Ακάμας, μελλοντικές προοπτικές έρευνας Σπύρος Σφενδουράκης Αναπληρωτής Καθηγητής Οικολογίας και Βιοποικιλότητας Τμήμα Βιολογικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κύπρου

Η σωστή διαχείριση των φυσικών πόρων και του φυσικού περιβάλλοντος πρέπει να βασίζεται στην εμπεριστατωμένη γνώση Η γνώση αυτή μπορεί να προέλθει μόνο από προσεκτική και συγκροτημένη επιστημονική έρευνα Επισήμανση: Η επιστημονική έρευνα θεωρείται έγκυρη μόνον εάν έχει δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά, σύμφωνα με τα διεθνή κριτήρια αξιολόγησης και κρίσης ΑΝΑΓΚΑΙΑ (;) ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ: (Συχνά, η έρευνα, ιδίως αυτή που αποκαλούμε «βασική», αντιμετωπίζεται ως περιττή πολυτέλεια ή ακόμα και ως αδιάφορη δραστηριότητα αφού δεν φαίνεται να αποδίδει άμεσα αποτελέσματα – Αλλά: όλα όσα συζητάμε για το φυσικό περιβάλλον, π.χ., απειλούμενα είδη, διαχείριση φυσικών πόρων κτλ, βασίζονται σε έννοιες και ευρήματα της βασικής οικολογικής έρευνας…)

Βέβαια, εκτός από τη βασική έρευνα υπάρχει κι η εφαρμοσμένη, η οποία πατά πάνω στα δεδομένα της βασικής για να προσφέρει απαντήσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα Π.χ.: Πώς να διαχειριστούμε «αειφορικά» τους φυσικούς πόρους; Πόση βόσκηση αντέχει το οικοσύστημα του Ακάμα; Πώς θα αυξήσουμε τα αλιεύματα; Πώς να προστατεύσουμε τα απειλούμενα είδη; Ποια είδη όντως απειλούνται (ποιες είναι οι πληθυσμιακές τους τάσεις); Πώς να αναπτύξουμε οικονομικές δραστηριότητες χωρίς να υπονομεύσουμε τους φυσικούς πόρους;

Όπως είδαμε από τις προηγούμενες ομιλίες, ο Ακάμας είναι μια περιοχή με ιδιαίτερα οικολογικά χαρακτηριστικά Σημαντική βιοποικιλότητα Αξιόλογο θαλάσσιο και χερσαίο περιβάλλον αλλά και ενδιαφέροντα σπήλαια Ενδιαφέρουσα παλαιοντολογία Σημαντική αλληλεπίδραση θαλάσσιου – χερσαίου περιβάλλοντος (π.χ., θαλάσσιες χελώνες, φώκιες, τύπος βλάστησης) Μακραίωνη αλληλεπίδραση ανθρώπινων δραστηριοτήτων και φυσικού περιβάλλοντος Από τις λίγες περιοχές της Κύπρου με ήπια παρέμβαση του ανθρώπου

Θα περίμενε κανείς να έχει γίνει επίκεντρο πολλών ερευνητικών δραστηριοτήτων Πόσες και ποιες έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα; Μια πρόσφατη αναζήτηση στη μεγαλύτερη βάση επιστημονικών δημοσιεύσεων απέδωσε μόλις 12 εργασίες, στην πλειονότητά τους γεωλογικές συν μερικές αρχαιολογικές, καμία για τη βιοποικιλότητα και καμία από Κύπριους ερευνητές! Προφανώς, υπάρχουν κάποιες εργασίες ακόμα που αναφέρονται σε στοιχεία της βιοποικιλότητας του Ακάμα αλλά αφορούν ολόκληρη την Κύπρο ή συγκεκριμένες ομάδες οργανισμών κτλ, αλλά το θέμα παραμένει πως οι βιοτικές συνιστώσες του Ακάμα δεν έχουν ερευνηθεί σε βάθος

Η μέχρι σήμερα καλή κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος προσφέρει εξαιρετικές ευκαιρίες για έρευνα, π.χ.: καταγραφή/αξιολόγηση της βιοποικιλότητας επίδραση ανθρώπινων δραστηριοτήτων (τουρισμός, εξορύξεις, κτηνοτροφία, αλιεία, κυνήγι κτλ) στη βιοποικιλότητα και τη δομή των τοπικών οικοσυστημάτων σημασία περιοχής για απειλούμενα/προστατευόμενα/ενδημικά είδη δυναμική κλιματικών αλλαγών

Παγκοσμίως, το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της έρευνας εκπονείται από πανεπιστημιακά ιδρύματα Στην Κύπρο, πανεπιστημιακά εργαστήρια που να ασχολούνται με το φυσικό περιβάλλον, την οικολογία και τη βιοποικιλότητα υπάρχουν ελάχιστα και ιδρύθηκαν σχετικά πρόσφατα Έτσι, μέχρι σήμερα το μεγαλύτερο ποσοστό των ερευνών πραγματοποιείτο είτε από ξένους επιστήμονες είτε από μη πανεπιστημιακούς φορείς, κάτι που συχνά δημιουργεί πρακτικά προβλήματα (π.χ., υποδομών, πρόσβασης σε βιβλιογραφία, εξοπλισμού κτλ)

Το εργαστήριο Οικολογίας και Βιοποικιλότητας στο Τμ Το εργαστήριο Οικολογίας και Βιοποικιλότητας στο Τμ. Βιολογικών Επιστημών του Παν/μιου Κύπρου ενδιαφέρεται ν’ αναπτύξει ερευνητικές δραστηριότητες στην περιοχή αλλά και να φέρνει φοιτητές για εκπαίδευση και εκπόνηση πτυχιακών εργασιών κτλ. Ήδη έχουμε ξεκινήσει έρευνα για την επίπτωση των κλιματικών μεταβολών στην ανάπτυξη των πεύκων του Ακάμα καθώς και το ρόλο ακραίων κλιματικών συνθηκών (π.χ., η ξηρασία κατά τα έτη 2007-2008) σε περιστατικά θνησιμότητας των δένδρων Παράλληλα, επεξεργαζόμαστε την υποβολή πρότασης στο πλαίσιο του προγράμματος Life+ για το θαλάσσιο και παράκτιο περιβάλλον του Ακάμα

Άγγλοι ερευνητές από το Univ. of East Anglia Φυσικά, υπάρχουν και άλλοι φορείς που ερευνούν το φυσικό περιβάλλον στην περιοχή, όπως: η ερευνητική ομάδα του Dr. C. Jimenez (Cyprus Institute) σε συνεργασία με το ερευνητικό κέντρο «Ενάλια Φύσις» που μελετά υποθαλάσσιο σπήλαιο κ.ά., Άγγλοι ερευνητές από το Univ. of East Anglia που μελετούν τον πληθυσμό της κράγκας κτλ. © Enalia Physis Environmental Research Center Και είναι βέβαιο πως θα υπάρξουν και άλλοι, όπως ερευνητές από το ΤΕΠΑΚ (π.χ., θέματα γεωπονίας, εδαφολογίας κτλ) και άλλα πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα

Ευρύτερα οφέλη από την ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας: Προσέλκυση ξένων επιστημόνων – προβολή της περιοχής Τακτικές επισκέψεις φοιτητών για πρακτική άσκηση κι εκπαίδευση Επιστημονικά συνέδρια Προσέλκυση κονδυλίων για έρευνα και συναφείς δράσεις (επιμόρφωση, ενημέρωση κοινού, ανάδειξη φυσικού πλούτου κτλ) Προστασία και βελτίωση παραγωγικών πόρων (π.χ., αλιεύματα, μελισσοκομία) Σωστή αξιοποίηση φυσικού πλούτου (τουρισμός, γεωργία κτλ) Θα είναι σημαντικό να δημιουργηθούν υποδομές για φιλοξενία ερευνητών και ερευνητικών δραστηριοτήτων, όπως π.χ., ένα μουσείο για το φυσικό περιβάλλον του Ακάμα με εργαστηριακή υποδομή, χώροι διαμονής κτλ

Η παρουσία και δραστηριοποίηση στην περιοχή ΜΚΟ αλλά και ιδιωτικών φορέων (π.χ., Terra Cypria, Ζωολογικός Κήπος Πάφου), καθώς και πιθανή ίδρυση νέων (π.χ. μουσείο κτλ) θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σε μια κοινή προσπάθεια ανάπτυξης της έρευνας, με πνεύμα συνεργασίας και καλής θέλησης, μαζί με τις τοπικές κοινότητες και τους κατοίκους της περιοχής Το Παν/μιο Κύπρου είναι ανοικτό σε συνεργασίες και θα καταβάλει κάθε προσπάθεια για να προωθήσει την έρευνα, βασική κι εφαρμοσμένη, στο σημαντικό οικοσύστημα του Ακάμα, κάτι που θα λειτουργήσει προς όφελος όλων

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ