ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΥΡΙΑΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΝΗΛΙΚΩΝ Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 2007

Κυριακή, 9 Δεκεμβρίου 2007 Ο θάνατος και η ενδιάμεση κατάσταση

Γιατί πεθαίνουμε; Πώς πρέπει να αντιμετωπίζουμε το γεγονός του θανάτου; Γιατί πεθαίνουμε; Ακόμη, τι συμβαίνει στο σώμα και στην ψυχή μας, όταν πεθαίνουμε;

Α. Γιατί οι χριστιανοί πεθαίνουν;

Μα όλοι οι άνθρωποι πεθαίνουν. Μια πρώτη αυθόρμητη αντίρρηση θα θεωρούσε το ερώτημα αυτό αστείο και εκτός τόπου, αφού όλοι οι άνθρωποι πεθαίνουν. Ωστόσο, το ερώτημα αυτό έχει τη θέση του, γιατί έχουμε δει ότι ο θάνατος είναι ποινή που επιβλήθηκε λόγω της αμαρτίας. Αλλά, έχουμε επίσης δει πως ο Χριστός έχει βαστάσει την αμαρτία των πιστών. Γιατί, λοιπόν οι πιστοί πεθαίνουν;

Ο θάνατος δεν είναι για τους πιστούς τιμωρία «Αληθώς, αληθώς σας λέγω ότι ο ακούων τον λόγον μου και πιστεύων εις τον πέμψαντά με έχει ζωήν αιώνιον, και εις κρίσιν δεν έρχεται, αλλά μετέβη εκ του θανάτου εις την ζωήν». Ιωάν. ε’ 24 «Δεν είναι τώρα λοιπόν ουδεμία κατάκρισις εις τους εν Χριστώ, Ιησού» Ρωμ. η’ 1

Τότε γιατί πεθαίνουμε; Ο θάνατος είναι η κατάληξη της ζωής σε έναν κόσμο πεσμένο. Ο Θεός αποφάσισε να μην εφαρμόσει σε εμάς τα οφέλη της λύτρωσης του Χριστού διαμιάς. Ο Θεός δεν αφαιρεί το κακό από τον κόσμο διαμιάς, ούτε την αρρώστια ούτε τη φθορά ούτε τον θάνατο. Αυτό είναι κάτι που έπεται. Γι’ αυτό, μολονότι ο Χριστός νίκησε την αμαρτία, τη φθορά και τον θάνατο, οι πιστοί, όπως και οι μη πιστοί, έχουν ακόμη αμαρτία, γερνούν, αρρωσταίνουν, φθείρονται και πεθαίνουν. «Έσχατος εχθρός καταργείται ο θάνατος·». Α’ Κορ. ιε’ 26

Δεν έχουμε όμως προγεύσεις της απολύτρωσης; Πράγματι, πολλές φορές με τη χάρη του Θεού έχουμε προγεύσεις της ερχόμενης λύτρωσης. Πιστεύουμε πως η βασιλεία του Θεού είναι ήδη εδώ, αλλά όχι ακόμη στην ολότητά της. Επειδή η βασιλεία έχει εγκαινιαστεί με την ανάσταση του Χριστού, γι’ αυτό, η εκκλησία του Χριστού ως ένα μέτρο έχει γευθεί δυνάμεις του μέλλοντος αιώνος: θεραπείες, θαύματα, αναστάσεις νεκρών. Επειδή, όμως, η βασιλεία μέλλει ακόμη στην ολότητά της να αποκαλυφθεί, υποφέρουμε και πεθαίνουμε μαζί με όλους τους ανθρώπους.

Ο πόνος και ο θάνατος ως μέσα αγιασμού Επειδή δεν υπάρχει κατάκριση για τους πιστούς, δεν πρέπει να ερμηνεύουμε τον πόνο, τη φθορά και τον θάνατο ως τιμωρία. Ορισμένες φορές η αρρώστια και ο πόνος μπορεί να είναι η άμεση συνέπεια μιας ζωής μέσα σε έναν πεσμένο κόσμο, π.χ. λόγω της μόλυνσης του περιβάλλοντος. Ή μπορεί να οφείλονται στην παιδεία του Θεού: « όντινα αγαπά Κύριος παιδεύει» Εβρ. ιβ’ 6

Η πορεία προς τον θάνατο ως ευκαιρία προς αγιασμό «Γίνου πιστός μέχρι θανάτου, και θέλω σοι δώσει τον στέφανον της ζωής». Αποκ. β’ 10 «ως πάντοτε και τώρα θέλει μεγαλυνθή ο Χριστός εν τω σώματί μου είτε διά ζωής είτε διά θανάτου». Φιλιπ. α’ 20 «διά να γνωρίσω αυτόν και την δύναμιν της αναστάσεως αυτού και την κοινωνίαν των παθημάτων αυτού, συμμορφούμενος με τον θάνατον αυτού». Φιλιπ. γ’ 10

Ο θάνατος ως συμμετοχή στα παθήματα του Χριστού «εάν συμπάσχωμεν, διά να γείνωμεν και συμμέτοχοι της δόξης αυτού.». Ρωμ. η’ 17 «αλλά καθότι είσθε κοινωνοί των παθημάτων του Χριστού, χαίρετε, ίνα και όταν η δόξα αυτού φανερωθή χαρήτε αγαλλιώμενοι». Α’ Πέτρ. δ’ 13 «Διότι εις τούτο προσεκλήθητε, επειδή και ο Χριστός έπαθεν υπέρ υμών, αφίνων παράδειγμα εις υμάς διά να ακολουθήσητε τα ίχνη αυτού·» Α’Πέτρ. β’ 21

Β. Πώς πρέπει να σκεφτόμαστε για τον θάνατό μας και για τον θάνατο άλλων;

Για τον δικό μας θάνατο «θαρρούμεν δε και επιθυμούμεν μάλλον να αποδημήσωμεν από του σώματος και να ενδημήσωμεν προς τον Κύριον.». Β’ Κορ. ε’ 8 «Διότι εις εμέ το ζην είναι ο Χριστός και το αποθανείν κέρδος». Φιλιπ. α’ «Και ήκουσα φωνήν εκ του ουρανού λέγουσαν προς εμέ· Γράψον, Μακάριοι οι νεκροί, οίτινες αποθνήσκουσιν εν Κυρίω από του νυν. Ναι, λέγει το Πνεύμα, διά να αναπαυθώσιν από των κόπων αυτών, και τα έργα αυτών ακολουθούσι με αυτούς». Αποκ. ιδ’ 13

Για τον θάνατο πιστών φίλων και συγγενών «Ο δε Ιησούς, καθώς είδεν αυτήν κλαίουσαν και τους ελθόντας μετ' αυτής Ιουδαίους κλαίοντας, εστέναξεν εν τη ψυχή αυτού και εταράχθη, και είπε· Που εβάλετε αυτόν; Λέγουσι προς αυτόν· Κύριε, ελθέ και ίδε. Εδάκρυσεν ο Ιησούς.». Ιωάν. ια’ «Έφεραν δε τον Στέφανον εις τον τάφον άνδρες ευλαβείς και έκαμον θρήνον μέγαν επ' αυτόν.». Πράξ. η’ 2

Βεβαίως όχι όπως ο κόσμος … «Δεν θέλω δε να αγνοήτε, αδελφοί, περί των κεκοιμημένων, διά να μη λυπήσθε καθώς και οι λοιποί οι μη έχοντες ελπίδα». Α’ Θεσ. δ’ 13 «Πολύτιμος ενώπιον του Κυρίου ο θάνατος των οσίων αυτού». Ψαλμ. ρις’ 15

Για τον θάνατο μη πιστών Σε αυτή την περίπτωση η λύπη δεν συνοδεύεται από βεβαιότητα ότι θα βρίσκονται με τον Κύριο. «Αλήθειαν λέγω εν Χριστώ, δεν ψεύδομαι, έχων συμμαρτυρούσαν με εμέ την συνείδησίν μου εν Πνεύματι Αγίω, ότι έχω λύπην μεγάλην και αδιάλειπτον οδύνην εν τη καρδία μου. Διότι ηυχόμην αυτός εγώ να ήμαι ανάθεμα από του Χριστού υπέρ των αδελφών μου, των κατά σάρκα συγγενών μου,» Ρωμ. θ’ 1-3

Για τον θάνατο μη πιστών Ωστόσο, δεν μπορούμε να είμαστε και βέβαιοι ότι οι μη πιστοί επέμειναν στην απιστία τους ως τέλους, ως το τελευταίο λεπτό της ζωής τους. Μπορούμε, λοιπόν, σε αυτές τις περιπτώσεις να θυμόμαστε ό,τι καλό παρατηρήσαμε στη ζωή τέτοιων ανθρώπων. Παρατηρούμε τον θρήνο του Δαβίδ για τον Σαούλ: «Ω δόξα του Ισραήλ, επί τους υψηλούς τόπους σου κατηκοντισμένη. Πως έπεσον οι δυνατοί […] Σαούλ και Ιωνάθαν […] ήσαν ελαφρότεροι αετών, δυνατώ τεροι λεόντων. Θυγατέρες Ισραήλ, κλαύσατε επί τον Σαούλ τον ενδύοντα υμάς κόκκινα μετά καλλωπισμών, τον επιβάλλοντα στολισμούς χρυσούς επί τα ενδύματα υμών». Β’ Σαμουήλ α’ 19-25

Γ. Τι συμβαίνει όταν πεθαίνουμε;

Η ψυχή του πιστού μεταβαίνει στην παρουσία του Θεού «Και είπε προς αυτόν ο Ιησούς· Αληθώς σοι λέγω, σήμερον θέλεις είσθαι μετ' εμού εν τω παραδείσω». Λουκ. κγ’ 43 «θαρρούμεν δε και επιθυμούμεν μάλλον να αποδημήσωμεν από του σώματος και να ενδημήσωμεν προς τον Κύριον.». Β’ Κορ. ε’ 8 «Διότι στενοχωρούμαι υπό των δύο, έχων μεν την επιθυμίαν να αναχωρήσω και να είμαι με τον Χριστόν· διότι είναι πολύ πλέον καλήτερον». Φιλιπ. α’ 23

Οι πιστοί βρίσκονται σε συνειδητή κατάσταση ενώπιον του Κυρίου «Και ότε ήνοιξε την πέμπτην σφραγίδα, είδον υποκάτω του θυσιαστηρίου τας ψυχάς των εσφαγμένων διά τον λόγον του Θεού και διά την μαρτυρίαν, την οποίαν είχον. Και έκραξαν μετά φωνής μεγάλης, …» Αποκ. ς’ 9-10 Μετά ταύτα είδον, και ιδού, όχλος πολύς, τον οποίον ουδείς ηδύνατο να αριθμήση, […] οίτινες ίσταντο ενώπιον του θρόνου και ενώπιον του Αρνίου, ενδεδυμένοι στολάς λευκάς, έχοντες φοίνικας εν ταις χερσίν αυτών. Και κράζοντες μετά φωνής μεγάλης έλεγον·». Αποκ. ζ’ 9-10

Οι ψυχές των μη πιστών οδηγούνται σε αιώνια τιμωρία « Και αυτός (ο πλούσιος) φωνάξας είπε· Πάτερ Αβραάμ, ελέησόν με και πέμψον τον Λάζαρον, διά να βάψη το άκρον του δακτύλου αυτού εις ύδωρ και να καταδροσίση την γλώσσαν μου, διότι βασανίζομαι εν τη φλογί ταύτη· είπε δε ο Αβραάμ· Τέκνον, ενθυμήθητι ότι απέλαβες συ τα αγαθά σου εν τη ζωή σου, και ο Λάζαρος ομοίως τα κακά· τώρα ούτος μεν παρηγορείται, συ δε βασανίζεσαι· και εκτός τούτων πάντων, μεταξύ ημών και υμών χάσμα μέγα είναι εστηριγμένον, ώστε οι θέλοντες να διαβώσιν εντεύθεν προς εσάς να μη δύνανται, μηδέ οι εκείθεν να διαπερώσι προς υμάς». Λουκάς ις’ 24-26

Οι μη πιστοί δεν εκμηδενίζονται «Τότε θέλει ειπεί και προς τους εξ αριστερών· Υπάγετε απ' εμού οι κατηραμένοι εις το πυρ το αιώνιον, το ητοιμασμένον διά τον διάβολον και τους αγγέλους αυτού […] Και θέλουσιν απέλθει ούτοι μεν εις κόλασιν αιώνιον, οι δε δίκαιοι εις ζωήν αιώνιον». Ματθ. κε’ 41, 46 «Θέλουσιν εξέλθει οι άγγελοι και θέλουσιν αποχωρίσει τους πονηρούς εκ μέσου των δικαίων, και θέλουσι ρίψει αυτούς εις την κάμινον του πυρός· εκεί θέλει είσθαι ο κλαυθμός και ο τριγμός των οδόντων». Ματθ. ιγ’49-50

Το ρωμαιοκαθολικό δόγμα του Καθαρτηρίου Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία διδάσκει πως οι ψυχές των πιστών, πριν γίνουν δεκτές στον ουρανό, πηγαίνουν στο Καθαρτήριο, για να εξαγνιστούν. Η διδασκαλία αυτή δεν βασίζεται στα κανονικά βιβλία της Αγίας Γραφής. Την στηρίζουν σε περικοπές από τα δευτεροκανονικά βιβλία (Β’ Μακκαβαίων ιβ’ ): αναφέρεται θυσία που προσφέρεται υπέρ ενός νεκρού, προκειμένου να ελευθερωθεί από αμαρτία.

Η διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας Στο σημείο αυτό δεν είναι πολύ ξεκάθαρη. Ο Κάλλιστος Ware γράφει: Ενώ παλιότερα κάποιοι Ορθόδοξοι θεολόγοι αποδέχονταν τη διδασκαλία του Καθαρτηρίου, σήμερα οι περισσότεροι απορρίπτουν αυτή την ιδέα. Ίσως οι κεκοιμημένοι υποφέρουν, υπό έναν καθαρτήριο όμως χαρακτήρα. Όταν ο άνθρωπος πεθαίνει μέσα στη χάρη του Θεού, τότε ο Θεός συγχωρεί ελεύθερα όλες του τις αμαρτίες και δεν απαιτεί εξιλεωτικές τιμωρίες. Γενικά αποφεύγουν τον καθορισμό της ζωής μετά θάνατον.

Η διδασκαλία ορισμένων για τον ύπνο της ψυχής Η διδασκαλία του ύπνου της ψυχής διδάσκει πως οι πιστοί περιέρχονται μετά θάνατον σε ασυνείδητη κατάσταση και πως το αμέσως επόμενο που βιώνουν είναι ο ερχομός του Κυρίου και η ανάσταση. Η διδασκαλία αυτή στηρίζεται σε εκείνες της περικοπές της Παλαιάς Διαθήκης, όπου φαίνεται να μην υπάρχει συνείδηση στους νεκρούς, και σε περικοπές της Καινής Διαθήκης, που μιλούν για τον θάνατο ως ύπνο και για τους νεκρούς ως κεκοιμημένους (Ματθ. θ’ 24, Ιωάν. ια’ 11, Πράξεις ζ’ 60 κ.ά.).

Περικοπές της Παλαιάς Διαθήκης υπέρ της «μη συνειδητής κατάστασης»; «Διότι εν τω θανάτω δεν υπάρχει ενθύμησις περί σού· εν τω άδη τις θέλει σε δοξολογήσει;» Ψαλμ. ς’ 5 «δεν είναι πράξις ούτε λογισμός ούτε γνώσις ούτε σοφία εν τω άδη όπου υπάγεις». Εκκλ. θ’ 10 «Οι νεκροί δεν θέλουσιν αινέσει τον Κύριον, ουδέ πάντες οι καταβαίνοντες εις τον τόπον της σιωπής· αλλ' ημείς θέλομεν ευλογεί τον Κύριον, από του νυν και έως του αιώνος. Αλληλούϊα.» Ψαλμ. ριε’ 17-18

Πώς ερμηνεύονται αυτές οι περικοπές; Αφού έχουμε ήδη δει πως άλλα σημεία της Αγίας Γραφής μιλούν ξεκάθαρα για τη συνειδητή κατάσταση των νεκρών, καταλήγουμε πως αυτές οι περικοπές αυτές αναφέρονται στους νεκρούς από τη δική μας οπτική γωνία. Δεν συμμετέχουν πλέον σε όσα γίνονται στον εδώ κόσμο, στη δοξολογία του Θεού, σε σκέψεις και αποφάσεις.

Πρέπει να προσευχόμαστε για τους νεκρούς; Τόσο η Καθολική όσο και η Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρούν ότι είναι καθήκον να προσευχόμαστε για τους νεκρούς. Ο Κάλλιστος Ware (σελ. 415) γράφει: «Μέχρι να έρθει η Εσχάτη Ημέρα δεν πρέπει να απελπιζόμαστε για τη σωτηρία κανενός, και επιβάλλεται να προσευχόμαστε και να επιθυμούμε τη συμφιλίωση των πάντων χωρίς εξαίρεση».

Δεν υπάρχει μετά θάνατον ευκαιρία για αλλαγή Η Αγία Γραφή μας δείχνει ότι οι ψυχές διαχωρίζονται μετά τον θάνατο, είτε κοντά στον Θεό είτε μακριά του, χωρίς δυνατότητα μεταβολής και πουθενά δεν ενθαρρύνει μια τέτοια πρακτική. Δεν υπάρχει δεύτερη ευκαιρία. «Και καθώς είναι αποφασισμένον εις τους ανθρώπους άπαξ να αποθάνωσι, μετά δε τούτο είναι κρίσις,». Εβρ. θ’ 27 «μεταξύ ημών και υμών χάσμα μέγα είναι εστηριγμένον, ώστε οι θέλοντες να διαβώσιν εντεύθεν προς εσάς να μη δύνανται, μηδέ οι εκείθεν να διαπερώσι προς υμάς». Λουκάς ις’ 26

Τα πεπραγμένα εν τω σώματι Ακόμη και τα βραβεία για τους πιστούς ή η κρίση για τους μη πιστούς, όλα βασίζονται στα πεπραγμένα διά του σώματος σε αυτή τη ζωή «Διότι πρέπει πάντες να εμφανισθώμεν έμπροσθεν του βήματος του Χριστού, διά να ανταμειφθή έκαστος κατά τα πεπραγμένα διά του σώματος καθ' α έπραξεν, είτε αγαθόν είτε κακόν». Β’ Κορ. ε’ 10

Βιβλιογραφία Wayne Grudem, Systematic Theology, κεφ. 41. Κάλλιστος Ware, Η Ορθόδοξη Εκκλησία, σελ. 402 κ.ε.