Μονάδες Υδατοκαλλιέργειας ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Κ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ Μονάδες Υδατοκαλλιέργειας

Μονάδες Υδατοκαλλιέργειας Η διαδικασία που ακολουθείται για την μίσθωση θαλάσσιας έκτασης με σκοπό την εγκατάσταση μονάδας Υδατοκαλλιέργειας και την έκδοση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας της μονάδας είναι η εξής:   Επιλογή του είδους ή των ειδών προς εκτροφή και μεθόδου-συστήματος εκτροφής. Επιλογή της κατάλληλης θέσης, για την εγκατάσταση της μονάδας

ορισμοι Υδατοκαλλιέργεια: η καλλιέργεια ή εκτροφή υδρόβιων οργανισμών με τη χρήση διαφόρων τεχνικών με σκοπό την αύξηση, πέραν των φυσικών ικανοτήτων του περιβάλλοντος, της παραγωγής των εν λόγω οργανισμών. Οι οργανισμοί αυτοί παραμένουν καθ΄ όλη τη διάρκεια εκτροφής ή καλλιέργειάς του, στην ιδιοκτησία φυσικού ή νομικού προσώπου. Εκτατική υδατοκαλλιέργεια: οι εκμεταλλεύσεις εκτροφής ή καλλιέργειας υδρόβιων οργανισμών, οι οποίες χαρακτηρίζονται από μικρό βαθμό παρέμβασης εκ μέρους του εκτροφέα/καλλιεργητή, όσον αφορά το περιβάλλον εκτροφής και τη διατροφή, σε όλα τα στάδια ανάπτυξης τους. Εντατική υδατοκαλλιέργεια: οι εκμεταλλεύσεις εκτροφής ή καλλιέργειας υδρόβιων οργανισμών, όπου ο άνθρωπος επεμβαίνει σε όλα τα στάδια ανάπτυξης, χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές, ανάλογα με το είδος εκτροφής. Η εντατική εκτροφή εξασφαλίζει υψηλές αποδόσεις παραγωγής. Ημιεντατική υδατοκαλλιέργεια: οι εκμεταλλεύσεις εκτροφής ή καλλιέργειας υδρόβιων οργανισμών, όπου ο άνθρωπος επεμβαίνει σε ένα ή σε όλα τα στάδια ανάπτυξης, χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές, ανάλογα με το εκτρεφόμενο είδος. Η ημιεντατική εκτροφή εξασφαλίζει αρκετά καλές αποδόσεις παραγωγής.

ορισμοι Υπερεντατική υδατοκαλλιέργεια: οι εκμεταλλεύσεις εκτροφής ή καλλιέργειας υδρόβιων οργανισμών σε ένα πλήρως ελεγχόμενο περιβάλλον, στις οποίες υπάρχει ανθρώπινη παρέμβαση τόσο στις φυσικοχημικές παραμέτρους του νερού, όσο και στη διαδικασία εκτροφής (χορήγηση αποκλειστικά τεχνητής τροφής). Η υπερεντατική εκτροφή εξασφαλίζει ιδιαίτερα υψηλές αποδόσεις παραγωγής. Περιοχές Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Α.Υ.): θαλάσσιες περιοχές που πληρούν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά για την ανάπτυξη των υδατοκαλλιεργειών, εντός των οποίων χωροθετούνται μονάδες σε α) οργανωμένους υποδοχείς, με τη μορφή Π.Ο.Α.Υ., β) Περιοχές Άτυπης Συγκέντρωσης Μονάδων (Π.Α.Σ.Μ). και γ) μεμονωμένα. Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (Π.Ο.Α.Υ.): θαλάσσιες εκτάσεις εντός Π.Α.Υ., οργανωμένες κατά την έννοια του άρθρου 10 του Ν. 2742/1999, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, εντός των οποίων η συνολική έκταση μίσθωσης των μονάδων υδατοκαλλιέργειας της ΠΟΑΥ, ανεξαρτήτως εκτρεφόμενου είδους, είναι μεγαλύτερη των 100 στρεμμάτων. Περιοχές Άτυπης Συγκέντρωσης Μονάδων (ΠΑΣ.Μ.): θαλάσσιες εκτάσεις εντός Π.Α.Υ., στις οποίες αναπτύσσονται μέχρι πέντε μονάδες υδατοκαλλιέργειας. Η συνολική μισθωμένη έκταση των μονάδων για το σύνολο των εκτρεφόμενων ειδών είναι κατ` ανώτατο 100 στρέμματα, ενώ η απόσταση μεταξύ των μονάδων είναι από 500μ έως δύο (2) χιλιόμετρα κατ` ανώτατο όριο, μετρούμενο σε ευθεία. Οι Π.Α.Σ.Μ. αποτελούν μεταβατική κατάσταση πριν τη θεσμοθέτηση Π.Ο.Α.Υ.

Καθορισμοσ περιοχων Αναπτυξησ Υδατοκαλλιεργειων (Π.Α.Υ.) Καθορισμοσ περιοχων Αναπτυξησ Υδατοκαλλιεργειων (Π.Α.Υ.) ΚΡΙΤΗΡΙΑ: Γεωμορφολογία της περιοχής (πχ κυματικό κλίμα, οικολογική ποιότητα υδάτων) Χαρακτηριστικά χωροταξικού χαρακτήρα (παρουσία ανταγωνιστικών με τις υδατοκαλλιέργειες χρήσεων, περιοχές ειδικού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος) Χαρακτηριστικά αναπτυξιακού χαρακτήρα -οικονομικοκοινωνικά- (απασχόληση στην αλιεία και υδατοκαλλιέργεια, δυνατότητες Δημόσιας χρηματοδοτικής ενίσχυσης) ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ: Περιοχές ιδιαίτερα αναπτυγμένες (ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες του θαλάσσιου περιβάλλοντος για για την ανάπτυξη υδατοκαλλιεργειών – Πόρος , Ακτές Αρκαδίας, Αταλάντη). Περιοχές με σημαντικά περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης (Γαλαξίδι, Αντικύρα, Στρυμωνικός Κόλπος) Δυσπρόσιτες Περιοχές με σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης των θαλάσσιων υδατοκαλλιεργειών (Διαπόντιοι Νήσοι, Αγαθονήσι) Περιοχές με ιδιαίτερη ευαισθησία ως προς το φυσικό και πολιτισ΄μικό περιβάλλον (πχ περιοχές Δικτύου Natura – Αμβρακικός Κόλπος, Βιστωνικός Κόλπος) Περιοχές ανάπτυξης υδατοκαλλιεργειών κατηγορίας Ε. α) δυσπρόσιτες, παραμεθόριες, νησιωτικές περιοχές, όπου η ανάπτυξη υδατοκαλλιεργειών κρίνεται σκόπιμη για γεωπολιτικούς και αναπτυξιακούς λόγους, β) περιοχές με σημαντική απουσία άλλων αναπτυξιακών δραστηριοτήτων ανταγωνιστικών του ίδιου χώρου, για τη συγκράτηση του πληθυσμού, ή γ) περιοχές με κατάλληλα χαρακτηριστικά, που γειτνιάζουν με περιοχές ζήτησης (αστικά κέντρα, τουριστικές περιοχές κ.λπ. Κυκλάδες, Νήσοι Βορείου Αιγαίου)

Η παραχώρηση, μίσθωση, αναμίσθωση υδάτινων εκτάσεων για την ίδρυση, επέκταση ή μετεγκατάσταση μονάδων υδατοκαλλιέργειας εντατικής ή ημιεντατικής μορφής, των δημόσιων ιχθυοτροφείων (λιμνοθαλασσών, λιμνών) και λοιπών ιχθυοτρόφων υδάτων καθώς και της χορήγησης της άδειας ίδρυσης και λειτουργίας μονάδων πραγματοποιείται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης  

Περιβαλλοντικη αδειοδοτηση υδατοκαλλιεργειων Περιβαλλοντικη αδειοδοτηση υδατοκαλλιεργειων Ο ν. 4014/2011 (άρθρα 1-22) που καταγράφει τη διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων (και όσων έχουν ενταχθεί στο δίκτυο NATURA  2000), την κατάταξή τους στις κατωτέρω αναφερόμενες κατηγορίες και υποκατηγορίες ανάλογα με τις επιπτώσεις που έχουν στο περιβάλλον, εφαρμόζεται και για τις υδατοκαλλιέργειες. ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ (Α): Έργα και δραστηριότητες που δύνανται να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και για τα οποία απαιτείται η διεξαγωγή Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) προκειμένου να επιβάλλονται ειδικοί όροι και περιορισμοί για την προστασία του περιβάλλοντος. ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α1: Τα έργα που δύνανται να προκαλέσουν πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α2: Τα έργα που δύνανται να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ (Β): Έργα και δραστηριότητες, τα οποία χαρακτηρίζονται από τοπικές και μη σημαντικές μόνο επιπτώσεις στο περιβάλλον και υπόκεινται σε γενικές προδιαγραφές, όρους και περιορισμούς που τίθενται για την προστασία του περιβάλλοντος. Τα έργα και οι δραστηριότητες που παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά ως προς την εκτίμηση και αξιολόγηση των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων κατατάσσονται σε δώδεκα (12) ομάδες κοινές για τις κατηγορίες (Α) και (Β) [Υ.Α. 1958/13-1-2012 (ΦΕΚ 21/Β/2012) ] Την 8η Ομάδα αποτελούν οι Υδατοκαλλιέργειες

Για την αδειοδότηση για τη λειτουργία μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας απαιτείται επιπλέον: Έκδοση κτηνιατρικής άδειας και κωδικός αριθμός της μονάδας πάχυνσης / Ιχθυογεννητικού Σταθμού, (Π.Δ.28/2009) για να υπάρχει η δυνατότητα εμπορίας των ζώων και των προϊόντων υδατοκαλλιέργειας. Kωδικός αριθμός απαιτείται και για τις χερσαίες εγκαταστάσεις όπου θανατώνονται ζώα για σκοπούς ελέγχου ασθενειών. Άδεια χρήσης νερού. (ΚΥΑ 43504/5.12.2005, ΦΕΚ 1784/Β/20.12.2005). Εκδίδεται από την Υπηρεσία Υδάτων της οικείας Περιφέρειας που υπάρχει η εγκατάσταση. Προσαρμογή δυναμικότητας σύμφωνα με τη φέρουσα ικανότητα,(υπ. αρ. 121570/1866/12.6.2009 Κοινή Εγκύκλιο ΥΠΕΚΑ και Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων με τίτλο «Ρύθμιση Θεμάτων Υδατοκαλλιεργητικών μονάδων».

Κατηγοριοποίηση 4 επιμέρους κλάδων υδατοκαλλιέργειας Κ.Υ.Α. 31722/4-11-2011 (ΦΕΚ 2505/Β/2011) για το Ειδικό πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης υδατοκαλλιεργειών: Κατηγοριοποίηση 4 επιμέρους κλάδων υδατοκαλλιέργειας Α) Υδατοκαλλιέργεια θαλασσινών ειδών (αφορούν σε καλλιέργειες ιχθύων, κεφαλόποδων φυκιών κλπ) Α1. Καλλιέργεια ιχθύων εντατικής μορφής , που πραγματοποιείται σε μισθωμένες θαλάσσιες εκτάσεις με την μέθοδο των πλωτών κλωβών. Οι μονάδες αποτελούνται τόσο από πλωτές εγκαταστάσεις (κλωβοί – εξέδρες εργασίας κλπ) κατάλληλα αγκυροβολημένες όσο και από σύνοδες χερσαίες υποδομές. (πχ προβλήτες, γεωτρήσεις άντλησης θαλασσινού νερού, σιλό ή σωληνώσεις όδευσης τροφών, αποθήκες, χώροι φύλαξης διχτυών, χώροι παραμονής προσωπικού κλπ) Α2. Καλλιέργεια λοιπών θαλασσινών ειδών (κεφαλόποδα κλπ) που πραγματοποιείται συνήθως επί του θαλάσσιου βυθού υδρόβιων θαλάσσιων οργανισμών όπως μαλάκια, εχινόδερμα κ.α.) με σύνοδες χερσαίες υποδομές. Α3.Εκτροφή υδροβίων οργανισμών θαλασσινού νερού σε χερσαίες εγκαταστάσεις εντός χωμάτινων, τσιμεντένιων ή και πλαστικών δεξαμενών, εντός ή εκτός στεγασμένου χώρου στεγασμένου χώρου ή σε κλειστά κυκλώματα νερού με σύνοδες χερσαίες υποδομές .

Β. Οστρακοκαλλιέργειες εντατικής μορφής που πραγματοποιούνται σε μισθωμένες θαλάσσιες εκτάσεις σύμφωνα με τα ακόλουθα συστήματα: το πλωτό σύστημα ((Long line): αποτελείται από παράλληλες γραμμές παραγωγής (σχοινιά – μάνες), αγκυροβολημένες στα άκρα τους, που επιπλέουν με τη βοήθεια πλωτήρων. Από τις γραμμές παραγωγής αναρτώνται οι αρμαθιές ή οι δίσκοι εκτροφής των οστράκων. Πασσαλωτό σύστημα καλλιέργειας οστράκων (pole): αποτελείται από παράλληλες γραμμές παραγωγής (μάνες) στερεωμένες στα άκρα τους σε οριζόντιους δοκούς, που με τη σειρά τους στηρίζονται σε κάθετους πασσάλους στηριγμένους στο βυθό της θάλασσας. Από τις γραμμές παραγωγής αναρτώνται οι αρμαθιές ή οι δίσκοι εκτροφής των οστράκων. Κυκλικού τύπου μονάδα εκτροφής οστράκων: Μονάδα που αποτελείται από επάλληλους κυκλικούς πλωτήρες, στους οποίους αναρτώνται οι αρμαθοι. Αρθρωτού τύπου πλωτή οστρακοκαλλιέργεια: Τύπος πλωτής καλλιέργειας κατάλληλος για την αντιμετώπιση ακραίων καιρικών συνθηκών, που δεν επιτρέπει τη βύθιση των αρμαθών και την απώλεια ζωικού κεφαλαίου και επιβάρυνσης του υποστρώματος. Καλλιέργεια στο βυθό Οι μονάδες οστρακοκαλλιέργειας αποτελούνται από πλωτές και σύνοδες χερσαίες εγκαταστάσεις .

Γ. Υδατοκαλλιέργεια ειδών γλυκέων υδάτων π. χ Γ. Υδατοκαλλιέργεια ειδών γλυκέων υδάτων π.χ. ιχθύων , καραβίδων, βατράχων, καλλιέργεια φυκών . Οι υδατοκαλλιέργειες γλυκέων υδάτων -στην πλειοψηφία τους εντατικής μορφής -, πραγματοποιούνται εγγύς ή εντός υδάτινων συστημάτων (πηγών, ποταμών και λιμνών), ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις γίνεται χρήση υπόγειων υδάτων από γεωτρήσεις. Δ. Καλλιέργεια υδρόβιων οργανισμών σε φυσικά υφάλμυρα νερά (λιμνοθάλασσες και λοιποί υδάτινοι σχηματισμοί). Οι υδρόβιοι οργανισμοί (το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους παραμένουν στο νερό) καλλιεργούνται κυρίως στις λιμνοθάλασσες, που είναι φυσικά, ανοικτά, ευαίσθητα, παράκτια υδάτινα οικοσυστήματα, υπάγονται σε διάφορα (και διεθνή) καθεστώτα προστασίας και λειτουργούν ως μονάδες υδατοκαλλιέργειας εκτατικής και ημιεντατικής μορφής. Οι επεμβάσεις στη γεωμορφολογία των λιμνοθαλασσών και οι κατασκευές που τις συνοδεύουν για την εκτροφή υδρόβιων οργανισμών εξαρτώνται κυρίως από την τοπογραφία της περιοχής, το βάθος, τη φύση του θαλάσσιου πυθμένα, τις κινήσεις των θαλάσσιων μαζών, το ύψος του αναπτυσσόμενου κύματος κ.λπ., αλλά κυρίως από το είδος του εκτρεφόμενου οργανισμού.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Στο ΕΙΔΙΚΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ (κ. Υ. Α ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Στο ΕΙΔΙΚΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ (κ.Υ.Α. 31722/2011) Η αναγκαιότητα για τη δημιουργία ολοκληρωμένου χωροταξικού πλαισίου για τον σχεδιασμό των υδατοκαλλιεργειών κατέστη επιτακτική για την Πολιτεία, κυρίως μετά την πάγια διατυπωθείσα νομολογία που επιτάσσει την υποχρεωτική υπαγωγή της συγκεκριμένης οικονομικής δραστηριότητας σε προηγούμενο χωροταξικό σχεδιασμό. Ωστόσο: Η ΣΜΠΕ δεν στηρίχθηκε σε στοιχεία τα οποία να προκύπτουν από επιτόπιες επιστημονικές μετρήσεις των περιοχών και μετά από καταγραφή και αξιολόγηση των προβλημάτων που προκαλούνται από τις αντιδράσεις τοπικών κοινωνιών, αλλά βασίστηκε σε θεωρητικά μοντέλα, των οποίων, μάλιστα, η επιστημονική εγκυρότητα έχει αμφισβητηθεί έντονα. Στη ΣΜΠΕ επιβάλλεται να εκτίθεται η σχέση του σχεδίου στο οποίο αφορά η Μελέτη, με άλλα σχέδια ή προγράμματα, εν προκειμένω, τόσο η Κ. Υ. Α. όσο και η ΣΠΜΕ επικεντρώνονται αποκλειστικά στον αναπτυξιακό ρόλο του κλάδου των υδατοκαλλιεργειών, παραβλέποντας την αναπτυξιακή διάσταση άλλων δραστηριοτήτων και τα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί από την συνύπαρξή τους, όπως ο ανταγωνισμός για τις χρήσεις στην παράκτια ζώνη, η ρύπανση κ.λπ.

Όπου χωροθετείται η υδατοκαλλιέργεια, σημαντική είναι η παρουσία και ανάπτυξη και άλλων χρήσεων, όπως η ναυσιπλοϊα, οι λιμένες, ο τουρισμός και, ιδίως, η αλιεία, με αποτέλεσμα να υπάρχουν συγκρούσεις και ανταγωνισμός μεταξύ των χρήσεων, καθώς και αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών. Για την αντιμετώπιση του ζητήματος, όφειλε, αντί της απευθείας αποσπασματικής ρύθμισης των υδατοκαλλιεργειών, να έχει προηγηθεί η εκπόνηση ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού για τον θαλάσσιο χώρο, με συνολική προσέγγιση και προβλέψεις για τον παράκτιο και νησιωτικό χώρο, Η μονόπλευρη αναιτιολόγητη θεώρηση της Κ.Υ.Α ως προς την υπεροχή και προτεραιότητα του τομέα των υδατοκαλλιεργειών έναντι άλλων παράκτιων δραστηριοτήτων, όπως, χαρακτηριστικά, η παράκτια αλιεία, χωρίς παρουσίαση από την εκπονηθείσα ΣΜΠΕ των υπαρχόντων προβλημάτων και με υποβάθμιση και απαξίωση των συγκρούσεων, με ατυχείς χαρακτηρισμούς ως «αμφιλεγόμενες και ελεγχόμενων κινήτρων», δεν συνάδει με την απαίτηση πληρότητας της μελέτης και συσχετισμού της με άλλα σχέδια ή προγράμματα.

Τα ζητήματα χωροθέτησης των μονάδων υδατοκαλλιέργειας στα εσωτερικά νερά, τις λιμνοθάλασσες κλπ αντιμετωπίζονται επιφανειακά. Επίσης, εν όψει της επιλογής του μοντέλου «συγκέντρωσης – συγκεντροποίησης» μονάδων και όχι της χωροθέτησης μονάδων σε διασπορά, ελλείπει και η εις βάθος αξιολόγηση της επέλευσης σωρευτικών επιπτώσεων στο περιβάλλον από την αθροιστική λειτουργία περισσότερων μονάδων στην ίδια Περιοχή Οργανωμένης Ανάπτυξης Ιχθυοκαλλιεργειών ΠΟΑΥ. Γενικά, από την μελέτη απουσιάζει η αξιολόγηση η οποία οδήγησε στην θέσπιση των κριτηρίων χωροθέτησης μονάδων και υποδοχέων ιχθυοκαλλιέργειας

Από το περιεχόμενο της Κ. Υ. Α Από το περιεχόμενο της Κ.Υ.Α. και από την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) που εγκρίθηκε με αυτήν, προκύπτει ότι ως κατάλληλες Περιοχές Ανάπτυξης Ιχθυοκαλλιεργειών (ΠΑΥ) επιλέχθηκε σχεδόν το σύνολο των περιοχών εκείνων στις οποίες έχουν εγκατασταθεί και λειτουργούν, παράνομα επί πολλά έτη, οι υφιστάμενες μονάδες υδατοκαλλιέργειας παρόλο που η νομολογία απορρίπτει ως παράνομο κριτήριο σχεδιασμού, την θεμελίωσή του επί πραγματικών καταστάσεων και ιδιωτικών συμφερόντων (ΣτΕ 2066/2003) .

Επιπτώσεις: Περιβάλλον: Η μόλυνση και η ρύπανση που προκαλούνται από την συνεχή διαρροή ιχθυοτροφών, φαρμάκων και οργανικών αποβλήτων των ψαριών πλήττουν την ποιότητα του νερού και του πυθμένα της θάλασσας. Η υποθαλάσσια χλωρίδα και πανίδα καταστρέφεται και ολόκληρο το υποθαλάσσιο οικοσύστημα έχει μεταλλαχθεί.

Τουρισμός: Τα ιχθυοτροφεία ευθύνονται πρωταρχικά για την έλλειψη καθαρών θαλάσσιων υδάτων και παραλιών καθιστώντας αυτά, όχι απλώς μη ελκυστικά, αλλά και πιθανώς επιβλαβή για κολύμβηση. Ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια, καφετέριες, βιώνουν άμεσα ή έμμεσα τις συνέπειες της κατάστασης αυτής. Αλιεία: α)δέσμευση μεγάλης έκτασης παραδοσιακών ψαρότοπων, πλούσιων σε αλιεύματα β)καταστροφή των ψαρότοπων, ως μέρους του ευρύτερου υποθαλάσσιου οικοσυστήματος. Τα ψάρια και οι οργανισμοί που ζουν ή έρχονται σε επαφή με το συγκεκριμένο οικοσύστημα αλλάζουν διατροφικές συνήθειες (τρέφονται άμεσα ή έμμεσα με ιχθυοτροφές και φάρμακα) και εκτίθενται στις συνέπειες της αλλοιωμένης σύστασης του θαλασσινού νερού.