ΕΙΔΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ Τοπικοί σύλλογοι με έδρα αστικό κέντρο Εθνοτοπικοί σύλλογοι Εθνοπολιτισμικοί σύλλογοι Φολκλοριστικοί σύλλογοι Τοπικοί σύλλογοι με έδρα τον τόπο προέλευσης των μελών τους Ιστορικοί και Λαογραφικοί Σύλλογοι Άλλοι Πολιτιστικοί Σύλλογοι

Τοπικοί σύλλογοι με έδρα αστικό κέντρο Οι τοπικοί σύλλογοι ιδρύονται από το 19ο αιώνα και με ραγδαίους ρυθμούς τον 20ο αιώνα και κυρίως τη μεταπολεμική περίοδο ακολουθώντας το ρυθμό της αγροτο-αστικής μετανάστευσης, με βασικό σκοπό τους την παροχή βοήθειας στον τόπο καταγωγής. Η ερευνητική ομάδα του Ε.Κ.Κ.Ε. (1977), που πραγματοποίησε έρευνα σχετικά με τους φορείς που διοργανώνουν στην Ελλάδα κοινωνικοπολιτιστικές δραστηριότητες εναλλάσσει τους όρους «τοπικοί» και «τοπικιστικοί» σύλλογοι, τονίζοντας ότι ο «τοπικισμός» αποτελεί βασικό και χαρακτηριστικό γνώρισμα της δράσεως των συλλόγων και αυτό φαίνεται σαφώς από τους σκοπούς ίδρυσής τους: προβάλλεται σταθερά ο τόπος καταγωγής των μελών και η διατήρηση των δεσμών μαζί του. Ο «τοπικισμός» αποτελεί το ιδεολογικό πλαίσιο, μέσα από το οποίο δραστηριοποιείται ο τοπικός σύλλογος και εκδηλώνεται με διπλό τρόπο: ως αγάπη και φροντίδα των εσωτερικών μεταναστών για τον τόπο καταγωγής τους και ως προσπάθεια διατήρησης της τοπικής ταυτότητας και ορισμένων παραδοσιακών πολιτισμικών προτύπων στον τόπο εγκατάστασης.

Οι σκοποί ίδρυσης των αδελφοτήτων και των συλλόγων είναι 1) κοινωνικοί, αποβλέπουν στη σύσφιγξη και ανάπτυξη των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των μελών του σωματείου, 2) πολιτιστικοί, επιδιώκουν τη διάσωση και διατήρηση της τοπικής παράδοσης, την πνευματική και ηθική καλλιέργεια των μελών τους, 3) κοινωφελείς, επιζητούν τη συντήρηση και την προστασία του περιβάλλοντος φυσικού και οικιστικού του χωριού τους 4) τουριστικοί και 5) φιλανθρωπικοί. Στα ιδρυτικά καταστατικά, παρά την τυποποιημένη και επαναλαμβανόμενη μορφή τους, ο διαμεσολαβητικός ρόλος του τοπικού συλλόγου ανάμεσα στο χωριό και την πόλη, στην κεντρική εξουσία και την περιφέρεια είναι εμφανής, εφόσον συχνά αναγράφεται στους σκοπούς ίδρυσης η συνεργασία με την κοινότητα και στα μέσα υλοποίησης των στόχων η πραγματοποίηση παραστάσεων προς τις αρμόδιες αρχές.

ΕΘΝΟΤΟΠΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ Για τους προσφυγικούς συλλόγους των Ελλήνων Μικρασιατών ή των Ποντίων έχει προταθεί ο όρος «εθνοτοπικοί σύλλογοι». Τα σωματεία αυτά σκοπό έχουν την ενίσχυση της «εθνοτοπικής ταυτότητας», η οποία χαρακτηρίζει ομάδες του ευρύτερου έθνους που εγκατέλειψαν βίαια τον τόπο καταγωγής τους (Μ. Ασία, Πόντος) χωρίς πάντως τη δυνατότητα μαζικής επιστροφής σε αυτόν. Σύμφωνα με τη Μ. Βεργέτη (2000) η εθνοτοπική ταυτότητα δεν είναι εθνική ή εθνοτική, γιατί η ομάδα αποτελεί τμήμα ευρύτερου έθνους και δεν είναι απλά τοπική γιατί έχει χαθεί η δυνατότητα μαζικής επιστροφής στο γεωγραφικό χώρο αναφοράς.

ΕΘΝΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ Άλλη κατηγορία σωματείων που συγκροτούνται στον αστικό χώρο είναι οι «εθνοπολιτισμικοί σύλλογοι», τα μέλη των οποίων ανήκουν σε μια εθνοπολιτισμική ομάδα με ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά (π.χ. ενασχόληση με την ημινομαδική κτηνοτροφία, ήθη και έθιμα, γλώσσα ή διάλεκτο) όπως είναι τα σωματεία των Σαρακατσάνων, των Βλάχων και των Αρβανιτών (Σύνδεσμος Σαρακατσαναίων Ν. Λάρισας «Ο ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ», Λαογραφικός Σύλλογος Βλάχων Βέροιας, Αρβανίτικος Σύνδεσμος Ελλάδας κ. ά.)

Οι εθνοπολιτισμικοί σύλλογοι συγκροτούνται με σκοπό την καταγραφή και ανάδειξη της ιδιαίτερης πολιτιστικής τους ταυτότητας μέσω της γλωσσολογικής, ιστορικής και λαογραφικής μελέτης. Σύμφωνα με το δεύτερο άρθρο του καταστατικού του Αρβανίτικου Συνδέσμου της Ελλάδας με έδρα την Αθήνα (όπως τροποποιήθηκε με την 4-137/83 απόφαση του πρωτοδικείου Αθηνών):

«Σκοποί του Συνδέσμου είναι: Η έρευνα του ιστορικού ρόλου που διαδραμάτισαν οι Αρβανίτες στη μακραίωνη πορεία του ελληνισμού. Η συγκέντρωση, καταγραφή, μελέτη και προβολή του ιστορικού, λαογραφικού και κάθε πολιτιστικού Αρβανίτικου στοιχείου. Η διατήρηση των ηθών, εθίμων, της μουσικής, των χορών και των τραγουδιών, η μελέτη και έρευνα της Αρβανίτικης γλώσσας με επιστημονικά και γλωσσολογικά κριτήρια. Η προαγωγή και εξύψωση της πνευματικής και πολιτιστικής στάθμης των Μελών, η συμμετοχή στον πνευματικό και πολιτιστικό προβληματισμό του τόπου μας και η ανάπτυξη πνεύματος ενότητας, αλληλεγγύης, συνεργασίας και αλληλοβοήθειας των Μελών του Συνδέσμου».

Φολκλοριστικοί Σύλλογοι Κύρια δραστηριότητα και πόλος έλξης των μελών των συλλόγων αυτών αποτελεί η εκμάθηση των ελληνικών παραδοσιακών χορών, της μουσικής και των τραγουδιών. Τι είναι ο φολκλορισμός; Ο H. Bausinger (1984: 1405) θεωρεί ότι φολκλορισμός είναι «η χρήση υλικού ή υφολογικών στοιχείων του λαϊκού πολιτισμού σε ένα συγκείμενο ξένο από εκείνο της πρωταρχικής παράδοσης».

Οι φολκλοριστικοί σύλλογοι, οι οποίοι έχουν σήμερα την υπεροπλία, αναπαριστούν σκηνές από τη ζωή του χωριού και βασικός τους στόχος είναι η εκμάθηση και προβολή όψεων του λαϊκού πολιτισμού στην εθνική κλίμακα. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα έντονο ενδιαφέρον από αρκετούς χοροδιδασκάλους προς μια πιο εμπεριστατωμένη και ολιστική προσέγγιση των παραδοσιακών χορών, με διοργάνωση ειδικών θεματικών σεμιναρίων στα οποία συνδυάζεται η χορολογική με την ευρύτερη λαογραφική, ανθρωπολογική προσέγγιση που ενδιαφέρεται για την κοινωνική και ιστορική πλαισίωση των πολιτισμικών φαινομένων.

Ιστορικοί και Λαογραφικοί Σύλλογοι Οι Σύλλογοι αυτοί έχουν σκοπό την καταγραφή και μελέτη της τοπικής ιστορίας και λαογραφίας, αλλά και την προβολή της μέσα από τη διοργάνωση συνεδρίων, ημερίδων και πολιτιστικών εκδηλώσεων. Αξιόλογα για την πλούσια δράση τους σωματεία είναι το Κέντρο Ιστορικής και Λαογραφικής Έρευνας ‘Ο ΑΠΟΛΛΩΝ’ και η Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Τζουμέρκων.

ΤΟΠΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ (με έδρα στην κοινότητα καταγωγής των μελών) Η ίδρυση και η πολιτιστική δράση τοπικών πολιτιστικών συλλόγων στα χωριά της ελληνικής επαρχίας έχει αυξηθεί ραγδαία την περίοδο της μεταπολίτευσης. Ενδεικτικά αναφέρω καταγραφή (14/12/2003) της ΕΝΩΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ Ν. ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ, ότι περιλάμβανε στα μέλη της 190 συλλόγους της περιοχής.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΜΕ ΕΔΡΑ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΗΣ ΤΟΥΣ Μορφωτικός Σύλλογος Αγίας Τριάδας (Ε.Ι.1981) Εκπολιτιστικός Σύλλογος  Αγιοπηγής «Η Δήμητρα» (Ε.Ι. 1983) Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος Αγίου Ακακίου Καρδίτσας (Ε.Ι. 1988) Σύλλογος των απανταχού Αμαραντιωτών Καρδίτσας (Ε.Ι. 1980) Μορφωτικός Εκπολιτιστικός Σύλλογος Αμπελικού (Ε.Ι. 1989) Εκπολιτιστικός – Λαογραφικός & Χορευτικός Όμιλος Βατσουνιάς  Μορφωτικός Εξωραϊστικός Σύλλογος Καναλίων  Μορφωτικός Σύλλογος  Καππαδοκικού «Η ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ» 

Σύλλογος Γυναικών Γελάνθης «Η Κοίμηση της Θεοτόκου»    Σύλλογος Γυναικών Γεφυρίων, Ν. Καρδίτσης Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών Δήμου Ιτάμου Ν. Καρδίτσας Σύλλογος Γυναικών Νομού Καρδίτσας (Παράρτημα Καλιθήρου) Εκπολιτιστική Κίνηση Νέων Καστανιάς Πολιτιστική Κίνηση «Κοινότητα Νέων Κέδρου» Σύλλογος Πορτίτσης «Το Πνεύμα»

Ένωση Μικρασιατών και Ανατολικοθρακιωτών Ν. Καρδίτσας Μορφωτικός Εκπολιτιστικός & Λαογραφικός Σύλλογος «Ο ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ» Σύλλογος Σαρακατσαναίων Ν. Καρδίτσας «Τ’ ΑΓΡΑΦΑ»     Ένωση Μικρασιατών και Ανατολικοθρακιωτών Ν. Καρδίτσας Πανηπειρωτικός Σύλλογος (Ε.Ι. 1970) Μουσικός Λαογραφικός Χορευτικός Όμιλος Καρδίτσας «ΟΡΦΕΥΣ» Πολιτιστικός-Λαογραφικός-Αρχαιολογικός-Χορευτικός Όμιλος   Καρδίτσας (Π.Α.Λ.Α.Σ)

Ερασιτεχνικός Θεατρικός Όμιλος Καρδίτσας Θεατρικό Εργαστήρι Εκπαιδευτικών Εικαστικός Όμιλος Ν. Καρδίτσας Φυσιολατρικός Όμιλος Καρδίτσας Αθλητικός Σκοπευτικός Όμιλος «Άρτεμις» Κινηματογραφική Λέσχη Καρδίτσας Φίλοι Ιστορίας Νομού Καρδίτσας Σύλλογος  Φίλων Σιδηροδρόμου Καρδίτσας Πολιτιστική Περιβαλλοντική Παρέμβαση Κατοίκων Συνοικίας Αγίου Παντελεήμονα Καρδίτσας Εκπολιτιστικός Σύλλογος Οικιστών Εργατικών Κατοικιών «Ο Άγιος Φανούριος»

Σύλλογος Λαϊκής Βιβλιοθήκης Καρδίτσας «Η Αθηνά»  Φιλοτελική Ένωση Καρδίτσας Οργανισμός Πολιτισμού και Επικοινωνίας – Δημιουργία  Εταιρεία Καρδιτσιώτικων Μελετών Κέντρο Ιστορικής & Λαογραφικής Έρευνας «Ο Απόλλων»  Γυναικείος Σύλλογος Καρδίτσας «Γυναικεία Πρωτοβουλία»