Μη γραμμική αφήγηση To grapple with these issues, it's best to recall the difference between story and plot. The following sentence outlines a story: The king dies and then the queen dies. A plot requires the notion of causality: The king dies, and then the queen dies of grief.

Πρώτη προσέγγιση Η μη γραμμική αφήγηση είναι μια τεχνική αφήγησης, που χρησιμοποιείται στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο αλλά και σε άλλες (νέες) φόρμες αφήγησης. Στη μη γραμμική αφήγηση τα γεγονότα παρουσιάζονται εκτός χρονολογικής σειράς – συχνά η μη γραμμική αφήγηση χρησιμοποιείται ως αναπαράσταση της δομής της ανθρώπινης μνήμης. Άλλοτε χρησιμοποιείται ως εύρημα που υπηρετεί τους σκοπούς της εκάστοτε αφήγησης (για να κορυφώσει το σασπένς, να οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερες αποκαλύψεις κ.ο.κ).

Δεύτερη προσέγγιση Η μη γραμμική αφήγηση αρνείται τη συμβατική, παραδοσιακή δομή της κατασκευασμένης πλοκής και διασπά το βασικό αξίωμα ότι μια ταινία πρέπει να αναπτύσσεται κλιμακωτά από την αρχή μέχρι το τέλος της. Στη μη γραμμική αφήγηση μπορούμε να αποδομήσουμε ένα χαρακτήρα, ένα σύνθετο γεγονός, μια κατάσταση ή ακόμα κι ένα συνδυασμό αυτών των στοιχείων, επαναπροσδιορίζοντας τη χρονική συνέχεια και δημιουργώντας μια νέα ακολουθία χρόνου που υπηρετεί δραματουργικούς σκοπούς. Αυτή η επαναδιαπραγμάτευση του χρόνου κάνει την αφήγηση της ιστορίας περισσότερο ενδιαφέρουσα από ότι αν αφήναμε την ακολουθία των σκηνών να εξελιχθεί βάσει μιας χρονολογικής σειράς.

Ολίγη επιστήμη Οι φυσικοί του 20ου αιώνα υποστήριξαν ότι ο χρόνος δεν είναι γραμμικό μέγεθος – η δική μας αντίληψη του χρόνου είναι γραμμική. Ο Albert Einstein και ο Stephen Hawking , ουσιαστικά, έβαλαν το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας να επαναπροσδιορίσει τις υπάρχουσες αντιλήψεις για τη διάσταση του χρόνου. Η Theory of Relativity και το A Brief History of Time εισήγηγαν όρους όπως παράλληλες πραγματικότητες ή κίνηση του χρόνου σε σχήμα ρόδακα κ.ο.ο

Εβολούσιον Η τεχνική της εξιστόρησης έχει εξελιχθεί παράλληλα με τον άνθρωπο και την τεχνολογία. Στην προφορική μετάδοση ιστοριών συχνά χρησιμοποιεί μια γραμμική δομή καθώς είναι και η ευκολότερα αντιληπτή (και σε σχέση με την ιδιαίτερότητα της προφορικής μετάδοσης). Θεατρικά έργα, και αργότερα ταινίες, τηλεοπτικές σειρές και πρόσφατα video games αναπτύσσονται πλέον μη γραμμικά. Το κοινό πλέον μπορεί ευκολότερα να βρει τα ίχνη μιας μη γραμμικής ιστορίας – ιδιαίτερα όταν αυτή μεταδίδεται οπτικοακουστικά. Ακόμα και τα websites είναι δομημένα βάση μη γραμμικών concept, καθώς ο θεατής μπορεί να επιλέξει ποια από όλες τις σελίδες να επισκεφτεί αλλά και με ποια σειρά. Καθώς γινόμαστε ολοένα και περισσότερο εξοικειωμένοι με τη μη γραμμική κατασκευή ως θεατές, πιο εύκολα μπορούμε να την εφαρμόσουμε , ως αφηγητές, σε κάθε φόρμα ιστορίας.

Γραμμική – Μη γραμμική Στη γραμμική αφήγηση ακολουθούμε την ανάπτυξη μιας ιστορίας από την αρχή, στη μέση και στο τέλος, σε χρονολογική σειρά – ο χρόνος λειτουργεί ως μια αισθητική κατηγορία κορύφωσης του δράματος. Η ιστορία προφανώς εξελίσσεται γραμμικά προς τα εμπρός. Πολλές φορές σ’ένα σενάριο μπορεί να τρέχουν παράλληλα πολλές γραμμικά ανεπτυγμένες ιστορίες(οι υποπλοκές). Οι ιστορίες αυτές αναπτύσσονται στο ίδιο χρονικό πλαίσιο και η δράση εναλλάσσεται ανάμεσα στις ιστορίες αυτές. Εναλλακτικά, μια γραμμική αφήγηση μπορεί να περιέχει φλας μπακς, τα οποία μπορεί να ακολουθούν μια γραμμική ανάπτυξη. Με άλλα λόγια , τα φλας μπακς αρθρώνονται στο αφηγηματικό σώμα με το σκεπτικό ότι φωτίζουν την κεντρική ιστορία.

Γραμμική – μη γραμμική Στη μη γραμμική αφήγηση η διαδικασία αποκάλυψης της ιστορίας δεν ακολουθεί (προφανώς) τη χρονολογική διάταξη των γεγονότων. Τα γεγονότα αποκαλύπτονται έτσι ώστε να προκαλέσουν το μεγαλύτερο συναισθηματικό αντίκτυπο στο θεατή. Ο συγγραφέας (και όχι η κανονικότητα της ιστορίας) είναι αυτός που ελέγχει απόλυτα την παροχή πληροφοριών. Κατά συνέπεια οι δραματικές αποκαλύψεις είναι αποκλειστικά στα χέρια του συγγραφέα , ο οποίος χειραγωγεί το κοινό επιλέγοντας ποια στοιχεία να αποκαλύψει και ποια να αποκρύψει αλλά και πότε να αποκαλύψει τα πιο σημαντικά κομμάτια της ιστορίας. Με αυτό τον τρόπο, ο συγγραφέας δίνει στο κοινό προσεκτικά επιλεγμένα κομμάτια – σαν μέρη ενός puzzle, μέχρι την αποκάλυψη της τελικής ιστορίας, η οποία αποκαλύπτεται ολόκληρη όταν και τα τελευταία κομμάτια μπουν στη θέση τους.

Μη γραμμική και κοινό Αυτό το είδος αντισυμβατικής αφήγησης δεν σημαίνει ότι το κοινό αντιλαμβάνεται την ιστορία με κάποιο νέο τρόπο. Οι θεατές αντιλαμβάνονται την ιστορία δημιουργώντας σχέσεις αιτίου – αιτιατού ανάμεσα στις σκηνές. κάθε κομμάτι πληροφορίας πρέπει να σχετίζεται με όσα προηγούνται και αυτά που έπονται, ακόμα και αν μια σκηνή (ή περισσότερες) παραβιάζει το χρονολογικό άξονα. Στις μη γραμμικές αφηγήσεις, οι σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στα διάφορα χρονικά σημεία διαμορφώνουν ένα ειδικό νόημα, όταν τα κοιτάξουμε όλα μαζί – στο τέλος.

Μη γραμμική αφήγηση και δραματική ενότητα. Στις ταινίες παραδοσιακής αφήγησης, οι δράσεις του (ενός) πρωταγωνιστή , ο οποίος έχει ένα συγκεκριμένο στόχο, παρέχουν τη βασική ενότητα για την ιστορία. Οι στόχοι του διέπουν τη δομή του σεναρίου. Το πώς αλλάζει ένας χαρακτήρας ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης που δημιουργείται κατά τη διαδικασία επίτευξης του στόχου, δίνει στην αφήγηση το ειδικό νόημα – το συναισθηματικό θέμα. Η δράση παίζει ένα πρωτογενή ρόλο στην οργάνωση της πλοκής μιας μη γραμμικής αφήγησης, αλλά η δομή της ταινίας δεν στηρίζεται αποκλειστικά στο κυνήγι ενός στόχου. Το συναισθηματικό θέμα παίζει , στις περιπτώσεις αυτές, πολύ σημαντικό ρόλο – είναι το κριτήριο επιλογής των επιλογών του συγγραφέα και των χαρακτήρων καθώς της επιλογής των γεγονότων που θα περιληφθούν (ή θα εξαιρεθούν) από το σενάριο. Η δραματική ενότητα επιτυγχάνεται από το συνδυασμό δύο συντελεστών : του συναισθηματικού θέματος και του πλαισίου δράσης.

Συναισθηματικό θέμα Καθώς η δράση δεν κατευθύνει την πλοκή σε ένα μη γραμμικό σενάριο, το συναισθηματικό θέμα αποκτά μεγαλύτερη σημασία. Το συναισθηματικό θέμα είναι αυτό που διακρίνει τι είδους (συναισθηματική) εμπειρία είναι η παρακολούθηση της συγκεκριμένης ταινίας. Όσο περισσότερο εκτός χρονικής διάταξης και “άναρχα ” δομημένες είναι οι σκηνές, τόσο περισσότερο χρειαζόμαστε το θέμα για να συγκρατήσει τα επιμέρους στοιχεία της αφήγησης ενωμένα. Στο τέλος κάθε σκηνή και σεκάνς συντελούν στην διαπίστωση of what the film is about.

Συναισθηματικό θέμα ΙΙ Το συναισθηματικό θέμα αντιπροσωπεύει ένα γενικό ανθρώπινο συναίσθημα και δίνει στο σενάριο μια εσωτερική συνοχή πέρα και πάνω από τη δομή. Αφορά τόσο την κλασσική δραματουργία όσο και την εναλλακτική- στις τελευταίες μάλιστα το θέμα είναι ακόμα πιο σημαντικό για τη συνοχή και από την ίδια τη δομή ή καλύτερα περιέχει δυνατότητες δόμησης που δεν μπορεί να προσφέρει η αδύναμη ή ίσως και ανύπαρκτη πλοκή. Χ. Καλογεροπούλου, Σενάριο

Συναισθηματική δομή …αν η πιο σημαντική εργασία μας αφορά τη δημιουργία και τη διατήρηση ενός συναισθήματος και αν το θέμα (ή το κεντρικό συναίσθημα) αποτελεί το “ κωδικοποιημένο νόημα στη δομή του δραματικού κειμένου”, κι αν ακόμα η συναισθηματική ζωή κατά τη διάρκεια μιας ταινίας έχει δομή, τότε σκελετό της ιδιαίτερης μορφής του σεναρίου θα πρέπει πρωτίστως να αποτελεί όχι η δομή της πλοκής ή το ταξίδι του ήρωα αλλά αυτή ακριβώς η συναισθηματική δομή. Μπορούμε λοιπόν να την ονομάσουμε και συναισθηματική δομή – καθώς το δραματικό θέμα αντιπροσωπεύει το κεντρικό συναίσθημα ενός σεναρίου. Χ. Καλογεροπούλου.

Συναισθηματική δομή ΙΙ Η συναισθηματική δομή, αντίθετα από τα άλλα μοντέλα δομής (που έχουν σχέση με τον κεντρικό χαρακτήρα), πρέπει κυρίως να αναζητηθεί στη συναισθηματική αντίδραση του θεατή ή στην πρόκληση του συναισθήματος από την πλευρά του σεναριογράφου.

Δύο Παραδείγματα Το Citizen Kane πραγματεύεται την αδυναμία κάποιου να βρει αγάπη αν δεν δώσει ο ίδιος αγάπη. Ο Kane (Orson Welles) χρειάζεται να αγαπηθεί και ψάχνει αγάπη αλλά δεν γνωρίζει πώς να προσφέρει αγάπη. Κάθε σεκάνς δράσης αποτελεί μια αποτυχημένη προσπάθεια να βρει αγάπη. Όλες τελειώνουν τραγικά καθώς δεν τα καταφέρνει. Το Annie Hall πραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο οι νευρώσεις κάποιου αποτελούν το εμπόδιο στην αναζήτηση (και την εύρεση) της ευτυχίας. Όταν ο Alvy (Woody Allen) συναντάει την Annie (Diane Keaton), αυτή τον κάνει ευτυχισμένο, αλλά αυτός επιχειρεί να την αλλάξει, κάνοντας την δυστυχισμένη. Η νεύρωση του Alvy είναι αυτό που τον εμποδίζει να βρει την ευτυχία. Το Citizen Kane και το Annie Hall ερευνούν ένα χαρακτήρα. Διαμέσου της επιθυμίας του χαρακτήρα, των εμμονών του, των αντιφάσεών του και των εσωτερικών και εξωτερικών συγκρούσεων που βιώνει, οι δύο ταινίες δημιουργούν ένα αληθοφανές ανθρώπινο υλικό – κι είναι ταινίες που μας επηρεάζουν καθώς οι χαρακτήρες αυτοί μπορεί να είναι λιγότερο κινηματογραφικοί αλλά περισσότερο αληθινοί και κοντά σε εμάς.

Rashomon Στην ταινία του Akira Kurosawa , Rashomon, η συνέχεια της δράσης παίζει πιο σημαντικό ρόλο από ότι στα προηγούμενα δύο παραδείγματα, αλλά η δομική επιλογή μπορεί να γίνει κατανοητή διαμέσου του θέματος της ταινίας. Το Rashomon πραγματεύεται τις συνέπειες στον ανθρώπινο ψυχισμό όταν δεν υπάρχει μια αποδεκτή , αντικειμενική αλήθεια για ένα γεγονός. Μόνο η συμπόνια μπορεί να αποκαταστήσει την ανθρώπινη πίστη και να οδηγήσει σε μια εκλογίκευση της ανθρώπινης εμπειρίας κάθε γεγονότος (ακόμα και της ίδιας της ζωής).

Mini plots Όταν μια ταινία μη γραμμικής αφήγησης εξερευνά ένα χαρακτήρα, το θέμα σχετίζεται με την εσώτερη ανάγκη του πρωταγωνιστή και τη συναισθηματική του κατάσταση. Η διάταξη εκτός σειράς (πρέπει να )αντανακλά τη σύνδεση ανάμεσα στις ανάγκες ενός χαρακτήρα και τις δράσεις που κάνει. Αυτές οι διάσπαρτες στο χρόνο αφηγηματικές ενότητες, ουσιαστικά αποτελούν μικρές πλοκές. Δεν αποτελούν μια τυχαία σύνδεση σκηνών που δείχνουν τη ζωή και την προσωπικότητα του ήρωα. Χρειαζόμαστε δραματοποίηση – δράση και σύγκρουση που θα εστιάσουν την πλοκή και θα κάνουν την αφήγηση ενδιαφέρουσα.

Πλαίσιο δράσης Στις μη γραμμικές ταινίες συχνά χρησιμοποιείται μια συγκεκριμένη δράση για να πλαισιώσει την πλοκή. Αυτή η δράση δίνει την αίσθηση της συνέχειας στη δομή και εγκαθιστά ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίσσεται η ιστορία. Δεδομένου ότι η κανονική (διαδοχική) διάταξη των γεγονότων στο χρόνο έχει διασπαστεί από τα αλλεπάλληλα intercuttings ανάμεσα στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον, η δράση αυτή παράγει μια ενοποιημένη ροή αφήγησης. Αυτό επιτρέπει στους θεατές να προσανατολίζονται στην ιστορία.

Παραδείγματα πλαισίου Στο Citizen Kane, στο δημοσιογράφο έχει ανατεθεί το καθήκον να μάθει τι είναι το "Rosebud», τι σημαίνει. Αυτός είναι ο λόγος που πηγαίνει να ακούσει τις ιστορίες για τον Kane. Ο δημοσιογράφος αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ των επιμέρους επεισοδίων καθώς επιδιώκει το στόχο του. Στην ταινία Rashomon, τρεις άνδρες κάθονται κάτω από την πύλη Rashomon μέσα στη βροχή, και προσπαθούν να βγάλουν νόημα από τις επιμέρους ιστορίες, σύμφωνα με τις οποίες τρία διαφορετικά παραδέχονται ότι σκότωσαν τον ίδιο άνθρωπο. Το Annie Hall ξεκινάει με τον Alvy, που στέκεται μπροστά στην κάμερα σαν να κάνει stand-up και λέει ανέκδοτα. Στη συνέχεια, βέβαια, φτάνει στο σημείο που τον ενδιαφέρει : η Annie τον έχει αφήσει και τα πράγματα δεν έχουν την ίδια γεύση. Η ταινία ξεδιπλώνεται σαν μια απεικόνιση ενός μακρού κωμικού μονολόγου για τις σχέσεις αρσενικού / θηλυκού. Η ενασχόληση του Alvy με την Annie είναι η δράση που κατευθύνει την κατασκευή της πλοκής.