ΔΙΔΑΣΚΩΝ Δρ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΤΗΣΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ-ΠΟΛΥΜΕΣΑ ΘΕΜΑ: ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΤΠΕ ΔΙΔΑΣΚΩΝ Δρ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ VS ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Το σχέδιο μαθήματος είναι μια λεπτομερής περιγραφή μιας διδασκαλίας – από την οποία μπορεί να απουσιάζει η περιγραφή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ μαθητών-εκπαιδευτικού. Κατά κάποιο τρόπο, ιστορικά, ο όρος σχέδιο μαθήματος είναι παλαιότερος και έχει συνδεθεί με μια μηχανιστική ή μάλλον συμπεριφοριστική (behaviouristic) περιγραφή μιας διδασκαλίας. Ως διδακτικό σενάριο θεωρούμε την περιγραφή μιας διδασκαλίας με εστιασμένο (α) γνωστικό(ά) αντικείμενο(α), συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς στόχους, διδακτικές αρχές και πρακτικές. Ένα διδακτικό σενάριο μπορεί να έχει διάρκεια περισσότερων από μία διδακτικών ωρών.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ Ένα διδακτικό σενάριο υλοποιείται, κατά κανόνα, μέσα από μια σειρά εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Η δομή και η ροή κάθε δραστηριότητας καθώς και οι ρόλοι του διδάσκοντα-διδασκομένων και η αλληλεπίδρασή τους με τα όποια χρησιμοποιούμενα μέσα και υλικά, περιγράφονται στο πλαίσιο του διδακτικού σεναρίου. ένα διδακτικό σενάριο περιγράφει το σύνολο των διδακτικών καταστάσεων και των χρησιμοποιούμενων εργαλείων (συμβολικών και φυσικών) που συνιστούν το σημείο εκκίνησης για δραστηριότητες διδασκαλίας και μάθησης με τη χρήση των ΤΠΕ.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ Τα διδακτικά σενάρια περιέχουν οδηγίες για τους εκπαιδευτικούς, το θεωρητικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται, τα απαιτούμενα υλικά υλοποίησής του, φύλλα δραστηριοτήτων για τους μαθητές και ενδεχομένως άλλο υλικό (αρχεία λογισμικών, κλπ.).

ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ Σε ότι αφορά στο περιεχόμενο και τη μορφή των διδακτικών σεναρίων, θα πρέπει κατά περίπτωση, να : εξειδικεύουν σε αντικείμενα και επιμέρους τμήματα του ΑΠ όπου οι ΤΠΕ μπορούν να παίξουν ρόλο γνωστικού εργαλείου (για παράδειγμα σε συγκεκριμένες δραστηριότητες μαθηματικών και φυσικών επιστημών), υποστηρίζουν διερευνητικού και ανακαλυπτικού τύπου μαθησιακές καταστάσεις, ευνοούν δραστηριότητες επίλυσης προβλήματος, λήψης αποφάσεων και ανάπτυξης της κριτικής και δημιουργικής σκέψης καθώς και του αναστοχασμού.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ Τα διδακτικά σενάρια πρέπει να υποστηρίζουν και να προωθούν τη μετάβαση από: τη μετωπική διδασκαλία, στη διδασκαλία με ομάδες και τη συνεργατική μάθηση, τη δασκαλο-κεντρική σε μια πιο μαθητο-κεντρική διδασκαλία κατά την οποία οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται ως εργαλείο, τη διδακτική μέθοδο της διάλεξης στη διερευνητική και την ανακαλυπτική μέθοδο, την παθητική παρακολούθηση της διδασκαλίας, στην ενεργητική συμμετοχή και την επικοινωνία μεταξύ των μαθητών, μεθόδους αξιολόγησης του μαθητή που βασίζονται στο αποτέλεσμα μιας και μόνης τελικής δοκιμασίας σε μεθόδους που βασίζονται σε διαδικασίες και παραγόμενα προϊόντα και όχι μόνο.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ Είναι τέλος απαραίτητο να γίνει κατανοητό πως ένα διδακτικό σενάριο που αξιοποιεί τις ΤΠΕ μπορεί να ευνοήσει την ανάπτυξη ικανοτήτων σκέψης υψηλού επιπέδου από τους μαθητές, όπως: ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, ανάπτυξη της κριτικής και δημιουργικής σκέψης, ικανότητα διερεύνησης και αναζήτησης πληροφοριών σε ένα ευρύ φάσμα δεδομένων, ανάπτυξη δεξιοτήτων λήψης αποφάσεων, δυνατότητα μοντελοποίησης φαινομένων και καταστάσεων του πραγματικού κόσμου, ικανότητα συνεργασίας και από κοινού προσέγγισης και επίλυσης προβλημάτων, διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης, ανάπτυξη δεξιοτήτων μεταφοράς γνώσεων από ένα πλαίσιο σε ένα άλλο.

Ένα σενάριο αποτελείται από: την κεντρική ιδέα που διέπει το σενάριο τους μαθησιακούς στόχους τους εμπλεκόμενους και τους ρόλους τους (π.χ. μαθητής, καθηγητής, συμμαθητής, κ.α.) τις δραστηριότητες που θα πραγματοποιούν οι εμπλεκόμενοι (π.χ. οι μαθητές θα συζητούν – γράφουν – διαβάζουν – ρωτούν – απαντούν – σχολιάζουν – εξηγούν – εφαρμόζουν – αναλύουν – συνθέτουν – προβληματίζονται – αξιολογούν και αξιολογούνται) το υποστηρικτικό εκπαιδευτικό υλικό (μαθησιακοί πόροι– αντικείμενα) σε ψηφιακή ή μη μορφή. τις Τ.Π.Ε. που προτείνονται προς χρήση (π.χ. εκπαιδευτικό λογισμικό)

Δομή των εκπαιδευτικών σεναρίων Η δομή των εκπαιδευτικών σεναρίων είναι η ακόλουθη: Το θέμα του σεναρίου Η ιδέα του σεναρίου. Αναφέρεται ο προβληματισμός ο οποίος οδήγησε στη δημιουργία του σεναρίου. (γνωστικά-διδακτικά προβλήματα που αφορούν το θέμα του σεναρίου-Οι καινοτομίες που εισάγονται με το σενάριο-πώς το σενάριο δίνει λύσεις-Το θεωρητικό πλαίσιο) Η Παιδαγωγική αξία του σεναρίου Η συμβολή του σεναρίου στη βελτίωση της διδακτικής πράξης Τάξη. Προσδιορίζεται η τάξη στην οποία θα διδαχτεί το συγκεκριμένο σενάριο. Διδακτικό/α αντικείμενο/α.

Δομή των εκπαιδευτικών σεναρίων Σχέση με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Π. Σ. Παιδαγωγικοί-διδακτικοί στόχοι: μαθησιακά αποτελέσματα Προϋποθέσεις επιτυχίας του σεναρίου: χώρος, πλαίσιο εφαρμογής, υποστηρικτικό υλικό,κα. Προετοιμασία Ενδεικτικός απαιτούμενος χρόνος. Απαραίτητα μέσα και υλικό. Π.χ. το σχολικό εγχειρίδιο, ο πίνακας, φύλλα εργασίας, το λογισμικό και γενικά οτιδήποτε θεωρείται απαραίτητο για την υλοποίηση του σεναρίου. Προαπαιτούμενες γνώσεις – ικανότητες των μαθητών

Δομή των εκπαιδευτικών σεναρίων Απαιτούμενες συνθήκες υλοποίησης: χώρος, πλαίσιο εφαρμογής, υποστηρικτικό υλικό. Οργάνωση της τάξης-Ρόλοι μαθητών Διαδικασία-Πορεία διδασκαλίας: περιγράφονται αναλυτικά οι ενέργειες των μαθητών και του καθηγητή κατά την υλοποίηση του σεναρίου. Eργασία για το σπίτι. Δυνατότητα τροποποίησης/επέκτασης. Αναφέρονται ενδεικτικά κάποια ή κάποιες ιδέες για μικρή τροποποίηση ή επέκτασή του σεναρίου χρονικά. Σχετικές διευθύνσεις.

Δομή των εκπαιδευτικών σεναρίων Ενδεικτική βιβλιογραφία. Αναφέρονται βιβλία, άρθρα περιοδικών ή ηλεκτρονικές διευθύνσεις που χρησιμοποιήθηκαν ως βιβλιογραφία για το συγκεκριμένο σενάριο. Φύλλο/α εργασίας. Δίνεται/ονται στους μαθητές φύλλο/α εργασίας, το/α οποίο/α περιλαμβάνει/ουν οδηγίες ή/και ερωτήσεις-ασκήσεις. Αξιολόγηση του σεναρίου

ΤΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Το σενάριο αποσκοπεί στην εκμάθηση ηλεκτρικών κυκλωμάτων μέσω της αντιπαράθεσης και σύγκρισης δυο κυκλωμάτων, όπου οι ομάδες μαθητών μέσω της φθίνουσας καθοδήγησης, εντοπίζουν τις ομοιότητες και τις διαφορές τους και μέσω διερευνητικών ερωτήσεων, ανακαλύπτουν τη νέα γνώση βασιζόμενοι στην προϋπάρχουσα γνώση. Το σενάριο αυτό χρησιμοποιεί προσομοιώσεις βασισμένες σε διερευνητικές ερωτήσεις, καθοδηγούμενη ανακάλυψη και συνεργατική μάθηση. Μέσω αυτού οι ομάδες μαθητών συν-οικοδομούν γνώση μέσω πειραματισμού, παρατηρήσεων, εξερευνήσεων, κάνοντας προβλέψεις ή υποθέσεις, επιλύοντας προβλήματα, απαντώντας σε ερωτήσεις, συλλέγοντας, αναλύοντας και επεξεργάζοντας δεδομένα, συνθέτοντας, συγκρίνοντας, δίνοντας εξηγήσεις και συνεργαζόμενοι σε ομάδες. Δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στα επίπεδα εφαρμογή, ανάλυση, αξιολόγηση και δημιουργία της ταξινομίας Bloom που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής σκέψης.

Κάποιες δεξιότητες απαραίτητες για την ανάπτυξη της κριτικής και δημιουργικής σκέψης είναι οι εξής: Μελέτη και αξιολόγηση από διαφορετικές απόψεις. Δεξιότητες διορατικότητας. Ανάπτυξη ενός λογικού επιχειρήματος με την απαραίτητη απόδειξη. Ανάλυση της ποιότητας των πηγών. Σύνθεση από διαφορετικές πηγές. Απαγωγική συλλογιστική-από το γενικό στο ειδικό. Επαγωγική συλλογιστική-από το ειδικό στο γενικό. Επίλυση προβλήματος, ακόμη και με άγνωστα προβλήματα. Ανάπτυξη κριτηρίων για αξιολόγηση. Αξιολόγηση των αποφάσεων. Αξιολόγηση της εργασίας τους καθώς και των άλλων εργασιών. Αποτελεσματική, στοχαστική κρίση, και Αυτορρύθμιση.

ΤΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Αυτό το σενάριο: υποστηρίζει την κοινωνικο-πολιτισμική αντίληψη και προωθεί τον επαγωγικό και απαγωγικό τρόπο μάθησης, καθώς οι μαθητές ενθαρρύνονται να ανακαλύψουν, να ελέγξουν δομές και να εφαρμόσουν σε νέες καταστάσεις τη γνώση που απέκτησαν. προωθεί και υποστηρίζει τη μάθηση μέσω επίλυσης προβλήματος, όπου οι μαθητές μπορούν να γίνουν δημιουργικοί, να μαθαίνουν να συνδυάζουν γνώση από διαφορετικές θεματικές περιοχές, να μπορούν να σκέπτονται κριτικά, αναλυτικά, συνθετικά, πρακτικά και να μαθαίνουν πώς να επιλύουν πραγματικά προβλήματα. απαιτεί από τους μαθητές να στοχάζονται σε όλο το υλικό κάνοντας προβλέψεις, υποθέσεις, πειράματα για τον έλεγχο των προβλέψεων ή υποθέσεών τους και παρέχει υποστήριξη σε κρίσιμες στιγμές, καθώς και φθίνουσα καθοδήγηση, όπου το λογισμικό παρέχει τις δεξιότητες, στρατηγικές και συνδέσμους εκεί που οι μαθητές αδυνατούν να ολοκληρώσουν την εργασία τους.

ΤΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Οι αρχές του εποικοδομισμού που ελήφθησαν σοβαρά υπόψη για την επιτυχία του σεναρίου είναι ότι: η κατανόηση είναι μια δημιουργική διαδικασία που απορρέει από την οικοδόμηση (και όχι από τη μεταφορά) της γνώσης, η πραγματική και με νόημα μάθηση απαιτεί βαθιά γνωστική εμπλοκή του εκπαιδευόμενου σε αποτελεσματικές και μεγάλης προσπάθειας δραστηριότητες σχεδιασμένες σε περιβάλλοντα που έχουν αρκετές εμπειρίες, ο εκπαιδευόμενος πρέπει να ενσωματώσει νέα γνώση με επιστημονικό τρόπο, αναγνωρίζοντας συμμετρίες, ομοιότητες, διαφορές μεταξύ μιας περιοχής ιδεών, εννοιών, παρατηρήσεων και εμπειριών μέσω φθίνουσας καθοδήγησης, ο εκπαιδευόμενος είναι απαραίτητο να συσχετίζει τη νέα γνώση με την προϋπάρχουσα γνώση και τα εμπειρικά φαινόμενα, έτσι ώστε να σχηματίζει μια σαφή εικόνα του φυσικού κόσμου.

Παρωθητικές μορφές φθίνουσας καθοδήγησης Από τους μαθητές ζητείται: να συσχετίσουν έννοιες μεταξύ τους, καθώς και αφηρημένες έννοιες ή αποπλαισιωμένες γενικεύσεις με συγκεκριμένα παραδείγματα, να επεξηγήσουν φαινόμενα και να ερμηνεύσουν καταστάσεις, να αντιμετωπίσουν τις εσφαλμένες αντιλήψεις τους, να διατυπώσουν αξιολογήσεις, γενικεύσεις, διευκρινίσεις, επιχειρήματα, ιεραρχήσεις, κατηγοριοποιήσεις, κρίσεις, προβλέψεις, υποθέσεις, προγραμματισμούς, προτάσεις, συλλογισμούς, συμπεράσματα, να κάνουν ιεραρχήσεις, κατηγοριοποιήσεις, προγραμματισμούς, σχεδιασμούς και ταξινομήσεις, να αναδείξουν αιτιώδεις, χρονικές, προθετικές και συγκριτικές σχέσεις, παραδοχές και συνεπαγωγές, να οπτικοποιήσουν πληροφορίες, να διαμορφώσουν πειραματικές διατάξεις για συσχετίσεις και επαληθεύσεις.

Τέλος