1 Εμπόδια στην κινητικότητα των ερευνητών Λ. Σιγάλα Διευθύντρια Υπηρεσίας Υποστήριξης & Υπεύθυνη Διεθνών Σχέσεων Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών Διεύθ.: Λεωφ. Βασιλέως Κωνσταντίνου 48, Αθήνα Ημερίδα Επίσημης Έναρξης Λειτουργίας του Εθνικού Δικτύου Κέντρων Κινητικότητας Ερευνητών Θεσσαλονίκη, 5/11/2004

2 Δύο εισαγωγικές επισημάνσεις:  Ο ρόλος του ΕΙΕ ως κόμβου του Ελληνικού Δικτύου Κέντρων Κινητικότητας (με αρμοδιότητα λόγω της γεωγραφικής του θέσης την χαρτογράφηση των φορέων και δημοσίων υπηρεσιών της Αττικής που εμπλέκονται σε θέματα κινητικότητας)  Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το Δίκτυο (δημιουργία ομάδων εργασίας με εκπροσώπους από τους κόμβους οι οποίες αναλαμβάνουν συγκεκριμένα αντικείμενα, όπως τα εμπόδια κινητικότητας/Mobstacles) Μία παρατήρηση: Η κινητικότητα σε συνάρτηση με τον αριθμό των ερευνητών είναι δύο από τα βασικά θέματα που μας απασχολούν όταν αναφερόμαστε σε ανθρώπινο δυναμικό. Ένα τρίτο θέμα αλλά όχι λιγότερο σημαντικό είναι της ερευνητικής καριέρας/ επαγγέλματος του ερευνητή

3  Αριθμό ερευνητών  Κινητικότητα ερευνητών  Προσδιορισμό του επαγγέλματος του ερευνητή και της προδιαγραφόμενης καριέρας πράγμα που παραπέμπει σε:  Αύξηση του αριθμού των ερευνητών  Άρση των εμποδίων κινητικότητας  Ευκαιρίες και δυνατότητες για καριέρα σε ΕΤΑ Ανθρώπινο Δυναμικό ή Ανθρώπινοι Πόροι, εξαρτώνται από:

4 Το Ανθρώπινο Δυναμικό: θέμα κλειδί για τη χάραξη ερευνητικής στρατηγικής & πολιτικής  Ο ρόλος της ΕΕ για τη διαμόρφωση πολιτικής για το Ανθρώπινο Δυναμικό και την Κινητικότητα (Όργανα, Εργαλεία, Κείμενα πολιτικής, Αποφάσεις Συμβουλίου κλπ)  Ο ρόλος των Εθνικών πολιτικών μέσω των προγραμμάτων Έρευνας, Τεχνολογίας, Ανάπτυξης και άλλων πρωτοβουλιών ή δράσεων  Ο ρόλος των Διεθνών Οργανισμών και άλλων επίσημων ή ανεπίσημων οργανώσεων ή fora

5 Από την υιοθέτηση της αρχής της δημιουργίας του ΕΧΕ, τη διακήρυξη της Λισσαβόνας, τη διάσκεψη κορυφής της Βαρκελώνης, η ΕΕ, οι Αρχηγοί Κρατών, άλλα επίσημα ή ανεπίσημα fora ασχολούνται με το ανθρώπινο δυναμικό Εντούτοις: Παρά τα εκάστοτε Προγράμματα-Πλαίσια, τις διαπιστώσεις από Ομάδες Εργασίας, τις πρωτοβουλίες για δημιουργία νέων θεσμών (ERC) ή εργαλείων (EURYI) γεγονός παραμένει ότι η Ευρώπη υστερεί έναντι των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας

6  Κρίσιμη μάζα ερευνητών  Ποιότητα του ερευνητικού περιβάλλοντος  Ελκυστικότητα της Ευρώπης σε σχέση με χώρες όπως ΗΠΑ και Ιαπωνία  Ανάπτυξη της αγοράς εργασίας και του εργασιακού περιβάλλοντος (υγιείς συνθήκες)  Σύστημα παιδείας (από το σχολείο έως τις Μεταδιδακτορικές σπουδές)  Πολιτισμικές, θεσμικές και λοιπές διαφορές από κράτος σε κράτος μέλος αλλά και από κράτος μέλος σε σχέση με τρίτες χώρες (εντός ή εκτός Ευρώπης)  Κυρίως δε επιτακτική αύξηση χρηματοδότησης της έρευνας και μάλιστα της βασικής έρευνας τόσο σε Εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο ΕΕ Όταν επιχειρήσουμε μια ανάλυση των θεμάτων που προκύπτουν με σκοπό την επίλυση των προβλημάτων και την επίτευξη του στόχου (δηλ. ποσοτική και ποιοτική αύξηση του ΕΧΕ με βάση τους στόχος της Λισσαβόνας) έχουμε να αντιμετωπίσουμε θέματα όπως:

7  Το θεσμικό πλαίσιο της κινητικότητας (π.χ. η προώθηση μιας οδηγίας “για μια συγκεκριμένη διαδικασία εισδοχής υπηκόων τρίτων χωρών για τους σκοπούς της επιστημονικής έρευνας” και δύο συστάσεων από τις οποίες η μία αφορά ενιαίες θεωρήσεις σύντομης διάρκειας)  Η χαρτογράφηση της κινητικότητας (γεωγραφική / διατομεακή)  Ο συνδυασμός των δύο οδηγεί σε ποιοτική & όχι μόνο ποσοτική προσέγγιση & επίλυση του προβλήματος της κινητικότητας  Η σύνταξη χάρτη & κώδικα για τους ερευνητές  Η ανάγκη ευαισθητοποίησης των πολιτών στα θέματα ΕΤΑ  Οι εθνικές εργατικές νομοθεσίες και τα εργασιακά θέματα  Η αντιμετώπιση των ασφαλιστικών / φορολογικών θεμάτων ως εθνικών θεμάτων από την ΕΕ  Η ανάγκη δημιουργίας εθνικών portals ως mirror portals του Ευρωπαϊκού portal για την κινητικότητα Τα «εμπόδια στην κινητικότητα» (mobstacles) στο πλαίσιο του Steering Group on Human Resources & Mobility (HRM) της ΕΕ:

8 Τα «πρακτικά» προβλήματα της κινητικότητας  Διευκολύνσεις προς τους ερευνητές με τη μορφή παροχής πληροφοριών (στέγαση, εκμάθηση γλώσσας, στήριξη λοιπών μελών οικογένειας, σχολεία, παιδικοί σταθμοί, κέντρα υγείας, νοσοκομεία, η ζωή στην πόλη / γεωγραφική περιφέρεια / χώρα παραμονής)  Ο ρόλος της ηλεκτρονικής πληροφόρησης (web pages)  Ο ρόλος των οργανισμών υποδοχής (Ερευνητικά Κέντρα, ΑΕΙ – ΤΕΙ, Ιδιωτικός τομέας κλπ) και η ανάγκη δημιουργίας υπηρεσιών helpdesk  Διαδικτυακούς τόπους (European Mobility Portal, Εθνικά Portals)  Εκπαιδευμένο προσωπικό  Ανάπτυξη Δικτύων (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Κέντρων Κινητικότητας) και σχέσεων με σωματεία ή φορείς υποστήριξης (π.χ. MCFA ή Eurodoc) τα οποία παραπέμπουν σε:

9 Πρόσφατες εξελίξεις  Ενεργοποίηση του Ελληνικού Δικτύου Κινητικότητας Ερευνητών (PYTHEAS)  Πρόταση Οδηγίας & Δύο Συστάσεων για την Εισδοχή υπηκόων τρίτων χωρών με σκοπό τη διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα  Αποτελέσματα διαδικασίας διαβούλευσης και ανακοίνωση σε εκδήλωση του Gago High Level Group on Human Resources στις 2/4/04 στις Βρυξέλλες συγκεκριμένα:συγκεκριμένα:  Υπάρχει κρίση: τα ανθρώπινο δυναμικό για την επιστήμη, τις επιστήμες του μηχανικού και την τεχνολογία δε αυξάνει  Το πρόβλημα δεν είναι μόνο πρόβλημα «αριστείας» (οι ελιτίστικες προσεγγίσεις δεν είναι η λύση)  Που είναι η ζήτηση, το πρόβλημα δεν είναι μόνο της βιομηχανίας  Η εκπαίδευση (science education) είναι το κλειδί  Συνεργασία επιστημόνων & κοινωνίας για τη δημιουργία επιστημονικής κουλτούρας

10 Πρόσφατες εξελίξεις (συνέχεια) Η δραστηριοποίηση του Steering group on Human Resources & Mobility της ΕΚ (HRM) σχετικά με:  Τη σύνταξη χάρτη για τους ευρωπαίους ερευνητές και κώδικα για την απασχόλησή τους (η ανάγκη να παραχθεί ένα πλαίσιο που να εξυπηρετεί τους στόχους της Λισσαβόνας, να προσδίδει στους ερευνητές μια οντότητα, να τους εξασφαλίζει την κατοχύρωση βασικών δικαιωμάτων τους ως ξεχωριστής κατηγορίας επαγγελματιών κλπ)  Την καταγραφή προβλημάτων κοινωνικής ασφάλειας και φορολόγησης στο πλαίσιο ενός μεγαλύτερου εγχειρήματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (αποστολή ερωτηματολογίου στους αρμόδιους Εθνικούς Φορείς), τα προβλήματα που βάζει ως προς την κινητικότητα η εφαρμογή των ισχυουσών νομοθεσιών και πρακτικών  Την καταγραφή της διατομεακής κινητικότητας (intersectorial mobility) πράγμα που παραπέμπει: Σε μια εθνική διαδικασία διαβούλευσης με συμμετοχή όλων των «παικτών» (stakeholders)