Σχεδιάζοντας Αναλυτικά Προγράμματα με βάση το ΕΠΣ-ΞΓ Πράξη: «Νέο Σχολείο (Σχολείο 21ου Αιώνα): Πιλοτική εφαρμογή των Νέων Προγραμμάτων Σπουδών» κωδ. 295379 Ευδοκία Καραβά

Ξεκαθαρίζοντας το τοπίο:Το ΕΠΣ-ΞΓ, ΑΠΣ, και ο Οδηγός Ένα πρόγραμμα σπουδών συνήθως αναφέρεται στο ΤΙ θα πρέπει να μάθει ή ΤΙ θα πρέπει να μπορεί κάνει ο μαθητής ως αποτέλεσμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας και όχι το ΠΩΣ ακριβώς θα το πετύχει– δηλαδή, με ποια διδακτική προσέγγιση, ποιες μεθόδους και τεχνικές διδασκαλίας θα χρησιμοποιήσει. Ενα Π.Σ. διαγράφει το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθεί ο εκπαιδευτικός, μας προσφέρει ένα γενικό «μπούσουλα» για το που θέλουμε να φτάσουμε και τι θέλουμε να πετύχουμε μέσα απο την διαδικασία μάθησης ενος γνωστικού αντικειμένου και συνδέεται άμεσα με το γενικότερο σχολικό πρόγραμμα. Στη περίπτωση του ΕΠΣ-ΞΓ τα προσδωκόμενα αποτελέσματα μάθησης εκφράζονται μέσα απο σαφείς περιγραφικούς δείκτες γλωσσομαθειας κατανεμημένους σε επίπεδα οπού ορίζουν το τι πρέπει να μπορεί να κάνει ο μαθητής στη κατάνόηση και παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου και στη διαμεσολάβηση ανα επίπεδο γλωσσομάθειας.

Ξεκαθαρίζοντας το τοπίο:Το ΕΠΣ-ΞΓ, ΑΠΣ, και ο Οδηγός Ένα αναλυτικό πρόγραμμα (syllabus) καθορίζει πότε ακριβώς θα διδαχτεί ποιά ύλη. Παρουσιάζει δηλαδή ένα καταμερισμό της ύλης ανάλογα με το χρόνο που έχουμε στη διαθεση μας. Στο Αναλυτικό Πρόγραμμα του μαθήματος προσδιορίζεται με λεπτομέρεια το περιεχόμενο του γνωστικού αντικειμένου, η σειρά της εκπαιδευτκής διαδικασίας με βάση τον χρόνο υλοποίησης, ενδεικτικές δραστηριότητες, και τρόπους αξιολόγησης της αποκτηθείσας γνώσης. Δηλαδή στο Αναλυτικό Πρόγραμμα περιγράφεται το ΠΩΣ της επίσημης μάθησης (πως θα επιτευχθούν οι στόχοι του μαθήματος που ορίζονται απο το ΠΣ, με ποιά σειρά, με ποιά μέσα, κάτω απο ποιές συνθήκες).

Ξεκαθαρίζοντας το τοπίο:Το ΕΠΣ-ΞΓ, ΑΠΣ, και ο Οδηγός Εχοντας ως αφετηρία τη διαφορετικότητα που διέπει τις σχολικές μονάδες, τη συνθεση των σχολικών τάξεων και των ίδιων των μαθητών, θα ήταν ανακόλουθο και αντιφατικό να σχεδιαστεί ένα πανελλαδικό αναλυτικό πρόγραμμα εκμάθησης ξένης γλώσσας, το ίδιο για όλους τους μάθητες για όλα τα σχολεία της χώρας. Δεν υπάρχει ένα «one size fits all” ΑΠΣ Η συμβολή, η γνώση και η εμπειρία του εκπαιδευτικού στη τελική διαμόρφωση και ανάπτυξη του αναλυτικού προγράμματος θεωρείται πολύτιμη και απαραίτητη. Μόνο ο εκπαιδευτικός της τάξης έχει γνώση και εμπειρία των εκάστοτε διαφοροποιημένων αναγκών, εμπειριών και δυνατοτήτων των μαθητών- γνώση απαραίτητη για τον σχεδιασμό ενός αναλυτικού προγράμματος.

Ξεκαθαρίζοντας το τοπίο:Το ΕΠΣ-ΞΓ, ΑΠΣ, και ο Οδηγός Ο Οδηγός δίνει αφετηρίες και προτάσεις για εναλλακτικές δυνατότητες οργάνωσης και υλοποιήσης της μαθησιακής διαδικασίας .Είναι ένα εργαλείο που θα βοηθήσει τον εκπαιδευτικό να κατανοήσει το ΕΠΣ-ΞΓ και πως να το εφαρμόσει κατάλληλα διαφοροποιώντας το ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες.

Αναπτύσσοντας αναλυτικά προγράμματα: Τα εργαλεία του εκπαιδευτικού Το ΕΠΣ-ΞΓ περιλαμβάνει στοιχεία από τα οποία μπορεί να προκύψει το αναλυτικό πρόγραμμα, με βάσει το ωρολόγιο πρόγραμμα, το υπόβαθρο των μαθητών και την συγκεκριμένη σχολική πραγματικότητα την οποία αντιμετωπίζει ο εκπαιδευτικός. Τα εργαλεία του εκπαιδευτικού α) Τις ωρες του ωρολογίου προγράμματος που απαιτούνται για να φτάσει ένας μαθητής στο κάθενα επίπεδο γλωσσομάθειας. β) Τους δείκτες γλωσσικής επάρκειας κατά επίπεδο γλωσσομάθειας (και όχι κατά τάξη) γ) Αναλυτικές περιγραφές των επικοινωνιακών ενεργειών/ δράσεων που θα πρέπει να μπορεί να κάνει ο μαθητής σε κάθε επίπεδο γλωσσομάθειας και οι οποίες αφορούν: Κατανόηση γραπτού λόγου Παραγωγή γραπτού λόγου και γραπτή διάδραση Γραπτή διαμεσολάβηση Κατανόηση προφορικού λόγου Παραγωγή προφορικού λόγου και προφορική διάδραση Προφορική διαμεσολάβηση

Αναπτύσσοντας αναλυτικά προγράμματα: Τα εργαλεία του εκπαιδευτικού δ) Οργανόγραμμα ύλης ανά επίπεδο γλωσσομάθειας, δηλ. τα λειτουργικά και δομικά στοιχεία που αναμένεται να γνωρίζει ο μαθητής σε κάθε επίπεδο γλωσσομάθειας. Η ύλη των ανώτερων επιπέδων (Β2-Γ1) κατά κανόνα επαναλαμβάνει τα βασικά στοιχεία και συμπληρώνει την ύλη των χαμηλότερων επιπέδων (Α1-Β2). ε) Λεπτομερές οργανόγραμμα της ύλης εγχειριδίων των ξένων γλωσσών που περιγράφεται με κοινές παραμέτρους.

Αναπτύσσοντας αναλυτικά προγράμματα: Τα εργαλεία του εκπαιδευτικού ζ) σε Παράρτημα του Οδηγού, μπορεί να βρει ο ενδιαφερόμενος εκπαιδευτικός μία αποτύπωση και κατηγοριοποίηση των θεμάτων που περιλαμβάνουν στην ύλη τους τα βιβλία της ελληνικής γλώσσας και άλλων γνωστικών αντικειμένων του Δημοτικού και του Γυμνασίου, ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν για διαθεματικές εργασίες στην ξένη γλώσσα.

Στάδια ανάπτυξης ΑΠΣ: χρονο-οργάνωση του μαθήματος ανα τάξη 1) Έχοντας αυτά τα στοιχεία και γνωρίζοντας τις ανάγκες της τάξης του, μπορεί ο εκπαιδευτικός να αναπτύξει το δικό του αναλυτικό πρόγραμμα, ξεκινώντας φυσικά από τις διαθέσιμες διδακτικές ώρες ανά διδακτικό έτος, λαμβάνοντας υπόψη πόσος χρόνος μελέτης χρειάζεται συνήθως για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις κάθε επιπέδου επικοινωνιακής επάρκειας.

Ενδεικτικό σενάριο χρονο-οργάνωσης για το μάθημα Αγγλικής. [1] Οι ώρες υπολογίζονται εδώ σύμφωνα με τις ώρες που έχουν διδαχτεί μέχρι σήμερα οι μαθητές της Α’ Γυμνασίου, ενώ στην πιλοτική εφαρμογή του ΕΠΣ-ΞΓ προβλέπεται να διδάσκονται 4 ώρες εβδομαδιαίως συν 2 ώρες στην Α’ και τη Β’ Δημοτικού. Ενδεικτικό σενάριο χρονο-οργάνωσης για το μάθημα Αγγλικής. ΓΛΩΣΣΑ ΑΓΓΛΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΟ Β1+/- ΤΑΞΗ Α’ Γυμνασίου ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΕΣ ΩΡΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 3 ΣΥΝΟΛΟ ΩΡΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΝΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΕΤΟΣ 36 εβδομάδες Χ 3 διδακτικές ώρες = 108 – 20% (λόγω εκδρομών, σχολικών εορτών, απεργιών, συνελεύσεων κ.λπ.) = 86 διδακτικές ώρες Χ ή 63 ώρες Χ 60΄ Μ.Ο. ΚΑΘΟΔΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΠΙΠΕΔΟY Β1 (ΣτΕ/Ελληνικό σχολείο) 300 ώρες/345 διδακτικές ώρες ΚΑΛΥΨΗ ΕΠΙΠΕΔΩΝ Α1-Α2 ΣΤ0 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΑΞΕΙΣ Γ, Δ, Ε, ΣΤ (345 ΩΡΕΣ) ΤΑΞΗ Γ’ 86 ΩΡΕΣ (ΠΕΡΙΠΟΥ 3/4 ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ Α1) ΤΑΞΗ Δ’ 86 ΩΡΕΣ (1/4 ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ Α1 + 1/4 ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ Α2) ΤΑΞΗ Ε’ 86 ΩΡΕΣ (1/4 ΑΠΟ ΤΗΝ Δ + 1,5/4 ΣΤΗΝ Ε = 2,5/4 ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ Α2) ΤΑΞΗ ΣΤ’ 86 ΩΡΕΣ (2,5/4 ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ Α2 ΣΤΙΣ Δ & Ε + 1,5/4 ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ Α2)

Στάδια ανάπτυξης ΑΠΣ: Επιλογή περιγραφικών δεικτών γλωσσικής επάρκειας (στόχων) και γλωσσικών μέσων (ύλης) 2) Έχοντας λοιπόν προσδιορίσει (με διαγνωστικό τεστ) σε ποιο/α επίπεδο/α επικοινωνιακής επάρκειας μπορούν να στοχεύουν ποιες τάξεις (βάσει των διαθέσιμων διδακτικών ωρών), ο εκπαιδευτικός επιλέγει σε ποιούς από τους αναλυτικούς περιγραφικούς δείκτες γλωσσικής επάρκειας θα εστιάσει τη κάθε σχολική χρονιά. 3) Με βάση τους δείκτες, επιλέγει από το οργανόγραμμα ύλης τα δομικά και λειτουργικά στοιχεία (επικοινωνιακοί στόχοι, γραμματική, λεξιλόγιο, κειμενικοί τύποι) στα οποία θα εστιάσει το μάθημα προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν οριστεί.

Στάδια ανάπτυξης ΑΠΣ:Οργάνωση της ύλης Συνήθως η οργάνωση της ύλης στα αναλυτικά προγράμματα (και στα βίβλια του εμπορίου) γίνεται σχετικά αυθαίρετα και διαισθητικά χρησιμοποιώντας υποκειμενικά κριτήρια όπως δυσκολία γραμματικών δομών (ξεκινάμε με τις πιο απλές γραμματικές δομές και συνεχίζουμε με τις πιο περίπλοκες) ή χρησιμότητα των επικοινωνιακών στόχων για τους μαθητές (ξεκινάμε με τους επικοινωνιακούς στόχους που είναι πιο χρήσιμοι/απαραίτητοι για τις επικοινωνιακές ανάγκες των μαθητών και συνεχίζουμε με τους λιγότερο απαραίτητους).

Στάδια ανάπτυξης ΑΠΣ:Οργάνωση της ύλης 4) Για να οργανώσει και να κατηγοριοποιήσει την ύλη ο εκπαιδευτικός, ξεκινά με θεματικές κατηγορίες. Στο Γενικό Παράρτημα του Οδηγού μπορεί κάθε ενδιαφερόμενος να βρει θέματα που καλύπτονται από τα βιβλία του Δημοτικού και Γυμνασίου ώστε να επιλέξει να ασχοληθεί με θέματα τα οποία είναι οικεία στους μαθητές από άλλα μαθήματα. Η επιλογή των θεμάτων καθορίζεται και από το πόσο το θέμα εξυπηρετεί τη χρήση της γλώσσας που στην οποία έχει προγραμματίσει ο εκπαιδευτικός να εστιάσει.

Στάδια ανάπτυξης ΑΠΣ:Οργάνωση της ύλης- παράδειγμα Οι επικοινωνιακοί στόχοι επιπέδου Α1, Περιγράφω κάποιον ή κάτι, Παρουσιάζω κάποιον, Αυτοπαρουσιάζομαι και Χαιρετώ (οργανόγραμμα ύλης, επίπεδο αναφοράς Α1), εμπίπτουν στη θεματική Εγώ και οι άλλοι που έχουν καλύψει οι μαθητές στο βιβλίο γλώσσας της Α Δημοτικού. Θα μπορούσε λοιπόν ο εκπαιδευτικός, στο πλαίσιο αυτής της θεματικής, να καλύψει τους παραπάνω επικοινωνιακούς στόχους και τα αντίστοιχα γλωσσικά στοιχεία και κειμενικούς τύπους.

Στάδια ανάπτυξης ΑΠΣ: Επιλέγοντας δραστηριότητες 5) Αφού επιλεγούν οι θεματικές και οι συνακόλουθοι στόχοι, προστρέχει ο εκπαιδευτικός στα βιβλία που είναι διαθέσιμα τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν (ως «τράπεζα ιδεών») για την επίτευξη των στόχων. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει κατάλληλο υλικό στα βίβλία, ο εκπαιδευτικός σχεδιάζει, αναπτύσσει δραστηριότητες/υλικό.

ΕΙΔΙΚΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Παράρτημα Κεφαλαίου 1 ΑΓΓΛΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΟΥ Α2-Β1 (6 ώρες σχολικής και 6 ώρες προσωπικής μελέτης) Επικοινωνιακός σκοπός: ΑΦΗΓΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΙΣΤΟΡΗΣΗ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ σε γραπτό και προφορικό λόγο ΧΡΟΝΟΣ ΘΕΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΕΙΔΙΚΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΣ ΔΥΟ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ Αναφέρομαι σε γεγονότα του εγγύτερου και απώτερου μέλλοντος Αναφέρομαι σε πράξεις που έγιναν πριν λίγο καιρό ή πολύ παλιά Αναφέρομαι στο ρόλο των ανθρώπων ή της πολιτείας στο παρελθόν Λέξεις που βρίσκουμε σε ιστορικά κείμενα Λέξεις που χρησιμοποιούμε για να αφηγηθούμε μια ταξιδιωτική ιστορία Χρήση του απλού αόριστου Σχεδιασμένες από εκπαιδευτικούς για τους μαθητές: Συμπληρώνουν ένα quiz ιστορίας , μέσω του οποίου γίνεται η παρουσίαση της χρήσης του απλού αόριστου χρόνου για να δηλώνει κανείς ιστορικά γεγονότα Διαβάζουν ένα ιστορικό κείμενο και (α) διακρίνουν το κεντρικό του νόημα, (β) σημειώνουν την πορεία των ιστορικών γεγονότων σε χάρτη, (γ) κρατούν σημειώσεις σχετικά με την χρονολογική σειρά των ιστορικών γεγονότων Γράφουν ένα δικό τους κείμενο οι μαθητές για ένα παρόμοιο με το προηγούμενο ιστορικό γεγονός, με πληροφορίες που βρίσκουν οι ίδιοι (από το διαδίκτυο, εγκυκλοπαίδειες, κτλ.) Χρησιμοποιούν έναν χάρτη με την πορεία ενός γνωστού εξερευνητή και γράφουν ένα κείμενο για τα ταξίδια του Βρίσκουν πληροφορίες από το διαδίκτυο για άλλους γνωστούς εξερευνητές ή άλλα πασίγνωστα πρόσωπα που έζησαν πριν πολλά χρόνια και κρατούν σημειώσεις. Μιλούν βάσει των σημειώσεών τους στην τάξη και αν κατορθώσουν να αναγνωρίσουν τα πρόσωπα οι συμμαθητές τους κερδίζουν το διαγωνισμό. Ακούνε μια ιστορία (χωρίς τέλος) ενός ανθρώπου που ταξίδεψε στο χρόνο και απαντούν πρώτα σε γενικές και κατόπιν σε εστιασμένες ερωτήσεις. Στη συνέχεια υποβάλλουν οι μαθητές ερωτήσεις σε σχέση με το τέλος. Βάσει των απαντήσεων του καθηγητή, πρέπει να γράψουν το δικό τους τέλος της ιστορίας ο καθένας. Να κρατήσει γι’ αυτό το μάθημα ο μαθητής ημερολόγιο σχετικά με το τι έμαθε (στη γλώσσα στόχο) Να φτιάξει ένα ιστορικό quiz, συνεργαζόμενος με συμμαθητή του, καθώς και το απαντητικό έντυπο και να το δώσει σε ένα άλλο ζευγάρι να το λύσει. Να αξιολογήσει την προφορική παρουσίαση ενός συμμαθητή του για το ιστορικό πρόσωπο, βάσει μια σχάρα αξιολόγησης που θα έχει φτιάξει ο καθηγητής (ή και οι ίδιοι οι μαθητές).