Θέμα: «Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας» Ρόδος 2009 Διπλωματική εργασία Μαρίνου Ελένη ΟΝΟΜΑΒΑΘΜΙΔΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ …ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ Μαράτου – Αλιπράντη Λάουρα Κύρια Ερευνήτρια Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, (ΕΚΚΕ) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥΜέλος Επιτροπής Βιτσιλάκη Χρυσή Καθηγήτρια Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. Πανεπιστημίου Αιγαίου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥΜέλος Επιτροπής Γκασούκα Μαρία Επίκουρη Καθηγήτρια (υπό διορισμό) Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. Πανεπιστημίου Αιγαίου ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥΜέλος Επιτροπής ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

«Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας» Μέρος I (θεωρητικό πλαίσιο)   Μελέτη της εξελικτικής πορείας των γυναικών στον τομέα της απασχόλησης   Διαμόρφωση νέων κοινωνικών, εργασιακών και οικογενειακών δεδομένων   Επαναπροσδιορισμός του ρόλου ανδρών και γυναικών   Προβλήματα και δυσκολίες των γυναικών στην προσπάθεια συμφιλίωσης επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής   Εργασιακές και κοινωνικές πολιτικές που αφορούν την παροχή υπηρεσιών και διευκολύνσεων σε εργαζόμενες γυναίκες

«Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας» Είσοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας Πλεονεκτήματα:  Ενίσχυση της κοινωνικής και εργασιακής θέσης της γυναίκας  Επαναπροσδιορισμός του ρόλου της σε κοινωνικό και οικογενειακό επίπεδο  Μετάβαση από την παραδοσιακή στη σύγχρονη κοινωνία – μείωση των στερεοτυπικών αντιλήψεων

«Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας» Είσοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας Μειονεκτήματα:  Μισθολογικές ανισότητες - Μειωμένη συμμετοχή στην αγορά εργασίας  Περιορισμένη δυνατότητα επαγγελματικής ανέλιξης  Επιλογές ευέλικτων μορφών εργασίας – διακοπτόμενη εργασία  Δυσκολία εναρμόνισης εργασιακής και οικογενειακής ζωής - Πολλαπλότητα ρόλων  Έλλειψη δομών φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων

«Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας» Μέρος II (ποσοτική & ποιοτική έρευνα)   Διεξαγωγή έρευνας στην πόλη της Λάρισας σχετικά με τη διερεύνηση των θετικών και αρνητικών επιπτώσεων του νέου «διπλού ρόλου» των γυναικών   Μελέτη των ανησυχιών και δυσκολιών των γυναικών εργαζόμενων και μη, σχετικά με τις προσδοκίες τους για οικονομική και κοινωνική εξέλιξη

Μεθοδολογία και Εργαλεία Έρευνας Σκοπός και Ερευνητικά ερωτήματα  Μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι γυναίκες επιχειρούν να συνδυάσουν την οικογενειακή ζωή με την απασχόληση  Επίδραση των κοινωνικών και εργασιακών μεταβολών στη διαμόρφωση ενός νέου γυναικείου μοντέλου στην οικογένεια και την εργασία  Λόγοι για τους οποίους οι γυναίκες επιλέγουν να εργαστούν και προβλήματα που αντιμετωπίζουν (έλλειψη γνώσεων, ηλικία, επίπεδο εκπαίδευσης)  Λόγοι για τους οποίους οι γυναίκες αναγκάζονται να διακόπτουν την εργασία τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα  Κατανομή οικιακών εργασιών και ρόλος του συζύγου  Ισχύουσες κοινωνικές πολιτικές και γυναικεία απασχόληση «Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας»

Ερευνητικός Σχεδιασμός Χρήση ποσοτικής & ποιοτικής μεθόδου  Ποσοτική μέθοδος: συλλογή δεδομένων για την απεικόνιση των κοινωνικό-οικονομικών χαρακτηριστικών που προσδιορίζουν τον τρόπο κατανομής των οικογενειακών και εργασιακών υποχρεώσεων των γυναικών  Μεταβλητές: ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, μορφωτικό επίπεδο και είδος απασχόλησης.  Συλλογή στοιχείων: έντυπο καταγραφής  Δείγμα: 100 γυναίκες, εκ των οποίων 50 εργαζόμενες και 50 άνεργες «Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας»

Ερευνητικός Σχεδιασμός Χρήση ποσοτικής & ποιοτικής μεθόδου  Ποιοτική έρευνα: μελέτη απόψεων, στάσεων και προβλημάτων του υπό μελέτη δείγματος, σχετικά με την προσπάθεια συμφιλίωσης οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, μέσα από τους πολλαπλούς ρόλους που καλούνται να επιτελέσουν  Χρήση ημι-δομημένων ερωτηματολογίων που διανεμηθήκαν σε γυναίκες στην πόλη της Λάρισας, με τη μορφή συνέντευξης  Από το αρχικό δείγμα επιλέχτηκαν 20 γυναίκες (10 εργαζόμενες και 10 άνεργες)  Δομή του ερωτηματολογίου:  Ενότητα Πρώτη: ερωτήσεις κλειστού τύπου με προσωπικά στοιχεία: ηλικία, μορφωτικό επίπεδο, οικογενειακή κατάσταση και εργασιακές επιλογές  Ενότητα Δεύτερη: ερωτήσεις ανοιχτού τύπου. Για τις εργαζόμενες: προσδοκίες από την εργασία, προβλήματα στην οικογένεια και στον εργασιακό χώρο, λόγοι διακοπής εργασίας στο παρελθόν. Για τις άνεργες: τρόποι αναζήτησης εργασίας και προβλήματα, μορφές εργασίας που έχουν απασχοληθεί στο παρελθόν και λόγοι για τους οποίους διέκοψαν  Ενότητα Τρίτη: Γενικές ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, σχετικά με την κατανομή των οικογενειακών ευθυνών μεταξύ των δύο συζύγων και προτάσεις για ευνοϊκότερη διαμόρφωση της επαγγελματικής απασχόλησης «Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας»

Πληθυσμός - Δειγματοληψία  Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στην πόλη της Λάρισας ( κάτοικοι, 51% περίπου του πληθυσμού της πόλης είναι γυναίκες, 17% είναι εργαζόμενες, ΕΣΥΕ) ως αντιπροσωπευτικό δείγμα ενός μεσαίου αστικού κέντρου  Στόχος είναι η μελέτη και ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας, σχετικά με τη γυναικεία απασχόληση, την κατανομή των ενδοοικογειακών ευθυνών και το καθορισμό των ρόλων ανδρών και γυναικών, που διαμορφώνονται σύμφωνα με τα επικρατούντα κοινωνικά πρότυπα  Σύμφωνα με τα στοιχεία της (απογραφή 2001) το μεγαλύτερο μέρος του γυναικείου πληθυσμού της Λάρισας ανήκει στην ηλικιακή κατηγορία 25–39 ετών. Στη φάση αυτή, οι γυναίκες ολοκληρώνουν τις σπουδές και βρίσκονται στο κρίσιμο σημείο αποφάσεων σχετικά με τον εργασιακό τους προσανατολισμό και τη δημιουργία οικογένειας. Ο μεγαλύτερος αριθμός οικονομικά ενεργών γυναικών βρίσκεται μεταξύ των ηλικιών 30–34 ετών. Οι παραγωγικότερες ηλικίες είναι μεταξύ 25– 44 ετών. Όσον αφορά τις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, άνω των 50 ετών, τα ποσοστά συμμετοχής στην απασχόληση παρουσιάζουν πτώση «Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας»

Αποτελέσματα Έρευνας Η έξοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας οδήγησε:  Στη διαμόρφωση νέας δομής της ελληνικής οικογένειας  Στον επαναπροσδιορισμό των ρόλων των δύο συζύγων  Στη μείωση του βαθμού οικονομικής και κοινωνικής εξάρτησης της γυναίκας από το σύζυγο  Στην ανεξαρτητοποίηση της γυναίκας και την έξοδο από το σπίτι  Στην αύξηση του χρόνου εργασίας των ανδρών με τις οικιακές εργασίες

«Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας» Η έξοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας οδήγησε:  Στην ανάπτυξη κοινωνικών στερεότυπων σχετικά με το «διπλό ρόλο» της γυναίκας  Στη δημιουργία εμποδίων στην εργασιακή ανέλιξη  Στη διακοπή εργασίας ενός ποσοστού γυναικών για την ανατροφή των παιδιών και τη φροντίδα του νοικοκυριού κυρίως λόγω έλλειψης συγγενικού υποστηρικτικού περιβάλλοντος  Στην εμφάνιση της ανεπάρκειας του συστήματος συντάξεων και των κοινωνικών παροχών

Λόγοι αναζήτησης εργασίας  Οικονομικοί  Βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της οικογένειας  Οικονομική ανεξαρτησία της γυναίκας  Κοινωνικοί / Ψυχολογικοί  Ενίσχυση αυτοπεποίθησης / έξοδος από το σπίτι «Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας»

Προφίλ εργαζόμενης γυναίκας  Η ενίσχυση γνώσεων και δεξιοτήτων και το ανώτερο μορφωτικό επίπεδο βοηθούν τις γυναίκες στη διεκδίκηση καλύτερων θέσεων εργασίας και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα  Γυναίκες μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων που απασχολούνται σε ανώτερα επαγγέλματα, διακόπτουν σπάνια την εργασία του για να αφοσιωθούν στην οικογένεια  Νεότερες γυναίκες με ανώτερο μορφωτικό επίπεδο παρουσιάζουν συχνότερα συνεχές προφίλ εργασίας και καθυστερούν τη δημιουργία οικογένειας  Επιλογή επαγγελμάτων γραφείου σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα που προσφέρουν ευελιξία στα ωράρια, και τη χρήση αδειών μετ’ αποδοχών   Γυναίκες κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, απασχολούνται συνήθως σε χειρονακτικές εργασίες, παρουσιάζουν συχνά διακοπές στην εργασία ενώ δέχονται ισχυρότερη ψυχολογική πίεση από τους άνδρες τους για να μην εργάζονται «Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας»

Προφίλ άνεργης γυναίκας  Γυναίκες κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας που παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας και διακοπτόμενης εργασίας  Γυναίκες που αποφάσισαν να αποχωρήσουν από την εργασία τους μετά το γάμο ή μετά από τη γέννηση ενός παιδιού και δυσκολεύονται στη συνέχεια να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας  Γυναίκες χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου  Γυναίκες που αναγκάζονται να φροντίζουν παιδιά και ηλικιωμένους λόγω έλλειψης κοινωνικής μέριμνας  Γυναίκες που υπολείπονται επαγγελματικής κατάρτισης  Γυναίκες που δεν εργάζονται λόγω της ύπαρξης στερεοτυπικών αντιλήψεων σχετικά με το ρόλο της γυναίκας – νοικοκυράς  Γυναίκες που απασχολούνται σε εναλλακτικές μορφές εργασίας για περιορισμένο χρονικό διάστημα

 Η ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια τείνει να ταυτίζεται με τα δεδομένα των ευρωπαϊκών κοινωνιών  Προχωρά στη μετάβαση από την παραδοσιακή στη σύγχρονη οικογένεια  Επαναπροσδιορίζονται οι ρόλοι των μελών της οικογένειας  Η στήριξη της γυναικείας και η υιοθέτηση μέτρων μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση της ανεργίας  Η ενίσχυση των δικαιωμάτων των γυναικών σχετικά με την κοινωνική ασφάλιση, την επαγγελματική αναγνώριση και την κοινωνική θέση, βοηθούν στην τόνωση της αυτοπεποίθησης και την ενίσχυση της θέσης τους στην κοινωνία  Η αναβάθμιση των γνώσεων μέσα από προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης ενισχύει το εργασιακό προφίλ των γυναικών  Η προώθηση ευέλικτων μορφών εργασίας αυξάνουν τον ελεύθερο χρόνο των γυναικών «Φύλο και Εργασία σε ένα Μεσαίο Αστικό Κέντρο. Η Περίπτωση των Γυναικών της Λάρισας»