Φαρμακοδιέγερση – Doping, μια μάστιγα στον Αθλητισμό Doping στον χώρο του αθλητισμού ορίζεται η χρήση oυσιών ή και κάθε διαθέσιμη μέθοδος τεχνητής ενίσχυσης της αθλητικής απόδοσης κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, ή κατά την προετοιμασία γι αυτόν, κατά τρόπο τέτοιο που να παραβιάζει τα αθλητικά ήθη και να βλάπτει τη σωματική και ψυχική υγεία του αθλητή ή του παίκτη.

Απαγορευμένες ουσίες

ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΑ. Τα διουρητικά είναι προϊόντα που βοηθούν στην αποβολή των υγρών από το σώμα.  Προκαλούν απώλεια νερού αναστέλλοντας μερικώς την επαναρρόφηση του νερού, δηλαδή αυξάνεται ο ρυθμός της ούρησης. Ισχυρά διουρητικά μπορούν να αυξήσουν τη ροή των ούρων ως 6 περίπου λίτρα ανά ημέρα. 

ΟΡΜΟΝΕΣ- ΓΟΝΙΔΙΑΚΟ ΝΤΟΠΙΝΓΚ Το γονίδιο είναι μια βιολογική μονάδα κληρονομικότητας που απλοποιεί κωδικούς για την κατασκευή μιας πρωτεΐνης. Σε μερικές περιπτώσεις αυτά τα γονίδια είναι ελαττωματικά και περιέχουν λανθασμένες πληροφορίες οδηγώντας σε έλλειψη σύνθεσης ή αντίστροφα. Σε αυτή την περίπτωση, η γονιδιακή θεραπεία προσπαθεί να επιδιορθώσει το ελαττωματικό γονίδιο. Ωστόσο, εάν είναι επιθυμητό να αυξηθούν π.χ. οι μυϊκές πρωτεΐνες, τότε θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η πιθανότητα χρήσης της γονιδιακής θεραπείας για άλλους σκοπούς όπως στον αθλητισμό. Συνεπώς, η ανωτέρω δυνατότητα προέτρεψε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Αντι-Ντόπινγκ (WADA) να καταχωρήσει το γονιδιακό ντόπινγκ στον Απαγορευμένο Κατάλογο.

ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ Τα διεγερτικά είναι ικανά να βελτιώσουν τη διάθεση και τη διέγερση, να εξαλείψουν ή να μειώσουν το αίσθημα της κόπωσης και να βελτιώσουν τη φυσική απόδοση. Ωστόσο, τα διεγερτικά παρουσιάζουν μία μέτρια επίδραση στην απόδοση και μόνο όταν καταναλώνονται υψηλές δόσεις αυτών των ουσιών. Τα πιο διαδεδομένα διεγερτικά που χρησιμοποιούνται για σκοπούς ντόπινγκ είναι: η αμφεταμίνη, η κοκαΐνη, το σκεύασμα «έκσταση» και η μεθυλφενιδάτη (Ritalin). Η νικοτίνη και η καφεΐνη χρησιμοποιούνται επίσης συχνά ως διεγερτικά αλλά δεν απαγορεύονται στον αθλητισμό.

ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Τα ναρκωτικά θεωρούνται ως ουσίες και φάρμακα ικανά να μεταβάλουν τη ψυχική και φυσική κατάσταση ενός οργανισμού σε ένα ευρύ πεδίο από τον ύπνο και την πλήρη ακινητοποίηση έως την ευφορία και τη διέγερση. Αυτός ο ευρέως αποδεκτός ορισμός των ναρκωτικών είναι, επομένως, περισσότερο σχετικός με τα συμπτώματα που παρατηρούνται παρά με τη συγκεκριμένη δράση των ναρκωτικών ουσιών. Στην επιστήμη και την ιατρική, οι επιδράσεις των διαφόρων ναρκωτικών ουσιών προσδιορίζονται ακριβέστερα με βάση τη χημική τους δομή και τους βιολογικούς μηχανισμούς που διεγείρουν προκαλώντας μεταβολές στον ανθρώπινο οργανισμό.

ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ Οι αναβολικοί παράγοντες είναι χημικά συστατικά ικανά να ενισχύσουν την αναβολική διεργασία στον οργανισμό. Επηρεάζουν το μεταβολισμό των πρωτεϊνών διεγείροντας την πρωτεϊνοσύνθεση (αναβολική επίδραση) και αναστέλλοντας τη διάσπαση των πρωτεϊνών (αντικαταβολική δράση). Οι δραστικές αναβολικές ουσίες που περιλαμβάνονται στον Απαγορευμένο Κατάλογο του 2008 υποδιαιρούνται στην ομάδα των αναβολικών ανδρογόνων στεροειδών και στην ομάδα των άλλων αναβολικών παραγόντων. 

Εκτός από τις ουσίες που λαμβάνουν οι αθλητές, υπάρχουν και μέθοδοι που ενισχύουν την απόδοσή τους, όπως η ενίσχυση μεταφοράς Οξυγόνου από το αίμα. Βοηθάει στα αθλήματα που απαιτείται αυξημένη ικανότητα στην αντοχή, αλλά κρύβει πολλές παρενέργειες.

Η καρδιά   Η καρδιά, είναι το κεντρικό όργανο της κυκλοφορίας ενός ανθρώπου, ζυγίζει από 200 έως 400 γραμμάρια και είναι λίγο μεγαλύτερη από το μέγεθος της γροθιάς του ατόμου. Εντοπίζεται μεταξύ των πνευμόνων, πίσω και ελαφρώς αριστερά από το στέρνο. Είναι ένα κοίλο μυώδες όργανο, που δέχεται το αίμα πού προέρχεται από τις φλέβες και το ωθεί προς τις αρτηρίες, τους ιστούς και τα κύτταρα του σώματος.

Το καρδιαγγειακό σύστημα είναι ένα σύστημα οργάνων που είναι υπεύθυνο για την παροχή οξυγόνου καθώς και για την μεταφορά και ανταλλαγή ουσιών στα κύτταρα του οργανισμού. Το καρδιαγγειακό σύστημα αποτελείται από την καρδιά, τις φλέβες, τις αρτηρίες και τα τριχοειδή αγγεία. Τα όργανα αυτά ανακυκλώνουν συνεχώς το αίμα στον οργανισμό.

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΛΟΓΩ DOPING Υπάρχουν πέντε διαφορετικοί μηχανισμοί προς συζήτηση σχετικά με τις καρδιαγγειακές επιπτώσεις των απαγορευμένων ουσιών. Ο πρώτος από αυτούς είναι ο «μηχανισμός αθηρογένεσης». Η αθηροσκλήρωση αφορά ανάπτυξη βλαβών στο τοίχωμα των αρτηριών που ονομάζονται αθηρώματα. Ο δεύτερος από αυτούς αναφέρεται στον «θρομβογενετικό μηχανισμό». Τα αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή επηρεάζουν το αιμοστατικό σύστημα. Από τη μια πλευρά οδηγούν σε αύξηση της συσσώρευσης αιμοπεταλίων, στη γένεση της θρομβίνης και της πλασμίνης και από την άλλη τα αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή οδηγούν σε μείωση της ινωδολυτικής δραστηριότητας και της σύνθεσης της προστακυκλίνης. Συνεπώς, η χρήση ενός αναβολικού ανδρογόνου στεροειδούς μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων, π.χ. στηθάγχη ή έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Ο «αγγειοσυσπαστικός μηχανισμός των στεφανιαίων αρτηριών» είναι ο επόμενος. Γενικά το οξείδιο του αζώτου δρα ως ένας ενδοθηλιακά παραγόμενος παράγοντας χάλασης στους λείους μυς των αρτηριών οδηγώντας σε αγγειοδιαστολή. Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, τα αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή μπορούν να αναστείλουν το οξείδιο του αζώτου πουθα μπορούσε πιθανά να ενεργοποιήσει έναν αγγειόσπασμο. Στη χειρότερη περίπτωση, αυτός ο αγγειόσπασμος θα μπορούσε να προκαλέσει καρδιαγγειακή ισχαιμία ή ακόμα και έμφραγμα.

Ο τέταρτος από αυτούς αφορά τον «μηχανισμό άμεσου κυτταρικού θανάτου» Ο τέταρτος από αυτούς αφορά τον «μηχανισμό άμεσου κυτταρικού θανάτου». Οι αυξητικές διεγερτικές επιδράσεις των αναβολικών ανδρογόνων στεροειδών μπορούν να οδηγήσουν σε υπερτροφία των μυοκαρδιακών κυττάρων με περαιτέρω επιπτώσεις όπως διαταραχές της ανατομικής δομής. Η αυξανόμενη υπερτροφία των μυοκαρδιακών κυττάρων μπορεί να μειώσει την αρτηριακή παροχή σε οξυγόνο. Επιπλέον, τα κύτταρα του μυοκαρδίου εμφανίζουν μια αυξανόμενη ίνωση που οδηγεί σε μειωμένη καρδιακή απόδοση.

Ο τελευταίος μηχανισμός αναφέρεται στις «εκφυλιστικές μεταβολές» Ο τελευταίος μηχανισμός αναφέρεται στις «εκφυλιστικές μεταβολές». Οι Fineschi και συνεργάτες (2006) πρότειναν ότι η καρδιακή ανακοπή μπορεί να προκληθεί από κατεχολαμινική μυοτοξικότητα η οποία θα μπορούσε να σχετιστεί με την κοιλιακή μαρμαρυγή λόγω νέκρωσης του μυοκαρδίου και εκφυλιστικών μεταβολών εντός των ενδομυοκαρδιακών συμπαθητικών νευρώνων. ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ Αρτηριακή υπέρταση είναι η επαναλαμβανόμενα αυξημένη αρτηριακή πίεση του αίματος σε επίπεδα μεγαλύτερα από 140/90 mm Hg Φυσιολογική πίεση έχουμε όταν είναι μικρότερη από 130/85 mm Hg, ενώ βέλτιστη όταν είναι μικρότερη από 120/80 mm Hg Η καρδιακή νόσος και τα εγκεφαλικά επεισόδια παραμένουν η πρώτη και η τρίτη συχνότερη αιτία θανάτου αντίστοιχα Στεφανιαια ΝΟΣΟΣ Η στεφανιαία νόσος της καρδίας συμβαίνει όταν σκληραίνονται και στενεύουν, οι στεφανιαίες αρτηρίες οι οποίες τροφοδοτούν με αίμα το μυοκάρδιο (ο μυς της καρδίας).   ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΚΗ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ Το κύριο χαρακτηριστικό της υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας είναι η υπερβολική πάχυνση του καρδιακού μυ. Ο καρδιακός μυς είναι δυνατό να παχυνθεί σε φυσιολογικά άτομα ως αποτέλεσμα υψηλής αρτηριακής πίεσης ή παρατεταμένης αθλητικής δραστηριότητας. Στην υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια όμως η πάχυνση του καρδιακού μυ συμβαίνει χωρίς κάποια προφανή αιτία.

Το Doping σε μαθητές. Ένα θέμα που ασχοληθήκαμε είναι το Doping σε μαθητές-αθλητές. Διαλέξαμε αυτό το θέμα, γιατί εκτός του ότι μας κέντρισε το ενδιαφέρον, το νιώσαμε πιο οικείο σε εμάς αλλά και στους ανήλικους, συνομήλικους μας αθλητές. Συντάξαμε ένα ερωτηματολόγιο και το μοιράσαμε σε 33 αθλητές των σχολικών ομάδων ποδοσφαίρου, μπάσκετ και βόλλεϋ. Τα αποτελέσματα από τις απαντήσεις τους αριθμητικά και αναλυτικά τα παραθέτουμε πιο κάτω. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ  ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ   1. Πιστεύετε ότι μπορεί να αποβεί μοιραία η χρήση Το 79% απάντησε ΝΑΙ και ΟΧΙ το 21%. ουσιών σε μαθητές που βρίσκονται ακόμα στην ανάπτυξη; 2. Πιστεύετε ότι οι προπονητές πρέπει να απαγορεύουν Το 85% απάντησε ΝΑΙ και ΟΧΙ το 15%. αυστηρά τη χρήση ουσιών σε μαθητές; 3. Συμφωνείτε ότι ένα παιδί μπορεί εύκολα να Το 76% απάντησε ΝΑΙ και ΟΧΙ το 24%. παρασυρθεί από τον προπονητή του παίρνοντας ουσίες για να έχει καλύτερη επίδοση στους αγώνες; 4. Πιστεύετε πως η χρήση ουσιών από κάποιους Το 85% απάντησε ΝΑΙ και ΟΧΙ το 15%. μαθητές μπορεί να επηρεάσει και άλλους του κύκλου τους; 5. Θα χρησιμοποιούσες ποτέ ουσίες για να Το 18% απάντησε ΝΑΙ και ΟΧΙ το 82%. βελτιώσεις την εξωτερική σου εμφάνιση;

6. Έχετε χρησιμοποιήσει ποτέ ουσίες κατά τη Το 18% απάντησε ΝΑΙ και ΟΧΙ το 82%. διάρκεια προετοιμασίας αγώνων σε κάποιο άθλημα; 7.΄Εχετε σκεφτεί ποτέ να χρησιμοποιήσετε ουσίες Το 24% απάντησε ΝΑΙ και ΟΧΙτο 76%. προκειμένου να πετύχετε κάποιο στόχο; 8. Αν έχεις χρησιμοποιήσει ποτέ ουσίες Το 30% απάντησε ΝΑΙ και ΟΧΙ το 70%. σκέφτηκες ότι θα μπορούσαν να σε σκοτώσουν; 9. Θεωρείτε ότι στους αγώνες πρέπει να υπάρχουν Το 82% απάντησε ΝΑΙ και ΟΧΙ το 18%. περισσότεροι ειδικοί ώστε να βρίσκουν τις ουσίες που μπορεί να πάρει κάποιο παιδί; Αναλύοντας τις απαντήσεις των μαθητών-αθλητών, βλέπουμε ότι μπορεί ένα μεγάλο ποσοστό να γνωρίζει την επικινδυνότητα των ουσιών. όμως είναι σημαντικό ότι δύο στους δέκα πιστεύουν ότι δεν είναι επικίνδυνες. Επίσης μεγάλο είναι το ποσοστό αυτών που πιστεύουν ότι οι προπονητές θα έπρεπε να απαγορεύουν την χρήση ουσιών, υπάρχουν όμως και κάποιοι που δεν συμφωνούν. Ανησυχητικά είναι τα ποσοστά των μαθητών που δηλώνουν ότι θα μπορούσαν εύκολα να παρασυρθούν από τον προπονητή τους και να λάβουν ουσίες προκειμένου να πετύχουν τους στόχους τους. Ακόμα πιο ανησυχητικό, είναι το φαινόμενο των μαθητών-αθλητών που θα παρασύρονταν από φίλους-συναθλητές για να λάβουν ουσίες, παρά να πουν όχι και να προπονηθούν πιο πολύ. Ευτυχώς παρακάτω βλέπουμε πολύ μικρότερο ποσοστό στο αν οι μαθητές θα έπαιρναν ουσίες για να βελτιώσουν την εμφάνισή τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν δέχεται βελτίωση. Είναι ανησυχητικό ότι περίπου δύο στους δέκα μαθητές, έχουν λάβει ουσίες για να βελτιωθούν στο άθλημά τους αντί να δουλέψουν πιο σκληρά στην προπόνηση. Σίγουρα πρέπει να γίνει μεγαλύτερη προσπάθεια για ενημέρωση και μηδενισμό του ποσοστού. Στη συνέχεια βλέπουμε ότι αρκετά παιδιά έχουν σκεφτεί να χρησιμοποιήσουν ουσίες για να πετύχουν κάποιο στόχο, αλλά ευτυχώς τα περισσότερα το απέφυγαν. Δυστυχώς όμως τρείς στους δέκα μαθητές έχουν χρησιμοποιήσει επικίνδυνες ουσίες, αδιαφορώντας για τον κίνδυνο που μπορεί να διατρέχει η ζωή τους. Τέλος είναι θετικό ότι οι περισσότεροι μαθητές θα ήθελαν να γίνονται έλεγχοι από περισσότερους ειδικούς για να βρίσκονται πιθανοί χρήστες.

Πιθανοί λόγοι και κίνητρα χρήσης ντόπινγκ Είναι εύλογο να αναζητήσει κάποιος τους λόγους και τα κίνητρα που ωθούν τους αθλητές στη χρήση των απαγορευμένων ουσιών. Οι λόγοι που μπορεί να εντοπίσει κάποιος εύκολα είναι οι εξής:     Οικονομικά οφέλη, χρηματικά έπαθλα στους αγώνες, υπογραφή συμβολαίων με χορηγούς, οδοιπορικά από αθλητικές ομοσπονδίες, οδοιπορικά και χρηματικά έπαθλα από τα κράτη και τις Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές.    Μελλοντική επαγγελματική αποκατάσταση, εισαγωγή στις ένοπλες δυνάμεις, σώματα ασφαλείας, ομοσπονδίες, υπουργεία αθλητισμού.     Προσωπική αμφισβήτηση των αθλητικών τους δυνατοτήτων. Καθώς ο χρόνος που μεσολαβεί μέχρι τους αγώνες μικραίνει και η πρόοδος, δεν ήταν ή δεν είναι η αναμενόμενη, αρχίζουν να αμφισβητούν τις προσωπικές τους δυνατότητες.     Ο φόβος αποτυχίας. Πίεση Χορηγών, συμβόλαια με ειδικά Μπόνους (bonus) για συγκεκριμένες επιτυχίες. Οι αθλητές συνάπτουν συμβόλαια με Χορηγούς που σε αρκετές περιπτώσεις προβλέπουν ειδικές χρηματικές απολαβές ανάλογα με τη θέση που θα καταλάβουν στους αγώνες.     Εθνικές προσδοκίες, αθλητές ως αθλητικά σύμβολα. Οι πρωταθλητές με διακρίσεις σε παγκόσμια πρωταθλήματα και Ολυμπιακούς Αγώνες αντιμετωπίζονται ως εθνικοί ήρωες ή ακόμη, και ως εθνικά σύμβολα.     Πίεση από προπονητές. Οι προπονητές προτείνουν, επίμονα πολλές φορές, τη λήψη απαγορευμένων ουσιών από τους αθλητές τους.     Επιθυμία για γρήγορο αποτέλεσμα και επιτυχία.     «Όλοι χρησιμοποιούν, γιατί όχι και εγώ».

• Έλλειψη οργανωμένης αθλητιατρικής και προπονητικής υποστήριξης •    Έλλειψη οργανωμένης αθλητιατρικής και προπονητικής υποστήριξης. Όταν δεν υπάρχει αθλητιατρική και προπονητική υποστήριξη στους αθλητές, ο αθλητής πιστεύει ότι δεν έχει δυνατότητα να διακριθεί σε διεθνές επίπεδο δίχως τη χρήση απαγορευμένων ουσιών.     Οργανωμένο κρατικό σύστημα φαρμακευτικής υποστήριξης. Αναφέρθηκε η περίπτωση της ανατολικής Γερμανίας, όμως δεν είναι η μοναδική.     Ανεξέλεγκτη λήψη συμπληρωμάτων. Οι αθλητές, επηρεασμένοι από διαφημίσεις καθώς και από την, στόμα με στόμα, προώθηση σκευασμάτων διατροφής ή αθλητικών συμπληρωμάτων, όπως ονομάζονται, ανάλογα με την περίπτωση, καταλήγουν να χρησιμοποιούν απαγορευμένες ουσίες.     Ανεξέλεγκτη λήψη φαρμάκων.     Πιο «αθλητικό» σώμα.     Να επισπεύσουν την αποκατάσταση. Την αποκατάσταση, δηλαδή, τόσο μεταξύ των προπονήσεων όσο και μετά τους αγώνες.     Να προπονηθούν και να αγωνιστούν τραυματισμένοι.     Εσωτερική επιθυμία για διάκριση και πρωτιά. Εκτός από όλους τους παραπάνω λόγους δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε και όλες αυτές τις βιομηχανίες παραγωγής ουσιών και <<συμπληρωμάτων>> διατροφής που τα κέρδη τους κάθε χρόνο, είναι πολλά δισεκατομμύρια ευρώ. Τελειώνοντας λοιπόν αυτήν την εργασία μας ελπίζουμε να έχουμε καταλάβει όλοι πόσο πολύ επικίνδυνη είναι η οποιαδήποτε εμπλοκή δική μας ή κοντινών μας ανθρώπων με το θέμα της Φαρμακοδιέγερσης, και αν τυχών μας πλησιάσει κάποιος για αυτό το θέμα να του πούμε ένα δυνατό <<όχι δεν θα το κάνω>>.