ΤΑ ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. ΚΑΙ ΟΙ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Διεύθυνση Λιγνιτικού Κέντρου Δυτικής Μακεδονίας Γενική Διεύθυνση Ορυχείων ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΛΙΓΝΙΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΑ ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. ΚΑΙ ΟΙ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Ιωάννης Καραμπακάκης Βοηθός Διευθυντής ΛΚΔΜ 26.02.2010

Η ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΔΕΗ Α.Ε. διαθέτει στην Ελλάδα δύο Ενεργειακά Κέντρα στα οποία ανήκουν και τα Ορυχεία Εκμετάλλευσης Λιγνίτη, ειδικότερα: Το Ενεργειακό Κέντρο με τα Λιγνιτωρυχεία της Δυτικής Μακεδονίας και το Ενεργειακό Κέντρο με τα Λιγνιτωρυχεία της Μεγαλόπολης.

Η ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Τα απομένοντα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα Λιγνίτη στα Ορυχεία των δύο αυτών Κέντρων ανέρχονται σήμερα σε 1,65 δις. τόνους, εκ των οποίων τα 1,4 δις. τόνων βρίσκονται στα Ορυχεία της Δυτ. Μακεδονίας και τα 0,25 δις τόνων βρίσκονται στα Ορυχεία της Μεγαλόπολης. Το πέρας των εκμεταλλεύσεων λιγνίτη των Ορυχείων της ΔΕΗ με τα σημερινά δεδομένα, προσδιορίζεται για το έτος 2050 στην Δυτ. Μακεδονία και για το έτος 2040 στην Μεγαλόπολη.

Η ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Τα προαναφερθέντα Ορυχεία είναι υπαίθρια και λειτουργούν με την μεταλλευτικά ονομαζόμενη Γερμανική μέθοδο εκμετάλλευσης, δηλαδή με μεγάλους ηλεκτροκίνητους καδοφόρους Εκσκαφείς, ως κύριο εκσκαπτικό δυναμικό, Ταινιοδρόμους μεταφοράς υλικών (υπερκείμενων στείρων, ενδιαμέσων αγόνων ή λιγνίτη) και Αποθέτες. Παράλληλα υπάρχει και ένα μεγάλο πλήθος Ντιζελοκίνητου εξοπλισμού που υποστηρίζει τον κυρίως εγκατεστημένο ηλεκτροκίνητο εξοπλισμό.

Η ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Καταγράφεται η ιδιαιτερότητα του Ενεργειακού Κέντρου Δυτικής Μακεδονίας, το οποίο απλώνεται ως δραστηριότητα σε μια τεράστια έκταση (160 τετραγωνικά χλμ). Εντός της εν λόγω έκτασης βρίσκονται τα Λιγνιτωρυχεία της Επιχείρησης με τις εγκαταστάσεις τους, καθώς επίσης και οι πέντε (5) Λιγνιτικοί Ατμοηλεκτρικοί Σταθμοί. Στο κέντρο της δραστηριότητας αυτής, που απλώνεται σε δύο Νομούς (Κοζάνης & Φλώρινας) βρίσκεται η πόλη της Πτολεμαΐδας και περιφερειακά πολλοί Δήμοι και Δημοτικά Διαμερίσματα (μεταξύ αυτών και οι Δήμοι Κοζάνης, Φλώρινας και Αμυνταίου). Οι Λιγνιτικοί Σταθμοί Ηλεκτροπαραγωγής καλύπτουν περίπου, το 60% της ζήτησης του Διασυνδεμένου Δικτύου (Ηπειρωτική Ελλάδα μαζί με τα διασυνδεδεμένα νησιά).

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Σε σχέση με αυτή την δραστηριότητα της ΔΕΗ Α.Ε. οι τοπικές κοινωνίες αντιδρούν, όλο και πιο έντονα επικαλούμενες κυρίως το περιβάλλον και το συναίσθημα (η γη μας, τα σπίτια μας, οι πρόγονοί μας) αλλά βασικός στόχος είναι η αποκομιδή οικονομικών ωφελειών, πολλαπλάσιων των Νομικά και δεοντολογικά προβλεπομένων. Ως μεγάλου ειδικού βάρους παράγων λειτουργεί η σύμφωνη γνώμη και συστράτευση πολλές φορές των τοπικών Αρχών (Περιφέρειες, Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, Δήμοι, Πολιτικοί παράγοντες) για ευνόητους λόγους.

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Αρωγοί και τα Μ.Μ.Ε., με καταχωρήσεις και τηλεοπτικές εκπομπές, όπου εκφράζονται απόψεις και θέσεις, πρωτίστως, Οικολογικών Οργανώσεων, διαφόρων Σωματείων και Συλλόγων, εκπροσώπων Ο.Τ.Α., ακόμη και ιδιωτών με διάφορες επιστημονικές ιδιότητες (Ιατροί, Δικηγόροι κλπ) ενώ συνήθως δεν καλούνται στελέχη της Επιχείρησης για να αναπτύξουν τις επιστημονικά τεκμηριωμένες απόψεις και θέσεις της Επιχείρησης. Τα επί μέρους αρμόδια στελέχη βρίσκονται σε δύσκολη θέση για ανάληψη ευθύνης τοποθετήσεων ή απαντήσεων δεδομένου ότι, τα «πυρά» είναι συνήθως εναντίον μιας «απρόσωπης» ΔΕΗ.

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Παράλληλα οι επιστημονικά τεκμηριωμένες και δεοντολογικά δίκαιες θέσεις, διατυπωμένες με αρμόζουσα ευπρέπεια από πλευράς Επιχείρησης δεν προβάλλονται από τα Μ.Μ.Ε, διότι δεν έχουν απήχηση στο ευρύ κοινό. Το τελικό αποτέλεσμα είναι να διαμορφώνονται στην κοινή γνώμη εικόνες και καταστάσεις ακόμα και «βιβλικών καταστροφών», και ως εκ τούτου, να θεωρούνται από αυτήν λογικές, εύλογες και δίκαιες, οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, αλλά και οι όποιες δράσεις όλων των συνεπικουρούντων.

Πως εξηγούνται όλα αυτά; ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Πως εξηγούνται όλα αυτά; Η δραστηριότητα των Λιγνιτωρυχείων της ΔΕΗ Α.Ε. είναι πολύ μεγάλη και ανάλογη είναι η όχληση που δημιουργούν (κυρίως σε περιβαλλοντικά θέματα). Υπάρχουν μεγάλα οικονομικά κίνητρα με την απαλλοτρίωση χιλιάδων στρεμμάτων αγροτικών εκτάσεων, αλλά και την ανάγκη που δημιουργείται σε ορισμένες περιπτώσεις για μετεγκατάσταση οικισμών. Οι ανάγκες μετακίνησης εθνικών και επαρχιακών οδών, σιδηροδρομικών γραμμών, δικτύων μέσης και χαμηλής τάσης, ποταμών κλπ δημιουργούν έδαφος για πιέσεις λόγω και του Νομικού πλαισίου (γνωμοδότηση τοπικών κοινωνιών). Πρόσφατο παράδειγμα ο δρόμος της Ακρινής.

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Οι τοπικές κοινωνίες εξακολουθούν να βλέπουν την ΔΕΗ Α.Ε. ως Δημόσιο και όχι ως Εταιρεία εισηγημένη στο Χρηματιστήριο, που υπόκειται σε ανταγωνισμό. Έτσι προσδοκούν ότι μπορούν αποκομίσουν από αυτή τα μέγιστα οικονομικά οφέλη. Η Ηλεκτρική Ενέργεια είναι απαραίτητο κοινωφελές αγαθό και δεν αποθηκεύεται (οι αυλές Λιγνίτη των Ατμοηλεκτρικών Σταθμών και των Ορυχείων έχουν χωρητικότητα για λίγες ημέρες). Σημειώνεται ότι, η παραγωγή μεγάλου ποσοστού ηλεκτρικής ενέργειες (60% του Διασυνδεδεμένου Δικτύου) γίνεται στις δύο προαναφερθείσες περιοχές. Κατά συνέπεια, η πίεση που υφίσταται η ΔΕΗ στις υπόψη περιοχές, μέσω δυναμικών κινητοποιήσεων των τοπικών κοινωνιών, οι οποίες πολλές φορές συνοδεύονται με άνομες ενέργειες (π.χ. καταλήψεις Ταινιοδρόμων) είναι πολύ μεγάλη με βασική διεκδίκηση τη βελτίωση του περιβάλλοντος αλλά και προσλήψεις στην Επιχείρηση και διαφόρου είδους οικονομικές αντιπαροχές.

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Λόγω του μεγέθους της η ΔΕΗ Α.Ε. είναι «απρόσωπη» και στερείται ευελιξίας. Τα προβλήματα στις σχέσεις με τις τοπικές κοινωνίες δημιουργούνται στους χώρους των δραστηριοτήτων των Λιγνιτωρυχείων ενώ οι άμεσες αποφάσεις, ως επί το πλείστον, λαμβάνονται κεντρικά. Υπάρχει πολύ μεγάλο επικοινωνιακό έλλειμμα από πλευράς ΔΕΗ Α.Ε. λόγω της δομής και της οργάνωσής της. Οι όποιες αντιδράσεις συνήθως γίνονται πολύ αργά και κατά κανόνα δεν είναι καλά προετοιμασμένες. Το γεγονός αυτό γίνεται αφορμή για περαιτέρω διεκδικήσεις από πλευράς τοπικών κοινωνιών και για μεγαλύτερο επηρεασμό της κοινής γνώμης μέσω των Μ.Μ.Ε.

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Αποσπασματική και αναποτελεσματική τακτική από πλευράς ΔΕΗ Α.Ε.. Συχνά λειτουργεί στη λογική πρόσκαιρων παροχών ενώ σε πολλές περιπτώσεις «εκχωρούνται» πολλά χωρίς να φαίνονται. Παράδειγμα η κατανομή του Τοπικού Πόρου Ανάπτυξης. Διαχρονικά οι τοπικές κοινωνίες εξελίχθηκαν πολύ γρήγορα σ’ ότι αφορά την στάση και το πλαίσιο διεκδίκησης (πιο απαιτητικές, πιο σκληρές, πιο ενημερωμένες). Δεν αναπτύχθηκαν δορυφορικές Επιχειρήσεις στις περιοχές δραστηριότητας των Λιγνιτωρυχείων, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, με συνέπεια να φεύγει μεγάλο μέρος του τζίρου μακριά από τα ενεργειακά κέντρα. Οι περισσότεροι προτιμούν τον μανδύα της μονιμότητας στην ΔΕΗ και όχι το επιχειρηματικό ρίσκο.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. Νομικές ή θεσμοθετημένες δεσμεύσεις για την ΔΕΗ Α.Ε. Το σύνολο των δραστηριοτήτων διαθέτει τις απαραίτητες εγκεκριμένες τεχνικές μελέτες και τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Τα Λιγνιτωρυχεία της Δ. Μακεδονίας έχουν από το 2006 την περιβαλλοντική Πιστοποίηση κατά ISO 14001 και ελέγχονται κάθε έτος για την τήρησή της. Η ΔΕΗ Α.Ε. καταβάλλει από το έτος 1997 στους Νομούς Φλώρινας και Κοζάνης τον θεσμοθετημένο «Τοπικό Πόρο Ανάπτυξης», που ανέρχεται στο ποσό των € 20.000.000 ετησίως, ως αντισταθμιστικό όφελος και αντίστοιχα, το ποσό των € 4.000.000 στον Νομό Αρκαδίας.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. Διαθέτει, επίσης δεκάδες μηχανημάτων, υλικών ακόμη και χρηματικών ποσών υπό τη μορφή οικονομικών ενισχύσεων, στους Δήμους, Κοινότητες και Χωριά που βρίσκονται περιφερειακά των δραστηριοτήτων της, για την εκτέλεση διαφόρων έργων υποδομής (αθλητικοί χώροι, εκκλησίες, διανοίξεις δρόμων, εξοπλισμοί εγκαταστάσεων, γεωτρήσεις, δίκτυα ύδρευσης και ηλεκτροδότησης κλπ). Εκταμιεύει σημαντικά ποσά για την τήρηση των όρων περιβαλλοντικής προστασίας, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από την ισχύουσα Νομοθεσία (αποκαταστάσεις εδαφών, αναδασώσεις, πειραματικές καλλιέργειες, αντικαταστάσεις ηλεκτροστατικών φίλτρων στους ΑΗΣ, κάλυψη Τ/Δ τέφρας, διαβροχές κλπ). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, στο ΛΚΔΜ επί συνόλου 160.000 στρεμμάτων έχουν αποκατασταθεί 40.000 στρέμματα ως διαστρωμένες επιφάνειες (γεωργικές καλλιέργειες), δασικές εκτάσεις και λίμνες με ιδιαίτερη επιτυχία. Επίσης, σήμερα υπάρχουν 27.000 στρέμματα σε διαδικασία απαλλοτρίωσης & 13.000 στρέμματα, που πρόκειται να απαλλοτριωθούν.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. Οι κύριοι άξονες των αντιδράσεων. Απαλλοτριώσεις εδαφών Υπέρογκες τιμές με κατασκευές αποθηκών, κτισμάτων, υπερβολικές δεντροφυτεύσεις κλπ. Άρνηση εκχώρησης (ακόμη και σε επίπεδα Κοινότητας- Δήμου) Άρνηση αποχώρησης (ιδιώτες, δικαστικές αποβολές!) 2. Αιτήματα μετεγκατάστασης οικισμών, ακόμη και εκείνων που βρίσκονται σε σχετικά μεγάλη απόσταση από τους χώρους που πραγματοποιείται η μεταλλευτική δραστηριότητα των Ορυχείων.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΕΙΑ ΤΗΣ ΔΕΗ Α.Ε. 3. Περιβάλλον, με κύριο αντικείμενο την αέρια ρύπανση. 4. Εργασιακό καθεστώς (κυρίως σ’ ότι αφορά νομιμότητα εργολάβων), με κύριους υποκινητές τα Εργατικά Κέντρα και τα διάφορα Σωματεία και κατηγορούμενη - υπόλογη την ΔΕΗ Α.Ε και ουδέποτε άλλους αρμόδιους κρατικούς φορείς, όπως Επιθεώρηση Εργασίας, ΣΔΟΕ, Αστυνομία, ΙΚΑ, κλπ. Οι αντιδράσεις σχετίζονται άμεσα με τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, κυρίως στην περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας και την μείωση των προσλήψεων από την ΔΕΗ σε συνδυασμό με την μη ανάληψη ρίσκου για ανάπτυξη δορυφορικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, όπως προαναφέρθηκε.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Για όλους τους παραπάνω λόγους, από πλευράς τοπικών κοινωνιών, η Μεταλλευτική δραστηριότητα της ΔΕΗ αλλά και των άλλων συναφών Επιχειρήσεων στην Ελληνική Επικράτεια βρίσκεται σε διωγμό και «παίζει» τον ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου. Στην πραγματικότητα, όμως στηρίζει ένα τεράστιο κομμάτι της Εθνικής Οικονομίας. Η σχέση ΔΕΗ Α.Ε. και τοπικών κοινωνιών πρέπει να αλλάξει επίπεδο. Από πλευράς ΔΕΗ η σχέση αυτή πρέπει να βασίζεται σε αρχές και να μην είναι ευκαιριακή και πρόσκαιρη. Για να γίνει αυτό πρέπει η ΔΕΗ Α.Ε. να βελτιώσει την εικόνα της στις περιοχές δραστηριότητας των Λιγνιτωρυχείων της. Πρέπει να είναι τυπικά και ουσιαστικά εντάξει απέναντι στις υποχρεώσεις της, έστω και αν χρειασθεί να επενδυθούν σημαντικά κεφάλαια. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η άμεση βελτίωση της επικοινωνιακής πολιτικής για να μην υστερεί η εικόνα της Επιχείρησης προς τα έξω σε σχέση με την πραγματικότητα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Το πλαίσιο λειτουργίας (τήρηση ΚΜΛΕ, Περιβαλλοντικών Όρων και εν γένει της ισχύουσας Νομοθεσίας) και η βιώσιμη ανάπτυξη πρέπει να είναι οι κανόνες για την ΔΕΗ Α.Ε. αλλά παράλληλα θα πρέπει να υπάρξουν κατευθυντήριες γραμμές που να οδηγούν στην διευκόλυνση της δραστηριότητας και όχι στην παρεμπόδισή της. Αν είναι κοινή παραδοχή ότι η δραστηριότητα της ΔΕΗ Α.Ε. έχει παίξει και παίζει τον σημαντικότερο ρόλο στο έργο ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ Δ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ στο παρελθόν το παρόν και το οποιοδήποτε μέλλον (ΜΕΤΑΛΙΓΝΙΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ) τότε θα πρέπει η τοπική κοινωνία να συστρατευτεί αναγνωρίζοντας ότι οι στόχοι για την οικονομική της ανάπτυξη συνάδουν με τους στόχους της ΔΕΗ Α.Ε. για κυρίαρχη θέση στην ενέργεια στην Ελληνική και την παγκόσμια οικονομία. Οι όποιες απαιτήσεις πρέπει να συμβαδίζουν με την πραγματικότητα της Ελληνικής οικονομίας διότι μόνον έτσι θα μπορέσουν να δημιουργήσουν προοπτικές για πράσινη ανάπτυξη και βαθιές τομές, διότι η ενέργεια είναι Εθνική Οικονομία.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας