ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Υπεύθυνη: Δρ. Αμανατίδου Ελισάβετ, Χημικός Μηχανικός, Επίκ. Καθηγήτρια Τηλ.: 24610-68015 &24610-68012 & 68028 e-mail : eAmanatidou@kozani.teikoz.gr web site: http://tean.teikoz.gr/el/env-chem-lab/ ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ – ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Δρ. Αμανατίδου Ελισάβετ, Χημικός Μηχανικός, Επικ. Καθ. ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, Τμήμα Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης, Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Χημείας & Επεξεργασίας Υγρών Αποβλήτων ΦΙΛΩΤΑΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2008

Πληθυσμός Ευρωπαϊκής Ένωσης: > 492 εκατομμύρια με τα 27 της μέλη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Πληθυσμός Ευρωπαϊκής Ένωσης: > 492 εκατομμύρια με τα 27 της μέλη Παραγωγή Υγρών Αποβλήτων τον πληθυσμό αλλά και από τις βιομηχανίες  πηγή ρύπανσης των υδάτων  Επίπτωση απορρίψεων των υγρών αποβλήτων στα υπόγεια νερά, στα ποτάμια, τις λίμνες και τη θάλασσα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ισχύουν εκατοντάδες πράξεις Περιβαλλοντικής νομοθεσίας για όλους τους τομείς του Περιβάλλοντος. Η οδηγία πλαίσιο 2000/60/ΕΚ για τα ύδατα, καθώς και άλλες σχετικές οδηγίες, αποτελούν τμήμα μιας φιλόδοξης πολιτικής για την προστασία και διαχείριση του ζωτικού αυτού φυσικού πόρου. Στόχος της Οδηγίας πλαίσιο για τα ύδατα είναι η μέχρι το 2015 επίτευξη καλής ποιότητας των υδάτων για όλα τα ύδατα της ΕΕ. Βάσει της οδηγίας, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να θεσπίσουν Σχέδια διαχείρισης των ποταμών και των λεκανών απορροής έως τα τέλη του 2009. Θεσπίζει νέο καθεστώς για την πρόληψη και τον έλεγχο της χημικής ρύπανσης των υδάτων. Η νέα πρόταση θα εφαρμοστεί, ως προς τα ανωτέρω και στην περίπτωση των επιφανειακών υδάτων.. Τα κράτη μέλη οφείλουν να έχουν επιτύχει τα προτεινόμενα όρια για όλες τις ουσίες προτεραιότητας το αργότερο το 2015 και να έχουν τερματίσει τις εκλύσεις/απορρίψεις και εκπομπές των επικίνδυνων ουσιών προτεραιότητας στα ύδατα, μέχρι το 2025. Η έγκαιρη διάθεση της περιβαλλοντικής πληροφορίας σε αξιοποιήσιμη μορφή από τους πολιτικούς ιθύνοντες και το κοινό είναι αναγκαία [3]. Αναπτύσσεται: Κοινόχρηστο Σύστημα Πληροφοριών (SEIS) της ΕΕ, που Θα περιλαμβάνει το σύστημα πληροφοριών για τα ύδατα (WISE) και το Ευρωπαϊκό σύστημα πληροφοριών για το Περιβάλλον (ΕΙΟΝΕΤ), την οδηγία INSPIRE

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ –ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Η Οδηγία Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ [4] για την αειφόρο διαχείριση των νερών στην ΕΕ και η οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων 91/271/ΕΟΚ (UWWT Directive) [5] μαζί με την απόφαση 27/03/1998 που διορθώνει τη Οδηγία (Η απόφαση αφορά στη συλλογή, επεξεργασία και διάθεση των αστικών υγρών αποβλήτων και την επεξεργασία και διάθεση των υγρών αποβλήτων από κάποιους βιομηχανικούς κλάδους, κυρίως για ευαίσθητες περιοχές), αποτελούν τις κύριες Νομοθετικές πράξεις για την προστασία των υδάτων στην ΕΕ και χαράζουν τους άξονες της Ευρωπαϊκής Πολιτικής στον τομέα των υδάτων. Τους στόχους των παραπάνω δύο βασικών οδηγιών συμπληρώνει η οδηγία 96/61/EC για την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης (IPPC) και οι Ελληνικές προτάσεις για τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές στις Χημικές βιομηχανίες, που παρουσιάζει τεχνικές αντιμετώπισης της ρύπανσης μετά την παραγωγική διαδικασία (αέριες εκπομπές, υγρά και στερεά απόβλητα) στην Ελλάδα και σε διεθνές επίπεδο.

1.1. Απαιτήσεις Νομοθεσίας - ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ [4,5] Η βασική οδηγία της ΕΕ σχετικά με την επεξεργασία των αστικών υγρών αποβλήτων (UWWT) έχει ως αντικείμενο την προστασία του Περιβάλλοντος από τις αρνητικές επιδράσεις των απορρίψεων των αστικών υγρών αποβλήτων και των υγρών αποβλήτων κάποιων βιομηχανικών κλάδων στους αποδέκτες και αφορά στη συλλογή, επεξεργασία και διάθεση των: Αστικών υγρών αποβλήτων Μιγμάτων υγρών αποβλήτων και, Υγρών αποβλήτων από ορισμένους βιομηχανικού κλάδους Όλα τα παραπάνω απεικονίζονται στο σχήμα 1. Παράλληλα, σε συνάφεια με άλλες Ευρωπαϊκές νομοθεσίες για το νερό, η οδηγία φιλοδοξεί και ενσωματώνει στα αντικείμενά της την ενθάρρυνση της καινοτομίας και της τεχνολογικής ανάπτυξης, τόσο στην επεξεργασία των ΥΑ όσο και στα συστήματα συλλογής με δυνατότητα εφαρμογής και εναλλακτικών λύσεων.

Τέσσερις κύριες αρχές εγείρονται στην οδηγία: Σχεδιασμός –Προγραμματισμός (Planning) Ρυθμίσεις –Νομοθεσία (Regulation) Παρακολούθηση (Monitoring) Πληροφόρηση και Απολογισμός (Reporting) Πιο ειδικά η Οδηγία απαιτεί: Τη συλλογή και επεξεργασία των υγρών αποβλήτων σε όλες τις συγκεντρώσεις πληθυσμών >2000 ΙΠ Την εφαρμογή δευτεροβάθμιας επεξεργασίας όλων των εκροών από πληθυσμιακές συγκεντρώσεις >2000 ΙΠ και την πιο προχωρημένη επεξεργασία για πληθυσμιακές συγκεντρώσεις > 10.000 ΙΠ στις προσδιορισμένες ευαίσθητες περιοχές αποδεκτών και τις πηγές τους (π.χ. εφαρμογή τριτοβάθμιας επεξεργασίας για απομάκρυνση θρεπτικών συστατικών, Ν,Ρ) Απαίτηση αδειοδότησης όλων των εκροών των αστικών υγρών αποβλήτων, των βιομηχανιών τροφίμων και των εκροών των βιομηχανιών εντός των συστημάτων συλλογής των αστικών υγρών αποβλήτων (αποχετευτικά συστήματα). Παρακολούθηση της απόδοσης των εγκαταστάσεων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων και της ποιότητας των αποδεκτών Έλεγχος της διάθεσης της ιλύος και επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων όταν είναι εφικτό.

Πιο αναλυτικά, η εφαρμογή της οδηγίας σε συνδυασμό με την οδηγία 2000/60 απαιτεί από τα κράτη μέλη: Την εφαρμογή της καλής αγροτικής πρακτικής για προστασία των υδάτων (Good Agricultural Practice for Protection of waters) που περιλαμβάνει (πίνακας παράρτημα 1,): Ελάττωση του των νιτρικών Απαιτήσεις για σχεδιασμό διαχείρισης θρεπτικών προς αποφυγή υπερλίπανσης Τη λεπτομερή καταγραφή των εγκαταστάσεων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων και τις απαιτούμενες βαθμίδες επεξεργασίας σε συμμόρφωση με την Οδηγία, τη μελέτη απόδοσης των εγκαταστάσεων αυτών και προτάσεις για βελτιστοποίηση λειτουργίας τους Την περιγραφή της ανάγκης Εγκατάστασης νέων μονάδων, (είδος, σχεδιασμός), με σκοπό τη διατήρηση ή βελτίωση της ποιότητας των επιφανειακών νερών έως το 2015, σύμφωνα με την οδηγία 60/2000. Την μελέτη κατάστασης ποιότητας επιφανειακών νερών σύμφωνα με τα πρότυπα που έχουν τεθεί και σε σχέση με τη λειτουργία των εγκαταστάσεων επεξεργασίας Την εφαρμογή δικτύου παρακολούθησης ποιότητας αποδεκτών Προτάσεις για διαχείριση των λεκανών απορροής ποταμών και λιμνών ώστε να πληρούνται τα αντικείμενα της Οδηγίας πλαίσιο Την πλήρη περιγραφή των πρόσφατων επενδύσεων των χωρών μελών για τα αστικά υγρά απόβλητα (από την οποία θα προκύψει ανάγκη σχεδιασμού νέων) με σκοπό τη μείωση της επίδρασής τους στη ρύπανση των επιφανειακών νερών (Waste Water Treatment Works, wwtws Την πλήρη περιγραφή των επενδύσεων σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας συγκριτικά με άλλα έτη

Την πλήρη περιγραφή των έργων που εκτελέστηκαν και είναι σε εξέλιξη και των νέων εγκαταστάσεων επεξεργασίας Βιομηχανικά απόβλητα – Περιγραφή των συνθηκών λειτουργίας ώστε να εξασφαλίζονται τα ελάχιστα standards της οδηγίας Την περιγραφή της παρούσας κατάστασης, συμμόρφωση με την Οδηγία έως το 2006 Τη μελλοντική συμμόρφωση μετά την καταγραφή της παρούσας κατάστασης και των ελλείψεων (πχ. Περιγραφή τρόπου βελτίωσης της ποιότητας των εκροών στους αποδέκτες) Τον καθορισμό των επικίνδυνων ουσιών και άλλα standards Τη δημιουργία Χαρτών με παρουσίαση των εγκαταστάσεων επεξεργασίας και των εκροών τους, των ευαίσθητων σημείων εκροής στους αποδέκτες και των απαιτήσεων για νέες εγκαταστάσεις επεξεργασίας σε συμμόρφωση με την οδηγία (hot spots, wwtws υπάρχοντα και απαιτούμενα) Την αναλυτική και αιτιολογημένη περιγραφή των αιτιών μη συμμόρφωσης Την υποχρέωση αναθεώρησης των ευαίσθητων περιοχών κάθε 4 χρόνια (επισκόπηση –review). Μετά την αναθεώρηση μπορεί να είναι αναγκαίος σχεδιασμός για απαιτήσεις περισσότερο αυστηρής επεξεργασίας σε έναν αριθμό εγκαταστάσεων επεξεργασίας Την πλήρη περιγραφή της παρούσας και μελλοντικής απόδοσης των εγκαταστάσεων επεξεργασίας Το συσχετισμό της απόδοσης των εγκαταστάσεων επεξεργασίας με το κόστος επένδυσης, λειτουργίας και την οικονομική επιβάρυνση του καταναλωτή σε σχέση με την παρεχόμενη υπηρεσία .

Σύμφωνα με το άρθρο 16 της UWWTD οι σχετικές εκθέσεις που έπρεπε να υποβάλλουν τα κράτη μέλη της ΕΕ έως το 2005 ήταν συμφωνία του εξοπλισμού των εγκαταστάσεων επεξεργασίας με τις απαιτήσεις της οδηγίας. Η επόμενη έκθεση που πρέπει να υποβληθεί έως τις 30/06/08 θα εστιάσει στην απόδοση του εγκατεστημένου εξοπλισμού επεξεργασίας.

ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ο στόχος της εθνικής μας στρατηγικής για τη διαχείριση των υδατικών πόρων αποτυπώνεται σε ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τους υδατικούς πόρους και αφορά στην αειφορική χρήση των διαθέσιμων υδατικών αποθεμάτων, στην αποτελεσματική προστασία των υδάτινων οικοσυστημάτων και στην επίτευξη υψηλής ποιότητας όλων των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων μέχρι το 2015. Οι βασικοί άξονες δράσης της Εθνικής Στρατηγικής για τους Υδατικούς Πόρους είναι: Ολοκληρωμένη προσέγγιση της διαχείρισης υδάτων που θα συμπεριλαμβάνει τόσο την ποσοτική, όσο και την ποιοτική διάσταση και θα βασίζεται στη σύνταξη ενιαίων διαχειριστικών σχεδίων Αποκέντρωση: Συγκρότηση διαχειριστικών φορέων και μετάθεση διοικητικών αρμοδιοτήτων σε περιφερειακό επίπεδο. Αναβάθμιση και επέκταση υποδομών Κοινωνικο-οικονομική θεώρηση στη διαχείριση υδατικών πόρων Προστασία από επικίνδυνες ουσίες Για την επιτυχή υλοποίηση αυτής της στρατηγικής επίκειται η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα διαχείρισης των υδάτων, ο οποίος θα αναλάβει -μεταξύ άλλων- τις διαδικασίες αδειοδότησης, λαμβάνοντας υπ' όψιν τους διαθέσιμους πόρους. Με τον τρόπο αυτό αντιμετωπίζονται τα προβλήματα που απορρέουν από την υφιστάμενη κατανομή αρμοδιοτήτων σε διαφορετικά υπουργεία, που δυσχεραίνει την ορθολογική διαχείριση και προστασία τους.

ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΤΟ 2003 - ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Εγκαταστάσεις επεξεργασίας Λυμάτων για >15.000 Ι.Π. -Πτολεμαΐδα, Φλώρινα, Αμύνταιο, καταλήγουν σε ευαίσθητες περιοχές  Εγκαταστάσεις τριτοβάθμιας επεξεργασίας -Βέροια, Καστοριά, Κοζάνη, Κατερίνη, Λιτόχωρο, καταλήγουν σε κανονικούς αποδέκτες  Δίκτυα αποχέτευσης και εγκαταστάσεις επεξεργασίας, εξυπηρετούν το 34% του ΙΠ -Όλες οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας απομακρύνουν οργανικό άνθρακα και άζωτο, ενώ η Πτολεμαΐδα, η Φλώρινα, η Καστορια και η αΚοζάνη απομακρύνουν και Ολικο Φώσφορο Εγκαταστάσεις επεξεργασίας Λυμάτων για 2000-10.000 Ι.Π. -33 οικισμοί με πληθυσμό 2000-10000 ΙΠ, απαίτηση για κατασκευή δικτύου αποχέτευσης και εγκαταστάσεων επεξεργασίας έως το 2005

ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΤΟ 2003 - ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Εγκαταστάσεις επεξεργασίας Λυμάτων για <2000 Ι.Π. -Μέρος των οικισμών (26%) είναι σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές με ΙΠ<2000 -Υπάρχουν περιοχές που δεν έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή δικτύων αποχέτευσης ή δεν έχει ξεκινήσει η κατασκευή εγκαταστάσεων επεξεργασίας ή κάποιες λειτουργούν με προβλήματα Προστατευόμενες Περιοχές -22τόποι Κοινοτικής Σημασίας -5 ζώνες Ειδικής Προστασίας -Ενδιαφέρουν οι Γρεβενίτης, ΄Σακουλέβας, Σουλού, ΛίμηΠετρών Προτάθηκαν από την ΕΕ η ένταξη των λιμνών Βεγορίτιδας, Χειμαδίτιδας, Ζάζαρης και Καστοριάς στους Ευαίσθητους αποδέκτες (ευπρόσβλητες ζώνες)

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ (WWTPs) Η Ελλάδα προσαρμόστηκε στις παραπάνω οδηγίες με την ΚΥΑ 5673/400/97 αντίστοιχα. Μία σειρά από Πράξεις Υπουργικού Συμβουλίου, ΥΑ, ΚΥΑ .και ΠΔ συμπληρώνουν τους βασικούς αυτούς νόμους όπως ενδεικτικά παρουσιάζονται στον πίνακα 1., ο οποίος αποτελεί μία συνοπτική παρουσίαση Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της αντίστοιχης Ελληνικής Νομοθεσίας που αφορούν στην προστασία του Περιβάλλοντος γενικότερα και ειδικότερα των υδάτων.

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΕ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Έως την υποβολή των εκθέσεων κατά το 2003 (ΕΕ 15), των περιόδων 1998 & 2000, υπήρχαν περίπου 22.000 περιοχές οικονομικής δραστηριότης και συγκέντρωσης πληθυσμών >2000 ΙΠ, που παρήγαγαν συνολικό φορτίο ΥΑ περίπου 550 εκατομ. ΙΠ. Σύμφωνα με το άρθρο 16 της UWWTD οι σχετικές εκθέσεις που έπρεπε να υποβάλλουν τα κράτη μέλη της ΕΕ έως το 2005 ήταν σχετικές με τη συμφωνία του εξοπλισμού των εγκαταστάσεων επεξεργασίας με τις απαιτήσεις της οδηγίας. Η επόμενη έκθεση που πρέπει να υποβληθεί έως τις 30/06/08 θα εστιάσει στην απόδοση του εγκατεστημένου εξοπλισμού επεξεργασίας. Πίνακας 2, Χρονοδιάγραμμα υποχρεώσεων για τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, ανά κατηγορία μεγέθους οικισμού (Ι.Π.) και αποδέκτη Ι.Π. Αποδέκτης <2.000 2.000-10.000 10.000-15.000 15.000-150.000 >150.000 Ευαίσθητος 31/12/2005 κατάλληλη επεξεργασία (εφόσον υπάρχει δίκτυο αποχέτευσης) 31/12/2005 Β΄βάθμια* επεξεργασία 31/12/1998 τριτοβάθμια επεξεργασία Κανονικός 31/12/2005 Β΄βάθμια επεξεργασία 31/12/2000 Β΄βάθμια επεξεργασία Λιγότερο Ευαίσθητος 31/12/2005 κατάλληλη επεξεργασία 31/12/2005 πρωτοβάθμια ή Β΄βάθμια επεξεργασία 31/12/2000 πρωτοβάθμια ή Β΄ βάθμια επεξεργασία *ή κατάλληλη επεξεργασία αν η απόρριψη γίνεται σε παράκτια ύδατα

Συμπέρασμα: Έως το 2000 (έκθεση 2003), 8 κράτη μέλη, Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία και Αγγλία, είχαν μη ευαίσθητες (normal) και ευαίσθητες περιοχές που δε συμμορφώθηκαν με τις απαιτήσεις της οδηγίας, ενώ το Βέλγιο, η Δανία, το Λουξεμβούργο, η Αυστρία, η Φινλανδία, η Σουηδία και η Ολλανδία εφαρμόζουν τις πιο αυστηρές προδιαγραφές επεξεργασίας σε ευαίσθητες περιοχές σε όλη την επικράτειά τους. Κατάσταση στις μεγάλες Πόλεις της Ε.Ε. 571 μεγάλες πόλεις στην ΕΕ με Ι.Π.>150.000, αποτελούν το 55% της ολικής ρύπανσης από αστικά υγρά απόβλητα που πρέπει να συμμορφωθούν κατά το 1998 και 2000 (>470 εκ Ι.Π.) Οι 349 από τις 571 μεγάλες πόλεις συμμορφώθηκαν με τις απαιτήσεις της οδηγίας χωρίς να απαιτείται συμπληρωματική επεξεργασία. Υπήρχαν 17 μεγάλες πόλεις χωρίς καμία επεξεργασία στις 01/01/03, όμως μερικές συμμορφώθηκαν έως την συμπλήρωση αυτής της έκθεσης (2003). Σύμφωνα με το σχήμα συμμόρφωσης, το 2003 η Ελλάδα παρουσιάζει το μικρότερο ποσοστό συμμόρφωσης με την οδηγία για τις μεγάλες πόλεις, μετά την Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο, με εγκαταστάσεις μόνο πρωτοβάθμιας επεξεργασίας έναντι της απαίτησης δευτεροβάθμιας επεξεργασίας για μη ευαίσθητες περιοχές ή χωρίς καθόλου επεξεργασίας ή μόνο πρωτοβάθμια σε κάποιες πόλεις [1].

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Σύμφωνα με το 4η Έκθεση της Ελλάδας στη Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2007), η κατάσταση στην Ελλάδα έχει ως εξής (πίνακες 3 & 4): Ευαίσθητες Περιοχές Η Ελλάδα δήλωσε 36 ευαίσθητες περιοχές για την περίοδο 1999-2002. Παρά τις διευκρινίσεις που στάλθηκαν από τις Ελληνικές αρχές και τις πρόσθετες πληροφορίες της Ελλάδας το 2002, η Κομισιόν πιστεύει ότι ακόμη 14 υδάτινα σώματα θα μπορούσαν να προσδιοριστούν ως ευαίσθητες περιοχές. Αυτές είναι: Η Βεγορίτιδα, η Χειμαδίτιδα- Ζάζαρη, η Καστοριά, το κανάλι Λαπσίστα, τα Ιωάννινα, ο Πηνειός, η Αμβρακία, η Λυσιμαχία, ο Παγασητικός κόλπος, ο Κηφισός, ο Αργολικός Κόλπος, ο κόλπος της Καλλονής, ο κόλπος Γέρας, ο Ισθμός της Μυτιλήνης. Μετά την αναθεώρηση των ευαίσθητων περιοχών, οι δύο μεγάλες πόλεις Αθήνα και Θεσσαλονίκη θεωρείται τώρα ότι εκρέουν σε ευαίσθητες περιοχές μαζί με άλλες 17 πληθ. συγκ. >10.000 ΙΠ που αναφέρθηκαν στην 3η έκθεση. Εν τούτοις, σύμφωνα με την 3η έκθεση μόνο 8 από τις 17 είχαν τις απαιτούμενες εγκαταστάσεις επεξεργασίας.

Πίνακας 3, Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Αστικών Λυμάτων στην Ελλάδα που εκρέουν κανονικές περιοχές (Συγκριτικά στοιχεία) 3η ΕΚΘΕΣΗ 12/2000 (με την Αθήνα και Θεσσαλονίκη) 4η ΕΚΘΕΣΗ 01/2003 (Χωρίς την Αθήνα και Θεσσαλονίκη) ΑΠΟΔΕΚΤΗΣ Πληθυσμιακές Συγκεντρώσεις Αρ. Σύνολο Ρυπαντικό Φορτίο Ι.Π % Ρυπαντικό Φορτίο Επίπεδο Επεξεργασίας Συμφωνία με Οδηγία Επίπεδο Επεξεργασίας /Ποσοστό επεξεργασία Ι.Π.& % Κανονική Περιοχή 77 8.317.800 Β΄βάθμια 52 (49%) 721 3.443.300 93 604 Εν Δυνάμει Ευαίσθητη Περιοχή 22 160.000 4 1 Ευαίσθητη Περιοχή 110.000 3 ΣΥΝΟΛΑ 751 3.713.300 100 3.356.800 (90,4%) 623 25 πληθ. συγκ. σε μη συμφωνία με την Οδηγία (με ελλιπή ή χωρίς καθόλου επεξεργασία) 13 πληθ. συγκ. σε μη συμφωνία με την Οδηγία (με ελλιπή ή χωρίς καθόλου επεξεργασία) Ευαίσθητη Περιοχή οι δύο μεγάλες πόλεις ΑΘΗΝΑ -ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2* 4.604.500 2 1Μετά από παρατηρήσεις της Commission οι δύο μεγάλες πόλεις θεωρήθηκε ότι εκρέουν σε ευαίσθητες περιοχές (σ’ αυτό οφείλεται η μείωση του ρυπαντικού φορτίου κατά την 4η έκθεση). Επίσης η Commission θεώρησε ότι τρεις από τις 75 εκρέουν σε ευαίσθητες ή εν δυνάμει ευαίσθητες περιοχές 2Μία από αυτές είναι η Έδεσσα, που δε διαθέτει καμία επεξεργασία 3Από τις 62 πληθυσμιακές συγκεντρώσεις που διαθέτουν επεξεργασία σύμφωνα με τις απαιτήσεις της οδηγίας, μία (η Τρίπολη) δεν είναι σε συμφωνία ως προς τις μετρήσεις ΤΟΥ BOD, COD στην έξοδο της εγκατάστασης επεξεργασίας(σύμφωνα με τις δηλώσεις της Ελλάδας) 4Από τις 60 πληθ. συγκεντρώσεις με β΄βάθμια επεξεργασία που ήταν σε συμφωνία με την οδηγία, οι 39 διαθέτουν περισσότερο αυστηρή επεξεργασία από την απαίτηση της οδηγίας

Πίνακας 4. Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων στην Ελλάδα για >10 Πίνακας 4. Εγκαταστάσεις Επεξεργασίας Λυμάτων στην Ελλάδα για >10.000 Ι.Π. που εκρέουν σε ευαίσθητες περιοχές Αποδέκτης: Ευαίσθητες Περιοχές Επίπεδο επεξεργασία σε πληθυσμιακές συγκεντρώσεις >10.000 Ι.Π. που εκρέουν σε ευαίσθητους αποδέκτες Κατάσταση στις 01/01/2003 Αρ. Πληθυσμιακών Συγκεντρώσεων % των πληθυσμ. Συγκεντρ. Παραγόμενο Ρυπαντικό Φορτίο Ι.Π. % Ρυπαντικό Φορτίο Σύνολο 17 100,0 598.000 Διαθέτουν περισσότερο Αυστηρή Επεξεργασία 14 82,4 438.000 73,2 Με Ελλιπή Στάδια Επεξεργασίας 2 11,8 102.000 17,0 Με ανεπαρκή Ικανότητα Επεξεργασίας 0,0 Σε μη συμφωνία με την Οδηγία 5 29,4 262.000 43,8 Σε συμφωνία με την Οδηγία 12 70,6 336.000 56,2 Πρέπει να σημειωθεί ότι στην έκθεση που θα υποβληθεί τον Ιούνιο του 2008 στην ΕΕ, το βάρος για την εφαρμογή της Οδηγίας μετατοπίζεται στην αξιολόγηση της λειτουργίας των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων (τήρηση των καθορισμένων ορίων εκροής, εντατική παρακολούθηση της λειτουργίας των κατασκευασμένων εγκαταστάσεων, με παράλληλη αναφορά των αποτελεσμάτων για κάθε εγκατάσταση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Επεξεργασία ΥΑ σε μεγάλες πόλεις Η Ελλάδα ανέφερε 5 μεγάλες πόλεις (με φορτίο >150.000ΙΠ), την Αθήνα (3.500.000 Ι.Π., εκρέει σε ευαίσθητη περιοχή), τη Μεταμόρφωση (540.000 Ι.Π., από το 2004 συνδέθηκε με την εγκατάσταση επεξεργασίας της Αθήνας, εκρέει σε ευαίσθητη περιοχή), τη Θεσσαλονίκη (1.100.000 Ι.Π., εκρέει σε ευαίσθητη περιοχή), το Ηράκλειο (150.000 ΙΠ) και την Πάτρα (180.000 ΙΠ). Οι τρεις μεγάλες πόλεις εκρέουν σε ευαίσθητες περιοχές και είναι εφοδιασμένες με αυστηρότερες βαθμίδες επεξεργασίας από το 2004. Οι δύο μεγάλες πόλεις εκρέουν σε μη ευαίσθητες περιοχές και είναι σε συμφωνία με τις απαιτήσεις της Οδηγίας. ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΙΣ Το 2005 η εγκατάσταση επεξεργασίας που εξυπηρετεί την Αθήνα ήταν σε πλήρη συμφωνία με τις απαιτήσεις της συμφωνίας για περισσότερο αυστηρή επεξεργασία. Εν τούτοις υπάρχουν ακόμη προβλήματα σχετικά με τη διαχείριση και τη διάθεση της ιλύος που προκύπτει από την εγκατάσταση. Παραπομπή της Ελλάδας. Τον Απρίλιο του 2004 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε την Ελλάδα επειδή δεν πήρε τα απαραίτητα μέτρα για την εγκατάσταση συστήματος συλλογής αστικών αποβλήτων από το Θριάσιο Πεδίο (Ελευσίνα – Ασπρόπυργος) και δεν εξέθεσε τα αστικά απόβλητα από αυτήν την περιοχή σε περισσότερο αυστηρή από τη β΄βάθμια επεξεργασία πριν την εκροή τους στην ευαίσθητη περιοχή του κόλπου της Ελευσίνας. Σύμφωνα με πρόσφατες ανακοινώσεις από τις Ελληνικές Υπηρεσίες, η εγκατάσταση επεξεργασίας σχεδιάστηκε να λειτουργήσεις στο τέλος του 2009.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Όσον αφορά στην πρόσβαση στην Περιβαλλοντική Πληροφορία Μη ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας 2003/4/ΕΚ “Πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες και για την κατάργηση της Οδηγίας 90/313/ΕΟΚ του Συμβουλίου”. Καθυστερημένη ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας 90/313/ΕΟΚ. Ανύπαρκτη πληροφόρηση των πολιτών για το δικαίωμα απρόσκοπτης πρόσβασης σε πληροφορίες για το περιβάλλον. Ελλιπέστατη γνώση των αρμόδιων υπηρεσιών της Διοίκησης για την υποχρέωσή τους να παρέχουν στους πολίτες πρόσβαση σε σχετικές με το περιβάλλον πληροφορίες. Ελλιπής παροχή ουσιαστικής πληροφορίας ανά τακτά διαστήματα από το ΥΠΕΧΩΔΕ για την κατάσταση του περιβάλλοντος. Αδυναμία υπηρεσιών να ανταποκριθούν σε αύξηση των αιτημάτων για πληροφορίες από πολίτες. Σημαντική συμβολή του θεσμού του Συνηγόρου του Πολίτη στη βελτίωση της πρόσβασης πολιτών σε πληροφορίες από τη Διοίκηση. Η Ελλάδα ακολουθεί ως ουραγός τις εξελίξεις στην ΕΕ για πρόσβαση του κοινού σε πληροφορίες και για ουσιαστική κοινωνική συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης περιβαλλοντικών αποφάσεων.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Όσον αφορά στη Διαχείριση του Νερού Ελλιπέστατη ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ «για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων». Εκκίνηση διαδικασίας παράβασης της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ (άρθρο 3), με την αποστολή προειδοποιητικής επιστολής από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς την Ελλάδα για την παράλειψη προσδιορισμού λεκανών απορροής ποταμών (Μάρτιος 2005). Αντιμετώπιση του νερού ως ανεξάντλητου πόρου προς εκμετάλλευση. Αδυναμία ελέγχου της «κλοπής» νερού από ανεξέλεγκτες και παράνομες γεωτρήσεις. Ανυπαρξία εθνικού συστήματος ολοκληρωμένης παρακολούθησης της ποιότητας και ποσότητας των νερών. Περίπλοκη συναρμοδιότητα τριών υπουργείων και απουσία ενιαίου φορέα διαχείρισης των υδάτων. Απουσία εθνικού νομοσχεδίου για την επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων λυμάτων (απουσία και Κοινοτικής νομοθεσίας)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Όσον αφορά στα Αστικά λύματα Σημαντική υποαπορρόφηση κονδυλίων για τη διαχείριση των αστικών λυμάτων από το Γ’ ΚΠΣ και το Ταμείο Συνοχής. Έλλειψη σημαντικού αριθμού υποδομών για την επεξεργασία και διάθεση αστικών λυμάτων. Απουσία εθνικού και περιφερειακού σχεδιασμού χώρων επεξεργασίας λυμάτων. Σοβαρή καταστρατήγηση της Κοινοτικής νομοθεσίας. Παραπομπή της Ελλάδας στο ΔΕΚ για την ελλιπή επεξεργασία της λυματολάσπης της Ψυτάλλειας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Όσον αφορά στα Αστικά λύματα Ειδικότερα: Έλλειψη σωστού πολεοδομικού σχεδιασμού και επανεκτίμησης των δικτύων αποχέτευσης ομβρίων βάσει των δεδομένων των οικιστικών επεκτάσεων και των αλλαγών χρήσης γης (για αποφυγή καταστροφικών πλημμυρικών φαινομένων) Δυσκολία πλέον χρηματοδότησης από Κοινοτικούς πόρους της κατασκευής δικτύων συλλογής ακαθάρτων (αποτέλεσμα χρονική υστέρηση της κατασκευής των εγκαταστάσεων επεξεργασίας σε σχέση με τα δίκτυα λόγω έλλειψης εθνικών πόρων) Για πληθυσμούς <15.000 κατοίκους (Ι.Π.) απαιτείται η διερεύνηση λύσης σε τοπικό επίπεδο μέσω μελέτης που θα συμπεριλαμβάνει λύσεις και για τους πληθυσμούς <2000 ΙΠ. Αδυναμία καταγραφής έως το τέλος του 2005 όλων των έργων υποδομής (δίκτυα αποχέτευσης και εγκαταστάσεις επεξεργασίας για ΙΠ >2.000 ανεξάρτητα από τον χαρακτηρισμό του αποδέκτη των επεξεργασμένων λυμάτων Αδυναμία ανταπόκρισης στην απαίτηση της εντατικής παρακολούθησης από το τέλος του 2005 της λειτουργίας των κατασκευασμένων εγκαταστάσεων, με παράλληλη αναφορά στην ΕΕ Έλλειψη διαχείρισης της λάσπης που προκύπτει από την επεξεργασία

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Όσον αφορά στο Περιβάλλον και Βιομηχανία Καθυστέρηση τριών ετών για την ενσωμάτωση της Οδηγίας 96/61/ΕΚ «με την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης» και ελλιπής αναφορά στα άρθρα της Οδηγίας που αφορούν τη χρήση Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών (ΒΔΤ) Ελλιπής δέσμευση των αρμόδιων υπηρεσιών για παρακολούθηση των τεχνολογικών εξελίξεων που αφορούν τη βιομηχανία, στο πλαίσιο της εφαρμογής των διατάξεων της Οδηγίας 96/61/ΕΚ για τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές. Έλλειψη καταγραφής και ελέγχου των βιομηχανικών εισροών στα δίκτυα (αιτία: απουσία κατάλληλων κανονισμών λειτουργίας και παράνομες συνδέσεις στα δίκτυα). Ένα επικαιροποιημένο πρόγραμμα Εθνικού σχεδιασμού στοχεύει στην ολοκλήρωση έως το 2008 των έργων διαχείρισης αστικών λυμάτων σε πόλεις με ΙΠ>10.000 που αποχετεύουν σε ευαίσθητους αποδέκτες και σε πόλεις με ΙΠ>15.000 που αποχετεύουν σε κανονικούς αποδέκτες (όπου απαιτείται αποχέτευση και δευτεροβάθμια επεξεργασία), δηλαδή εκπλήρωση υποχρεώσεων που είχαν χρονοδιάγραμμα υλοποίησης το 1998 και 2000 αντίστοιχα. Ακόμη, στοχεύει στην ολοκλήρωση έργων επεξεργασίας στο 40% των πόλεων με ΙΠ 10.000 -15.000 που αποχετεύουν σε κανονικούς αποδέκτες (όπου απαιτείται αποχέτευση και δευτεροβάθμια επεξεργασία) και στο 40% των πόλεων με Ι.Π. 2.000 -10.000 κατοίκους που αποχετεύουν σε ευαίσθητους αποδέκτες, δηλαδή εκπλήρωση υποχρεώσεων που είχαν χρονοδιάγραμμα υλοποίησης το 2005.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Επιτάχυνση του ρυθμού εφαρμογής της Οδηγίας Δημιουργία ενιαίου φορέα διαχείρισης των υδάτων Εκτίμηση της αποτελεσματικότητας λειτουργίας των εγκαταστάσεων επεξεργασίας. Δημιουργία ευέλικτου και αποτελεσματικού τρόπου ελέγχου για τις αποδόσεις λειτουργίας των εγκαταστάσεων επεξεργασίας αστικών λυμάτων και βιομηχανικών υγρών αποβλήτων. Υποχρέωση των Βιομηχανιών και των επιχειρήσεων αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων των Δήμων να παρουσιάζουν εκθέσεις με αποτελέσματα αναλύσεων που πραγματοποιούνται σε πιστοποιημένα εργαστήρια για την εξασφάλιση της ορθότητας της μέτρησης

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Συσχέτιση της απόδοσης με το κόστος λειτουργίας ιδίως των υπό την εποπτεία του κράτους (Δήμοι) εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων και υγρών αποβλήτων και αναπροσαρμογή για τον πολίτη των εκδιδομένων λογαριασμών. Κατά συνέπεια μείωση του λογαριασμού στην περίπτωση χαμηλής ποιότητας παροχής υπηρεσίας, που δείκτης αυτής θα είναι η για παράδειγμα η απόδοση επεξεργασίας. Η πρόταση είναι μέσα στην ουσία και το πνεύμα της οδηγίας, η οποία προβλέπει τη συμμετοχή του κοινωνικού παράγοντα ως μέρος του ελεγκτικού μηχανισμού, με τη συμμετοχή του μέσω διαβούλευσης με τις αρμόδιες υπηρεσίες και φορείς (ΔΕΥΑ, Νομαρχία, Δήμο) στη δημιουργία σχεδίων νομοθεσίας . ώστε να εξασφαλίζονται η συμμόρφωση με το περιβάλλον, η προστασία του καταναλωτή, τα πρότυπα απόδοσης, καθώς και σημαντικές αλλαγές με βάση τις αρχές της αμερόληπτης οικονομικής δυνατότητας.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ακόμη, η έγκριση νέων επενδύσεων για εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων πρέπει να τηρεί αναλογία ΚΟΣΤΟΥΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ/ΑΠΟΔΟΣΗΣ/ΚΟΣΤΟΥΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ. Εκτίμηση της κατανομής των βιομηχανιών ανά κλάδο, διοικητική ενότητα (Νομός –Περιφέρεια), του αριθμού των απασχολούμενων ατόμων και των ρύπων που παράγονται (οργανικό ρυπαντικό φορτίο, θρεπτικά και τοξικά συστατικά). Εκτίμηση του αποδέκτη των υγρών αποβλήτων των βιομηχανιών (δίκτυο αποχέτευσης, επιφανειακά νερά), βάσει των περιβαλλοντικών όρων και των σχετικών αδειοδοτήσεων των Δ/νσεων Περιβάλλοντος Εκτίμηση της ύπαρξης εγκαταστάσεων προεπεξεργασίας και επεξεργασίας στις βιομηχανίες και της απόδοσης αυτών

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ολοκλήρωση εργασιών των έργων υποδομής στις θεσμοθετημένες ΒΙ.ΠΕ και τα βιοτεχνικά πάρκα και μελέτη δημιουργίας νέων (εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου Ν. 2545/97, ΦΕΚ Α254, με θέμα: ‘’Βιομηχανικές και Επιχειρηματικές Περιοχές και άλλες Διατάξεις’’) Τη δημιουργία κινήτρων για τη μετεγκατάσταση των επιχειρήσεων στις ΒΙΠΕ και Βιοτεχνικά Πάρκα Την κατασκευή εγκαταστάσεων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων σε όλες τις ΒΙΠΕ, που να μην περιορίζονται μόνο σε Β΄βαθμίδα επεξεργασίας (από τις 33 ΒΙΠΕ που λειτουργούν, σε μικρό αριθμό λειτουργούν εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων)