2η επιμορφωτική συνάντηση 27 Φεβρουαρίου 2014 Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων

Η χρήση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση: μια σύγχρονη αναγκαιότητα Η χρήση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση: μια σύγχρονη αναγκαιότητα Είναι η χρήση των ΤΠΕ στην τάξη αναγκαιότητα; Υπάρχουν παράγοντες που εμποδίζουν την ευρύτερη συμμετοχή των εκπαιδευτικών στην αξιοποίηση των ΤΠΕ; Ποιοι;

Μερικοί ανασταλτικοί παράγοντες… Η ηλικία: ο δισταγμός των μεγαλύτερων σε ηλικία να εμπλακούν στην περιπέτεια της παιδαγωγικής αξιοποίησης της τεχνολογίας Το εξετασιοκεντρικό σχολείο: η σύνδεση του λυκείου με τις εξετάσεις, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την απομάκρυνση από την παραδοσιακή λογική της διδακτέας ύλης Η έλλειψη κινήτρων: η εισαγωγή των ΤΠΕ στο πρόγραμμα σπουδών χωρίς παροχή ιδιαίτερων κινήτρων είναι αντιστρόφως ανάλογη προς το μόχθο που απαιτεί η προσπάθεια.

Μερικοί ανασταλτικοί παράγοντες… Η συνθετότητα των νέων εκπαιδευτικών δεδομένων: Τα πολλά νέα δεδομένα που έχουν σε κάθε διδασκαλία να αντιμετωπίσουν οι εκπαιδευτικοί: ένα νέο και ανοίκειο γι' αυτούς μέσο, όπως ο υπολογιστής, νέες μορφές εργασίας, όπως η ομαδική εργασία, η οποία χρησιμοποιείται ελάχιστα στα ελληνικά σχολεία, καθώς και η για πρώτη φορά εγκατάλειψη του βιβλίου ως αποκλειστικού μέσου εργασίας. Η υλικοτεχνική υποδομή: τα προβλήματα στις υποδομές κτλ. Συνεχίστε…

ΤΠΕ και ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα Υπολογιστές υπάρχουν σε ελληνικά σχολεία από το 1986. Σοβαρή όμως και συστηματική προσπάθεια παιδαγωγικής αξιοποίησής τους ξεκινάει από το 1996 και ύστερα, μέσω ενός μεγάλου προγράμματος με το όνομα «Οδύσσεια», παράχθηκε μεταξύ του 1999-2002 μεγάλης έκτασης εκπαιδευτικό λογισμικό.

ΤΠΕ και ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα Παράλληλα, έχουν αναπτυχθεί αρκετές άλλες πρωτοβουλίες, όπως η επιμόρφωση εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης (ΚΣΕ) και επιμορφωτών στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης (ΠΑΚΕ), ενώ έγινε μια πρώτη απόπειρα εισαγωγής των φορητών υπολογιστών στην Α' Γυμνασίου (σχ. έτος 2009-2010) και επίσης διαδραστικών πινάκων στη Β' Γυμνασίου (Σεπτέμβριος 2010).

Η εργαλειακή λογική Στην ελληνική εκπαίδευση για μια δεκαετία επικράτησε η εργαλειακή λογική (παραγωγής λογισμικών). Όμως, η γόνιμη αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία της ελληνικής και των φιλολογικών μαθημάτων δεν εξαντλείται στη δημιουργία κάποιου λογισμικού παιγνιώδους χαρακτήρα ούτε με τη δημιουργία καλύτερων υποδομών (π.χ. φορητοί υπολογιστές). Αντίθετα, πρόκειται για μια πολύπλοκη και σύνθετη υπόθεση.

Η εργαλειακή λογική είναι απαραίτητο να δώσει τη θέση της σε μια σαφή πολιτική-πλαίσιο η οποία θα αποτελεί την αφετηρία και το σημείο αναφοράς για κάθε επιμέρους ενέργεια: προγράμματα σπουδών, περιεχόμενο προγραμμάτων επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, αλλαγές στο ισχύον διοικητικό πλαίσιο, ανάπτυξη λογισμικού κτλ.

ΤΠΕ και γραμματισμός Γραμματισμός ή εγγραμματισμός: Οι όροι αυτοί αποδίδουν στα ελληνικά τον αγγλικό όρο literacy. Ο όρος γραμματισμός περιλαμβάνει την έννοια του αλφαβητισμού αλλά είναι πιο δυναμικός. Η δεύτερη έννοια σχετίζεται με τη δυνατότητα του εγγράμματου ατόμου να λειτουργεί αποτελεσματικά σε διάφορες καθημερινές κοινωνικές πρακτικές που συμπεριλαμβάνουν ανάγνωση και γραφή (και όχι μόνο) στις ποικίλες εκδοχές τους.

ΤΠΕ και φιλολογικά μαθήματα Οι ΤΠΕ θεωρούνται οργανικό μέρος της «νέας επικοινωνιακής τάξης πραγμάτων». Πρόκειται για οπτική που μεταβάλλει σημαντικά το τοπίο στον χώρο της διδασκαλίας των φιλολογικών μαθημάτων, όχι μόνο ως προς το πώς θα αξιοποιήσουμε καλύτερα τις ΤΠΕ σε μια δεδομένη διδασκαλία αλλά και πώς θα προσαρμόσουμε το περιεχόμενο της διδασκαλίας, ώστε να ανταποκρίνεται στις λειτουργικές αλλά και κριτικές διαστάσεις του νέου γραμματισμού (που συμπεριλαμβάνει τις ΤΠΕ).

ΤΠΕ και φιλολογικά μαθήματα Στα ισχύοντα Π.Σ. και σχολικά εγχειρίδια ενυπάρχει η λογική αξιοποίησης των ΤΠΕ στο πλαίσιο της προσπάθειας για τη βελτίωση της διδασκαλίας των φιλολογικών μαθημάτων, μια λογική που υπερβαίνει την εργαλειακή αντιμετώπιση που θα σήμαινε απλή αξιοποίηση κάποιων λογισμικών στη διδασκαλία.

Παράδειγμα: Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου

Νέος γραμματισμός (New literacy) Η λειτουργική ενσωμάτωση των ΤΠΕ στο γλωσσικό μάθημα με τη δημιουργική χρήση του διαδικτύου και των προγραμμάτων επεξεργασίας κειμένου, ξεφεύγει εμφανώς από την εργαλειακή αντίληψη με απώτερο σκοπό τη λειτουργική κατάκτηση του νέου γραμματισμού.

Τα συν και πλην της εφαρμογής των ΤΠΕ στα φιλολογικά μαθήματα ΤΑ ΠΛΗΝ: Η εστίαση στην ύλη και η βιβλιοκεντρική οπτική ΤΑ ΣΥΝ: το εύρος των διδακτικών αντικειμένων του φιλολόγου  βοηθούν στη διαθεματική προσέγγιση με την αξιοποίηση των ΤΠΕ

Ενδεικτικά παραδείγματα Ομηρικά έπη και Γλώσσα: οι εργασίες περιγραφής π.χ. προσώπων ή θεών στην Οδύσσεια μπορούν να γραφτούν σε προγράμματα επεξεργασίας κειμένου ή να έχουν πολυτροπική μορφή με την ενσωμάτωση εικόνων από ποικίλες πηγές αλλά και από το διαδίκτυο.

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β' Λυκείου και Νεοελληνική Γλώσσα Στη διδακτέα ύλη του γλωσσικού μαθήματος εντάσσεται η παρουσίαση και η κριτική ενός βιβλίου. Στους μαθητές, κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, μπορεί να ανατεθεί να παρουσιάσουν τα κείμενα της λογοτεχνίας και ένα βιβλίο της επιλογής τους σε ένα ιστολόγιο (blog) που θα έχουν δημιουργήσει για αυτόν τον σκοπό. Ο ιστοχώρος θα λειτουργεί και ως χώρος σχολιασμού των ίδιων των παρουσιάσεων.

Εκδοχές αξιοποίησης των ΤΠΕ στη διδασκαλία Αξιοποίηση των ΤΠΕ σε πιο παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας: Στο πλαίσιο μιας περισσότερο παραδοσιακής και δασκαλοκεντρικής διδασκαλίας, ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιήσει τις ΤΠΕ απλά ως ένα εποπτικό μέσο για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των μαθητών και να διαφωτίσει ορισμένα σημεία της ύλης. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και τα λογισμικά που εστιάζουν στην εκμάθηση των γλωσσικών δομών με στατικό και μηχανιστικό τρόπο.

Αξιοποίηση των ΤΠΕ σε πιο καινοτόμες κατευθύνσεις Με τον όρο «καινοτόμες προσεγγίσεις» νοούνται οι σύγχρονες διδακτικές θεωρήσεις των γλωσσικών - φιλολογικών μαθημάτων αλλά και οι σύγχρονες θεωρίες μάθησης, όπως η προσέγγιση του εποικοδομισμού (η μάθηση ως διαδικασία δημιουργίας της γνώσης από τους ίδιους τους μαθητές) και οι κοινωνικοπολιτισμικές προσεγγίσεις (η μάθηση ως αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης και συμμετοχής σε κοινωνικές ομάδες).

Αξιοποίηση των ΤΠΕ σε πιο καινοτόμες κατευθύνσεις Οι ΤΠΕ δίνουν ευκαιρίες σε εκπαιδευτικούς να κινηθούν προς την κατεύθυνση του δημιουργικού ρόλου των μαθητών, οι οποίοι εμπλέκονται στην παραγωγή της σχολικής γνώσης, ενώ εξοικειώνονται ταυτόχρονα με πρακτικές του ψηφιακού γραμματισμού, αξιοποιώντας λειτουργικά τα νέα μέσα (λειτουργικός ψηφιακός γραμματισμός/λειτουργικός νέος γραμματισμός). Στο πλαίσιο αυτό η τάξη μετατρέπεται σταδιακά σε κοινότητα δημιουργικής μάθησης.

Αξιοποίηση των ΤΠΕ προς την κατεύθυνση του κριτικού και νέου γραμματισμού Η εκπαιδευτική πρόταση του κριτικού νέου γραμματισμού δεν αρκείται στην αξίωση για απλή καλλιέργεια του λειτουργικού ψηφιακού γραμματισμού, αλλά επιχειρεί να προσθέσει την κριτική διάσταση στην προσέγγιση του νέου γραμματισμού.