Η φύση των αντιδράσεων του κοινού στη χωροθέτηση των ΧΥΤΑ Δ. ΚΑΛΙΑΜΠΑΚΟΣ Αν. Καθηγητής ΕΜΠ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Οι αντιδράσεις...

Χωματερή Ταγαράδων, Θεσσαλονίκη, 2003 Οι αντιδράσεις...

«Σύνδρομο NIMBY» – Not In My Back Yard Συλλογική αντιπαράθεση σε κάποια προτεινόμενη αλλαγή στο τοπικό περιβάλλον. Οι αντιδράσεις ΝΙΜΒΥ βασίζονται στην πεποίθηση ότι η αλλαγή σε κάθε περίπτωση θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στο χαρακτήρα, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση και την ποιότητα ζωής της τοπικής κοινωνίας.

«Σύνδρομο NIMBY» – Not In My Back Yard Πήρε το όνομα του στο τέλος της δεκαετίας του 60 στις ΗΠΑ. Μόνιμο πρόβλημα σε όλες τις χώρες με βιομηχανική ανάπτυξη, με αυξητικές τάσεις. Έχει παρατηρηθεί ότι οι περισσότερες αντιδράσεις «ΝΙΜΒΥ» εμφανίζονται στο Βέλγιο.

«Σύνδρομο NIMBY» – Not In My Back Yard Φάσεις:  Φημολογία  Αίσθημα αδικίας  Αναζήτηση πληροφοριών  Παρασκηνιακή δράση  Συντονισμένες αντιδράσεις  Διαπραγματεύσεις Αποτελέσματα: -Καθυστέρηση του έργου -Αύξηση κόστους -Ματαίωση σχεδίου

Πριν προχωρήσουμε... Δεν είναι ενιαίος ο χαρακτήρας των αντιδράσεων. «Καλό ΝΙΜΒΥ» και «κακό ΝΙΜΒΥ».

Συνήθης αντιμετώπιση του «NIMBY» -Απαξιωτικός χαρακτηρισμός ως «σύνδρομο». -Αντιμετώπιση ως μια παράλογη συμπεριφορά βασισμένη σε άγνοια και προκατάληψη.

Τα πραγματικά αίτια όμως δεν είναι τόσο απλά και απαιτούν διαφορετική αντιμετώπιση...

Οι αιτίες... Δομή της κοινωνίας βασισμένη στην εξυπηρέτηση του ατομικού συμφέροντος, έναντι του συλλογικού. Δείγματα της σύγχρονης πραγματικότητας, όπου κυριαρχεί η προχειρότητα, η αδιαφορία και η σκοπιμότητα ως προς τη διαχείριση των περιβαλλοντικών θεμάτων. Έλλειψη ενός αξιόπιστου ελεγκτικού μηχανισμού Έλλειψη ενός τρίτου αντικειμενικού φορέα-κριτή, με κοινωνική καταξίωση ως προς την εγκυρότητα και την αμεροληψία του. Πραγματικά προβλήματα που δημιουργούνται (μείωση αξίας της γης) και απουσία μέτρων για να αντισταθμιστούν.

Επικράτηση της άποψης ότι «ο καλύτερος τρόπος να ελέγξεις τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός έργου είναι η ματαίωση του».

Συνέπειες Η αχαλίνωτη δράση του «συνδρόμου» οδηγεί: Στην δυσκολία εφαρμογής έργων κοινής ωφελείας, με αντικειμενικά κριτήρια. Στην εφαρμογή του «νόμου του ισχυρού» σε βάρος των οικονομικά και κοινωνικά ασθενέστερων.

Μέτρα Χάραξη ενός νέου «οδικού χάρτη» για την ανάκτηση της κοινωνικής εμπιστοσύνης σε θέματα περιβάλλοντος, που δεν θα εξαντλείται σε τεχνάσματα παραπλάνησης της κοινής γνώμης. Τεχνικό δυναμικό που να παράγει πραγματικές λύσεις. Διαφάνεια σε όλες τις διαδικασίες και πολυδιάστατη ενημέρωση ως προς όλες τις λεπτομέρειες. «Κάθαρση» κρατικού ελεγκτικού μηχανισμού.

Οδηγίες προς ναυτιλλομένους... Μην... ... παρουσιάζετε το έργο ως ήδη αποφασισμένο ... περιμένετε μέχρι τις δημοτικές συγκεντρώσεις για να ακούσετε τις ανησυχίες των κατοίκων ... υποτιμάτε τις αντιδράσεις ... στηρίζεστε σε υποθέσεις ... αποκρύπτετε πληροφορίες ... καθυστερείτε την επαφή με τους κατοίκους προσπαθώντας να αποφύγετε την αντιπαράθεση ... αντιμετωπίζετε το ΝΙΜΒΥ ως μια παράλογη συμπεριφορά ανάξια σημασίας.

Οδηγίες προς ναυτιλλομένους... Μελετήστε -τους στόχους και τις αξίες της τοπικής κοινωνίας -τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις -τις τοπικές ανάγκες -το ιστορικό των αντιδράσεων ΝΙΜΒΥ στην περιοχή

Οδηγίες προς ναυτιλλομένους... Προωθήστε την συμμετοχή των κατοίκων -γνωστοποιήστε τα γεγονότα -χτίστε σχέσεις εμπιστοσύνης -σεβαστείτε τις ανησυχίες, τα αισθήματα και τις αξίες των κατοίκων

Οδηγίες προς ναυτιλλομένους... Εκπαιδεύστε -τους κατοίκους -το δημοτικό συμβούλιο -το τοπικό τεχνικό προσωπικό -τον εαυτό σας

Παράδειγμα επιτυχούς αντιμετώπισης ΝΙΜΒΥ

Η εγκατάσταση υπόγειου χώρου διαχείρισης πυρηνικών αποβλήτων στο Cinkardine, Ontario, Καναδά και η προσέγγιση του κοινού

Το πρόβλημα Η μόνιμη διαχείριση των αποβλήτων του εργοστασίου πυρηνικής ενέργειας

Το ιστορικό -Προηγούμενη μέθοδος: μεταφορά και προσωρινή αποθήκευση στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο (επιφανειακό και υπόγειο για τα πιο επικίνδυνα απόβλητα) Western Waste Management Facility (WWMF) -Οδική μεταφορά από 3 σταθμούς πυρηνικής ενέργειας στην εγκατάσταση και διαχείριση πυρηνικών αποβλήτων επί 30 χρόνια -Δυνατότητα αποθήκευσης αποβλήτων για άλλα 20 χρόνια -Παρολ’αυτά, αναζήτηση μιας μόνιμης λύσης στη διαχείριση των αποβλήτων -Προτεινόμενη λύση: ειδικός υπόγειος χώρος διαχείρισης και αποθήκευσης αποβλήτων σε μεγάλο βάθος

Υπάρχουσες εγκαταστάσεις

Το έργο -38 αρχικά υπόγειοι θάλαμοι αποθήκευσης, θεμελιωμένοι σε σταθερό, αδιαπέρατο υπόβαθρο, σε μεγάλο βάθος (660 μέτρα κάτω από το έδαφος) -Περιβάλλον πέτρωμα: ανθεκτικός, συμπαγής ασβεστόλιθος -Χρήση μεταλλευτικών τεχνικών -Εγκατάσταση επιφανειακών κτιρίων υποστήριξης -Δυνατότητα επέκτασης -Κατασκευή από ανεξάρτητους εργολάβους Σκαρίφημα της εγκατάστασης

Η προώθηση του έργου  Υπογραφή συμφωνίας (Memorandum of Understanding) μεταξύ εταιρείας και δημοτικού συμβουλίου για την προώθηση του σχεδίου  Προϋπόθεση: διεξαγωγή ανεξάρτητης μελέτης εκτίμησης της τεχνικής αρτιότητας, της ασφάλειας, του περιβαλλοντικού κινδύνου και των κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων του έργου  Συζήτηση και ενημέρωση του κόσμου καθόλη την διάρκεια της μελέτης  Η εταιρεία δήλωσε ότι δεν θα προχωρήσει το έργο εάν δεν διασφαλιστεί η υποστήριξη των κατοίκων  Προώθηση δημόσιου διαλόγου  Έρευνα αποδοχής του έργου από τον κόσμο

Βήμα 1: Ανεξάρτητη μελέτη εκτίμησης του σχεδίου Πόρισμα της μελέτης : -μεγάλη διεθνής εμπειρία σε τέτοιου είδους εγκαταστάσεις -τεχνικά άρτιο έργο -τήρηση όλων των καναδικών και διεθνών ορίων ασφάλειας -τυχόν περιβαλλοντικές συνέπειες εύκολα διαχειρίσιμες με δοκιμασμένες μεθόδους -δεν αναμένονται αρνητικές οικονομικές συνέπειες -δεν αναμένεται μεταβολή της καθημερινότητας και του συναισθήματος ασφάλειας και ικανοποίησης των κατοίκων -δεν αναμένονται αρνητικές συνέπειες στον τουρισμό

Στα πλαίσια της μελέτης εκτίμησης του σχεδίου πραγματοποιήθηκε έρευνα των κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων στην κομητεία Bruce Πραγματοποιήθηκαν 400 τηλεφωνικές επικοινωνίες με τον δήμο του Cincardine και 351 με τους γύρω δήμους Μελέτη εκτίμησης επιπτώσεων Μελέτη εκτίμησης κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων

Γνωρίζετε τις εγκαταστάσεις WWMF; Εμπιστεύεστε την τεχνολογία τους; Μελέτη εκτίμησης επιπτώσεων Μελέτη εκτίμησης κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων

Πιστεύετε ότι η προτεινόμενη μόνιμη εγκατάσταση διαχείρισης πυρηνικών αποβλήτων θα επηρεάσει: i. την προσωπική σας ασφάλεια; ii. το αίσθημα ικανοποίησης από το δήμο; Μελέτη εκτίμησης επιπτώσεων Μελέτη εκτίμησης κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων

Πιστεύετε ότι η προτεινόμενη μόνιμη εγκατάσταση διαχείρισης πυρηνικών αποβλήτων θα επηρεάσει την ελκυστικότητα του Kincardine: i. ως τουριστικού προορισμού; ii. ως χώρου εγκατάστασης επιχείρησης; No 67% Yes 25% EPTS 20% CAGCV 30% DRCV 25% Unsure 8% iii. ως μέρους για να ζείτε; Μελέτη εκτίμησης επιπτώσεων Μελέτη εκτίμησης κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων

Αποδοχή της πρότασης για τους εξής λόγους: -εγγύηση της ασφάλειας -ετήσια αντισταθμιστικά οικονομικά οφέλη για 30 χρόνια συνολικού ποσού της τάξης των $ οικονομική ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίας (προβλέπονται 300) -δημοτική συμμετοχή στις αποφάσεις διαχείρισης των αντισταθμιστικών οφελών -ενίσχυση της φήμης της περιοχής ως προς την υπεροχή στον χώρο της πυρηνικής τεχνολογίας -πιθανότητα φορολογικών ελαφρύνσεων ως κρατικό αντισταθμιστικό όφελος Βήμα 2: Επιστολή δημάρχου στους κατοίκους

Βήμα 3: Δημόσιος διάλογος Η εταιρεία σε συνεργασία με τον δήμο προώθησε τον δημόσιο διάλογο εστιάζοντας σε 6 σημεία: -Λειτουργία συμβουλευτικού κέντρου εφοδιασμένο με έντυπο ενημερωτικό υλικό και καταρτισμένο προσωπικό -Διανομή ενημερωτικών δελτίων -Προσβασιμότητα του κοινού σε όλες τις μελέτες -Λειτουργία ιστοσελίδας της εταιρείας με ανανεώσιμο πληροφοριακό υλικό -Λειτουργία αντίστοιχης ιστοσελίδας του δήμου -Τηλεφωνική επικοινωνία με όλα τα νοικοκυριά

Δημόσιος διάλογος Συμβουλευτικό κέντρο

Μέσα επικοινωνίας Πρόσκληση σε δημόσιο διάλογο

Μέσα επικοινωνίας

Βήμα 4: Έρευνα αποδοχής του έργου από τον κόσμο  Πραγματοποιήθηκε τηλεφωνική έρευνα σε όλα τα καταγεγραμμένα νοικοκυριά του δήμου  Τουλάχιστον 10 απόπειρες τηλεφωνικής επικοινωνίας ανά οικία  Στις περιπτώσεις αποτυχίας, αποστάλθηκε γραπτό ενημερωτικό φυλλάδιο που αποζητούσε την γνώμη του κόσμου  Δημοσίευση ενημερωτικού δελτίου σε 3 τοπικές εφημερίδες, με αναγραφή τρόπων επικοινωνίας  Από τους κατοίκους άνω των 18, τελικά συμμετείχαν στην έρευνα οι 6.208, ποσοστό 75%

Τα αποτελέσματα της προσπάθειας...  ΕΡΩΤΗΣΗ: Υποστηρίζετε την εγκατάσταση ενός μόνιμου υπόγειου χώρου διαχείρισης πυρηνικών αποβλήτων; ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΥΔΕΤΕΡΟ ΔΕΝ ΞΕΡΩ/ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ 60% 22% 13% 5%

Θέματα Εξαμήνου 1."Βιώσιμη" ή Αξιοβίωτη Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη και γιατί; 2.Ελληνικό: Το μεγαλύτερο πάρκο στην Ελλάδα ή σημαντική ευκαιρία ανάπτυξης; 3.ΧΥΤΑ ή Καύση; 4.Νέοι αστικοί αυτοκινητόδρομοι: αναγκαιότητα ή αδιέξοδο; 5.Ανακύκλωση: Πανάκεια ή ασύμφορη; 6.Το φράγμα Αποσελέμη: Ευλογία ή καταστροφή 7.Πρώην βιομηχανικοί χώροι: (Παράδειγμα: Η περίπτωση της Τεχνόπολης στο Γκάζι) - Να δοθούν κίνητρα για την ανάπτυξή τους; 8.Πυρηνική Ενέργεια: Υπέρ ή κατά; 9.Δάσος Συγγρού: Προστασία ή ανάπτυξη; 10.Περιβάλλον: πρέπει και μπορεί να προβληθεί σε χρήμα; 11.Λιγνίτες ή Εναλλακτικές Μορφές Ενέργεια; 12.Επεξεργασία μεταλλικών επιφανειών με αμμοβολή: υπέρ ή κατά; 13.Αλουμίνιο της Ελλάδας: Διάθεση ιλύος στη θάλασσα ή εναλλακτική διαχείριση με αύξηση κόστους; 14.Οικολογικές πολιτικές και οικολογικές αξίες. 15.Περιβαλλοντική Νομοθεσία στην Ελλάδα: για ποιες ανάγκες; σε ποιο επίπεδο; 16.Αποκατάσταση - Αξιοποίηση πρώην βιομηχανικών χώρων Brownfields (γενικά): H περίπτωση της Τεχνόπολης, Γκάζι (ειδικά) 17.Εγκατάσταση Αιολικού Πάρκου στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών – Ανάπτυξη ή Προστασία; 18.Διαδικασίες εφαρμογής του πρωτόκολλου του Κιότο στον ευρύτερο Δημόσιο Τομέα με στόχο τη βιώσιμη/αξιοβίωτη ανάπτυξη 19.Περιβαλλοντική Φωτοερμηνεία - Τηλεπισκόπηση