Institute for Environment and Sustainability1 Η Θεματική Στρατηγική για την Προστασία των Εδαφών …και το μέλλον της Πανάγος Παναγιώτης, Luca Montanarella Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινό Κέντρο Ερευνών Ινστιτούτο Περιβάλλοντος & Αειφόρου Ανάπτυξης

Institute for Environment and Sustainability2 CCR DG RECHERCHE DG BUDGET DG AGRICULTUREDG Ευρωπαϊκή Επιτροπή 27 Επίτροποι Το JRC είναι μία από τις Γενικές Διευθύνσεις (Directorate General) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Mr Janez POTOČNIK Ευρωπαίος Επίτροπος για την Έρευνα (Research) DG RESEARCH DG JRC DG ENVIRONMENT OTHER DGs ……… Τι είναι το Κοινό Κέντρο Ερευνών (Joint Research Centre - JRC):

Institute for Environment and Sustainability3 Αποστολή του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) Αποστολή του JRC είναι να παράσχει την προσαρμοσμένη στις ανάγκες του πελάτη (Διάφορες Γενικές Διευθύνσεις της Ευρ. Επιτροπής) επιστημονική και τεχνική υποστήριξη για τη την ανάπτυξη, την εφαρμογή και τον έλεγχο των πολιτικών της ΕΕ. Σαν υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το JRC λειτουργεί ως κέντρο αναφοράς της επιστήμης και της τεχνολογίας για την Ένωση. Εξυπηρετεί το κοινό συμφέρον των κρατών μελών όντας κοντά στη διαδικασία χάραξης πολιτικής και είναι ανεξάρτητο από ειδικά συμφέροντα, είτε ιδιωτικά είτε εθνικά. Το Ινστιτούτο Περιβάλλοντος & Αειφόρου Ανάπτυξης: • Αποτελεί 1 από τα 7 Ινστιτούτα του JRC • Συμπεριλαμβάνει 8 Μονάδες (Units).

Institute for Environment and Sustainability4 Νομοθεσία για την ΦΥΣΗ Κοινοτική Νομοθεσία: Κάλυψη του κενού Νομοθεσία για τον ΑΕΡΑ Νομοθεσία για το ΝΕΡΟ Νομοθεσία για τα ΕΔΑΦΗ ???

Institute for Environment and Sustainability5 Γιατί χρειαζόμαστε μια Θεματική Στρατηγική για τα Εδάφη; • Το Έδαφος αποτελεί ουσιαστικά μη Ανανεώσιμο πόρο • Το Έδαφος επιτελεί ζωτικής σημασίας λειτουργίες για την επιβίωση των οικοσυστημάτων. • Το Έδαφος έχει υποστεί διάβρωση σε μεγάλο βαθμό σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση => Το Κοινοτικό Κεκτημένο δεν είναι προφανώς ικανοποιητικό. • Οι δαπάνες της υποβάθμισης του Εδάφους είναι πολύ υψηλές (38 Δις Ευρώ/έτος) επιβαρύνοντας την Κοινωνία και όχι αυτούς που προκαλούν την υποβάθμιση. • Δεν υπάρχει Κοινοτική Νομοθεσία σχετική με τη προστασία του Εδάφους, ως εκ τούτου υπάρχει ανάγκη για μια ουσιαστική προστατευτική προσέγγιση.

Institute for Environment and Sustainability6 Παραδείγματα Υποβάθμισης του Εδάφους: • 115 εκατομμύρια Εκτάρια (12% της συνολικής επιφάνειας της Ευρώπης) αντικείμενο Υδάτινης Διάβρωσης (Water Erosion) • Γύρω στο 45% των Ευρωπαϊκών Εδαφών παρουσιάζει πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε Οργανική Ουσία (0-2%) και ένα άλλο 45% παρουσιάζει Μέτρια (2-6%) • Η Αλάτωση επηρεάζει γύρω στα 3,8 εκατομμύρια Εκτάρια • Εκτίμηση για περίπου 3,5 εκατομμύρια ρυπασμένες περιοχές (Contaminated Sites) • Η Στεγανοποίηση (Sealing) ενδιαφέρει το 9% των Ευρωπαϊκών Εδαφών (Αυξητική Τάση 6% κάθε έτος)

Institute for Environment and Sustainability7 • ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ (Communication) της Επιτροπής COM(2006)231. Γιατί χρειάζεται η Οδηγία ; • Πρόταση για ΟΔΗΓΙΑ (Directive) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου COM(2006)232 • Σύνοψη της ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ (Impact Assessment) SEC(2006) 620. Ανάλυση Οικονομικών, Κοινωνικών και Περιβαλλοντολογικών επιπτώσεων Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ για την Προστασία των Εδαφών (Υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 22/9/2006) : Πηγή:

Institute for Environment and Sustainability8 Χαρακτηρισμός «Κύριων απειλών» (Soil threats) στην προτεινόμενη Οδηγία: • Υδάτινη και Αιολική Διάβρωση (Water/Wind Erosion) • Μείωση Οργανικής Ουσίας (Organic Matter Decline) • Συμπύκνωση (Compaction) • Αλάτωση (Salinisation) • Κατολισθήσεις (Landslides)

Institute for Environment and Sustainability9 Στόχοι της Προτεινόμενης Οδηγίας (Άρθρο 1): Η προστασία του εδάφους συμβάλλει στη συντήρηση των παρακάτω λειτουργιών: • Παραγωγή Βιομάζας • Αποθήκευση, Φιλτράρισμα, Μετατροπή Θρεπτικών ουσιών • Απόθεμα Βιοποικιλότητας (Biodiversity) • Φυσικό Περιβάλλον για τις ανθρώπινες δραστηριότητες • Πηγή πρώτων υλών • Αποθήκευση Άνθρακα • Κατοικία Γεωλογικού και Αρχαιολογικού πλούτου

Institute for Environment and Sustainability10 Νομοθεσία Πλαίσιο

Institute for Environment and Sustainability11 Προβλεπόμενο Χρονοδιάγραμμα (Άρθρα 6,7,8): • Σε διάστημα 2 ετών θα μπορούσε να επέλθει συμφωνία και να ψηφιστεί από το Συμβούλιο • Η οδηγία πρέπει να ενσωματωθεί στη Εθνική Νομοθεσία και θ’ αρχίσουν την άμεση εφαρμογή της. • Σε διάστημα 5 ετών τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να προσδιορίσουν τις Περιοχές Κινδύνου χρησιμοποιώντας: • Κοινά Κριτήρια (τύπος εδάφους, σύσταση, πυκνότητα, κάλυψη εδάφους, χρήση εδάφους, κλίμα…) • Εμπειρική Εκτίμηση ή Μοντέλα • Εφαρμογή των προγραμμάτων-μέτρων μέσα σε 8 έτη για τη μείωση των Κινδύνων • Έκθεση στην Επιτροπή ανά 5 έτη • Συνολικό Χρονοδιάγραμμα: 25 έτη

Institute for Environment and Sustainability12 Οδηγία για την Προστασία των Εδαφών (Νομικό Πλαίσιο) •Τι είναι μία Οδηγία; –Νομικό μέσο, •Εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. •Συμφωνημένο από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο –Δεσμεύει τα κράτη μέλη για το Τι πρέπει να επιτευχθεί. Παράλληλα τα Κράτη Μέλη ορίζουν αυτόνομα μέσα από την Εθνική Νομοθεσία το Πως, θα το επιτύχουν.

Institute for Environment and Sustainability13 Διάλογος μεταξύ των Οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Inter-Institutional Debate) • Συμβούλιο Υπουργών • Έντονες Συζητήσεις κατά την διάρκεια της Πορτογαλικής Προεδρίας (Ιουλ - Δεκ 2007) – Είχε ήδη Εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο • Σημαντικές Τροποποιήσεις εισήχθησαν στα κείμενα συμβιβασμού της Προεδρίας στην κατεύθυνση της ευελιξίας και περισσότερου ελιγμού στα κράτη μέλη • Τα κράτη μέλη δεν επέτυχαν την πολιτική συμφωνία στις 20 Δεκεμβρίου, παρά τις πολυάριθμες προσπάθειες  5 Χώρες (Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία, Αυστρία και Ην. Βασίλειο) «μπλόκαραν» την ψήφιση της Οδηγίας (έχουν ήδη νομοθεσία)  Είτε λόγω επικουρικότητας (Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία), Είτε λόγω αναλογικότητας/δαπανών (Γαλλία και Ην. Βασίλειο)  Policy in the Soil Portal:

Institute for Environment and Sustainability14 Η Ελληνική Θέση: • Πλήρη Υποστήριξη της Οδηγίας από τον Υφυπουργό ΥΠΕΧΩΔΕ κ. Καλογιάννη • Το κείμενο έχει αποδυναμωθεί σε σχέση με την αρχική πρόταση της Επιτροπής • Προτροπή στα Κράτη-Μέλη που αντιτίθεται στην οδηγία να την Υπερψηφίσουν • Παράρτημα 2: Ελλειπές (δεν συμπεριλήφθησαν μερικές δραστηριότητες ενώ για άλλες τα όρια είναι χαμηλά) - Προκειμένου να επιτευχθεί συμφωνία, θα μπορούσε το παράρτημα να γίνει Προαιρετικό • Σύνταξη εκθέσεων εδαφών σε περίπτωση πώλησης και ενοικίασης γης.

Institute for Environment and Sustainability15 Το Μέλλον: • Αν και μόνο 5 Κράτη Μέλη απέρριψαν την Οδηγία, 22 Κράτη Μέλη την έχουν υπερψηφίσει. Αυτή η Πλειοψηφία επιθυμεί τη Συνέχιση του Διαλόγου • Η Επιτροπή θα κάνει το μέγιστο δυνατό για να σημειώσει πρόοδο στην υιοθέτηση αυτής της οδηγίας και για να υπερνικήσει αυτό το πολιτικό αδιέξοδο • Οι Σλοβένικη (Ιαν – Ιουν 2008), Γαλλική (Ιουλ – Δεκ 2008) και Τσεχική (Ιαν – Ιουν 2009) προεδρία του Συμβουλίου θα πρέπει να διαδραματίσουν το ρόλο τους για να επαναλάβουν τις συζητήσεις σχετικά με αυτό το Θέμα και για να επιτύχουν μια πολιτική συμφωνία

Institute for Environment and Sustainability16 • Σημαντική συνεργασία με τη Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος (DG ENV) •Η μονάδα μας παρείχε την ιδιαίτερη συμβολή στη διατύπωση του κειμένου. •Η ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ (Impact Assessment) είναι έκθεση του European Soil Bureau Network. •Ειδική Αναφορά στην Θεματική Στρατηγική: –Ευρεία διανομή του Ευρωπαϊκού Άτλαντα Εδάφους (Soil Atlas) –Εδαφολογική Πύλη (Soil Portal) –Ευρωπαϊκό θερινό σχολείο εδαφολογικών μελετών (European Summer School on Soil Survey): Εκπαίδευση Νέων Ερευνητών •Ευρωπαϊκό Κέντρο Εδαφολογικών Δεδομένων (European Soil Data Centre): Ο Άξονας εδαφολογικών Πληροφοριών στην Ευρώπη Το JRC & η Θεματική Στρατηγική για την Προστασία εδαφών:

Institute for Environment and Sustainability17 Τι είναι Ευρωπαϊκό Κέντρο Εδαφολογικών Δεδομένων; • Αποτελεί ένα από τα 10 Κέντρα Περιβαλλοντολογικών Πληροφοριών που θα εξυπηρετούν την Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος • Δραστηριοποιείται ως Κεντρικό Σημείο Αναφοράς-επαφής προκειμένου να εκπληρωθούν οι ανάγκες πληροφοριών Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος (DG ENV). • Κεντρικό σημείο συλλογής για εδαφολογικά δεδομένα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. • Η συλλογή δεδομένων οργανώνεται με έναν αποδοτικό τρόπο ώστε να επιτυγχάνεται η απαραίτητη εξασφάλιση ποιότητας. • Τα Δεδομένα είναι προσιτά και προσπελάσιμα από όλα τα ενδιαφερόμενα Μέλη. • Έχει την Ευθύνη για τη διαθεσιμότητα των δεδομένων.

Institute for Environment and Sustainability18 Ευρωπαϊκό Κέντρο Εδαφολογικών Δεδομένων

Institute for Environment and Sustainability19 Μελλοντική λειτουργεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Εδαφολογικών Δεδομένων (ESDAC); • Το ESDAC θα είναι ένας κόμβος σε ένα σύστημα που αποτελείται από τους διανεμημένους κόμβους στοιχείων. Ως κόμβος εδαφολογικών δεδομένων, θα φυλάξει τα εδαφολογικά στοιχεία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ άλλοι κόμβοι εδαφολογικών δεδομένων σε περιφερειακό, εθνικό ή διεθνές επίπεδο θα εστιάσουν στα στοιχεία των διαφορετικών κλιμάκων. • Τα στοιχεία πρέπει να διατηρηθούν στο πιό κατάλληλο επίπεδο και να μοιραστούν μεταξύ όλων των άλλων επιπέδων (επικουρικότητα) • ESDAC θα αναπτυχθεί σε στενή σχέση την INSPIRE οδηγία και θα ενσωματωθεί στο ευρύτερο πλαίσιο της χωρικής διανομής πληροφοριών.

Institute for Environment and Sustainability20 Εδαφολογική Πύλη: /

Institute for Environment and Sustainability21 Σύνολα Δεδομένων (Datasets): • Ευρωπαϊκή Εδαφολογική Βάση Δεδομένων (European Soil Database) • Ελεύθερη πρόσβαση • Raster 1km x 1km, 10kmx10km • Πλήρη Τεκμηρίωση (Documentation) • Legends και Google Earth • Βάσεις Δεδομένων • Διάβρωσης (Soil Erosion) • Οργανικής Ουσίας (Organic Matter Content) • Soil Profiles • Βαρέων Μετάλλων (Heavy metals) • Πρόσβαση σε Εθνικά ή Περιφερειακά δεδομένα (National - Regional Datasets) • Πλήρης Κατάλογος δεδομένων (Data Inventory)

Institute for Environment and Sustainability22 Χάρτες (Maps): • Ευρωπαϊκός Άτλαντας Εδάφους (Soil Atlas) • Ευρωπαϊκό ψηφιακό αρχείο των χαρτών - Εθνικοί Χάρτες Εδάφους • 2000 χάρτες από την Αφρική,1030 από την Ασία, 1000 από την Λατινική Αμερική, 1000 από την Ευρώπη, Σύνολο: 5500 • Χάρτες που έχουν παραχθεί με βάση τις διαθέσιμες Βάσεις Δεδομένων: • 73 Χαρακτηριστικά της Ευρωπαϊκή Εδαφολογική Βάση Δεδομένων • Διάβρωσης • Οργανικής Ουσίας • Άτλαντας Εδάφους της Αφρικής • Άτλαντας Εδάφους του Βορείου Πόλου

Institute for Environment and Sustainability23 Εκθέσεις – Έγγραφα – Δημοσιεύσεις (Documents Publications): • Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη με ελεύθερη πρόσβαση • 21 Εκθέσεις του European Soil Bureau Network • 46 Eρευνητικές εκθέσεις της Μονάδας • 41 Δημοσιεύσεις σε Διεθνή Περιοδικά • 22 Posters • Γλωσσάριο εδαφολογικών όρων • Έντονο Ενδιαφέρον για το Κοινό: Χιλιάδες download Καθημερινά

Institute for Environment and Sustainability24 Ευρωπαϊκή Εδαφολογική Πύλη Ευχαριστώ Πολύ!