Λ. Μήτρου, Επικ. Καθηγήτρια – Πανεπιστήμιο Αιγαίου Κανονιστικές και Κοινωνικές Διαστάσεις της Κοινωνίας της Πληροφορίας / 7 Χειμερινό εξάμηνο

Κοινωνικοποίηση στην ΚτΠ Διαδικασία μέσω της οποίας τα άτομα αναπτύσσουν τις γνώσεις τους και μαθαίνουν τους τρόπους συμπεριφοράς που απαιτούνται για να λειτουργήσουν στην κοινωνία (αξίες ζωής και κανόνες συμπεριφοράς) Ανάγκη για διαφοροποίηση – επίδραση από εξωτερικά μοντέλα, τα οποία παρέχονται από την κοινωνία Θεσμοί κοινωνικοποίησης: οικογένεια, εκπαιδευτική μονάδα, κοινωνικά δίκτυα, θεσμοί διαχείρισης ελεύθερου χρόνου (ΜΜΕ) Σε κάθε νέα μορφή κοινωνίας τόσο οι θεσμοί καθαυτοί όσο και σχέσεις ανάμεσα στους θεσμούς μεταβάλλονται. Σε κάθε νέα μορφή κοινωνίας μεταβάλλεται η επίδραση και η αποτελεσματικότητα του εκάστοτε θεσμού.

Διαμεσολαβημένη επικοινωνία Βασικό στοιχείο συγκρότησης της κοινωνίας είναι η επικοινωνία. Η τεχνολογία διαμεσολαβεί την επικοινωνία (σύγχρονη και ασύγχρονη) ανάμεσα στα άτομα. Η διαμεσολαβημένη επικοινωνία υποστηρίζει την προοδευτική απόσπαση της επικοινωνίας από την παρουσία στον ίδιο τόπο (απρόσωποι κοινωνικοί δράστες) Στην ΚτΠ η καθημερινή ζωή δεν ελέγχεται από σταθερές ή ενσωματωμένες κοινότητες όπως στις παραδοσιακές κοινωνίες. Στην ΚτΠ η επιτήρηση καταρχήν αδυνατίζει (μεταπαραδοσιακή κοινωνία) Η πληροφορία δεν προσφέρεται από το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον.

ΚτΠ και πολιτιστικά προϊόντα Βιβλία, ταινίες, λογισμικό είναι αγαθά, των οποίων η αξία βρίσκεται στο συμβολικό περιεχόμενο κι όχι στην υλική υπόσταση. Η δυνατότητα εγγραφής αυτών των αγαθών σε έναν υλικό φορέα τα καθιστά αντικείμενα και δημιουργεί τη βασική προυπόθεση για την εμπορευματοποίησή τους Η πληροφορική τεχνολογία αποσυνδέει περαιτέρω το συμβολικό περιεχόμενο από το συγκεκριμένο μέσο εγγραφής, δημιουργώντας νέους όρους ανταλλαγής των αγαθών. Μέσα από την ΚτΠ τα αγαθά μετατρέπονται σε προϊόντα Η διαδικασία διακίνησης υλικών αντικειμένων μετατρέπεται σε διαδικασία πρόσβασης στο περιεχόμενο

Αλλαγές ως προς τη γνώση Στην ΚτΠ η γνώση ταυτίζεται με την καταγεγραμένη γνώση Η γνώση αντιμετωπίζεται ως πληροφορία και εμπορευματοποιείται – εισερχόμενη ως προιόν στην αγορά η προσφορά και η ζήτηση καθορίζουν την αξία της. Η ταχεία ανάπτυξη των ΤΠΕ δίνει ισχυρή ώθηση στην κωδικοποίηση της γνώσης αυξάνοντας την οικονομική αξία της Δημιουργία επενδύσεων στη διαδικασία της κωδικοποίησης [ μείωση κόστους πρόσβασης και διάχυσης της γνώσης/ μετατροπή γνώσης σε εμπόρευμα/ βελτίωση επικοινωνίας/ επιτάχυνση παραγωγής νέας πληροφορίας]

Εκπαίδευση στην ΚτΠ Η εκπαίδευση στη σύγχρονη κοινωνία είναι διαχωρισμένη από την παραγωγή, ιεραρχικά οργανωμένη σε βαθμίδες και σε διακριτά γνωστικά πεδία. Η ΚτΠ χαρακτηρίζεται από τη μαζικοποίηση της εκπαίδευσης και αλλαγή του ρόλου ιδίως της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Η τριτοβάθμια εκπαίδευση αποκτά όλο και περισσότερο χαρακτήρα κατάρτισης στην τεχνική γνώση που είναι απαραίτητη για τον χειρισμό εργαλείων. Μετατόπιση από την καλλιέργεια στην εξειδίκευση Αλλαγή στις προτεραιότητες που οφείλονται στην εκμηχάνιση της θεωρητικής παραγωγής και στην επίδραση της πληροφορικής τεχνολογίας στην τεχνολογική ανάπτυξη Η διάκριση μεταξύ διανοητικής και χειρωνακτικής εργασίας δεν έχει στην ΚτΠ την ίδια κοινωνική λειτουργία Η γνώση που απαιτείται για την πλειοψηφία των εργαζομένων είναι πολύ περισσότερο τυποποιημένη.

Διαστάσεις ψηφιακού χάσματος Τεχνολογική –Πρόσβαση στην τεχνολογία των πληροφοριών (Falling through the Net) Τηλεπικοινωνιακή –Δυνατότητα πρόσβασης σε ευρυζωνικές τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες Οικονομική Καθολική πρόσβαση στις πληροφορίες Εκπαιδευτική Χρήση της τεχνολογίας Εντοπισμός και ανάκτηση των πληροφοριών Αξιολόγηση Σύνθεση

8 Ψηφιακό ή πληροφοριακό χάσμα; Εννοιολογικές προσεγγίσεις: Με βάση τον ορισμό που δίνεται ακολουθούνται και διαφορετικές πολιτικές –Εκπαίδευση στη χρήση Η.Υ ή πρόσβαση στην πληροφόρηση και διαχείριση της πληροφορίας Ηθικές –Μεθοδολογικά ηθικά προβλήματα –Want not –Δημιουργία στερεοτύπων Πολιτικές –Τι διαφορά υπάρχει στη συμμετοχή και τα οφέλη μεταξύ των ψηφιακά αποκλεισμένων και μη;

Εκπαίδευση και κοινωνικοποίηση Οι ΤΠΕ δεν αλλάζουν απλά τις τεχνικές της εκπαίδευσης και της επικοινωνίας αλλά τους όρους της επικοινωνίας και της εγγράμματης εκπαίδευσης. Βασικό εργαλείο διαχείρισης της γνώσης δεν είναι το κείμενο αλλά η πρόσβαση στην πληροφορία Συνεπώς δεν είναι πλέον δυνατόν να είναι ελεγχόμενη από τον διδάσκοντα. Το ζήτημα της εκπαίδευσης δεν είναι πρόβλημα χρήσης των μηχανών! Η εκπαίδευση των πληροφορικών είναι ενδεικτική της εξέλιξης της σημασίας της πληροφορικής

10 Τεχνογνωσία και γνώση Ο εξειδικευμένος διανοητικά εργαζόμενος είναι κάτοχος (συχνά τυποποιημένης) τεχνογνωσίας αλλά είναι ικανός για παραγωγή νέας γνώσης; Στην ΚτΠ οι τεχνολογικές εξελίξεις απαιτούν συνεχή προσαρμογή της εργασιακής δύναμης – η εκπαίδευση συνδέεται με τους παραγωγούς τεχνολογίας και αποσυνδέεται από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα Η θεωρητική παραγωγή εκμηχανίζεται Η γνώση καθίσταται εμπόρευμα κι επομένως η παραγωγή κι αναπαραγωγή της εντάσεται στην ίδια την οικονομία και τις επιχειρήσεις. Η παραγωγή γνώσης παύει να είναι αποκλειστικότητα των πανεπιστημίων και των ερευνητικών ιδρυμάτων.

11 Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας Τα ΜΜΕ βασίζονται στην ανάπτυξη τεχνολογιών καταγραφής και διάχυσης της πληροφορίας αλλά δεν είναι αποκλειστικό δημιούργημα της ΚτΠ Τα ΜΜΕ συγκροτούν μία βασική δομή διάχυσης της πληροφορίας, την οποία όμως δεν παράγουν αποκλειστικά. Αλλαγή της «δημόσιας σφαίρας»: η αλλαγή της δομής της δημοσιότητας περιορίζει τη συμμετοχή του πολίτη στον διάλογο και τον μετατρέπει σε καταναλωτή ειδήσεων

12 Ο ρόλος των ΜΜΕ Η διαμεσολάβηση της επικοινωνίας από μηχανισμούς διαχείρισής της υποβάλλει την επικοινωνία στον έλεγχο των ιδιοκτητών των μέσων διακίνησης της πληροφορίας. Πολυλειτουργικός ρόλος των ΜΜΕ: ενημέρωση και διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Οργάνωση ελεύθερου χρόνου Μαζική κατανάλωση συμβολικών αγαθών ΜΜΕ και η κατασκευή της πραγματικότητας Εφόσον η πληροφορία παραμένει δημόσιο αγαθό ο δημόσιος/κοινωνικός έλεγχος είναι το μέσο για τη διασφάλιση της λειτουργίας της δημόσιας σφαίρας.

13 Ο ρόλος της οικογένειας στην ΚτΠ Πολυλειτουργικός ρόλος της οικογένειας : αναπαραγωγή, κοινωνικός ρόλος, οικονομικός ρόλος Η δομή της οικογένειας αντιστοιχεί στην εκάστοτε οικονομική και παραγωγική δομή. Η ΚτΠ επιφέρει αλλαγές στην εργασία και στο ρόλο των φύλων –Καταμερισμός εργασίας –Ευελιξία εργασίας –Συνδυασμός εργασιακού και οικογενειακού χρόνου/χώρου Η ΚτΠ επιφέρει αλλαγές στην κατανάλωση και την οργάνωση του ελεύθερου χρόνου. –Η οργάνωση του ελεύθερου χρόνου εξελίσσεται όλο και περισσότερο σε ατομική υπόθεση. –Η τάση ατομικής κατανάλωσης και οργάνωσης ενισχύεται από τη σύγκλιση τεχνολογιών και την συνένωση λειτουργιών