ΜΟΝΤΕΛΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Μαρία Β. Χατζή Δασκάλα, Δρ. Διδακτικής των Φ.Ε. Επιμορφούμενη ΠΑΚΕ Θεσσαλίας Υπεύθυνος καθηγητής: Παναγιώτης Πολίτης

Η ζωή πριν την Εισαγωγή των ΤΠΕ… Η αλλαγή του σημασιολογικού περιεχομένου των λέξεων – Το πρόγραμμα αφορούσε το σχολείο – Το πληκτρολόγιο ήταν του πιάνου – Η μνήμη ήταν αυτή που χανόταν με την ηλικία – Η λέξη εφαρμογή αφορούσε τα ρούχα – Η αποσυμπίεση αφορούσε όσους έκαναν καταδύσεις – Η είσοδος σήμαινε το να μπεις μόνο σε έναν πραγματικό χώρο – Ο σκληρός δίσκος ήταν φράση που δεν είχε νόημα – Το ποντίκι ήταν ένα τρωκτικό – Η αποκοπή γινόταν μόνο με μαχαίρι και η επικόλληση με κόλλα – Ο ιστός (αράχνες) ήταν η έγνοια των νοικοκυρών – Ο ιός σήμαινε γρίπη

Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) Ο όρος ΤΠΕ αναφέρεται στις εφαρμογές και τα προϊόντα της σύγχρονης τεχνολογίας όπως είναι oι υπολογιστές, το Διαδίκτυο και οι υπηρεσίες του και άλλα τεχνολογικά μέσα (τηλεόραση, βίντεο, ραδιόφωνο) Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Τηλεπικοινωνιών (ΤΠΕ) μπορούν να συμβάλλουν στην ποιοτική βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας, υπό την προϋπόθεση ότι θα χρησιμοποιηθούν με παιδαγωγικά αποδεκτό τρόπο και από κατάλληλα επιμορφούμενο εκπαιδευτικό προσωπικό

Γιατί εισάγονται οι Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση; Η «πληροφοριοποίηση» κοινωνίας  ανάγκη οι μαθητές να αποκτήσουν ένα είδος «πληροφορικής κουλτούρας»  πιο ολοκληρωμένη συμμετοχή στα κοινά και στο κοινωνικό γίγνεσθαι Η αυξανόμενη πολυπλοκότητα του εκπαιδευτικού συστήματος (π.χ. σχολεία εμπλέκονται σε Ευρωπαϊκά προγράμματα), αλλά και η γενική κρίση του εκπαιδευτικού συστήματος  οι Τ.Π.Ε μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στη βελτίωση των διαδικασιών διδασκαλίας και μάθησης, αλλά και γενικότερα να δημιουργήσουν περιβάλλοντα για την ανάπτυξη ιδιαίτερων δεξιοτήτων και την απόκτηση νέων γνώσεων Οι γνώσεις της Πληροφορικής μπορούν να είναι εξαιρετικά χρήσιμες για την αυριανή επαγγελματική πρόοδο των σημερινών μαθητών.

Οι διάφορες φάσεις της εισαγωγής και της ένταξης (1) – Η περίοδος της εκπαιδευτικής τεχνολογίας και των διδακτικών μηχανών (πριν το 1970) – η πληροφορική προσέγγιση ( ) – η πληροφορική ως μέσο και ως αντικείμενο εκπαίδευσης ( ) – οι τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών ως μέσο διδασκαλίας και μάθησης (μετά το 1990) 5

Πρώτη Φάση (πριν το 1970) Θεωρείται πρόδρομος όλων των σταδίων που σχετίζονται με την ένταξη των υπολογιστών και των ΤΠΕ στην εκπαίδευση Χαρακτηρίζεται από τη χρήση τεχνολογιών και τεχνικών συσκευών στη διδασκαλία και τη μάθηση Ραδιόφωνο Διαφανοσκόπιο Τηλεόραση (εκπαιδευτική τηλεόραση) Διδακτικές μηχανές 6 Η περίοδος της εκπαιδευτικής τεχνολογίας

Δεύτερη Φάση ( ) Α) Έμφαση στη μάθηση του Προγραμματισμού (γλώσσα Logo & Basic) Β) Διδασκαλία με τη Βοήθεια Υπολογιστή: Ο υπολογιστής διδακτικό εργαλείο και εργαλείο μάθησης Πιλοτικές εφαρμογές (λογισμικά εξάσκησης και πρακτικής-λογισμικά προσομοιώσεων) κυρίως σε επίπεδο Πανεπιστημίων και Λυκείων) 7 Η πληροφορική προσέγγιση

Τρίτη Φάση ( ) Χαρακτηριστικά: – Ο υπολογιστής ως εργαλείο διδασκαλίας και μάθησης Εκπαιδευτικό λογισμικό διαφόρων τύπων (λογισμικά εξάσκησης και πρακτικής-λογισμικά προσομοιώσεων-Logo και εφαρμογές ρομποτικής) – Κατάρτιση στην Πληροφορική Η πληροφορική ως παιδαγωγικός στόχος-Προγραμματισμός – Σταδιακή εξάπλωση σε όλες τις βαθμίδες και σε ευρεία κλίμακα 8 Η πληροφορική ως μέσο και ως αντικείμενο εκπαίδευσης

Τέταρτη Φάση (μετά το 1990) Ο υπολογιστής ως μέσο διδασκαλίας και μάθησης (λογισμικά καθοδήγησης -λογισμικά προσομοιώσεων-εικονικά εργαστήρια- ηλεκτρονικά παιχνίδια-πολυμέσα-υπερμέσα-διαδίκτυο-) Ένταξη και ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία (οι ΤΠΕ ως γνωστικό εργαλείο και ως εργαλείο έκφρασης και επικοινωνίας Όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης 9 Τεχνολογίες ως μέσο

Τα τρία μοντέλα εισαγωγής των Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση (1/3) Το τεχνοκρατικό / τεχνοκεντρικό – δίνει μεγαλύτερη σημασία στην τεχνολογία των ΗΥ – Χαρακτηρίζεται από έναν «τεχνολογικό ντετερμινισμό», σχεδόν απόλυτη αξία στα χρησιμοποιούμενα συστήματα και την εκμάθηση της λειτουργίας τους, – Θεωρεί ότι η χρήση των Τ.Π.Ε. σχεδόν αναγκαστικά, ντετερμινιστικά θα οδηγήσει σε αλλαγή της εκπαίδευσης, καλύτερη μάθηση κ.λπ.

Τα τρία μοντέλα εισαγωγής των Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση (2/3) Το ολιστικό – Δίνει σημασία στην διαθεματική και ολιστική προσέγγιση της γνώσης. – Η ενσωμάτωση των ΤΠΕ γίνεται σταδιακά σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα, – Η Πληροφορική δηλαδή «διαχέεται» κατά κάποιο τρόπο, στο σύνολο των μαθημάτων και των σχολικών δραστηριοτήτων. – Η υιοθέτηση αυτού του μοντέλου προκαλεί και τις μεγαλύτερες ανατροπές στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Τα τρία μοντέλα εισαγωγής των Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση (3/3) Το πραγματολογικό – Αποτελεί ένα συνδυασμό των δυο άλλων. – Χαρακτηρίζεται από τη συνδυασμένη διδασκαλία μαθημάτων «αμιγούς» Πληροφορικής και την ταυτόχρονη ένταξη των ΤΠΕ ως μέσου στήριξης της μαθησιακής διαδικασίας στα διάφορα γνωστικά αντικείμενα. Η Ελλάδα, όπως και πολλά άλλα κράτη, ακολούθησε διαδοχικά αρχικά το πρώτο μοντέλο, ενώ σταδιακά προσαρμόστηκε στο δεύτερο και το τρίτο, κυρίως από τα μέσα της δεκαετίας του

Συνοψίζοντας: μοντέλα ένταξης Οι ΤΠΕ ως μέσο Οι ΤΠΕ ως γνωστικό αντικείμενο Τεχνοκεντρικό μοντέλο ή π ροσέγγιση Ολοκληρωμένο μοντέλο ή π ροσέγγιση Πραγματολογικό μοντέλο ή π ροσέγγιση Οι ΤΠΕ ως αντικείμενο και ως μέσο 13

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (Ι) Ποια είναι τα ποσοτικά δεδομένα για την ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαίδευση; Διεθνή και ελληνικά ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι οι υπολογιστές δεν χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό στα σχολεία: Στη Γαλλία, την περίοδο , διατέθηκαν στα σχολεία υπολογιστές και επιµορφώθηκαν εκπαιδευτικοί στα πλαίσια του προγράµµατος «Πληροφορική για Όλους» Ωστόσο, σύμφωνα με έρευνα βρέθηκε ότι ούτε το 15-20% των εκπαιδευτικών δε δήλωσαν ότι χρησιµοποιούσαν την Πληροφορική στα µαθήµατά τους (Κόµης, 1997). Στην Γερµανία, τα αναλυτικά προγράµµατα της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης προβλέπουν την ενσωµάτωση της χρήσης υπολογιστών στη διδασκαλία των παραδοσιακών αντικειµένων. Ωστόσο έρευνα έδειξε ότι πέρα από όσους ακολουθούν τεχνική- επαγγελµατική κατεύθυνση, µηχανική και οικονοµικά, µόνο το 5% των υπολοίπων µαθητών χρησιµοποιούν τακτικά υπολογιστές στη τάξη (Schulz-Zander & Fankhäel, 1997)

Στην Ολλανδία η κυβέρνηση ενθάρρυνε τη χρήση των υπολογιστών στην Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση από το Ωστόσο µόνο το 9% των καθηγητών χρησιµοποίησε τους υπολογιστές (Veen, 1993) Στην Ελλάδα οι προσπάθειες εισαγωγής υπολογιστών στην δευτεροβάθµια εκπαίδευση στα τέλη της δεκαετίας του 80 συνάντησε δυσκολίες λόγω και της έλλειψης κατάλληλα εκπαιδευµένου προσωπικού (Μακράκης, 1997). Στη Μ. Βρετανία υπάρχει μια εντατικότερη αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών της Πληροφόρησης από τους εκπαιδευτικούς. Στοιχεία του OFSTED δείχνουν ότι το 34% των καθηγητών δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και το 56% των δασκάλων κάνουν τακτική χρήση των Ν.Τ (Beck, 1997) ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (ΙΙ) Ποια είναι τα ποσοτικά δεδομένα για την ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαίδευση;

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (ΙΙΙ) Ποια είναι οι λόγοι που συντελούν στην περιορισμένη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση; Οι πεποιθήσεις των εκπαιδευτικών (δηλαδή οι αντιλήψεις για το ρόλο τους στην τάξη και τις παιδαγωγικές ικανότητες τους στη διαχείριση των δραστηριοτήτων που πραγµατοποιούνται στην τάξη) επηρεάζουν σε µεγάλο βαθµό τον τρόπο µε τον οποίο ενσωματόνονται οι υπολογιστές στην τάξη (Veen, 1993, 1995) Το φύλο των εκπαιδευτικών, με τους άνδρες να δείχνουν φιλικότερη στάση απέναντι στη χρήση των Η/Υ στην τάξη (Summers, 1990; Marshall, 1997; Wishart, 1997)

Η ηλικία των εκπαιδευτικών είναι ένας σηµαντικός παράγοντας για τη δηµιουργία στρες σε σχέση µε τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών (Κουτσουράκης κ.ά., 2000). Οι αρνητικές στάσεις των εκπαιδευτικών αφορούν: την υλικοτεχνική υποδομή, την έλλειψη χρόνου, τις επιφυλάξεις τους για την αλλαγή του χαρακτήρα της διδασκαλίας και της διατάραξης της σχέσης εκπαιδευτικών-μαθητών καθώς και τον προβληματισμό τους για τη χρήση των ΤΠΕ στον σχολικό μικρόκοσμο, που εκφράζεται μέσα από «τεχνόφοβες» ή «τεχνόφιλες» αντιλήψεις (Σχορετσανίτου & Βεκύρη,χχ). Ωστόσο, πολλοί εκπαιδευτικοί που εκφράζουν θετικές στάσεις διστάζουν να χρησιμοποιήσουν υπολογιστές στην τάξη επειδή δεν αισθάνονται σιγουριά για τις ικανότητές τους (Πολίτης κ.α., 2000). ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (ΙV) Ποια είναι οι λόγοι που συντελούν στην περιορισμένη χρήση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση;

Βιβλιογραφία Beck, J. (1997). Teacher Education and IT: a national perspective. European Journal of Teacher Education. Vol.20, No.1, pp Κουτσουράκης, Γ., Παναγιωτακόπουλος, Χ. και Κατσίλης, Γ. (2000). Κοινωνιολογική προσέγγιση του αυτοαξιολογούµενου στρες σε δασκάλους εξαιτίας της εισόδου των "Νέων Τεχνολογιών" στην εκπαιδευτική διαδικασία: η περίπτωση του "άγχους για τους υπολογιστές". Σύγχρονη Εκπαίδευση. Τ.110, σσ Κόµης, Β. (1997). Οι νέες τεχνολογίες στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση: µια περιήγηση βασισµένη στη Γαλλική εµπειρία, Σύγχρονη Εκπαίδευση, τευχ.92, Ιαν-Φεβ. 1997, σσ Μακράκης, Β., Κοντογιαννοπούλου-Πολυδωρίδη Γ. (1996). Υπολογιστές στην εκπαίδευση: µια κριτική επισκόπηση στο διεθνή χώρο και στην Ελλάδα, Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών. Μακράκης, Β. (1997). Ανάλυση δεδοµένων στην επιστηµονική έρευνα µε τη χρήση του SPSS: από τη θεωρία στην πράξη, Aθήνα: Gutenberg. Marshall, G. (1997). Time for change: critical issues in teacher education. Στο D.Passey και B.Samways (Επιµ.) Information Technology: supporting change through teacher education. London: Chapman and Hall. Πολίτης, Π., Ρούσος, Π., Καραμάνης, Μ., & Τσαούσης, Γ. (2000). Αξιολόγηση της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στα πλαίσια του έργου ΟΔΥΣΣΕΑΣ. Στο Β. Κόμης (επιμ.) Πρακτικά 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση» (σ ), Πάτρα: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών. Schulz-Zander, R. και Fankhäel K. (1997). Learning Networks in German Schools and Teacher Education. European Journal of Teacher Education. Vol.20, No.1, σσ Σχορετσανίτου, Π. & Βεκύρη, Ι. (χχ). Ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαίδευση: παράγοντες πρόβλεψης της εκπαιδευτικής χρήσης (ανακτήθηκε 10/2/2012) Summers, M. (1990). Starting teacher training - new PGCE students and courses. British Educational Research Journal. Vol.16, No.1, pp Veen, W. (1993). How teachers use computers in instructional practice. four case studies in a Dutch Secondary School, Computers and Education, vol. 21, No. 1/2, pp Veen, W. (1995). Factors affecting the use of computers in the classroom: four case studies. In Watson D., Tinslen D. (eds) Intergrading Information Technology into Education, IFIP, Chapman and Hall, pp Wishart, J. (1997). Initial Teacher Training Students. Attitudes to Use of Information Technology and Individual Locus of Control. Journal of Information Technology for Teacher Education, Vol.6, No.3, pp