαρακτηριστικό. 2)Τα αόρατα και θεωρούνται αναξιοπρεπή.

ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΥΠΑΘΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΟΜΑΔΩΝ Η υπηρεσία της Λαϊκής Επιμόρφωσης υλοποιεί προγράμματα αλφαβητισμού και συμπλήρωσης βασικής παιδείας Στόχος των προγραμμάτων: Η εξάλειψη του αναλφαβητισμού, που αποτελεί σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα. Υλοποιούνται από τις Ν.Ε.Λ.Ε., που διαθέτουν την κατάλληλη υποδομή να υποδεχτούν τους αναλφάβητους, οι οποίοι επιθυμούν να ενταχτούν σε τμήματα μάθησης. Οι ομάδες στις οποίες απευθύνονται τα προγράμματα αυτά είναι: Παλιννοστούντες – Μετανάστες Τσιγγάνοι Φυλακισμένοι και Αποφυλακισμένοι

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Ο ενήλικος δεν προσδιορίζεται με βάση την ηλικία του. Ενήλικος θεωρείται όταν α) έχει την τάση για προσωπική ανάπτυξη, επέκταση και αξιοποίηση των ικανοτήτων του, δηλαδή χαρακτηρίζεται από ωριμότητα, β) μπορεί να αξιοποιήσει τις εμπειρίες προκειμένου να ενταχθεί καλύτερα στη ζωή και την κοινωνία γ) λαμβάνει μόνος του αποφάσεις και έχει δική του συμπεριφορά Η Εκπαίδευση Ενηλίκων δεν σημαίνει το ίδιο σε όλα τα άτομα, αφού αποκτά νόημα μέσα από τα κίνητρα και τις προσωπικές επιδιώξεις του καθενός Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας αποτελούν ευέλικτα προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων και έχουν θεσπιστεί στην Γαλλία, την Δανία και την Ελλάδα.

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΕΥΠΑΘΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΟΜΑΔΩΝ - ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ Τα άτομα με αναπηρία ανήκουν στις ευπαθείς κοινωνικά ομάδες και συναντούν εμπόδια στην προσπάθειά τους για μάθηση: Εμπόδια στην απασχόληση Εμπόδια στην εκπαίδευση Εμπόδια στο δομημένο περιβάλλον Εμπόδια στην Κοινωνία της Πληροφορίας

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Για την έρευνα της παρούσας εργασίας ακολουθείται η περιγραφική μέθοδος και επιλέγετε η μέθοδος της ημιδομημένης συνέντευξης. Προτείνεται η χρήση συνδυαστικού μεθοδολογικού μοντέλου, τόσο ποιοτικών όσο και ποσοτικών δεδομένων. Καθώς ο κεντρικός σκοπός της έρευνας είναι διττός: Από τη μια είναι η διερεύνηση των αντιλήψεων των γονέων για τον οικογενειακό γραμματισμό και από την άλλη, είναι τα αιτήματά τους σχετικά με την αναγκαιότητα παροχής βοήθειας από το σχολείο και την Πολιτεία

ΔΕΙΓΜΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Δείγμα: 5 πατέρες Συνολικά 20 γονείς 15 μητέρες Γονείς: άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικά ομάδες σε Σ.Δ.Ε στον Πύργο Μέθοδος συλλογής δεδομένων Με την μορφή ερωτηματολογίου που αποτελείται από τρία μέρη και 24 ερωτήσεις συνολικά. Στοιχεία για τις συνθήκες πραγματοποίησης της έρευνας Η διεξαγωγή των συνεντεύξεων διήρκεσε δύο μήνες (Απρίλιος- Μάιος) Ο χρόνος της κάθε συνέντευξης διήρκεσε από 15 έως 45 λεπτά

ΘΕΜΑΤΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει ερωτήσεις που αναφέρονται στα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος Το δεύτερο μέρος εστιάζει στις αντιλήψεις των γονέων για των γραμματισμό και τις πρακτικές τις οποίες ακολουθούν. Το τρίτο μέρος προσπαθεί να ανιχνεύσει αν υπάρχουν και ποιες είναι οι ανάγκες των γονέων και τι θα ήθελαν να μάθουν σχετικά με τα προγράμματα οικογενειακού γραμματισμού.

ΠΗΓΕΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΧΗΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Απρίλιος 2012: - Επίσκεψη στο Σ.Δ.Ε. Γνωριμία με τους εκπαιδευτικούς και ενημέρωσή τους για τη φύση της έρευνας. Πιλοτική εφαρμογή του ερευνητικού εργαλείου με τρεις γονείς - Επιστολή προς τους γονείς σχετικά με το σκοπό της έρευνας και κάλεσμά τους σε μικρή ενημερωτική συνάντηση στον χώρο του Σ.Δ.Ε. Ενημερωτική συνάντηση και σύνταξη καταλόγου με τις ώρες των συνεντεύξεων Διεξαγωγή των είκοσι συνεντεύξεων Μάιος 2012 :: - Απομαγνητοφώνηση των συνεντεύξεων - Ανάλυση και κατηγοριοποίηση των συνεντεύξεων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Με βάση τις απαντήσεις των γονέων εξάγουμε τα εξής συμπεράσματα: Η πλειοψηφία των ερωτημένων θεωρεί ότι ο γραμματισμός διέπεται από ένα σύνολο δεξιοτήτων που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανάγνωσης και της γραφής. Αγνοεί την σημασία και την επιρροή των επικοινωνιακών αλληλεπιδράσεων, το είδος των δραστηριοτήτων και των συμμετεχόντων. Δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη μεταγλωσσική φύση του γραμματισμού, και παραγκωνίζεται η διάσταση εκείνη που καταδεικνύει την άσκηση επιρροής κι άλλων παραγόντων στην πορεία ανάπτυξης και άλλων παραγόντων του γραμματισμού.

Οι ανησυχίες τους εστιάζονται, κυρίως, για το αν τα παιδιά μαθαίνουν αρκετά και υπερφορτώνονται στο νηπιαγωγείο ή όχι πριν από τη μετάβαση στο δημοτικό, εάν θα πρέπει ήδη να ξέρουν να γράφουν και να διαβάζουν πριν να πάνε στο δημοτικό και για το πώς θα μπορούσαν ενδεχομένως να παροτρύνουν το παιδί να εμπλακεί σε δραστηριότητες γραμματισμού και να του εμφυσήσουν τη διάθεση να μάθει περισσότερα. Υπάρχουν διαφοροποιήσεις στις απόψεις των γονέων ανάλογα με το κοινωνικο -μορφωτικό τους επίπεδο. Γονείς που προέρχονται από μη προνομιούχα περιβάλλοντα εκδηλώνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον και διακατέχονται από περισσότερο άγχος, όσον αφορά, τη μόρφωση των παιδιών τους.

Οι γονείς θα επιθυμούσαν να υπάρχει διάλογος και άμεση αλληλεπίδραση τόσο με τον ειδικό, όσο και με τους άλλους γονείς, προκειμένου να ανταλλάξουν απόψεις και να είναι εποικοδομητικά τα σχόλια και οι παρατηρήσεις που θα γίνονται. Οι γονείς έχουν απαιτήσεις από την Πολιτεία και το σχολείο να τους προσφέρει τη δυνατότητα μέσα από οργανωμένες δομές, όπως είναι η καθοδήγηση μέσω του σχολείου, ή η Συμβουλευτική,, ή οι Σχολές Γονέων, έτσι ώστε να δώσει την ευκαιρία στους γονείς να μάθουν βασικές δομές της προσέγγισης του γραμματισμού.

Με απόλυτη πλειοψηφία αναδεικνύεται ότι ο ρόλος του σχολείου πρέπει να είναι συνδυαστικός, δηλαδή και καθοδηγητικός και συμβουλευτικός. Αναδεικνύουν πως στη σύγχρονη εποχή το κράτος πρέπει να αναθέσει στο σχολείο ένα πιο πολυσύνθετο και πολυδιάστατο ρόλο προσφέροντας του παράλληλα τους ανάλογους υλικούς και άυλους πόρους. Η καλύτερη οδός για τον επιτυχημένο δάσκαλο είναι ο συνδυασμός διαφορετικών χαρισμάτων: τεχνοκράτη, συμβούλου και καθοδηγητή. Η πλειοψηφία των ερωτώμενων γονέων, ιεραρχούν παραπάνω τις γνώσεις από τις δεξιότητες και τη συμπεριφορά, τις οποίες προκρίνουν ως πρωταρχικά επιθυμητές τρεις. Η πλειοψηφία των ερωτώμενων γονέων επιθυμεί τις συναντήσεις των γονέων στο σχολικό χώρο και την ανταλλαγή απόψεων που προκύπτει από αυτές τις συναντήσεις.

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!!